
หลังจากที่ยูเนสโกได้ประกาศยกย่องหลวงปู่มั่นเป็นบุคคลสำคัญของโลกในด้านสันติภาพ เรามาทำความรู้จักกับท่านมากขึ้นผ่านการอ่านประวัติศาสตร์ชีวิตของหลวงปู่มั่น เพื่อเข้าใจถึงความสำคัญของท่านในแง่ของการส่งเสริมสันติภาพและการปฏิบัติธรรมที่เป็นต้นแบบสำหรับผู้คนทั่วโลก
หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต เป็นพระป่าผู้ยึดถือแนวทางการปฏิบัติสมถะและวิปัสสนาอย่างเคร่งครัด ท่านได้เผยแพร่คำสอนเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาอย่างกว้างขวาง ทั้งในหมู่พระสงฆ์และฆราวาส ซึ่งได้รับการยอมรับในนามของ 'คำสอนพระป่า (สายพระอาจารย์มั่น)' ท่านเป็นผู้ที่มีลูกศิษย์ทั้งจากพระสงฆ์และฆราวาสจำนวนมากที่ศรัทธาตามคำสอนของท่าน
หลวงปู่มั่นเริ่มต้นการบวชตั้งแต่เมื่อท่านอายุเพียง 15 ปี และได้บวชที่วัดบ้านคำบง หลังจากบวชได้ 2 ปี บิดาของท่านขอให้ท่านลาสิกขาเพื่อช่วยงานที่บ้าน แต่ท่านยังคงติดใจในการบวชตามคำสั่งของยาย จึงตัดสินใจบวชใหม่และได้เดินธุดงค์ตามหลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล ผู้เป็นอาจารย์ ท่านได้ศึกษาธรรมและปฏิบัติอย่างเคร่งครัดจนเป็นที่เคารพของผู้คน
ในปี พ.ศ. 2436 หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต ได้ศึกษาธรรมที่วัดเลียบในจังหวัดอุบลราชธานี ก่อนจะเดินทางธุดงค์ไปตามหลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล และต่อมาได้มาถึงพระธาตุพนม ซึ่งในสมัยนั้นไม่มีใครรู้ถึงความสำคัญของพระธาตุแห่งนี้ หลวงปู่มั่นจึงได้เผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับพระธาตุพนมที่บรรจุอัฐิธาตุของพระพุทธเจ้าให้ชาวบ้านทราบ ซึ่งทำให้เกิดความปีติยินดีและทำให้ประเพณีทำบุญที่พระธาตุพนมเริ่มต้นขึ้นในเวลาต่อมา
ในปี พ.ศ. 2455 พระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต ได้ออกธุดงค์ตามลำพังคนเดียวและมุ่งไปบำเพ็ญเพียรที่ถ้ำสาริกา จังหวัดนครนายก ท่านได้ฝึกสมาธิและเห็นธรรมอันลึกลับขณะประสบกับโรคเจ็บท้องที่รุนแรงขึ้น จึงได้ตัดสินใจนั่งสมาธิ เจริญอสุภะกรรมฐานตลอดสามวันสามคืน จนทำให้จิตของท่านเกิดความอัศจรรย์ และได้รับนิมิตต่างๆ ที่สำคัญจากการปฏิบัติ
หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ถือเป็นพระกรรมฐานแห่งยุคที่มีญาณความรู้ลึกซึ้งและแม่นยำ ศิษย์ของท่านต่างยกย่องท่านในด้านความรู้และการสั่งสอนที่ไม่เคยผิดพลาด ท่านประสบความสำเร็จในปฏิสัมภิทานุศาสน์ 4 ประการ ซึ่งรวมถึงอัตถปฏิสัมภิทา ธรรมปฏิสัมภิทา นิรุตติปฏิสัมภิทา และปฏิภาณปฏิสัมภิทา
- อัตถปฏิสัมภิทา - ความรู้ลึกซึ้งในอรรถ
- ธรรมปฏิสัมภิทา - ความรู้ลึกซึ้งในธรรม
- นิรุตติปฏิสัมภิทา - ความรู้ลึกซึ้งในภาษา
- ปฏิภาณปฏิสัมภิทา - ความรู้ลึกซึ้งในปฏิภาณ
หลวงปู่มั่นยึดมั่นในปฏิปทาแห่งธุดงค์ตลอดชีวิต ซึ่งมีหลักปฏิบัติสำคัญ 7 ประการ ที่ท่านถือปฏิบัติจนถึงวาระสุดท้าย ได้แก่ การนุ่งห่มผ้าบังสุกุล การบิณฑบาตเป็นประจำ การฉันอาหารในบาตรเพียงใบเดียว การรับประทานอาหารครั้งเดียวในแต่ละวัน การไม่รับอาหารเพิ่มหลังจากที่ท่านได้ฉันไปแล้ว การใช้ผ้าไตรจีวร 3 ผืน และการหลีกเลี่ยงจากการอยู่ในเสนาสนะใกล้บ้าน
- ปังสุกุลิกังคธุดงค์ - การนุ่งห่มผ้าบังสุกุล
- ปิณฑปาติกังคธุดงค์ - การออกบิณฑบาตเป็นประจำ
- เอกปัตติกังคธุดงค์ - การใช้บาตรใบเดียวในการฉัน
- เอกาสนิกังคธุดงค์ - การฉันอาหารเพียงมื้อเดียวในแต่ละวัน
- ขลุปัจฉาภัตติกังคธุดงค์ - การไม่รับอาหารเพิ่มหลังจากฉันไปแล้ว
- เตจีวริตังคธุดงค์ - การใช้ผ้าไตรจีวร 3 ผืน
- อารัญญิกังคะ - การหลีกเลี่ยงจากเสนาสนะใกล้บ้าน