12 Bài thơ đặc sắc của nhà thơ Tố Hữu

Thương biết bao đồng chí
Đường dài hàng vạn dặm xưa
Giờ bỗng hóa thành ‘ma quái’
Đầu cúi, mũ tai lừa!

Trung Hoa ơi Trung Hoa!
Người đã đi đâu? Chiều tà
Nghe Lỗ Tấn gào thét
Ăn thịt người, còn không?

Đã hết xấu hổ và bỡ ngỡ
Ôi thật dịu dàng, ấm áp, những phút giây thân thiết!
Làn môi khô sẽ mấp máy vài lần,
Lão đau đớn nhìn tôi mà nức nở:

Anh có hiểu nỗi cô đơn là nỗi khổ
Của tâm hồn tôi? Thất thểu giữa đám đông
Vẫn cảm thấy mình đơn độc; muốn tìm nơi
Đầy nắng, nhưng vẫn cảm thấy lạnh lẽo!

Mùa thu trước, đôi tay gầy gò
Còn dắt theo hai đứa cháu mồ côi,
Tôi lo lắng vì không đủ cơm ăn,
Và ngốc nghếch nghĩ: “Thà bỏ đi một đứa!”

Thật đáng tiếc… Non ngày, con khát sữa,
Chết vào chiều mai. Tôi không khóc, mà thấy nhẹ nhõm:
Chính tôi đã giết chết tình yêu thương
Mà khổ đau vẫn đày đọa cơ thể như heo1

Ôi những ngày lạnh lẽo đến tê tái!
Mùa đông đến, băng giá chạm vào trái tim…
Tôi tự nhủ: “Có thể chết cùng lúc hai đứa”,
Và vui vẻ cầu nguyện cho cháu được sống.
Nhưng nó không sống! Ngày hôm sau, trước cổng…
Một tòa nhà cao, nó chết trong lòng tôi
Giữa “tình thương” của lũ ruồi!

Kể từ đó, một mình, tôi mới nhận ra

Điều đáng buồn, đáng sợ nhất: cô đơn!
Và đây anh, cả một cục căm phẫn
Mà tôi đã dày công vun đắp từ hai cái chết!

Một mảnh vải đen phủ lên tóc,
Nàng ôm con, lặng lẽ ra ga...
Mưa lá tơi tả, nàng không rơi lệ,
Chỉ có nỗi buồn khô cạn phút tiễn biệt...

Cây cối rùng mình, nàng run rẩy...
Không rõ vì sao sợ hãi lan tỏa,
Như những người khác trong tình cảnh ấy,
Cũng khăn phủ tóc, cũng tả tơi.

Thật kỳ lạ, nàng đâu biết ai,
Mà những người kia dáng vẻ sầu thảm,
Ôm gối thẫn thờ bên bờ cỏ ướt,
Lặng lẽ nhìn nhau, như hiểu tâm tư.

Rồi bỗng dưng nước mắt tuôn trào;
U tình nàng đã ngập tràn xúc cảm...
Buồn không hẹn trước, tự dưng dâng trào,
Nàng cúi nhìn con, khóc nghẹn ngào.

Đi Tây, đi lính, chính là đi... chết!
Ai biết rằng ở cuối xóm xa,
Ngày ly biệt hôm nay thành vĩnh viễn,
Đôi hàng sụt sùi, gọi chồng... hồn ma!

Nỗi đau tình yêu nào ai thấy,
Mà chính lòng mình dù nhớ thương,
Có hiểu đâu: trường chinh chiến ấy
Do bàn tay máu lũ buôn xương!

Và mỗi xác rơi trên trận địa
Càng thêm vững bãi vàng ô uế
Của đế quốc - ôi thật thảm hại!
Say máu cười nhìn đám dại khờ!

Gió bắc về mang theo giá lạnh,
Chuối già rung mình trong lạnh buốt
Vài chú chim lẻ tẻ đầu cành
Còn vương lại chút nắng yếu tàn...

Tìm em trong sương chiều buồn bã,
Chân ngập ngừng, e lạnh của mùa đông,
Chờ em mà lòng cứ lặng lẽ,
Cây cối khô héo vươn tay yếu ớt.

Em run rẩy lắng nghe gió thì thầm,
Mùa thu qua, bao tình cảm tan vỡ,
Tim em khắc khoải tìm kiếm trên đường!!
Rồi đây... lạnh lẽo, mưa và im ắng,
Em sẽ bước đi một mình trong vắng vẻ,
Còn ai đâu, ngại ngùng, nhìn em,
Còn ai đâu, buông một lời êm ái?
Cửa gài then sẽ lạnh lùng khép chặt,
Như bao cửa lòng khô cằn không mở!

Biết không em, bạn lạc lõng!
Anh đã nhiều lần ngừng bước thẫn thờ
Chạnh lòng tưởng đến nơi xa vắng
Một tấm lòng yêu thương trong yên lặng!

Chim non rũ cánh,
Tìm kiếm tổ ấm bơ vơ,
Trên con đường rừng vắng,
Lướt qua mưa, lấm tấm.

Chim non líu lo,
Lá rơi ướt đẫm, khóc tràn,
Ôi nỗi buồn não nề,
Chim ơi, về đâu?

Gió thổi mưa bay,
Trên con đường sương giá,
Em đi về đâu,
Giữa cảnh đời cô quạnh!

Em giữ ấm bàn tay,
Để lòng băng giá ấm,
Rời cành, lá bay,
Như cuộc đời u ám!

Chim non không tổ,
Trẻ mồ côi không nhà,
Cả hai cùng đau khổ,
Cùng lạc lõng, lê lết.

Rồi một ngày cánh rã,
Chết rũ bên đường,
Ánh mắt lạnh lùng thờ ơ,
Nhìn chúng: “Chẳng đáng gì!”

Tôi không muốn mời anh vào thế giới lạ lẫm,
Tìm nỗi đau trong xã hội tan hoang.
Kể sao cho hết những cảnh lầm than,
Khi mọi thứ đã ngập tràn trái ngược!

Đây anh, một bức tranh gần gũi:
Có vẻ thô sơ? Có thể. Nhưng chân thành.
Có thể tầm thường? Nhưng chính vì tâm hồn anh
Chê bai những kẻ bị đời dửng dưng.

Hai đứa bé sống chung một mái nhà, cùng tuổi,
Cả hai ngây thơ, như những chú chim con,
Chưa bị bụi đời làm ô nhiễm tâm hồn,
Cả hai như hai tờ giấy trắng.

Ôi thật lạ! Đứa bé xinh xắn, mũm mĩm,
Cười trong chăn và nũng nịu nhìn mẹ.
Đứa ngoài sân, bò lết trong cát bẩn,
Môi tím, dính ghèn và ruồi bu quanh!

Đứa bé chồm chập ôm ly sữa trắng,
Rồi nhăn mặt: “Nhạt quá! Em không uống!”
Đứa đứng trước cổng, ôm đầu,
Chờ mẹ mua cho củ sắn!

Đứa ngây ngất trong phòng xanh mát,
Được chơi ngựa gỗ, lính thổi kèn.
Đứa kia đứng nhìn, thèm thuồng, không dám lại gần,
Ngại đòn roi và tiếng mắng!

Vẫn còn đó những cảnh đời đau khổ,
Nhưng nói thêm nữa có ích gì, bạn ơi!
Hai đứa như sống dưới hai bầu trời,
Chỉ khác là không cùng chung tổ ấm:

Đứa hạnh phúc là con nhà chủ,
Đứa buồn là con gái của người làm thuê.

Trên dòng Hương Giang,
       Em buông mái chèo.
       Trời và nước trong vắt,
       Em thả mái chèo
       Trên dòng Hương Giang.

       Trăng lên rồi trăng lặn
Đời em chèo chiếc thuyền nhỏ xuôi dòng,
       Thuyền đã rách nát
       Mà em vẫn chưa chồng,
       Em cùng chiếc thuyền hư hao,
Khi nào vào bến, xa rời dòng dâm ô?
       Trời ơi, khi nào em mới
Thoát khỏi nỗi nhục, bao đêm dày vò.
       Tình yêu ơi, sao lại giả dối,
Thuyền em rách nát liệu có được lành?

       - Sao vậy, cô gái trên sông?
Ngày mai cô sẽ từ trong ra ngoài,
       Thơm như hương nhụy hoa nhài,
Trong như suối sáng giữa rừng xanh.
       Ngày mai gió mới bốn phương
Sẽ đưa cô đến vườn xuân tràn đầy,
       Ngày mai dưới ánh nắng trong trẻo,
Cô sẽ thôi sống kiếp giang hồ đầy khổ.
       Ngày mai lớp bụi đời dơ bẩn
Sẽ tan như mây mù của đêm nay,
       Cô ơi, tháng dài ngày rộng,
Mở lòng đón nhận ngày mai huy hoàng,
       Trên dòng Hương Giang...

Khi ta đã chìm đắm trong hương chân lý,
Cuộc đời đầy đắng cay, không chút ngọt ngào,
Cuộc sống buồn tẻ, không một tiếng cười,
Cuộc sống u tối, ta phải tìm ánh sáng.
Ta tiến bước. Chỉ có một con đường: Cách mạng,
Vững lòng tin sẽ chắc chắn thành công,
Như những con tàu trên biển rộng lớn,
Còn xa bờ, nhưng vẫn tin ngày cập bến.

Có thể, bạn yêu quý,
Bờ vẫn mờ, hải cảng còn xa,
Chắc chắn nhiều mỏm đá và bão tố
Sẽ làm đắm những con tàu mỏng manh!
Đời tranh đấu không bao giờ yên ả,
Nhưng nếu chí cả đời, ta dốc hết tình,
Với khí huyết của tinh thần mạnh mẽ?
Cuộc sống đã nảy sinh từ cái chết,
Thì gian nguy có hề chi!
Hãy là đoàn chiến hạm ra khơi,
Hùng dũng tiến lên, dẫm lên muôn ngọn sóng,
Tương lai rộng lớn đang trước mặt,
Trên đầu ta, gió trời lồng lộng!

Rồi mai đây, giữa mùa xuân đào,
Ta sẽ đến, nằm ru mình trong vịnh bạc.

Tạm biệt cuộc đời mà ta yêu quý,
Còn lại vài dòng thơ, một nắm tro.
Thơ gửi bạn đường. Tro để bón đất,
Sống là cho, chết cũng là cho.

- Mình trở về, có nhớ ta không?
Mười lăm năm ấy đậm sâu nghĩa tình.
Mình trở về, có nhớ không
Cây cối nhớ núi, sông nhớ nguồn cội?

Âm thanh ai thiết tha bên bãi cát,
Bâng khuâng trong lòng, bước đi không yên.
Áo chàm trong giờ phút chia ly,
Cầm tay nhau, không biết nói gì hôm nay...

- Mình đi, có nhớ những ngày
Mưa nguồn, suối lũ, những mây mù?
Mình về, có nhớ chiến khu
Miếng cơm muối mặn, nặng mối thù?
Mình về, rừng núi nhớ ai
Trám rụng, măng mai cũng già.
Mình đi, có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, lòng đỏ thắm?
Mình về, còn nhớ núi non
Nhớ lúc kháng Nhật, thuở Việt Minh
Mình đi, mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?

- Ta và mình, mình và ta
Lòng ta luôn vững bầu tâm đinh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu...

Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng sáng đầu núi, nắng chiều trên nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya bếp lửa, người thương đi về.
Nhớ từng rừng nứa, bờ tre
Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.
Ta đi, ta nhớ những ngày
Mình đây, ta đó, đắng cay ngọt bùi...

Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn cùng đắp chung.
Nhớ người mẹ lưng cháy nắng
Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.
Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sáng trong những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Nhớ sao tiếng mõ chiều rừng
Chày đêm nện cối đều đều suối xa...

Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa và người.
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.

Nhớ khi giặc đến, giặc lùng
Rừng cây núi đá, ta cùng đánh Tây.
Núi giăng thành luỹ sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù.
Mênh mông bốn mặt sương mù
Đất trời ta cả chiến khu một lòng.

Ai về, có nhớ không?
Ta về, ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng.
Nhớ sông Lô, phố Ràng
Nhớ từ Cao - Lạng, sang Nhị Hà...
Những con đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng, bạn cùng mũ nan.
Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.
Tin vui chiến thắng trăm miền
Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về
Vui từ Đồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.

Ai về, có nhớ không?
Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang.
Nắng trưa rực rỡ sao vàng
Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công
Điều quân chiến dịch thu đông
Nông thôn phát động, giao thông mở đường
Giữ đê, phòng hạn, thu lương
Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu...

Ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi
Ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.
Mười lăm năm ấy, ai quên
Quê hương Cách mạng dựng nên Cộng hòa
Mình về, mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào.

- Nước trôi, nước có về nguồn
Mây đi, mây có cùng non trở về?
Mình về, ta gửi về quê
Thuyền nâu trâu mộng với bè nứa mai
Nâu này nhuộm áo không phai
Cho lòng thêm đậm, cho ai nhớ mình.
Trâu về, xanh lại Thái Bình
Nứa mai gài chặt mối tình ngược xuôi.

- Nước trôi, lòng suối chẳng trôi
Mây đi, mây vẫn nhớ hồi về non
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhòa.
Nứa mai mình gửi quê nhà
Nước non đâu cũng là ta với mình.
Thái Bình đồng lại tươi xanh
Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui...

- Mình về với Bác đường xuôi
Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người
Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngời
Áo nâu túi vải, đẹp tươi lạ thường!
Nhớ Người những sáng tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi, rừng núi trông theo bóng Người...

- Lòng ta ơn Đảng đời đời
Ngược xuôi, đôi mặt một lời song song.
Ngàn năm xưa, nước non Hồng
Còn đây, ơn Đảng nối dòng dài lâu
Ngàn năm non nước mai sau
Đời đời ơn Đảng càng sâu càng nồng.

Cầm tay nhau hát vui chung
Hôm sau mình nhé, hát cùng Thủ đô.

Sáng 4-8
La Habana

Nhận tin giặc tấn công Hòn Mê
Đêm nghe sóng biển gọi về quê hương
Sáng sớm lên đường rời bến
Sóng gió đại dương vẫy gọi muôn trùng
Cuba, chào đón anh hùng!
Ta trở về, bạn cũng cùng ta…

Trên biển Caribe

Con đường hướng Bắc xa vời
Trời rộng mênh mông hòa cùng biển sâu
Biển xanh đồng màu sắc biếc
Trắng mây bên dưới, trắng mây trên đầu…
Bạn đồng hành, ai tỉnh ai say?
Có đi tiền tuyến thì cùng bay với mình!

Thiên đường riêng, cũng tẻ nhạt!
Hỏi ai quên nghĩa tình mà vui?
Đã chia sẻ ngọt bùi đắng cay
Đường chung không dễ tiến lui chần chừ?
Lòng trăm mối lo mừng
Nắng lên lại ấm từng đỉnh trời cao…

Chiều 4-8
Qua Hoa Kỳ

Nhìn xuống mặt đất, đẹp sao!
Hỏi cô “tiên nữ” nơi đây?
Đáp rằng: Bắc Mỹ chốn này
Đưa cớ sao lại bày mưu ma
Âm ti một thế giới riêng
Nơi Lầu năm góc, kia Nhà trắng… buồn!
Cười rằng: khoe súng khoe vàng
Càng gian ác, càng nhiều oan trái.
Xem thiên hạ bao nhiêu
Ai khen, ai sợ, ai chiều, ai thân?
Bốn bề dân nổi lửa
Mỹ như hùm sa chân vào tròng.

Đêm 4-8
Sân bay Gander

Hoàng hôn dài đến bình minh
Ghé sân Đất Mới, gác lầu đỏ
Hỏi ra: đất của Nữ hoàng Anh
Bốn mùa du khách, năm canh chu đáo…
Nước ngài không đủ để kê chân
Vậy nên thêm chút đảo nuôi thân?

Sáng 5-8
Qua Tây Âu

Châu Âu đây, trẻ hay già?
Lịch sử ngẩn ngơ biết đến đâu!
Trải bao thế kỷ, dẫn đầu
Paris cờ đỏ còn sáng màu chăng?
Lâu đài thao thức đêm trăng
Bốn phương bão dậy, đất bằng có nghe?

Chiều 5-8
Phara

Phara vàng tím chiều hè
Hỏi công chúa nằm mộng gì?
Nét buồn gương mặt còn ghi
Lối xưa Fucik mới đi thuở nào…
Lidice nhớ máu đào
Vườn hồng ai sẽ ngăn rào sói lang?

Bỗng tin đến, bất ngờ
Quê ta giặc đến, bom rơi dày
Mỹ cướp biển, cướp trời
Quê ta anh dũng đánh tan
Ta vui, bạn cũng liên hoan
Rượu bia đắng ngọt, canh tàn đầy vơi…

Đêm 9-8
Moscow

Mạc-tư-khoa của ta ơi!
Dấu chân cách mạng tháng Mười vẫn đây
Ngôi sao đỏ giữa sương mù
Vẫn theo từng bước, từng ngày ta đi.
Lenin đang nghĩ gì?
Kremlin trong bóng lặng yên…

Sáng 10-8
Sang Bắc Kinh

Sáng đến! Rộn rã trong lòng
Đường về phơi phới, cánh chim tung bay
Cờ bay trên Vạn lý trường thành
Bắc Kinh tay chị tay anh triệu vòng
Bạn vui mừng chiến công
Vui như tiền tuyến giữa lòng hậu phương.

13-8
Hà Nội

Kính chào Tổ quốc, quê hương!
Vươn đôi cánh lượn phố phường thủ đô
Vui sao, về với Bác Hồ
Hoan hô chiến sĩ, hoan hô anh hùng!
Bắc-Nam một dải vẫy vùng
Càng nhìn, càng đẹp vô cùng hôm nay.

Máy bay bay qua biên giới
Đỗ tạm tại Nam Ninh
‘Cách mạng văn hoá’ mới
Nhí nhố hồng vệ binh.

Ảnh lớn, ảnh nhỏ
Mở ra còn một Ông
Mấy chú giơ sách đỏ
Muôn năm Mao Trạch Đông!

Bữa cơm trưa ở Vũ Hán
Vắng chủ, chuyện cùng ai?
Đất này bạn cũ đâu?
Hẹn ngày mai gặp lại…

Bắc Kinh trời ít tuyết
Hạn hán nắng khô khan
Chắc trời chưa quen hết
Bài hát “Đông phương Hồng”!

Phố lặng không tiếng cười
Tường dài đen chữ báo
Nhìn chăm chăm mặt người
Giặc đâu mà “nã pháo”?

Thăm Di Hoà Viên
Cây trơ, chim chẳng đậu
Những con thuyền lững lờ
Chậm chạp... Tây Thái hậu.

Thương những đồng chí xưa
Trường chinh dặm đường dài
Bỗng thành “ma quỷ” giờ
Đầu cúi, mũ tai lừa!

Trung Hoa ơi Trung Hoa!
Người đi đâu? Chiều tà
Nghe Lỗ Tấn gào thét
Ăn thịt người, còn không?