Buzz
วันช้างไทย จัดขึ้นในวันที่ 13 มีนาคมของทุกปี โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อกระตุ้นให้คนไทยตระหนักถึงคุณค่า รัก และร่วมกันอนุรักษ์ช้างไทย สัตว์คู่บ้านคู่เมืองที่อยู่คู่กับคนไทยมาอย่างยาวนาน ช้างมีบทบาทสำคัญทั้งในอดีตและปัจจุบันในหลากหลายด้าน
ที่มาของวันช้างไทย
วันช้างไทย เกิดขึ้นจากความริเริ่มของคณะอนุกรรมการประสานงานการอนุรักษ์ช้างไทย ซึ่งเป็นหน่วยงานที่ประสานงานระหว่างองค์กรภาครัฐและเอกชนที่ทำงานด้านการอนุรักษ์ช้างไทย โดยคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี เห็นว่าการกำหนดวันช้างไทยจะช่วยให้คนไทยหันมาใส่ใจ รัก และหวงแหนช้าง รวมถึงสนับสนุนการอนุรักษ์ช้างมากขึ้น
คณะอนุกรรมการฯ ได้พิจารณาหาวันที่เหมาะสม โดยแรกเริ่มเลือกวันที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงมีชัยในยุทธหัตถี แต่เนื่องจากวันดังกล่าวถูกใช้เป็นวันกองทัพไทยแล้ว จึงเลือกวันที่ 13 มีนาคม ซึ่งเป็นวันที่คณะกรรมการคัดเลือกสัตว์ประจำชาติมีมติให้ช้างเผือกเป็นสัญลักษณ์ของประเทศไทย คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 2541 ให้วันที่ 13 มีนาคมเป็นวันช้างไทย และประกาศในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม 2541
การที่ประเทศไทยกำหนดให้มีวันช้างไทย ถือเป็นการยกย่องและให้เกียรติช้างในฐานะสัตว์ที่มีความสำคัญอีกครั้ง นอกเหนือจากเกียรติที่ช้างเคยได้รับในอดีต ไม่ว่าจะเป็นช้างเผือกที่ปรากฏบนธงชาติ หรือการเป็นสัญลักษณ์ของประเทศ รวมถึงการเป็นสัตว์คู่พระบารมีของพระมหากษัตริย์
ความสำคัญของช้างไทย
- ช้างเป็นสัตว์คู่บารมีของพระมหากษัตริย์ไทย
ช้างเป็นสัตว์ที่อยู่คู่กับประเทศไทยมาอย่างยาวนาน ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ประเทศไทยเคยใช้ธงชาติเป็นรูปช้างเผือก ชาวไทยเชื่อว่าช้างเผือกเป็นสัตว์คู่บารมีของพระมหากษัตริย์ และได้รับการยกย่องเสมือนเจ้านายชั้นเจ้าฟ้า - ช้างเป็นผู้ปกป้องเอกราชของชาติไทย
ประวัติศาสตร์ชาติไทยได้บันทึกไว้ว่าช้างมีบทบาทสำคัญในการปกป้องเอกราชและความเป็นชาติของไทยในหลายยุคสมัย ในสมัยกรุงธนบุรี พระบาทสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงรวบรวมกำลังคนเพื่อสร้างความมั่นคงบนหลังช้างทรงพระที่นั่ง และในสมัยพระบาทสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ก็ทรงประกาศเอกราชของชาติไทยบนหลังช้างทรงพระที่นั่งเช่นกัน ช้างทรงของสมเด็จพระนเรศวรได้รับการยกย่องอย่างสูงสุด เนื่องจากความกล้าหาญในสนามรบ จนได้รับพระราชทานยศเป็น "เจ้าพระยาปราบหงสาวดี" - ช้างถูกใช้ในพระราชพิธีสำคัญต่างๆ
ช้างเป็นสัญลักษณ์ของความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงพระราชทานช้างสำริดให้แก่สิงคโปร์และเบตาเวีย (จาการ์ตา) ประเทศอินโดนีเซีย ในการเสด็จประพาสทั้งสองประเทศ
- ช้างเป็นพาหนะหลักในการคมนาคม
ในยุคที่การคมนาคมยังไม่ก้าวหน้าเหมือนปัจจุบัน มนุษย์ยังไม่มีการพัฒนาเครื่องจักรเพื่อใช้เป็นเครื่องทุ่นแรง ช้างจึงเป็นพาหนะที่มีประสิทธิภาพสูงสุด ด้วยขนาดตัวใหญ่ ความเฉลียวฉลาด และพละกำลังมหาศาล ช้างสามารถขนส่งสิ่งของจำนวนมากได้อย่างอดทนและมีประสิทธิภาพ - ช้างมีบทบาทในอุตสาหกรรมทำไม้
การใช้ช้างในอุตสาหกรรมทำไม้ของประเทศไทยเริ่มตั้งแต่การล้มไม้ ทอนไม้ซุง จนถึงการขนส่งไม้ไปยังโรงงานหรือตลาด ช้างเป็นตัวเลือกที่เหมาะสมในการอนุรักษ์ป่าไม้ เนื่องจากช้างสามารถเดินผ่านป่าโดยไม่ทำลายต้นไม้เล็ก ไม่ทำให้ดินแน่น และไม่จำเป็นต้องสร้างถนนหลายสาย นอกจากนี้ ช้างยังสามารถปีนเขาได้ดีและมีอายุการใช้งานยาวนานถึง 50 ปี
ในปัจจุบัน เมื่อเทคโนโลยีและเครื่องจักรทันสมัยเข้ามามีบทบาทมากขึ้น การใช้แรงงานช้างจึงลดลง แต่ช้างยังคงเป็นสัตว์ที่คนไทยให้ความสำคัญอย่างสูง รัฐบาลไทยจึงกำหนดให้ช้างเผือกเป็นสัตว์สัญลักษณ์ของชาติ และกำหนดให้วันที่ 13 มีนาคมของทุกปีเป็นวันช้างไทย
บทบาทของช้างในประวัติศาสตร์ชาติไทย
ศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่หนึ่งเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าในสมัยกรุงสุโขทัย "ช้าง" เป็นขุนพลสำคัญที่ร่วมรบในสมรภูมิจนได้ชัยชนะ พระมหากษัตริย์ทรงใช้ช้างเป็นพาหนะนำราษฎรไปบำเพ็ญกุศลตามวัดในป่า ทั้งในยามศึกและยามสงบ ช้างอยู่คู่กับแผ่นดินสุโขทัยตลอดมา ด้วยความสำคัญของช้าง จึงมีการสอนวิชาขับขี่ช้าง ซึ่งเป็นวิชาสำคัญสำหรับเจ้านายและลูกผู้ดี เพื่อใช้ช้างเป็นพาหนะและเตรียมพร้อมสำหรับสงคราม
ในอดีต ช้างถูกใช้เป็นยุทธปัจจัยสำคัญในสงคราม คล้ายกับรถถังในยุคปัจจุบัน แต่มีความงดงามและน่าเกรงขามมากกว่า นักรบบนหลังช้างต้องเชี่ยวชาญการใช้อาวุธและมีความกล้าหาญในการนำช้างเข้าปะทะกับศัตรู ช้างที่แข็งแกร่งกว่าสามารถใช้งางัดช้างศัตรูให้ล้มหรือเบี่ยงเบนเพื่อให้แม่ทัพจ้วงฟันคู่ต่อสู้ได้ ช้างและนักรบบนหลังช้างต้องมีความแข็งแกร่งและฝีมือดี จึงจะได้ชัยชนะมาเป็นเกียรติยศแก่พระเจ้าแผ่นดิน
การรบบนหลังช้างหรือที่เรียกว่า ยุทธหัตถี นั้นเกิดขึ้นไม่บ่อยในประวัติศาสตร์ไทย แต่เหตุการณ์ที่สำคัญที่สุดและยังคงถูกจดจำคือ การยุทธหัตถีระหว่างสมเด็จพระนเรศวรมหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยาและพระมหาอุปราชาแห่งหงสาวดี ที่ตำบลหนองสาหร่าย แขวงเมืองสุพรรณบุรี เมื่อปีพุทธศักราช 2135 หรือกว่า 400 ปีที่ผ่านมา
กิจกรรมในวันช้างไทย
ในวันช้างไทย ทั้งหน่วยงานรัฐและเอกชนต่างจัดกิจกรรมพิเศษมากมาย เช่น การจัดสะโตกช้างหรือขันโตกช้าง ซึ่งช้างจะได้รับประทานอาหารที่ปางช้างจัดเตรียมไว้อย่างดี ในวันนี้เด็กนักเรียนสามารถเข้าชมฟรี เพื่อส่งเสริมให้เด็กๆ เห็นคุณค่าและความสำคัญของช้างไทย
