รวบรวมคำศัพท์และประโยคตัวอย่างภาษาเหนือ สำหรับผู้ที่ต้องการสื่อสารด้วยภาษาท้องถิ่น

ภาษาเหนือ เป็นภาษาท้องถิ่นที่ใช้ในจังหวัดทางภาคเหนือของประเทศไทย ภาษานี้สะท้อนถึงวัฒนธรรม เอกลักษณ์ และวิถีชีวิตของผู้คนในแต่ละพื้นที่ได้เป็นอย่างดี ภาษาถิ่นถือเป็นภาษาย่อยที่ใช้สื่อสารกันในท้องถิ่นต่างๆ เพื่อสร้างความเข้าใจระหว่างผู้คนในชุมชน ซึ่งอาจแตกต่างจากภาษามาตรฐานหรือภาษาที่ใช้กันทั่วไปในประเทศ

ภาษาถิ่นของภาคเหนือหรือที่เรียกว่าภาษาถิ่นพายัพ (คำเมือง) เป็นภาษาที่ใช้สื่อสารในบางจังหวัดของภาคเหนือตอนบน ซึ่งเคยเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรล้านนา มักใช้กันในจังหวัดเชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน เชียงราย พะเยา ลำปาง น่าน ลำพูน ตาก และแพร่ ในบทความนี้ เราได้รวบรวมคำศัพท์ภาษาเหนือที่พบบ่อยมาฝาก เพื่อให้คุณสามารถสื่อสารด้วยภาษานี้ได้อย่างคล่องแคล่ว

คำศัพท์ภาษาเหนือจากละครเรื่อง กลิ่นกาสะลอง 

• กาสะลอง = ดอกปีปที่มีสีขาวและมีกลิ่นหอม
• ซ้องปีบ = ดอกปีบที่ใช้ประดับผม
• เอาแต่ใจ๋ตั๋วเก่า = ดื้อรั้น
• ปี้นั่นน่ะก่ะขี้วอกขี้จุ๊ วอกจะใดก็ฟังบ่ขึ้น = พี่คนนั้นชอบโกหก ไม่ว่าโกหกยังไงก็ไม่มีใครเชื่อ
• สลิดดก = กระตือรือร้น
• แฮ่นป้อจาย = รู้สึกหิว
• หัน = มองเห็น
• หื่อ = มอบให้
• ท่า = รอคอย
• ผ่อ = จ้องมอง
• บ่ = ไม่ใช่
• ยะ = ทำ
• ขี้จุ๊ = พูดปด
• ไค้หัน = ต้องการเห็น
• โตย = พร้อมด้วย
• จะอั้น = เช่นนั้น
• จะไปพั่ง = ไม่ต้องรีบ
• จะได = อย่างไร
• วันศีล = วันสำคัญทางศาสนา
• ลำ = รสชาติอร่อย
• แลงนี้ = ตอนเย็นนี้
• ฮ้อง = เรียกชื่อ
• ติ้ว = ถือไว้
• ใจ๋ขึ้น = รู้สึกหงุดหงิด
• โขด = โมโห
• อะหยัง = สิ่งใด
• เฮือน = ที่อยู่อาศัย
• โฮงยา = สถานพยาบาล
• วอก = พูดไม่จริง
• ฮากแตก = อาเจียน
• ขอย = รู้สึกอิจฉา

คำศัพท์ภาษาเหนือ ประเภทคำนามและสรรพนาม

• เธอ = ตั๋ว (สุภาพ), คิง (ไม่เป็นทางการ ใช้กับเพื่อนผู้ชาย)
• ฉัน = เปิ้น (สุภาพ), ฮา (ไม่เป็นทางการ ใช้กับเพื่อนผู้ชาย)
• เขา = เปิ้น
• ผู้ชาย = ป้อจาย
• ผู้หญิง = แม่ญิง
• พวกเขา = หมู่เขา
• พวกเธอ = สูเขา (สุภาพ), คิงเขา (ไม่เป็นทางการ ใช้กับเพื่อนผู้ชาย)
• พวกเรา = หมู่เฮา, เฮาเขา
• พ่อ = ป้อ
• พี่ชาย = อ้าย, ปี่
• ปู่ย่าตายาย ลุงป้าน้าอา = อุ้ย (เช่น แม่อุ้ย ป้ออุ้ย)
• พี่สาว = ปี่
• ปฏิทิน = ปั๊กกะตืน (คำเมืองแท้ แปลว่าปฏิทิน)
• โรงเรียน = โฮงเฮียน
• เรือน = เฮือน
• คำเล่าลือ = กำสีเน
• อิฐ = บ่าดินกี่
• โรงบาล = โฮงบาล
• ร้านค้า = ร้านก้า
• กระท่อม = ห้าง
• ใคร = ไผ
• เพื่อน = เปื้อน

ตัวอย่างประโยคภาษาเหนือ

• คนขับรถแดง = ปี้มากั๋นกี่คนครับ? จะไปตี๊ไหน? แปลว่า พี่มากันกี่คนครับ จะไปที่ไหน?
• ผู้โดยสาร = หมู่เฮามากั๋น 4 คนเจ้า แปลว่า พวกเรามากัน 4 คนค่ะ
  
• ไผจะฝากซื้ออะหยังบอกได้นะ แปลว่า ใครจะฝากซื้ออะไรบอกได้นะ
• ฮาฮักคิงหนาบ่ะเปื้อน แปลว่า กูรักมึงนะโว๊ยเพื่อน

ตัวเลขภาษาเหนือ

• 1 = นึ่ง
• 2 = สอง
• 3 = สาม
• 4 = สี่
• 5 = ห้า
• 6 = ฮก
• 7 = เจ๋ด
• 8 = แปด
• 9 = เก้า
• 10 = ซิบ
• 11 = ซิบเอ๋ด
• 20 = ซาว
• 21 = ซาวเอ๋ด
• 25 = ซาวห้า
• 120 = ร้อยซาว
• 1,000 = ปัน
• 1,100 = ปันเอ็ด

ประโยคตัวอย่าง

• นักท่องเที่ยว = ไปสนามบินราคาเท่าไหร่คะ?
• คนขับรถแดง = ซาวห้าบาท แปลว่า 25 บาท

พืช ผัก และผลไม้ในภาษาเหนือ

• มะละกอ = บะก้วยเต๊ศ
• แตงล้าน = ม่ะแต๋งซั้ง (โครงสร้างที่ใช้ให้เครือแตงพันขึ้น เรียกว่า ซั้ง)
• กล้วยน้ำว้า = ก้วยอ่อง / ก้วยนิอ่อง
• มะตูม = บะปีน
• ส้มเขียวหวาน = ส้มเกลี้ยง เขียวหวาน
• น้อยหน่า = ม่ะหน้อแหน้ / น้อยแหน้
• บวบงู = ม่ะนอยงู
• แตงกวา = บะแต๋ง
• กล้วย = ในเชียงใหม่เรียก ก้วยใต้ ในลำปางเรียก ก้วยลิอ่อง หรือ ก้วย โก๊ย
• กล้วยน้ำว้า = ก้วยใต้
• มะเขือเปราะ = บะเขือผ่อย
• มะเขือยาว = บะเขือขะม้า (ออกเสียง ม่ะเขือขะม่า / ม่ะเขือหำม้า)
• มะระขี้นก = บะห่อย
• พุทรา = หม่ะตัน
• ละมุด = หม่ะมุด
• ขนุน = หม่ะหนุน, บ่ะหนุน
• มะพร้าว = บะป๊าว
• ส้มโอ = บะโอ
• กระท้อน = บะตื๋น, หมะต้อง
• มะปราง = บะผาง
• ฝรั่ง = บ่ะหมั้น, บะแก๋ว
• ฟักทอง = บะฟักแก้ว / บะน้ำแก้ว / น้ำแก้ว
• ฟักเขียว = บะฟักหม่น
• มะเขือเทศ = บะเขือส้ม
• กระท้อน = บะตึ๋น
• ตะไคร้ = ชะไคร
• มะแว้ง = บะแขว้งขม
• มะเขือพวง = บะแขว้ง / บ่ะแขว้งกุลา
• ผักตำลึง = ผักแคบ
• ชะพลู = ผักแค ใบปูนา ปูลิง
• ลูกยอ = หม่ะต๋าเสือ
• คึ่นช่าย = ผักกะพึน, กำพึน (กะปึน)

สัตว์ในภาษาเหนือ

• ลูกอ๊อด = อีฮวก
• ค้างคก = ค้างคาก, กบตู่
• กิ้งก่า = จั๊ก-ก่า
• ปลาไหล = ปลาเอี่ยน, ปลาเหยี่ยน
• จิ้งหรีด = จิ้กุ่ง, จิ้หีด
• จิ้งเหลน = จั๊ก-กะ-เหล้อ
• ปู = ปู๋
• ปลา = ป๋า
• ช้าง = จ๊าง

เครื่องใช้ในชีวิตประจำวันภาษาเหนือ

• ถุงเท้า = ถุงตี๋น
• กระดุม = บะต่อม
• เข็มขัด = สายแอว, สายฮั้ง
• รองเท้า = เกือก, เกิบ
• กรรไกร = มีดยับ, มีดแซม
• ทับพี = ป้าก
• ช้อน = จ๊อน
• ยาสูบ = ซีโย
• ผ้าเช็ดตัว = ผ้าตุ้ม
• ผ้าห่ม = ผ้าต๊วบ
• รองเท้าฟองน้ำ = แค็บ

คำวิเศษณ์และคำอื่นๆ ในภาษาเหนือ

• โง่ = ง่าว
• ก็ = ก่
• ถึง = เถิง
• เช่น = เจ้น
• เป็น = เป๋น
• ไม่ = หมะ (เช่น หมะใจ๊ = ไม่ใช้)
• นะ = เน้อ (เช่น เน้อครับ = นะครับ)
• ร่ม (กันแดด-กันฝน) = จ้อง
• ร่ม (ร่มเงา) = ฮ่ม
• เหนียว = ตั๋ง
• ใหญ่ = หลวง (เช่น "หูหลวง" = "หูใหญ่")
• แบบนั้น, อย่างนั้น = จะอั้น
• แบบนี้, อย่างนี้ = จะอี้
• ทุก = กุ๊ (เช่น กุ๊ๆ คน = ทุกๆ คน)

คำกริยาในภาษาเหนือ

• กิน = กิ๋น
• กำปั้น, หมัด = ลูกกุย
• ก่าย = ปาด, อิง
• กางร่ม = กางจ้อง
• โกหก = วอก, ขี้จุ๊
• โกรธ = โขด
• กลับ = ปิ๊ก (เช่น "เฮาปิ๊กบ้านละหนา")
• ขี้เหนียว = ขี้จิ๊
• ขโมย = ขี้ลัก
• ขี่หลังคน (เกาะ) = เก๊าะ
• เครียด = เกี้ยด
• คิด = กึ๊ด
• เจ็บ = เจ๊บ
• จริง = แต๊ (เช่น "แต๊ก๊ะ" = "จริงหรอ")
• ใช้ = ใจ๊
• เด็ก = ละอ่อน
• ดู = ผ่อ
• ตกบันได = ตกคันได
• ทำ = ยะ (เช่น "ยะหยัง" = "ทำอะไร")
• เที่ยว = แอ่ว
• นั่งขัดสมาธิ = นั่งขดขวาย
• นั่งพับเพียบ = นั่งป้อหละแหม้
• นั่งไขว่ห้างเอาเท้าข้างหนึ่งพาดบนเข่า = นั่งปกขาก่ายง้อน
• นั่งยอง ๆ = นั่งข่องเหยาะ, หย่องเหยาะ
• นั่งลงไปเต็มที่ตามสบาย (โดยไม่กลัวเปื้อน) = นั่งเป้อหละเหม้อ, นั่งเหม้อ
• นั่งวางเฉย, นั่งหัวโด่ = นั่งคกงก (ก๊กงก)
• พูด = อู้
• รู้ = ฮู้
• รัก = ฮัก
• ลื่นล้ม = ผะเริด
• วิ่ง = ล่น
• สวยจังเลยนะ = งามหลายน้อ
• สะดุด = ข้อง
• สวมรองเท้า = ซุบแข็บ
• สบายอกสบายใจ = ซว่างอกซว่างใจ๋
• เหนื่อย = อิด, หม้อย
• เหรอ = ก๊ะ
• ห่วง = ห่วง (คำเมืองแท้คือ อ่วง, ว้อง หรือ ข๋าง)
• ให้ = หื้อ
• อยากอ้วก, อยากอาเจียน = ใค่ฮาก
• อยาก = ไข
• อย่าพูดมาก = จ๊ะไปปากนัก
• อร่อย = ลำ
• อร่อยมาก = จ๊าดลำ
• อย่าพูดเสียงดัง = จ๊ะไปอู้ดัง
• คิดไม่ออก = กึ๊ดหม่ะออก
• อย่าคิดมาก = จ๊ะไปกึ๊ดนัก
• อย่าพูดเสียงดัง = จ๊ะไปอู้ดัง
• ทำไม = อะหยัง

ประโยคตัวอย่าง

• ทำไมละ = อะหยังละ
• วันนี้หยังมางาม = วันนี้ทำไมสวยจัง
• มาเมินแล้วกา = มานานแล้วเหรอ
• รู้ได้ยังไง = ฮู้ได้จะใด
• พูดไปเรื่อย = ว่าไปเล่ย
• ไม่ได้ข่าวคราว = ดั้กแส้ป
• จะไปที่ไหน = จะไปตี๊ไหน

ภาษาเหนือเกี่ยวกับกลิ่นและรส

• เหม็นโอ๊ง, เหม็นโอ่ = เหม็นเน่า
• จ๋างแจ้ดแผ้ด = จืดชืด
• ขมแก๊ก = ขมมาก
• ส้มโจ๊ะโล๊ะ = รสเปรี้ยวจัด
• ฝาดหยั่งก้นตุ๊ = รสฝาดเข้มข้น

ภาษาเหนือเกี่ยวกับคำด่าหรือคำหยอกล้อที่ใช้ในหมู่เพื่อน

• สลิด = กระตือรือร้น
• สลิดอย่างวอก = แสดงท่าทีเกินจริง
• แฮ่น = หื่น
• ขี้จุ๊ / ขี้วอก = พูดปด
• จ๊าดหมา = ชาติหมา
• สึ่งตึง = ปัญญาทึบ
• จะไปปาก = หุบปาก
• หยั่งวอก = กลับกลอก, ปลิ้นปล้อน

คำศัพท์ภาษาเหนือเกี่ยวกับอาหาร

• ปู๋อ่อง = ปูอ่อง เป็นอาหารที่ทำจากมันปู โดยนำมันปูที่อยู่ในกระดองมาผสมเครื่องเทศแล้วย่าง
• ไส้อั่ว = ไส้อั่ว คำว่า "อั่ว" หมายถึงการยัดหรือกรอก โดยนำหมูหมักเครื่องเทศยัดเข้าไส้อ่อนแล้วย่าง
• หน่ออั่ว = หน่ออั่ว เป็นอาหารที่ยัดเนื้อหมูหมักเครื่องเทศเข้าไปในหน่อไม้แล้วทอด ให้รสชาติหอมจากหน่อไม้และเครื่องเทศ
• หนังปอง = หนังพอง คล้ายแคปหมู แต่ทำจากหนังวัวหรือควาย โดยตากให้แห้งแล้วทอด
• แก๋งอ่อม = แกงอ่อม คำว่า "อ่อม" หมายถึงการตั้งไฟอ่อนๆ นานๆ เพื่อให้เนื้อเปื่อย ทางเหนือเน้นเนื้อเป็นหลัก
• แก๋งผักเฮือด = แกงผักเฮือด ผักเฮือดหรือผักไกรในภาคอื่น นิยมแกงกับหมูและปรุงรสด้วยน้ำมะขามเปียก
• แก๋งผักหละ = แกงผักชะอม ทางเหนือเรียกผักชะอมว่า "ผักหละ" นิยมแกงกับเห็ดและเนื้อ

ตัวอย่างประโยคภาษาเหนือน่ารัก สำหรับหนุ่มสาวที่อยากบอกรัก

• เปิ้นฮักตั๋ว = ฉันรักเธอ
• อ้ายฮักน้อง = พี่รักน้อง
• ฮาฮักคิงหนาบ่ะเปื้อน = กูรักมึงนะโว๊ยเพื่อน
• อ้ายลักเมาอี่น้อง = พี่แอบหลงรักน้อง
• อ้ายฮักน้องคนเดียว = พี่รักน้องคนเดียว
• ฮักไบ้ ฮักง่าว = รักมากมาย
• ฮักเสี้ยงขี้ = รักสุดใจ
• เปิ้นกึ๊ดเติงตั๋วหนา = ฉันคิดถึงเธอนะ
• ง่อม กึ๊ดเติง ถ้า = เหงา คิดถึง รอ
• สาวน้อยหน้าหมดต๋าใส = สาวน้อยหน้าใส
• เป็นแฟนกั๋นน่อ = เป็นแฟนกันนะ
• เป็นแฟนกั๋นบ๋อ = เป็นแฟนกันไหม
• ฮักตั๋วคนเดียว = รักเธอคนเดียว
• กึ๊ดเติงหาตั๋วกู้วัน = คิดถึงเธอทุกวัน
• บ่มีวันได ตี้เปิ้นจะบ่กึ๊ดเติงหาตั๋ว = ไม่มีวันไหน ที่ฉันจะไม่คิดถึงเธอ
• ฮักเตื้อแรก = รักครั้งแรก
• อ้ายฮักน้องมั่นทึ้ง = พี่รักน้องแน่นหนัก
• บอกฮัก = บอกรัก
• น่าฮัก = น่ารัก
• ตั้งแต่นี้ไป อ้ายจะฮักน้องคนเดียว = จากนี้ไป ฉันจะรักเธอคนเดียว
• ตั๋วเป็นแฟนเปิ้นแล้ว = เธอเป็นแฟนฉันแล้ว
• ฮักบ่มีวันต๋าย = รักไม่มีวันตาย
• นอนกอดกั๋น อุ่นจุ้นลุ่น = นอนกอดกัน อุ่นดีจัง
• ขอหยุบมือจิ่ม = ขอจับมือหน่อยนะ
• มอกอี้ก่ดีล้ำไป = แค่นี้ก็ดีเกินไป
• เปิ้นฮักตั๋วหนา = ฉันรักเธอนะ
• ฮักหม๊ดไจ๋ = รักหมดใจ
• ความฮักเป๋นอะหยัง ตี้สวยงาม = ความรักคือสิ่งสวยงาม
• เปิ้นฮักตั๋วคนเดียว จะบ่ฮักไผแหมแล้ว = ฉันรักเธอคนเดียว จะไม่รักใครอีกแล้ว
• อี่น้องคนนี้ น่าฮักขนาด = น้องสาวคนนี้ น่ารักมากมาย
• คนน่าฮัก ผ่อจะได ตึงบ่ก้าย = คนน่ารัก มองยังไง ก็ไม่เบื่อ

ตัวอย่างประโยคทักทายในภาษาเหนือ

• สวัสดี๋คั๋บ ป้อแม่ปี้น้องทั้งหลาย = สวัสดีครับพ่อแม่พี่น้องทั้งหลาย
• สบายดีบ๋อ = สบายดีไหม
• เป๋นใดสบายดีบ๋อ = เป็นยังไง สบายดีไหม
• บ่อป๊ะกั๋นจ้าดเมิน = ไม่เจอกันนานเลย
• ไป๋ย่ะหยังอยู่ตี้ได๋ = ไปทำอะไรอยู่ที่ไหน

จากภาษาเหนือในแต่ละหมวดที่ได้กล่าวมา ลองนำไปใช้พูดคุยกับเพื่อนชาวเหนือดูนะคะ แล้วมาดูว่าเพื่อนๆ จะเข้าใจหรือไม่