11 nét văn hóa dân gian Việt Nam sâu sắc

Giải nghĩa về văn hóa dân gian

Văn hóa dân gian: Về cơ bản, văn hóa dân gian là những hoạt động sống của con người, được hình thành suốt chiều dài lịch sử và được ổn định thành nề nếp. Tính chất quan trọng của văn hóa dân gian là tính kế thừa, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các nét văn hóa dân gian có thể bị thay đổi khi không còn phù hợp với quan niệm hoặc nền sản xuất mới.

Tập tục: Tập tục được hiểu đơn giản là phương thức ứng xử trong cộng đồng đã được định hình, tạo thành nề nếp giữa các cá nhân trong cộng đồng. Đặc tính của tập tục là bền vững, không thay đổi.

Phong tục tập quán là tập hợp các thói quen trong cuộc sống của con người, có nguồn gốc lâu đời và được một cộng đồng hoặc quốc gia công nhận, coi như là nếp sống được truyền dọc theo nhiều thế hệ. Mỗi vùng miền, mỗi quốc gia có những phong tục tập quán riêng biệt.

Phong tục tập quán Việt Nam là nét đặc trưng không thể thiếu trong cuộc sống của người dân

Những nét văn hóa dân gian Việt Nam nổi bật nhất

2.1 Tết Nguyên Đán – Nét đặc trưng trong phong tục tập quán Việt Nam

Tết Nguyên Đán là ngày lễ quan trọng nhất trong năm của Việt Nam với nhiều giá trị nhân văn, thể hiện sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên. Theo tâm lý người xưa, Tết Nguyên Đán là thời điểm bắt đầu một chu kỳ canh tác mới, là lúc thế hệ con cháu tỏ lòng tri ân, tưởng nhớ tổ tiên và tạo dựng tình cảm thân thuộc trong làng xóm...

Hẳn các bạn đọc của Mytour.vn thường gọi dịp Tết này là Tết ta để phân biệt với Tết dương lịch. Vào năm mới, Tết đến cũng là thời điểm mọi người Việt Nam sum vầy bên nhau dưới mái ấp, trở về với nguồn cội. Theo phong tục tập quán Việt Nam, vào thời khắc giao thừa, các gia đình thường tổ chức lễ thắp hương cúng gia tiên đón năm mới, cầu chúc may mắn và sức khỏe cho mọi thành viên...

Tết Nguyên Đán là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt, là thời điểm mọi người quây quần bên nhau

2.2 Thờ mẫu Tam phủ, Tứ Phủ – Tôn giáo và tín ngưỡng

Tam Phủ bao gồm ba vị thần thánh: Bà Trời (Mẫu Thượng Thiên), Bà Chúa Thượng (Mẫu Thượng Ngàn), và Bà Nước (Mẫu Thoải). Tứ Phủ cũng bao gồm ba vị Mẫu này cùng với Mẫu Địa Phủ. Việc thờ cúng các Nữ Thần có từ hàng nghìn năm trước trong phong tục tập quán Việt Nam, như thờ Chúa Kho, Quan Âm Thị Kính, Liễu Hạnh... Theo quan niệm của dân tộc, thiên nhiên được coi như Đức Mẹ và con người là con của thiên nhiên, vì vậy việc thờ cúng các Nữ Thần là để mong Ngài che chở, bảo vệ...

Một buổi lễ thờ Mẫu Tam Phủ

2.3 Tết Thanh minh – Lễ Tết

Tết Thanh minh đã tồn tại từ hàng ngàn đời trong phong tục tập quán Việt Nam và được coi là tiết thứ năm trong 'nhị thập tứ khí'. Vào những ngày này, con cháu thường sum vầy bên nhau để sửa chữa, làm mới và cúng lễ tảo mộ. Mặc dù không phải là một dịp Tết lớn nhưng nét văn hóa này thể hiện sự biết ơn nguồn gốc và kết nối tình cảm trong gia đình người Việt...

Thăm quan tảo mộ cùng gia đình trong ngày Tết Thanh minh

2.4 Tết Trung thu – Lễ Tết

Phong tục Tết Trung thu đã được hình thành từ hàng ngàn năm trước, và mặt Trăng được xem là một biểu tượng thiêng liêng đối với người Việt. Trăng tròn thể hiện sự sum họp, vì thế Tết Trung thu còn được gọi là Tết đoàn viên. Vào dịp này, theo phong tục tập quán Việt Nam, mọi người sẽ sum họp bên nhau, thưởng thức bánh trung thu, uống trà và trò chuyện...

Tết Trung thu là dịp để mọi người sum họp bên nhau với mâm bánh trung thu

2.5 Tục ăn trầu – Giao thiệp

Dân gian ta có câu 'miếng trầu là đầu câu chuyện' vì thế hình ảnh miếng trầu thường đi kèm với lời chào. Miếng trầu còn là biểu tượng của sự tôn kính, thường xuất hiện trong các buổi lễ cưới hỏi, lễ thọ, cúng gia tiên… Ngoài ra, tính phổ biến của trầu cũng rất cao, ở mọi tầng lớp và vùng miền nào bạn cũng có thể tìm thấy loại quả này.

Việc sử dụng miếng trầu là lời chào hỏi thường thấy trong các nghi lễ trọng đại như cưới hỏi, lễ thọ và cúng gia tiên

2.6 Lễ hội cầu an bản Mường – Lễ hội truyền thống Việt Nam 

Lễ hội cầu an bản Mường là một trong những lễ hội quan trọng nhất của người dân tộc Thái và Mường ở các tỉnh miền cao Tây Bắc. Thường diễn ra vào dịp Tết Nguyên Đán, lễ hội bao gồm nhiều hoạt động như giết trâu tế tạ Thần linh và các hoạt động khác phản ánh đời sống vật chất và tinh thần của người dân.

Hoạt động trong lễ hội cầu an bản Mường 

2.7 Lễ hội Đền Hùng – Lễ hội truyền thống Việt Nam 

Lễ hội Đền Hùng tại Phú Thọ thường được gọi là lễ Giỗ tổ Hùng Vương, là dịp quan trọng của đất nước để tưởng nhớ và biết ơn công ơn của các vua Hùng. Lễ hội Đền Hùng là di sản văn hóa phi vật thể có giá trị lớn của Việt Nam.

Lễ hội Đền Hùng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể

2.8 “Củi hứa hôn” của người Giẻ Triêng

Khi đến tuổi cập kê, các cô gái Giẻ Triêng sẽ lên rừng đốn cây gỗ, phơi khô và cõng về nhà chờ 'ngày lành tháng tốt' cõng đến nhà trai. Đây là 'củi hứa hôn' của người Giẻ Triêng, thể hiện phong tục tập quán Việt Nam trong việc làm lễ hỏi.

'Củi hứa hôn' là công sức của các cô gái đốn cây về chờ ngày lễ hỏi cưới

2.9 Lễ ăn cơm mới của người Xá Phó

Lễ ăn cơm mới (Tết cơm mới) của người Xá Phó diễn ra trong 3 ngày, tương tự như Tết cổ truyền, mỗi ngày có nghi thức riêng theo phong tục tập quán Việt Nam. Sau khi hoàn thành 3 ngày lễ, bạn sẽ được chủ nhà tiếp đãi với bữa cơm mới, đánh dấu kết thúc lễ hội.

Lễ ăn cơm mới kéo dài trong 3 ngày

2.10 Thổi khèn để tìm bạn đời tại chợ tình Sapa

Sapa là nơi sinh sống của đa số các dân tộc như Mông, Tày, Giáy... Họ sinh sống dọc theo thung lũng Mường Hoa. Chợ tình Sapa diễn ra vào mỗi Chủ nhật hàng tuần và nằm ở khoảng cách xa so với trung tâm thị trấn, bắt đầu từ đêm thứ Bảy cho đến sáng Chủ nhật. Thời điểm này chợ sôi động với âm thanh của những tiếng cười, câu chuyện, và các hoạt động giải trí, tạo ra cơ hội cho các chàng trai cô gái quen biết và tìm hiểu nhau. Đặc biệt, người dân địa phương có thể dùng tiếng khèn, tiếng sáo để tán tỉnh nhau trong chợ.

Người dân địa phương có thể dùng tiếng khèn, tiếng sáo để tán tỉnh nhau trong chợ

2.11 Phong tục bó vỏ ống cơm lam ở vùng Tây Bắc, Đông Bắc

Cơm lam là món ăn đặc trưng của người Việt, được nấu trong ống tre/ống giang/ống nứa với gạo nếp và nước. Dù có vẻ đơn giản nhưng quá trình nấu cơm lam lại khá phức tạp, yêu cầu đầu bếp phải điều chỉnh thời gian một cách khéo léo. Theo phong tục của người Thái, phụ nữ ăn cơm lam trong thời kỳ cữ sẽ không vứt đi vỏ ống mà bó lại với nhau của đứa trẻ, thông báo với Thần Chết về sự xuất hiện của một thành viên mới trong gia đình. Nếu không làm điều này, đứa trẻ chỉ được coi là “ngụ cư” không thể về Mường Then khi già yếu.

Cơm lam nấu trong ống tre của người dân vùng Tây Bắc, Đông Bắc