10 Bài văn thuyết minh đặc sắc về hội thi thổi cơm (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức)

Thi nấu cơm là trò chơi dân gian nổi tiếng tại các làng quê Việt Nam, có nguồn gốc không rõ ràng nhưng mang đậm giá trị văn hóa truyền thống của nền nông nghiệp lúa nước.

Cách tổ chức trò chơi nấu cơm rất phong phú. Người chơi được chia thành đội, mỗi đội gồm 2-4 người với số lượng nam nữ cân bằng. Địa điểm tổ chức có thể là sân nhà, sân trường hoặc bãi cỏ rộng. Mỗi đội chuẩn bị một khúc cây dài 3m làm đòn gánh và một đoạn dây thép để làm giá treo nồi, nếu nồi có quai thì không cần giá. Vạch xuất phát và đích được đánh dấu rõ ràng. Ban tổ chức thông báo thể lệ, thời gian, đánh số đội, kiểm tra số người và chuẩn bị. Mỗi đội nhận nồi nấu cơm, gạo, nước, củi, diêm và giấy mồi lửa. Các đội phải xay gạo, nhóm lửa và lấy nước để nấu cơm.

Cuộc thi nấu cơm bao gồm ba phần: làm gạo, tạo lửa và lấy nước. Sau khi hiệu lệnh bắt đầu, các đội xay, giã thóc để làm gạo, đội nào làm xong trước thắng. Tiếp theo, dùng nứa khô để nhen lửa và người khác đi lấy nước từ bể đồng. Đội nào tạo lửa và lấy nước về đích trước thì thắng. Cơm của đội nào chín, dẻo ngon trước thì đội đó thắng. Cơm của đội thắng sẽ được dùng để cúng thần.

Trò chơi có thể thực hiện theo hai cách: bịt mắt nấu cơm hoặc vừa đi vừa nấu cơm. Trong cách bịt mắt, một người bịt mắt, người còn lại chỉ huy. Trong cách vừa đi vừa nấu, đội phải vo gạo, nhóm lửa và treo nồi trong khi di chuyển. Đội nào nấu cơm chín sớm nhất thì thắng.

Trò chơi thi nấu cơm yêu cầu sự nhanh nhẹn và khéo léo, phản ánh đời sống lao động của cư dân trồng lúa và giúp người chơi, đặc biệt là trẻ nhỏ, hiểu và tôn trọng giá trị của từng hạt cơm. Đây cũng là cách luyện tập sự khéo léo và ứng xử nhanh nhạy trong mọi tình huống.

Trò chơi này, với đặc trưng của nền nông nghiệp lúa nước, là một phần không thể thiếu của văn hóa dân gian Việt Nam.

Vào ngày mười rằm tháng Giêng hàng năm, người dân làng Ngọc Tiên thuộc xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, lại tổ chức lễ hội tưởng nhớ công lao của Thành Hoàng làng, Hoàng Văn Quảng, người đã giúp đỡ dân làng trong việc dẹp giặc và bảo vệ biên cương. Hội làng bao gồm các nghi thức như thi thổi cơm, làm cỗ chay, cúng thần tổ tiên và nhớ lại những ngày đầu gian khó của thánh tổ và ông cha.

Trước ngày hội, tất cả các giáp phải cử người lên đền để mang các dụng cụ thi đấu như bộ chõ đồ, nồi đồng điếu, quang gánh, cần trúc, bát đĩa... từ thời xưa để dọn dẹp và làm sạch cho đền. Bãi đất trước cửa đền được san phẳng, các con đường và ngõ xóm được dọn dẹp sạch sẽ để chuẩn bị cho ngày hội. Có 6 giáp tham gia, mỗi giáp gồm 14 nam giới từ 18 tuổi trở lên, có phẩm hạnh tốt, khỏe mạnh, nhanh nhẹn và gia đình trọn vẹn, không có tang ma. Theo truyền thống, đỗ, gạo thổi cơm, đồ xôi và làm bánh phải được trồng riêng trên ruộng huệ điền. Các lão nông chịu trách nhiệm từ trồng cấy, thu hoạch đến bảo quản gạo, đỗ. Việc lấy nước và tạo lửa nấu cơm cũng do nam giới đảm nhận. Phụ nữ không được tham gia vào các nghi lễ chính và phần hội.

Phần thi thổi cơm và làm cỗ chay bắt đầu sau hai phần thi địch thủy và địch hỏa. Phần thi địch thủy yêu cầu hai người đại diện của mỗi giáp, cầm một chiếc nậm nhỏ, chạy ra bến Cựa gà, lội giữa sông Ninh để lấy nước đổ vào nồi đáy của chõ đồ. Trong quá trình chạy, ngón tay cái của người rước nước phải bịt chặt miệng nậm để nước không bị tràn ra ngoài. Người về nhanh nhất và không làm nước rơi vãi sẽ chiến thắng.

Phần thi địch hỏa được coi là phần thi hấp dẫn và căng thẳng nhất, thu hút sự chú ý và tạo tâm lý hồi hộp cho người dự thi, dân làng và khách tham dự. Chỉ những giáp vượt qua phần thi này mới được tiếp tục thi vòng sau. Quan niệm Đông phương cho rằng việc tạo lửa trong ngày đầu xuân mang lại điềm lành và may mắn. Vì vậy, các thí sinh phải thao tác nhanh nhẹn, tạo lửa khéo léo và đốt cờ hiệu chính xác. Mỗi giáp mang theo một bộ dụng cụ địch hỏa, bao gồm một thanh tre cái đặt dưới đất, được làm từ tre bánh tẻ, và một thanh tre con để cọ sát.

Để tăng cơ hội chiến thắng, dụng cụ địch lửa phải được làm từ cây tre đã chết và gác bếp ít nhất 3 tháng trước khi sử dụng. Trong phần thi, 12 người của 6 đội xếp hàng ngang và cọ sát hai thanh tre để tạo mùn mịn. Mùn cưa sẽ tạo thành lửa khi gặp ma sát. Thí sinh phải thổi hơi để lửa bén vào bùi nhùi rơm và bùng lên thành ngọn lửa lớn. Mặc dù quy định chỉ cho phép thực hiện trong 20 - 25 giây, năm chàng trai làng Ngọc Tiên đã tạo lửa chỉ trong 12 giây nhờ nỗ lực và sự cổ vũ của bà con. Họ giơ ngọn lửa lên, đốt cờ hiệu và mang lửa về sân để nấu cỗ, bắt đầu phần thi làm bánh và thổi cơm trong tiếng hò reo vui mừng.

Tham gia hội làng Ngọc Tiên, người ta thấy tài năng và khéo léo của người dân nơi đây. Trong phần thi thổi cơm, người phụ trách phải thực hiện mọi công việc từ đeo cần trúc lên vai, cố định niêu cơm, giữ lửa cho cơm chín, vừa đi vừa nấu. Cùng với đoàn rước khua chiêng và gõ trống tưng bừng. Để hoàn thành tốt phần thi này, người dân Ngọc Tiên chuẩn bị rất công phu từ chiếc cần trúc đến việc ước lượng nước, lửa sao cho cơm chín dẻo thơm trong suốt 3 vòng rước quanh sân đền, bất kể thời tiết đầu xuân có mưa bụi hay lạnh lẽo.

Cụ Nguyễn Minh Oanh, một người tham gia hội từ thời trẻ, hiện tham gia ban bảo vệ di tích, cho biết việc chuẩn bị cần trúc treo niêu cơm mất đến 3 năm. Ngọn măng trúc được uốn cong thành hình chữ S, nuôi dưỡng đến khi đủ độ dẻo dai thì mới sử dụng. Sau đó, cây trúc còn được tẩm qua khói lửa và bồ hóng trước khi đem ra sử dụng.

Trong việc nấu cơm, người ta sử dụng cần trúc cong lớn để ép vào sống lưng người nấu và cố định bằng dải lụa. Phần cong nhỏ của cây tre được treo qua vai để đặt quang sắt, giữ nồi đồng điếu bên trong. Hai tay cầm bó đuốc dưới đáy nồi cơm để nấu chín gạo. Người nấu cơm phải ước lượng nhiệt độ lửa và thời gian hãm lửa để cơm chín đều, thơm ngon. Khi cơm sôi, bó đuốc được đặt cùng về một bên tay, tay còn lại cầm móc mở nồi và đổ cơm ra bát. Kiểm tra hạt gạo để điều chỉnh nhiệt độ lửa cho cơm chín đều, không bị khô hay bị hấy và đủ để đơm bát cơm cúng thánh.

Bên cạnh cơm, mâm cỗ chay còn có 4 loại bánh khác nhau: bánh ống, bánh bìa, bánh phong, bánh giáo và một bát chè đường. Mỗi loại bánh có kích thước, hình dáng, màu sắc khác nhau nhưng đều làm từ gạo nếp, đỗ xanh, đường kính và quả gấc. Việc xếp tất cả vào chung một chõ, đồ một lửa để xôi chín dẻo, bánh đẹp màu, vuông thành sắc cạnh mà không thiu, không mốc là một thử thách lớn đối với những người chỉ quen cày bừa quanh năm.

Các loại bánh trên mâm cỗ chay tượng trưng cho lương khô mà thánh tổ đã làm để giúp nghĩa quân có đủ lương thực trong các trận mưa gió, lụt lội. Sau 150 phút, mâm cỗ chay phải hoàn tất với đủ 4 loại bánh, chè đường, cơm lồng, rượu trắng, trầu cau và bưởi để dâng cúng thánh, cầu cho quốc thái dân an, làng xã thịnh vượng, mùa màng tươi tốt.

Cỗ chay của 6 giáp sẽ được chấm điểm sau một tuần hương. Tất cả các giáp tham gia đều nhận giải thưởng, nhưng giáp đạt giải nhất sẽ được ưu tiên trong suốt năm. Trước đây, mâm cỗ giải nhất được dành để chánh tổng biếu cho các tổng bạn để tỏ lòng kính trọng và khoe truyền thống. Hiện nay, mâm cỗ được chia đều cho tất cả dân làng, từ người cao niên, trẻ em đến những người góa bụa và tật nguyền. Truyền thống này vẫn được duy trì đến ngày nay.

Lễ thổi cơm thi trong hội xuân làng Ngọc Tiên là một nét đẹp văn hóa dân tộc và làng quê. Dù có sự hiện diện của yếu tố văn hóa hiện đại, bản sắc làng quê vẫn được gìn giữ và trở thành cầu nối cộng đồng. Dù không còn ruộng huệ điền, người dân Ngọc Tiên vẫn gìn giữ truyền thống. Các kỹ thuật như địch thủy, địch hỏa, thổi cơm thi, uốn cần trúc, chọn tre già... được truyền từ cha sang con. Trẻ em trai từ 10 tuổi đã bắt đầu phụ giúp chuẩn bị hội xuân và khi trưởng thành, họ tiếp tục gìn giữ văn hóa làng quê cho thế hệ sau.

Trò chơi thi thổi cơm là một phần không thể thiếu trong văn hóa dân gian của dân tộc chúng ta, thường được tổ chức vào mùa xuân với sự tham gia đông đảo của cộng đồng. Đây không chỉ đơn thuần là trò chơi mà đã trở thành một Hội thi lớn với nhiều ý nghĩa văn hóa.

Hội thi thổi cơm bao gồm ba phần: thi lấy nước, thi kéo lửa và thi nấu cơm. Mỗi đội tham gia bao gồm ba thành viên, có thể là nam hoặc nữ tùy theo quy định của từng hội thi. Trong phần thi lấy nước, một thành viên phải nhanh nhẹn và khỏe mạnh để gánh nước về địa điểm nấu cơm, thường xuyên có những thử thách như chướng ngại vật trên đường đi. Phần thi kéo lửa là một thử thách khác, với các công cụ được đặt ở vị trí khó tiếp cận, như treo trên cây cao hoặc phải vượt qua các câu đố, trò chơi nhỏ để lấy được.

Cuối cùng, khi đã chuẩn bị đầy đủ các vật dụng, người chơi sẽ bắt đầu nấu cơm. Một người sẽ đeo công cụ, gắn nồi cơm lên phía trước và di chuyển về đích. Sau khi vo gạo sạch sẽ cho vào nồi, người này sẽ bắt đầu di chuyển, trong khi hai người còn lại đốt lửa dưới nồi và chắn gió để giữ lửa không tắt. Họ vừa di chuyển vừa giữ lửa và thổi cơm, yêu cầu vừa nhanh chóng, vừa khéo léo để cơm chín đúng thời điểm. Tại đích đến, ban giám khảo, thường là các cụ già có uy tín trong làng, sẽ chấm điểm dựa trên tốc độ và chất lượng cơm.

Thi nấu cơm là hoạt động vừa vui nhộn, vừa thể hiện sự khéo léo và nhanh nhẹn của người chơi. Trò chơi này là một phần văn hóa dân gian quý báu được gìn giữ qua nhiều thế hệ và vẫn được tổ chức vào các dịp lễ hội đầu xuân.

Trò chơi thi nấu cơm đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa dân gian các làng quê Bắc Ninh từ bao giờ không rõ. Theo các bậc cao niên, cuộc thi này được tổ chức đầu tiên tại các làng ven sông Cầu, nơi tướng quân Lý Thường Kiệt xây dựng phòng tuyến chống quân xâm lược Tống. Trong thời kỳ đó, nhiều người dân đã tình nguyện hỗ trợ quân đội, và để chọn những người giỏi nhất phục vụ binh lính, Lý Thường Kiệt đã tổ chức cuộc thi thổi cơm với những quy định nghiêm ngặt. Từ đó, vào dịp đầu xuân, các làng đều tổ chức hội thi nấu cơm để tưởng nhớ công lao của tướng quân.

Hội thi nấu cơm không chỉ phổ biến ở Bắc Ninh mà còn có sự khác biệt ở từng địa phương về cách tổ chức, quy định và luật chơi. Một số nơi chia thành đội nam và đội nữ với ba phần thi riêng biệt: lấy nước, kéo lửa và nấu cơm. Ở nơi khác, cuộc thi có thể chỉ dành cho các cô gái chưa chồng. Dù tổ chức theo cách nào, thi nấu cơm vẫn là một trò chơi dân gian độc đáo trong các lễ hội làng Quan họ, thu hút sự quan tâm của cả dân làng và du khách.

Sau nhiều năm vắng bóng, trò chơi thi nấu cơm đã được khôi phục trong nhiều lễ hội đầu xuân tại Bắc Ninh. Hiện nay, phổ biến là các cuộc thi giữa các liền chị đại diện cho các xóm, làng, khu dân cư. Trước khi hội xuân diễn ra, các làng phải đăng ký đội thi với hai liền chị khéo léo nhất, mặc trang phục truyền thống như áo tứ thân, váy lụa đen, yếm trắng, khăn mỏ quạ và đi chân đất.

Trong khoảng thời gian 30 phút, các đội phải hoàn thành tất cả các công đoạn từ đầu đến cuối, chuẩn bị đầy đủ quang gánh, hũ nước, bó đóm, bùi nhùi, rá vo gạo, đũa bếp, v.v. Khi trống lệnh vang lên, một liền chị của mỗi đội sẽ nhanh chóng gánh nước và đi quanh khu vực thi. Trong khi đó, liền chị còn lại sẽ lấy gạo, rót nước từ hũ vào vò, và đảm bảo không làm rơi gạo. Rót nước vào niêu cho đúng mức, đốt lửa từ mồi rơm, cho gạo vào khi nước sôi và điều chỉnh lửa cho cơm chín đều. Phần thi yêu cầu sự phối hợp nhịp nhàng giữa hai liền chị để giữ lửa và cơm chín đúng thời gian. Nếu lửa không đều hoặc niêu cơm lắc lư, có thể dẫn đến cơm sống hoặc không chín đều.

Hoàn thành phần thi nấu cơm đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và hiểu ý nhau giữa hai người chơi. Liền chị Nguyễn Thị Thơm từ làng Tam Tảo chia sẻ: “Những quy định nghiêm ngặt của trò chơi thi nấu cơm thường là dịp để các cô gái thể hiện sự khéo léo, đồng thời cũng là cơ hội để các chàng trai lựa chọn ý trung nhân.”

Thi nấu cơm là một trò chơi dân gian đầy màu sắc, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống và phản ánh cuộc sống của cư dân trồng lúa. Trò chơi này không chỉ thể hiện sự tôn trọng đối với sản phẩm nông nghiệp như hạt thóc, hạt cơm mà còn gắn bó với nền văn hóa lúa nước.

Nhờ bàn tay khéo léo của người dân xứ Kinh Bắc, những niêu cơm dẻo thơm không chỉ tượng trưng cho một năm mùa màng bội thu mà còn làm cho người dân vui mừng, đầy niềm tin và hăng say lao động. Các niêu cơm đạt giải trong cuộc thi đầu xuân được xem là món quà quý giá dâng cúng thần linh, cầu mong một mùa màng tốt tươi và cuộc sống hạnh phúc. Những món quà này được tạo ra từ công sức và sự ủng hộ của cộng đồng, thể hiện lòng thành kính với thần linh.

Không khí náo nhiệt, sự quyết tâm trong từng đội thi cùng với mùi cơm thơm phức trong cuộc thi đã thu hút sự chú ý của mọi người tham dự lễ hội. Hằng năm, vào dịp Tết Nguyên đán, em lại theo mẹ về quê để tham dự hội thi nấu cơm mừng lúa mới. Trên sân đình, người từ khắp nơi đến xem hội đông đúc, mọi người đều mặc đồ mới, trang trọng. Biểu ngữ “Chào Xuân mới - Vui mùa lúa mới” treo ở cổng đình, chào đón tất cả mọi người.

Hội khai mạc với lễ dâng hương và các tiết mục văn nghệ về nghề nông. Người dân diễn kịch hài hước về nghề trồng lúa nước để tưởng nhớ Thần Nông. Ngày hôm sau, hội thi nấu cơm bắt đầu. Mỗi đội có ba người, cùng nhau nấu nồi cơm nhỏ sao cho chín ngon trong ba hồi trống. Người xem cổ vũ nhiệt tình, tạo nên không khí ngày hội rất vui vẻ.

Ngày Tết, được đi chơi và tham gia hội thi nấu cơm sôi động là một niềm vui lớn. Em yêu thích những cánh đồng xuân đang vào mùa gặt hái.

Không rõ từ bao giờ, thi nấu cơm đã trở thành một trò chơi dân gian phổ biến ở các làng quê Việt Nam. Đây là trò chơi độc đáo, phản ánh rõ nét giá trị văn hóa truyền thống và đặc trưng của nền nông nghiệp lúa nước.

Cách chơi rất đa dạng. Trước tiên, tập hợp người chơi và chia thành các đội, mỗi đội ít nhất có từ 2 đến 4 người. Địa điểm lý tưởng để tổ chức thường là những khu vực rộng rãi, bằng phẳng và sạch sẽ như sân nhà, sân trường, nhà văn hóa hoặc bãi cỏ. Tùy vào hình thức thi, mỗi đội chuẩn bị một khúc cây dài 3m làm đòn gánh, một đoạn dây thép để làm giá giống như quang gánh để treo nồi cơm. Nếu nồi có quai treo thì không cần làm giá. Kẻ vạch xuất phát và đích đến trên sân chơi.

Thông báo thể lệ trò chơi, thời gian quy định, đánh số thứ tự từng đội, kiểm tra số người chơi và công tác chuẩn bị của các đội. Cấp vật liệu nấu cơm cho các đội thi: mỗi đội nhận 1 nồi nấu cơm, 1 lon gạo, 1 lít nước, 2 – 3 cây củi hoặc tre nứa chẻ nhỏ, 2 cây diêm và giấy mồi lửa. Tất cả đội chơi tập trung tại vạch xuất phát. Với nguyên liệu là thóc, củi, các đội phải làm gạo, tạo lửa, lấy nước về nấu cơm.

Cuộc thi gồm ba bước: làm gạo; tạo lửa, lấy nước và thổi cơm. Khi có lệnh bắt đầu, các đội đổ thóc vào xay, giã, dần sàng. Đội nào có gạo trắng trước sẽ thắng. Sau đó, lấy lửa từ hai thanh nứa già, cọ vào nhau, áp bùi nhùi rơm khô vào để bén lửa. Người lấy nước đi khoảng 1km, nước chứa sẵn trong 4 ca bằng đồng, chờ người đến lấy mang về. Đội nào lấy lửa và nước về đích trước sẽ thắng cuộc. Đội nào thổi cơm chín dẻo, ngon và xong trước sẽ thắng. Cơm của đội đó sẽ được dùng để cúng thần.

Có hai cách nấu cơm. Cách thứ nhất là bịt mắt nấu cơm. Khi có lệnh bắt đầu, hai người chơi, một người bịt mắt, một người bị buộc hai tay vào nhau. Người bị buộc tay phải ngồi một chỗ và hướng dẫn người bịt mắt thực hiện các thao tác nấu cơm bằng lời nói. Cách thứ hai là vừa đi vừa nấu cơm. Khi có lệnh bắt đầu, đội chơi vừa đi vừa thực hiện các thao tác vo gạo, nhóm lửa, treo nồi cơm. Phân công hai bạn khiêng nồi, một người nấu cơm, một người cầm củi. Đội nào hoàn thành nấu cơm chín, dẻo, thơm trong thời gian sớm nhất sẽ chiến thắng.

Trò chơi này đòi hỏi sự nhanh nhẹn và khéo léo rất cao. Không chỉ đơn thuần là một trò chơi giải trí, thi nấu cơm còn phản ánh đời sống lao động của cư dân trồng lúa, giúp các em nhỏ nhận thức được giá trị của từng hạt cơm. Ngoài ra, trò chơi còn rèn luyện sự khéo léo và kỹ năng ứng xử nhanh nhẹn trong mọi tình huống, hỗ trợ trẻ phát triển thể chất và trí tuệ.

Thi nấu cơm là một trò chơi dân gian độc đáo, mang đậm giá trị văn hóa truyền thống và đặc trưng của nền nông nghiệp lúa nước.

Gắn bó với nền văn minh nông nghiệp, cuộc thi thổi cơm phản ánh rõ nét các giá trị văn hóa và tín ngưỡng của người Việt. Dù nguồn gốc của cuộc thi không rõ ràng, nó đã tồn tại lâu đời trong các lễ hội của nhiều làng ở miền Bắc và miền Trung Việt Nam. Đặc biệt, cuộc thi nấu cơm ở Thị Cấm (Từ Liêm - Hà Nội) nổi bật với những quy tắc độc đáo và sáng tạo.

Lễ hội được tổ chức để tái hiện chiến công của Phan Tây Nhạc, một vị tướng thời vua Hùng thứ 18. Theo truyền thuyết, khi quân Thục xâm lược, Phan Tây Nhạc dẫn quân chống giặc theo lệnh vua. Đến vùng Hương Canh, để tuyển chọn người phụ trách bếp núc, ông đã tổ chức cuộc thi nấu cơm. Sau khi chiến thắng, ông trở về và dạy dân làng nghề trồng trọt, dệt vải và tổ chức cuộc thi thổi cơm vào ngày mồng 8 tháng Giêng hàng năm để tưởng nhớ công lao của ông.

Vào ngày mồng 8 tháng Giêng, người dân lại háo hức tham gia hội thi thổi cơm. Mỗi đội gồm 10 người, bao gồm cả nam và nữ, cần chuẩn bị các vật dụng như nia, chày, cối, rơm, nồi, gạo, và được cung cấp 1 kg thóc từ ban tổ chức. Cuộc thi bắt đầu khi tất cả nguyên liệu đã sẵn sàng.

Trong bước đầu tiên, các đội thi làm gạo bằng cách giã thóc trong cối. Thao tác phải nhanh chóng và khéo léo. Sau khi giã xong, gạo được sàng qua nia để loại bỏ sạn và trấu. Đội nào có gạo trắng trước sẽ giành chiến thắng.

Bước hai yêu cầu kỹ năng tạo lửa từ hai thanh nứa. Mỗi đội cử 4 thanh niên thực hiện việc kéo lửa bằng cách sử dụng hai thanh nứa già và rơm khô, tạo ma sát để phát lửa. Khi có khói, cần thổi để lửa bùng lên.

Cuối cùng là nấu cơm. Đội nào nấu cơm chín dẻo nhanh nhất sẽ thắng cuộc. Nồi cơm sẽ được dâng lên cúng thần.

Hội thi nấu cơm ở Thị Cấm đã trở thành một truyền thống văn hóa đặc sắc mỗi khi Tết đến xuân về. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ vị tướng Phan Tây Nhạc và cùng nhau vui chơi đầu năm.

Tại xã Đồng Tháp, huyện Đan Phượng, bên dòng sông Đáy có làng Đồng Vân, nơi người dân sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa, làm màu và đan lát. Vào ngày rằm tháng Giêng hàng năm, làng Đồng Vân tổ chức hội rước nước, hát chèo và thi thổi cơm với nhiều nét độc đáo trong quy trình lấy lửa và nấu cơm, mang đậm màu sắc dân gian hài hước.

Người dự thi được tuyển chọn từ các xóm trong làng. Khi hội thi bắt đầu, trống chiêng điểm ba hồi, các đội xếp hàng nghiêm trang dâng hương trước cửa đình để tưởng nhớ vị thành hoàng làng. Cuộc thi mở màn bằng việc lấy lửa từ cây chuối cao, với bốn thanh niên của các đội leo lên cây chuối trơn trượt đã được bôi mỡ. Cảnh tượng diễn ra vui nhộn với nhiều người leo lên rồi lại tụt xuống. Khi lấy được nén hương, ban tổ chức phát ba que diêm để châm lửa.

Người trong đội vót tre thành đũa để châm lửa và đốt các ngọn đuốc. Trong khi đó, các thành viên của đội thi nhanh tay giã thóc, sàng gạo, lấy nước và bắt đầu thổi cơm. Những nồi cơm nhỏ được treo dưới những cành cong hình cánh cung, ánh lửa từ đuốc soi sáng cảnh tượng các đội thi thổi cơm trong sự cổ vũ nồng nhiệt của khán giả.

Sau khoảng một giờ rưỡi, các nồi cơm được đưa ra trước cửa đình để chấm điểm. Ban giám khảo đánh giá theo ba tiêu chí: gạo trắng, cơm dẻo, không có cơm cháy. Các nồi cơm được đánh số để giữ bí mật. Giành chiến thắng trong cuộc thi luôn là niềm tự hào lớn đối với dân làng.

Hội thi thổi cơm ở Đồng Vân không chỉ là sinh hoạt văn hóa cổ truyền mà còn là dịp để trai tráng và gái làng thể hiện tài năng và sự khéo léo. Hội thi còn mang lại những tiếng cười vui vẻ sau những ngày lao động mệt nhọc, góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hiện đại.

Vào ngày mùng 8 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, người dân làng Thị Cấm thuộc xã Xuân Phương, huyện Từ Liêm, Hà Nội lại tụ hội tại sân đình để tham gia cuộc thi kéo lửa và thổi cơm.

Truyền thuyết kể rằng, từ thời vua Hùng thứ 18, tướng quân Phan Tây Nhạc và phu nhân Hoa Dung đã dẫn quân qua làng để dẹp loạn. Dân làng xin theo giúp đỡ, và để chọn ra những người giỏi nhất làm công tác hậu cần, tướng quân tổ chức cuộc thi thổi cơm. Hội thi được chia thành ba phần chính: kéo lửa, chạy lấy nước và nấu cơm, giã thóc thành gạo. Trước 11 giờ sáng, các đội thi phải hoàn tất các chuẩn bị để bước vào thi đấu.

Phần thi kéo lửa là một trong những hoạt động hấp dẫn nhất của hội. Mỗi đội cử 4 thanh niên khỏe mạnh. Dụng cụ gồm có: rơm nhóm lửa, đoạn tre già có khe nhỏ và một que giang dùng để đánh lửa.

Đúng 11 giờ trưa, không khí tại sân đình trở nên sôi động với tiếng hò reo của đông đảo bà con. Khi mồi lửa đầu tiên bén rơm, không khí trở nên náo nhiệt hơn bao giờ hết. Các đội nhanh chóng mang lửa về bếp để đun nước.

Mỗi đội có 10 thành viên, chia thành nhóm đun nước và nhóm giã gạo, thực hiện các công đoạn một cách nhanh chóng và khéo léo. Gạo sau khi giã xong được chuyển sẩy, sàng và vo sạch trong thời gian ngắn. Các thành viên phối hợp nhịp nhàng, từ khi có lửa đến khi bỏ gạo vào nồi chỉ mất 10 phút. Để giữ thời gian cho cơm chín đều, người phụ trách nồi cơm đốt nhiều đống tro rơm, làm cho người chấm phải tìm kiếm mất thời gian. Sân đình nhanh chóng bị bao phủ bởi khói trắng.

Thời gian thi thổi cơm kéo dài khoảng một giờ. Sau đó, các cụ trong Ban tổ chức sẽ gõ trống và tìm các nồi cơm trong đống tro rơm trên sân đình. Các cụ tự tay thu gom các nồi cơm và mang vào đình để chấm điểm. Cơm phải đạt yêu cầu về độ dẻo, thơm ngon và không bị cháy. Việc chấm điểm là để khích lệ các đội thi, và ban Khánh tiết sẽ dâng mâm cơm của các đội vào cửa Thánh và chọn ra nồi cơm xuất sắc nhất.

Hội thi thổi cơm ở làng Thị Cấm đã trở thành một hoạt động truyền thống đặc sắc, thu hút đông đảo người dân tham gia mỗi năm vào mùng 8 tháng Giêng âm lịch.

Hàng năm, vào ngày mười rằm tháng Giêng, dân làng Ngọc Tiên, xã Xuân Hồng (Xuân Trường) tổ chức lễ hội để tưởng nhớ công lao của Thành Hoàng làng, Hoàng Văn Quảng, người đã giúp dân làng đánh bại quân xâm lược và bảo vệ biên cương. Lễ hội không chỉ bao gồm các nghi thức cúng tế mà còn có các hoạt động như thi thổi cơm, làm cỗ chay để dâng lên tổ tiên, đồng thời ôn lại những thử thách gian khổ mà tổ tiên đã trải qua trong những ngày đầu dấy binh.

Ngày xưa, Ngọc Tiên thuộc vùng đất bãi bồi ven biển ở Trần Sơn Nam hạ. Thời kỳ Hậu Lê, triều đình đã cử tướng Hoàng Văn Quảng đến chiêu mộ quân lính, giúp dân làng chống lại quân địch và ổn định cuộc sống. Nhờ tài năng quân sự của ông, vùng đất này đã trở nên thái bình. Vào năm 1743, vua Lê Cảnh Hưng đã phong ông là Thông huyền chế cảm Linh thánh Đại vương tiên hiệu Quảng. Để tri ân công đức của ông, dân làng đã lập đền thờ và chọn ngày mười rằm tháng Giêng làm ngày kỵ chính. Vào ngày này, mọi người tạm gác công việc, tập trung tại đền để làm lễ, và cả những người sống xa quê cũng trở về tham dự. Lễ hội được tổ chức trang trọng với tiếng chiêng, trống và cờ xí rợp trời. Sau nghi lễ chính, phần hội diễn ra với các hoạt động như thi thổi cơm và làm cỗ chay, tái hiện cảnh sinh hoạt của nghĩa quân trong thời kỳ kháng chiến. Phần thi thổi cơm được thực hiện với quy trình từ việc lấy nước, tạo lửa, đến nấu cơm và làm bánh. Đây là nét đặc sắc của lễ hội Ngọc Tiên, nổi bật so với các vùng khác.

Trước ngày hội, các giáp trong làng chuẩn bị kỹ lưỡng, mang dụng cụ thi đấu như bộ chõ đồ, nồi đồng, quang gánh, cần trúc…để làm sạch và chuẩn bị cho ngày lễ. Mỗi giáp gồm 14 người nam giới, tuổi từ 18 trở lên, có phẩm chất đạo đức tốt và sức khỏe, sẽ tham gia thi thổi cơm. Nguyên liệu như gạo, đỗ phải được trồng riêng và quá trình nấu cơm, làm bánh do nam giới thực hiện. Phụ nữ không tham gia vào phần lễ hội chính.

Phần thi thổi cơm và làm cỗ chay bắt đầu với hai phần thi: địch thủy và địch hỏa. Phần thi địch thủy yêu cầu mỗi giáp cử hai người đi lấy nước từ sông về đổ vào nồi. Phần thi địch hỏa yêu cầu nhanh chóng tạo lửa từ hai thanh tre. Kỹ thuật tạo lửa đòi hỏi sử dụng tre chết và có thời gian chuẩn bị lâu dài. Lửa được tạo ra từ mùn tre và được thổi để bùng lên. Phần thi này có thời gian giới hạn 20-25 giây và được đánh giá qua tốc độ và kỹ thuật.

Người nấu cơm phải ước lượng lửa và nước để cơm chín đều và thơm. Bên cạnh cơm, mâm cỗ chay gồm 4 loại bánh khác nhau và một bát chè đường, được làm từ gạo nếp, đỗ xanh và quả gấc. Bánh và xôi phải đạt tiêu chuẩn về kích thước, hình dáng và màu sắc, giữ được chất lượng lâu dài. Mâm cỗ chay được chấm điểm và giải thưởng được trao cho các giáp. Giáp đạt giải nhất sẽ được ưu tiên trong công việc và mâm cỗ được chia đều cho dân làng sau lễ hội. Truyền thống này vẫn được giữ gìn và phát huy, thể hiện bản sắc văn hóa và tinh thần cộng đồng của làng Ngọc Tiên.

Lễ hội thổi cơm thi tại làng Ngọc Tiên là một tục lệ đẹp, phản ánh bản sắc văn hóa dân tộc và là niềm tự hào của người dân nơi đây. Dù xã hội có nhiều thay đổi, bản sắc làng quê vẫn được giữ gìn và truyền lại cho thế hệ sau. Các kỹ thuật truyền thống như địch thủy, địch hỏa, thổi cơm thi vẫn được truyền dạy từ cha ông cho con cháu, giữ vững truyền thống văn hóa làng quê.