ขั้นตอนการทำข้าวหลามคืออะไร ใช้ส่วนผสมอะไรบ้าง รวมถึงสูตรต่างๆ ที่คุณสามารถทำเองที่บ้านหรือนำไปขายได้

การทำข้าวหลาม เป็นขนมหวานพื้นเมืองที่มีการพัฒนาควบคู่กับวัฒนธรรมอาหารของแต่ละภูมิภาค โดยใช้ข้าวเหนียวนึ่งผสมกับกะทิและใส่ในกระบอกไม้ไผ่ เป็นการผสมผสานที่ทำให้เกิดรสชาติหอมหวาน ภาคล้านนาใช้เป็นเมนูถวายพระในวันเพ็ญเดือนสี่ ส่วนในภาคอื่นๆ เช่น สูตรข้าวหลามหนองมนที่เป็นของฝากชื่อดังที่มีผู้คนแสวงหากัน

ข้าวหลามหนองมน จากจังหวัดชลบุรี เป็นของฝากที่มีชื่อเสียงอย่างมาก เนื่องจากมีการประดิษฐ์ไส้ขนมที่มีความหลากหลาย ซึ่งนอกจากมะพร้าวอ่อนและกะทิแล้วยังมีการเพิ่มรสชาติที่ลงตัว ทำให้ข้าวหลามมีความหอมหวาน โดยมีการขายในขนาดที่เหมาะสมสำหรับการซื้อฝาก ข้าวหลามหนองมนเป็นที่รู้จักดีจากงานศาลเจ้าหนองมนในทุกปี ซึ่งสูตรการทำข้าวหลามหนองมนได้รับการคิดค้นจากชาวบ้านในช่วงเวลาว่างจากการทำนา เพื่อนำมาขายเพื่อเสริมรายได้

ข้าวหลามที่ใช้ในการทำข้าวหลามหนองมนมักนำเข้ามาจากประเทศเพื่อนบ้าน เช่น กัมพูชา หรือสั่งจากจังหวัดตากและกาญจนบุรี เพื่อให้ได้ขนาดที่เหมาะสม เป็นไผ่ที่มีเนื้อด้านในนุ่ม สามารถใช้ในการบรรจุข้าวเหนียวได้ดี และสามารถแกะออกมาเพื่อรับประทานได้ง่าย

สูตรข้าวหลามหนองมน มีดังต่อไปนี้

ส่วนผสมหลักที่ต้องเตรียม ได้แก่
1. ข้าวเหนียว 10 ถ้วย
2. กะทิ 4 ถ้วย
3. เกลือ 1 ช้อนโต๊ะ
4. น้ำตาลทราย ครึ่งถ้วย
5. ไส้ต่างๆ เช่น สังขยา ถั่วแดง กล้วย เผือก มะพร้าวอ่อน และส้ม

ขั้นตอนการทำข้าวหลามหนองมน

1. แช่ข้าวเหนียวแล้วล้างให้สะอาด และนำไส้ที่ต้องการมาเคล้ากับข้าวเหนียว
2. ใส่กะทิสด น้ำตาล และเกลือลงไปแล้วคนให้เข้ากัน
3. นำถั่วที่แช่ไว้มาเคล้ากับข้าวเหนียวในขั้นตอนสุดท้าย

การทำข้าวหลามกระทะหรือการประยุกต์วิธีทำข้าวหลามที่ไม่ใช้กระบอกไม้ไผ่ เป็นการใช้ความร้อนทำให้ข้าวเหนียวสุกโดยการเติมกะทิ รสชาติจะหวานมันละมุนลิ้น

1. ต้มถั่วแดงจนเดือดแล้วปรับไฟให้เบาลง
2. แช่ข้าวเหนียวให้สะอาด
3. เทกะทิใส่หม้อพร้อมกับเกลือนิดหน่อย แล้วใส่ข้าวเหนียวลงไปเคี่ยวกับน้ำตาลทราย
4. ใส่ถั่วที่ต้มแล้วลงไปผสมกับข้าวเหนียวในกระทะ
5. ปิดฝาหม้อพักทิ้งไว้ให้เย็นแล้วตักเสิร์ฟ

การทำข้าวหลามแบบนึ่งนั้น ใช้วัตถุดิบเดียวกันกับสูตรข้าวหลามทั่วไป แต่มีการเปลี่ยนแปลงภาชนะจากกระบอกไม้ไผ่มาใช้เป็นลูกมะพร้าว ถาดขนม หรือถ้วยที่เหมาะสม ขนาดพอเหมาะสำหรับการทานเป็นของว่าง

การทำข้าวหลามแบบนึ่ง เริ่มจากนำข้าวเหนียว กะทิ และถั่วต้มที่ผสมกันแล้ว เทใส่ภาชนะที่เตรียมไว้ และนำไปนึ่งในหม้อหุงข้าวหรือหม้อนึ่ง

หลังจากที่ข้าวหลามเย็นแล้ว สามารถปิดฝาและเตรียมเสิร์ฟได้ทันที

ในการทำข้าวหลามใบเตย สำหรับข้าวหลาม 12 กระบอกขนาดเล็ก ใช้วัตถุดิบดังนี้

1. ข้าวเหนียว 1 ลิตรครึ่ง
2. น้ำตาลทราย 4 ขีด
3. กะทิ 3 ถ้วยตวง
4. ถั่วดำต้มสุก 2 ถ้วย
5. เกลือป่น 2 ช้อนโต๊ะ
6. กาบมะพร้าวและไผ่ข้าวหลาม 12 คู่ ขนาด 12 นิ้ว
7. ใบเตย 10-12 ใบ

• เริ่มต้นด้วยการเตรียมไม้ไผ่โดยการเหลาให้สะอาดและคว่ำให้แห้ง แล้วทำการล้างข้าวเหนียวให้สะอาดก่อนนำมาผสมกับถั่วดำต้มสุก ใส่ส่วนผสมนี้ลงในกระบอกไม้ไผ่
• ผสมกะทิกับน้ำตาลและเกลือให้เข้ากันจนละลาย แล้วเทลงในกระบอกข้าวหลามให้ท่วมข้าวที่อยู่ในกระบอก
• ใส่ใบเตยลงในกระบอกข้าวหลาม จากนั้นพักไว้ประมาณ 5 ชั่วโมง ก่อนนำไปเผากับถ่านไม้ ระยะเวลาเผาจะอยู่ที่ประมาณ 30 ถึง 45 นาที เมื่อกระบอกข้าวหลามมีสีเหลืองแสดงว่าข้าวเริ่มสุกแล้ว

ในการทำข้าวหลามให้อร่อย ควรเลือกใช้ไม้ไผ่ที่สะอาดและมีขนาดเหมาะสม เมื่อเผาแล้วจะทำให้กลิ่นของไม้ไผ่ซึมเข้าไปในข้าวเหนียว เพิ่มความหอมหวานให้รสชาติที่ไม่เหมือนใคร วัตถุดิบควรสดใหม่ สะอาด และไม่ค้างคืน เพื่อให้รสชาติของข้าวหลามอร่อยที่สุด สำหรับถั่วดำ ควรแช่น้ำก่อน 2 ชั่วโมง แล้วค่อยนำมาผสมในกระบอกไม้ไผ่ ในการเทกะทิ ควรค่อยๆ รินเพื่อไม่ให้เกิดฟองอากาศ

ที่มา :
1. “ข้าวหลามหนองมน”., ชัยยศ ปานเพขร., สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยบูรพา
2. ศูนย์สนเทศภาคเหนือ สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม่