10 ngọn núi lửa vĩ đại nhất trên thế giới

Núi lửa Krakatoa là một đảo núi lửa nằm trong vành đai lửa Thái Bình Dương, hình thành một quần đảo với bốn hòn đảo chính ở eo biển Sunda, Indonesia, giữa đảo Sumatra và đảo Java. Krakatoa nổi tiếng với vụ phun trào khủng khiếp vào ngày 27/8/1883, được ghi nhận là vụ phun trào lớn nhất thế kỉ 20. Vụ nổ này đã khiến hơn 36 nghìn người thiệt mạng, tàn phá 165 làng mạc và thành phố, và gây thiệt hại nghiêm trọng cho 132 ngôi làng khác.

Sóng thần cao hơn 30 mét đã xảy ra sau vụ phun trào, và hòn đảo Krakatoa đã bị chôn vùi dưới đáy biển. Sự kiện này cũng dẫn đến sự hình thành của một hòn đảo mới có diện tích gần 2km² và cao 200m so với mực nước biển.

Núi lửa Pinatubo nằm trên đảo Luzon thuộc Philippines, cách thủ đô Manila 100km, và cũng nằm trong vành đai lửa Thái Bình Dương. Vụ phun trào lớn gần đây nhất xảy ra vào ngày 12/6/1991, xếp thứ hai trong các vụ phun trào núi lửa thế kỉ 20. Vụ nổ này đã khiến khoảng 7000 người thiệt mạng và tạo ra cột khói cao 35km, để lại một dấu ấn khó quên.

Hiện tại, núi lửa Pinatubo đã trở nên yên bình và là điểm du lịch hấp dẫn. Dù khá xa Clark và có thể khó tiếp cận, nhưng cảnh quan được tạo ra bởi vụ phun trào trước đây đã làm cho nơi đây trở nên ấn tượng và xứng đáng để du khách đến chiêm ngưỡng ít nhất một lần trong đời.

Núi lửa Changbai tọa lạc ở khu vực biên giới xa xôi giữa Trung Quốc và Triều Tiên. Hiện tại, miệng núi lửa Changbai đã trở thành một hồ nước tự nhiên với diện tích 9,82km² và độ sâu trung bình 213m. Lần phun trào gần nhất của núi lửa Changbai xảy ra vào năm 1903, nhưng vụ nổ nổi bật nhất là vào năm 946, được ước tính tương đương với 100 quả bom nguyên tử thả xuống Hiroshima.

Núi lửa này có ý nghĩa quan trọng trong thần thoại và văn hóa của cả Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc hiện đại. Nó được nhắc đến trong cả hai quốc ca và xuất hiện trên quốc huy của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên. Một sản phẩm nổi tiếng từ núi Changbai là nhân sâm.

Núi lửa Tambora nằm trên đảo Sumbawa, Indonesia, là một núi lửa dạng tầng. Vụ phun trào đáng nhớ nhất của Tambora diễn ra vào ngày 10/4/1815, với cột khói bụi vươn cao tới 43km. Đám mây bụi từ vụ nổ đã làm giảm nhiệt độ toàn cầu từ 0,4 đến 0,7 độ C trong nhiều năm sau đó, biến đây trở thành vụ phun trào lớn nhất trong lịch sử hiện đại. Vụ nổ đã khiến 10.000 người chết ngay lập tức và 70.000 người thiệt mạng do các hiện tượng thời tiết tiếp theo. Trước vụ phun trào, núi Tambora cao 4.300m, nhưng sau đó chỉ còn 2.850m.

Đám bụi từ núi lửa Tambora đã làm nhiệt độ toàn cầu giảm từ 0,4 đến 0,7 độ C. Năm sau, nhiều khu vực ở châu Âu và Bắc Mỹ không có mùa hè, và năm 1816 trở thành năm lạnh nhất trong lịch sử. Sự thất thu mùa màng và nạn đói tràn lan ở châu Âu và Bắc Mỹ, đến nỗi dòng sông Pennsylvania còn đóng băng giữa mùa hè tháng 8. Do đó, năm 1816 được gọi là 'năm không có mùa hè'.

Tamu Massif được biết đến là ngọn núi lửa lớn nhất toàn cầu, và điều đáng ngạc nhiên là nó nằm dưới đáy Thái Bình Dương. 'Ngọn núi lửa mới phát hiện mang tên Tamu Massif, vượt qua Mauna Loa ở Hawaii, Mỹ, vốn là kỷ lục hiện tại. Tamu Massif chỉ nhỏ hơn 25% so với Olympus Mons trên Sao Hỏa, ngọn núi lửa khổng lồ nhất trong hệ mặt trời', nhà địa lý học William Sager từ Đại học Houston, trưởng nhóm nghiên cứu, chia sẻ.

Núi lửa Tamu có bề rộng 650km nhưng chiều cao chỉ khoảng 4km, với khối lượng khoảng 2,5 triệu km2. Tamu hoạt động cách đây khoảng 144 triệu năm, vào đầu Kỷ Phấn trắng. Ngọn núi lửa này có diện tích lớn hơn nước Anh. Giống như những ngọn núi lửa khác, Tamu Massif hoạt động theo cấu trúc hình nón trung tâm, phun trào dung nham ra các sườn núi rộng lớn. Các khảo sát địa chấn và mẫu dung nham thu thập từ các tàu nghiên cứu vài năm trước đã xác nhận điều này.

Trên đảo Martinique ở biển Caribbe, với độ cao 1.463 m, Pelée đã xảy ra một cuộc phun trào dữ dội vào tháng 5/1902, dẫn đến cái chết của gần 30.000 người tại thành phố cảng St. Pierre. Thảm họa nghiêm trọng đến mức từ “pelean” – mô tả loại bụi, khí và mây bụi của núi lửa Pelée – đã trở thành một thuật ngữ chuyên ngành về núi lửa.

Trước khi Pelée phun trào, có nhiều dấu hiệu như hơi nước, bụi và tia chớp trên miệng núi lửa, nhưng những cảnh báo này đã bị bỏ qua. Sau khi hầu hết thành phố St. Pierre bị phá hủy, Pelée rơi vào trạng thái ngủ yên trong vài tháng. Tuy nhiên, không lâu sau, các nhà địa chất phát hiện một hồ dung nham ngầm dâng lên 300 m từ đáy miệng núi lửa, và dung nham tiếp tục trào ra vào tháng 3/1903.

Yellowstone là ngọn núi lớn nhất châu Mỹ và có thể quan sát từ quỹ đạo thấp của Trái đất. Quan trọng là bên trong ngọn núi này chứa hàng vạn kilomet khối dung nham – một con số thực sự khổng lồ. Ước tính rằng cần hàng trăm năm để thác Niagara, thác nước vĩ đại nhất thế giới, có thể đổ đầy một buồng dung nham nông nhất của ngọn núi, chưa kể đến các buồng sâu hơn.

Siêu núi lửa này có thể phun ra khối lượng dung nham gấp hàng nghìn lần so với vụ phun trào khủng khiếp ở Krakatoa, Indonesia vào năm 1883, với sức mạnh tương đương 13.000 quả bom nguyên tử. Cách đây 2 triệu năm, siêu núi lửa nằm dưới Công viên Quốc gia Yellowstone đã gây ra vụ phun trào lớn thứ 4 trong lịch sử Trái đất. Lần phun trào gần nhất cách đây khoảng 640.000 năm, tạo ra một miệng núi lửa hình bầu dục có diện tích 64 x 40km. Các chuyên gia có bằng chứng cho thấy Yellowstone có thể bùng nổ một ngày nào đó, phủ một nửa lãnh thổ Mỹ dưới lớp tro dày 1m.

Mauna Loa, ngọn núi lửa nằm ở tiểu bang Hawaii của Mỹ, đã phun trào 33 lần từ năm 1843 và lần cuối vào năm 1984. Nham thạch và khói bụi từ ngọn núi lửa này đã bao phủ một phần lớn dân cư. Là ngọn núi lửa hình thành tại đảo Hawaii, Mauna Loa được công nhận là ngọn núi lớn nhất thế giới tính theo diện tích và số lần phun trào. Với tên gọi “núi dài”, Mauna Loa chiếm một nửa diện tích của Hawaii và là điểm đến ưa thích của những người yêu thích thể thao mạo hiểm.

“Mauna Loa” trong tiếng Hawaii có nghĩa là “núi dài”. Ngọn núi lửa này có dạng hình khiên, cao 4.169 m so với mực nước biển và có thể tích khoảng 75.000 km3. Phần chìm dưới biển của nó kéo dài khoảng 5 km. Dù đã yên tĩnh trong 35 năm, các dữ liệu theo dõi cho thấy Mauna Loa có dấu hiệu chuẩn bị thức dậy. Hoạt động địa chấn đã gia tăng trong nhiều tháng và năm, mặc dù chưa dẫn đến phun trào. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho sự trở lại, nhưng thông tin hiện có chưa đủ để các nhà khoa học dự đoán chính xác thời điểm phun trào tiếp theo.

Núi Vesuvius là một núi lửa tầng tọa lạc tại vịnh Naples, Ý, cách thành phố Naples 9 km về phía đông và gần bờ biển. Đây là núi lửa duy nhất ở châu Âu nằm trên đất liền đã từng phun trào trong hàng trăm năm qua, dù hiện tại nó đã ngừng hoạt động. Hai núi lửa lớn khác ở Ý, là Etna và Stromboli, nằm trên đảo. Lần phun trào gần nhất của Vesuvius xảy ra vào năm 1944.

Vesuvius được coi là một trong những núi lửa nguy hiểm nhất thế giới vì có khoảng 3.000.000 người sống gần đó và nó có xu hướng phun trào mạnh mẽ (Plinia). Đây cũng là khu vực núi lửa có mật độ dân số cao nhất thế giới.

Núi Vesuvius nổi tiếng với cuộc phun trào năm 79 sau Công nguyên, đã vùi lấp và phá hủy các thành phố La Mã cổ đại Pompeii và Herculaneum. Đợt phun trào này cũng đã làm thay đổi dòng chảy của sông Sarno và nâng cao đáy bờ biển, khiến Pompeii không còn nằm cạnh sông cũng như bờ biển. Vesuvius đã trải qua những thay đổi lớn – sườn núi bị xóa bỏ thực vật và đỉnh núi bị biến dạng đáng kể do tác động của vụ phun trào.

Núi St. Helen cao 2.250 mét, nằm trong 'vòng cung lửa' bao quanh Thái Bình Dương, cách thành phố Portland (Mỹ) 88 km về phía Đông Bắc. Núi lửa này thuộc dãy núi Cascade và là một phần của cung núi lửa Cascade trong vành đai lửa Thái Bình Dương, nơi có hơn 160 núi lửa đang hoạt động.

Cuộc phun trào nổi tiếng xảy ra vào ngày 18 tháng 5 năm 1980, được ghi nhận là một trong những vụ phun trào núi lửa gây thiệt hại lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, làm 57 người thiệt mạng; 250 ngôi nhà, 47 cây cầu, 24 km đường sắt và 198 km đường cao tốc bị phá hủy. Vụ phun trào tạo ra các dòng lũ đá, làm san bằng các khu rừng phía bắc của ngọn núi với diện tích gần 600 km². Núi St. Helen đã tái hoạt động vào năm 2004, phun ra hơn 100 triệu m3 dung nham cùng hàng tấn đá và tro bụi.