12 Bài văn phân tích ấn tượng về 'Bài ca Côn Sơn' (Ngữ văn 8 - SGK Chân trời sáng tạo)

Nguyễn Trãi, một trong những nhà văn hóa và thi sĩ vĩ đại của dân tộc, để lại một di sản văn học phong phú và đa dạng. Ông không chỉ nổi tiếng với các tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, mà còn với những sáng tác về thiên nhiên, thể hiện tâm hồn thi sĩ và tình yêu thiên nhiên sâu sắc. Bài thơ 'Bài ca Côn Sơn' là một ví dụ điển hình.

Bài thơ này được viết bằng chữ Hán và thể thơ khác, nhưng khi dịch ra, nó mang hình thức thơ lục bát, đặc trưng của văn hóa dân tộc. Bài thơ có thể được sáng tác khi Nguyễn Trãi bị tước quyền và phải sống ẩn dật tại Côn Sơn. Dù vậy, bài thơ vẫn thể hiện sâu sắc tình yêu thiên nhiên và cảnh vật của tác giả.

Nội dung bài thơ miêu tả cụ thể và chi tiết về Côn Sơn với dòng suối, phiến đá, rừng tùng, rừng trúc. Tác giả sử dụng tất cả các giác quan để cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên: âm thanh (rì rầm của suối), xúc giác (ngồi trên đá rêu như ngồi trên chiếu êm), thị giác (màu xanh của rừng trúc). Các biện pháp so sánh như tiếng đàn cầm, chiếu êm, và nêm tạo nên khung cảnh thiên nhiên nguyên sơ, thanh tao và mát mẻ.

Côn Sơn được Nguyễn Trãi cảm nhận sâu sắc qua sự hiểu biết và tình yêu thiên nhiên chân thành. Ông đã khắc họa thiên nhiên không chỉ bằng âm thanh và màu sắc mà còn bằng sự hòa quyện tinh tế giữa con người và thiên nhiên. Sự hòa hợp này tạo ra một cảm giác yên bình và thanh tĩnh.

Bức tranh thiên nhiên Côn Sơn trong bài thơ không chỉ đẹp đẽ, trong sáng mà còn thể hiện lòng yêu thiên nhiên sâu sắc của Nguyễn Trãi, cùng với tâm hồn thi sĩ và nhân cách trong sáng. Các biện pháp nghệ thuật như liệt kê, so sánh và nhịp thơ đa dạng làm cho bức tranh trở nên sống động và tràn đầy sức sống.

Bài thơ 'Côn Sơn ca' không chỉ miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên mà còn là tiếng nói từ trái tim chân thành của Nguyễn Trãi. Nó thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên, phản ánh nhân cách thanh cao và tâm hồn thi sĩ của tác giả.

Bài văn mẫu 5: Phân tích bài thơ Côn Sơn ca

Bài thơ 'Côn Sơn ca' của Nguyễn Trãi được viết nguyên bản bằng chữ Hán và theo thể thơ dài. Dưới đây là đoạn dịch ra thể thơ lục bát mang đậm tính dân tộc:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm…

Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.”

Nguyễn Trãi, một nhân vật quan trọng trong lịch sử chống Minh thế kỉ XV, bị cáo buộc và phải từ quan về sống ẩn dật. Trong thời gian này, ông viết bài thơ 'Côn Sơn ca', nơi gắn bó với nhiều kỷ niệm từ thuở nhỏ đến lúc tuổi già. Côn Sơn với cảnh quan hùng vĩ và thanh bình đã trở thành nơi lưu giữ những kỷ niệm và tình cảm sâu sắc của ông.

Côn Sơn còn là quê hương của ông ngoại và là nơi Nguyễn Trãi có nhiều kỷ niệm. Ông cảm thấy nơi đây như quê hương thứ hai, nơi lưu giữ tình cảm chân thành và gắn bó sâu sắc. Vì vậy, 'Côn Sơn ca' không chỉ là một bài thơ về thiên nhiên mà còn là tiếng lòng của Nguyễn Trãi.

Đại từ 'ta' trong bài thơ chỉ chính Nguyễn Trãi, với sự xuất hiện liên tục trong đoạn thơ, thể hiện sự hòa quyện giữa ông và thiên nhiên. Các hành động của 'ta' trong bài thơ phản ánh mối liên hệ chặt chẽ giữa tác giả và cảnh vật Côn Sơn. Bài thơ miêu tả sự hòa hợp tuyệt đối, thể hiện nhân cách và phẩm chất thi sĩ của Nguyễn Trãi. Điều này cho thấy sự kết nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên trong cuộc sống.

Đoạn thơ tám dòng của 'Côn Sơn ca' không chỉ là bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ mà còn là sự thể hiện lòng yêu thiên nhiên và triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên của Nguyễn Trãi.

Nguyễn Trãi, một trong những nhà văn hóa và thi sĩ vĩ đại của dân tộc, để lại một di sản văn học phong phú và đa dạng. Ông không chỉ nổi tiếng với các tác phẩm thể hiện lòng yêu nước, mà còn với những sáng tác về thiên nhiên, thể hiện tâm hồn thi sĩ và tình yêu thiên nhiên sâu sắc. Bài thơ 'Bài ca Côn Sơn' là một ví dụ điển hình.

Bài thơ này được viết bằng chữ Hán và thể thơ khác, nhưng khi dịch ra, nó mang hình thức thơ lục bát, đặc trưng của văn hóa dân tộc. Bài thơ có thể được sáng tác khi Nguyễn Trãi bị tước quyền và phải sống ẩn dật tại Côn Sơn. Dù vậy, bài thơ vẫn thể hiện sâu sắc tình yêu thiên nhiên và cảnh vật của tác giả.

Nội dung bài thơ miêu tả cụ thể và chi tiết về Côn Sơn với dòng suối, phiến đá, rừng tùng, rừng trúc. Tác giả sử dụng tất cả các giác quan để cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên: âm thanh (rì rầm của suối), xúc giác (ngồi trên đá rêu như ngồi trên chiếu êm), thị giác (màu xanh của rừng trúc). Các biện pháp so sánh như tiếng đàn cầm, chiếu êm, và nêm tạo nên khung cảnh thiên nhiên nguyên sơ, thanh tao và mát mẻ.

Côn Sơn được Nguyễn Trãi cảm nhận sâu sắc qua sự hiểu biết và tình yêu thiên nhiên chân thành. Ông đã khắc họa thiên nhiên không chỉ bằng âm thanh và màu sắc mà còn bằng sự hòa quyện tinh tế giữa con người và thiên nhiên. Sự hòa hợp này tạo ra một cảm giác yên bình và thanh tĩnh.

Bức tranh thiên nhiên Côn Sơn trong bài thơ không chỉ đẹp đẽ, trong sáng mà còn thể hiện lòng yêu thiên nhiên sâu sắc của Nguyễn Trãi, cùng với tâm hồn thi sĩ và nhân cách trong sáng. Các biện pháp nghệ thuật như liệt kê, so sánh và nhịp thơ đa dạng làm cho bức tranh trở nên sống động và tràn đầy sức sống.

Bài thơ 'Côn Sơn ca' không chỉ miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên mà còn là tiếng nói từ trái tim chân thành của Nguyễn Trãi. Nó thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên, phản ánh nhân cách thanh cao và tâm hồn thi sĩ của tác giả.

Nguyễn Trãi là một thi sĩ nổi bật với tâm hồn sâu lắng và tình yêu thiên nhiên mãnh liệt. Trong số các tác phẩm của ông, 'Bài ca Côn Sơn' nổi bật như một minh chứng rõ nét cho tình yêu thiên nhiên của tác giả.

Bài thơ này không chỉ giao hòa với thiên nhiên mà còn chứa đựng triết lý nhân sinh và cảm xúc cuộc đời của Nguyễn Trãi. Trong những năm cuối đời, khi sống dưới sự thù địch của các nịnh thần, ông tìm thấy tự do và sự thanh thản khi trở về Côn Sơn, nơi ông cảm nhận được sự giải thoát và sự sống chân thật:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai

Côn Sơn có đá rêu phơi

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.”

Tiếng suối chảy như đàn cầm, tạo nên niềm vui và sự hòa hợp trong những ngày ẩn dật. Hình ảnh so sánh độc đáo này làm nổi bật sự giao cảm và niềm vui của Nguyễn Trãi khi trở về Côn Sơn, không chỉ là nơi ẩn dật mà còn là mái nhà đích thực của ông.

Bốn câu thơ đầu mô tả cảnh vật với suối chảy róc rách, đá rêu xanh như chiếu êm, mang đến cảm giác gần gũi và thanh tĩnh. Sang bốn câu tiếp theo, Nguyễn Trãi khéo léo lồng ghép những triết lý sống và cảm nhận về thiên nhiên:

“Trong ghềnh thông mọc như nêm

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm

Trong rừng có trúc bóng dâm

Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.”

Côn Sơn hiện lên với vẻ đẹp thanh bình và rộng lớn, với suối chảy, đá rêu, và rừng tùng trúc tạo nên không gian lý tưởng để thi sĩ thưởng thức cuộc sống. Những hình ảnh cây trúc, tùng tượng trưng cho khí phách của người quân tử, và thiên nhiên trở thành nơi giao hòa giữa con người và thiên nhiên.

Hình tượng trong bài thơ gợi lên âm thanh của thiên nhiên và màu sắc của rừng núi, tạo nên một cảm giác sâu lắng và thiết tha. Việc lặp lại chữ “ta” trong bài thơ làm nổi bật âm điệu và tâm trạng của tác giả, khẳng định sự hòa quyện giữa ông và thiên nhiên, nơi mà suối, đá, thông, trúc đều trở thành một phần của chính mình.

Bài thơ 'Bài ca Côn Sơn' không chỉ vẽ nên một cảnh thiên nhiên tươi đẹp mà còn thể hiện sâu sắc tình yêu thiên nhiên và tâm hồn nhân văn của Nguyễn Trãi. Đây là bài ca của sự sống, được tô điểm bởi vẻ đẹp của thiên nhiên và tinh thần của quê hương.

Đoạn thơ 'Bài ca Côn Sơn' trong tác phẩm 'Côn Sơn ca' của Nguyễn Trãi đã được chuyển thể thành tám câu lục bát. Dù chỉ với tám câu, tác giả đã khắc họa được vẻ đẹp của Côn Sơn một cách tuyệt vời, tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình đáng ngưỡng mộ.

Côn Sơn, nằm ở xã Chi Ngại, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương, là nơi gắn bó sâu sắc với Nguyễn Trãi. Ông đã sống cùng ông ngoại tại động Thanh Hư trong dãy núi này, khiến cho cảnh vật nơi đây trở nên quen thuộc và gần gũi với ông. Đoạn thơ miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên Côn Sơn qua một cấu trúc tứ bình:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”

Tiếng suối chảy rì rầm khiến nhà thơ liên tưởng đến âm thanh của đàn cầm, làm nổi bật niềm vui và sự hòa hợp với dòng suối. Côn Sơn hiện lên với không gian thanh bình, hoang sơ, và âm thanh suối trở thành phần thưởng tinh thần cho tác giả trong những ngày ẩn dật. Tiếp theo là miêu tả đá núi:

“Côn Sơn có đá rêu phơi

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm”

Đá rêu xanh mướt trên Côn Sơn trở thành chỗ nghỉ ngơi lý tưởng, ví như “chiếu êm”, thể hiện sự hòa quyện giữa thiên nhiên và cảm giác thư thái của nhà thơ. Hình ảnh cây thông và cây trúc tiếp tục tô điểm cho vẻ đẹp của cảnh vật:

“Trong ghềnh thông mọc như nêm

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm”

Cây thông tạo bóng mát rộng lớn, như chiếc lọng xanh bảo vệ người nghỉ ngơi. Cuối cùng, màu xanh của trúc:

“Trong rừng có trúc bóng râm

Trong màu xanh ngát ta ngâm thơ nhàn”

Màu xanh của trúc làm nổi bật vẻ đẹp xanh mát của Côn Sơn, tạo không gian lý tưởng để thi sĩ thư giãn và ngâm thơ. Đoạn thơ cho thấy vẻ đẹp của Côn Sơn qua lăng kính tinh tế của Nguyễn Trãi, biến nơi đây thành một cảnh đẹp đáng trân trọng.

Nguyễn Trãi (1380 - 1442), với hiệu là Ức Trai, là con trai của Nguyễn Phi Khanh và gốc gác từ xã Chi Ngại, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Gia đình ông chuyển đến lập nghiệp ở làng Nhị Khê, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây, nơi Nguyễn Trãi chào đời. Năm 1400, ông đỗ thái học sinh và bắt đầu làm quan trong triều đại nhà Hồ, sau đó tham gia khởi nghĩa Lam Sơn cùng Lê Lợi với vai trò quân sư. Nguyễn Trãi nổi tiếng là nhà tư tưởng, quân sự, ngoại giao tài ba, và cũng là một nhà thơ vĩ đại. Ông để lại nhiều tác phẩm văn học quan trọng như Bình Ngô đại cáo, Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập, và Quân trung từ mệnh tập.

Bài ca Côn Sơn (Côn Sơn ca) có khả năng được sáng tác trong thời kỳ hòa bình khi Nguyễn Trãi cáo quan về sống tại Côn Sơn. Côn Sơn không chỉ là quê hương mà còn là nơi nuôi dưỡng tâm hồn ông. Bài thơ vừa miêu tả thiên nhiên vừa bộc lộ tâm trạng của tác giả, thể hiện qua sự hòa quyện giữa cảm xúc và cảnh vật. Đoạn trích mô tả vẻ đẹp của thiên nhiên Côn Sơn với sự tĩnh lặng và trữ tình, được chuyển thể từ nguyên bản chữ Hán sang thể lục bát:

Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

Côn Sơn có đá rêu phơi,

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.

Trong rừng thông mọc như nêm,

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.

Trong rừng có bóng trúc râm,

Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn...

Đoạn thơ thể hiện sự hòa hợp hoàn hảo giữa con người và thiên nhiên, phản ánh nhân cách cao quý và tâm hồn rộng mở của Nguyễn Trãi. Giọng thơ tươi vui, nhịp điệu tự do trong nguyên bản chữ Hán:

Côn Sơn hữu tuyền,

Kì thanh linh linh nhiên,

Ngô dĩ vi cầm huyền.

Côn Sơn hữu thạch,

Vũ tẩy đài phô bích,

Ngô dĩ vi đạm tịch.

Nham trung hữu tùng,

Vạn lí thúy đồng đồng.

Ngô ư thị hồ,

Yến tức kì trung.

Lâm trung hữu trúc,

Thiên mẫu ấn hàn lục.

Ngô ư ngâm tiếu kì khắc.

Nhịp thơ rộn rã như nhạc cụ, thể hiện tinh thần phóng khoáng của thi sĩ. Nguyễn Trãi, trong những năm cuối đời bị bao vây bởi sự ghen ghét, đã tìm thấy sự tự do thực sự khi trở về Côn Sơn. Ông được sống thật với chính mình, giữa thiên nhiên tươi đẹp, giản dị và hòa hợp. Bài thơ miêu tả cảnh vật Côn Sơn với suối chảy róc rách, đá rêu xanh, cây thông, và trúc, tạo nên một bức tranh thiên nhiên độc đáo, không giống bất kỳ bức tranh nào khác.

Trong bài thơ, đại từ 'ta' xuất hiện nhiều lần, chính là Nguyễn Trãi, thể hiện sự hòa quyện với thiên nhiên. Ông vừa là thi sĩ, vừa là họa sĩ và nhạc sĩ, vẽ nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt vời bằng ngòi bút tài hoa của mình. Thiên nhiên Côn Sơn với suối chảy, đá rêu, cây thông, và trúc mang đến sự bình yên cho tâm hồn, hòa quyện với con người. Bài thơ cho thấy sự cảm nhận sâu sắc của Nguyễn Trãi về thiên nhiên và chính mình, thể hiện qua những hình ảnh mơ mộng và sự hòa quyện hoàn hảo giữa con người và cảnh vật.

Nếu so sánh với bài thơ của Hồ Chí Minh, chúng ta thấy cùng một chủ đề nhưng khác nhau về bối cảnh và cảm nhận. Nguyễn Trãi viết trong thời gian ẩn dật ở Côn Sơn, còn Hồ Chí Minh viết trong thời kỳ kháng chiến. Cả hai đều thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận thiên nhiên, nhưng với những dấu ấn cá nhân và thời đại riêng biệt.

Những bài thơ của Nguyễn Trãi về cảnh vật thôn quê giúp chúng ta hiểu thêm về tình yêu quê hương đất nước của ông. Bài ca Côn Sơn gợi lên lòng yêu mến và sự gắn bó sâu sắc với quê hương.

Nguyễn Trãi sáng tác 'Bài ca Côn Sơn' trong thời kỳ hòa bình khi ông cáo quan về sinh sống tại Côn Sơn. Đây không chỉ là quê hương mà còn là nơi nuôi dưỡng tâm hồn ông. Bài thơ này không chỉ ca ngợi thiên nhiên mà còn bộc lộ tâm trạng của tác giả, hai yếu tố hòa quyện trong cảm xúc của thi nhân. Đoạn trích thể hiện sự hòa hợp giữa con người và cảnh vật thiên nhiên, phản ánh rõ nhân cách cao quý và tâm hồn rộng mở của Nguyễn Trãi:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

Côn Sơn có đá rêu phơi,

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm,

Trong rừng thông mọc như nêm,

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.

Trong rừng có bóng trúc râm,

Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn…”

Nhịp thơ vui tươi như tiếng đàn, phản ánh tinh thần phóng khoáng của tác giả. Cảnh vật thiên nhiên trong thơ hiện lên với suối chảy róc rách, đá phủ rêu xanh, cây tùng và trúc tươi mát, tạo nên một bức tranh độc đáo không lẫn với bất kỳ bức tranh nào khác. Đại từ “ta” xuất hiện nhiều lần, chính là Nguyễn Trãi, khiến hình ảnh tác giả giống như một nhà hiền triết hoặc một Tiên ông đắm mình trong thiên nhiên.

Nguyễn Trãi vẽ bức tranh Côn Sơn với cây cối, suối, và chính mình làm nhân vật trữ tình. Côn Sơn hiện lên với vẻ khoáng đạt và thanh tĩnh, sắc xanh bao trùm, cây trúc và tùng tượng trưng cho khí phách của người quân tử. Nhà thơ hòa mình vào thiên nhiên hoang sơ, giải tỏa mọi lo lắng, cảm nhận cảnh vật bằng cả trái tim, cho thấy sự trong sáng và tài năng của Nguyễn Trãi.

Bốn câu thơ đầu miêu tả thiên nhiên, còn bốn câu sau lồng ghép lời khuyên xuất thế. Khi Nguyễn Trãi cáo quan về quê, mọi người nghĩ ông chán đời, nhưng thực tế, ông cảm thấy tự do khi trở về Côn Sơn, sống thật với chính mình, dạo chơi, ngâm nga giữa thiên nhiên. Phong thái của ông giản dị nhưng cởi mở, hòa hợp.

Đọc 'Bài ca Côn Sơn', ta hiểu thêm tình yêu quê hương của Nguyễn Trãi và cảm nhận nỗi lòng của một người đã cống hiến cả cuộc đời cho đất nước, nhưng cuối đời phải sống trong sự đố kị và ghen ghét của nịnh thần.

Bài thơ 'Bài ca Côn Sơn' (Côn Sơn ca) nổi tiếng bằng chữ Hán, có lẽ được Nguyễn Trãi viết trong thời gian cáo quan về sống ẩn dật ở Côn Sơn để giữ cho tâm hồn được thanh tịnh và trong sáng.

Đối với Nguyễn Trãi, Côn Sơn có sức hút đặc biệt, đến nỗi mỗi lần cáo quan, ông đều quay về nơi này. Núi rừng Côn Sơn thanh vắng đã trở thành một thế giới thân thiết, nơi ông có thể hòa mình với thiên nhiên và cảm thấy như mình được cứu rỗi khỏi nỗi đau của cuộc đời. Mọi thứ tại Côn Sơn đối với ông trở nên đầy ý nghĩa và tình cảm, như những người bạn đồng hành:

Núi là láng giềng, chim là bạn,

Mây là khách, nguyệt là bạn tri âm.

(Thuật hứng - Bài 19)

Cảnh vật ở Côn Sơn thanh bình và rộng lớn, cho phép tâm hồn Nguyễn Trãi hòa mình vào và quên đi mọi lo lắng:

Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

Côn Sơn có đá rêu phơi,

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.

Trong rừng thông mọc như nêm,

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.

Trong rừng có bóng trúc râm,

Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.

(Trích Côn Sơn ca)

Mở đầu bài Côn Sơn ca mang đến cho người đọc cảm nhận mới mẻ về tâm hồn thi sĩ Nguyễn Trãi. Cảnh trí Côn Sơn hiện lên thơ mộng và lãng mạn với tiếng suối chảy, đá rêu êm ái, rừng thông và trúc xanh mát. Trong mắt thi nhân, thiên nhiên không chỉ là cảnh vật mà còn là nhà.

Ngôi nhà thiên nhiên ấy thật đặc biệt: suối như đàn, rêu như chiếu, bóng thông làm giường, bóng tre trúc là nơi ngâm vịnh thơ ca. Trong ngôi nhà thiên nhiên đó, ông hòa quyện tâm hồn với cảnh vật và vẽ lại chúng bằng tài hoa. Bức tranh thiên nhiên được tạo nên bởi âm thanh suối như tiếng đàn:

Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

Hình ảnh so sánh độc đáo và gợi cảm, liệu suối đang chảy hay thi nhân đã hòa mình vào tiếng suối, làm rung lên cung đàn của lòng yêu cuộc sống? Năm thế kỷ sau, thi sĩ Hồ Chí Minh cũng chia sẻ cảm nhận tương tự: Tiếng suối trong như tiếng hát xa. Phải chăng những tâm hồn nghệ sĩ đã tìm về với nhau?

Sau những khoảnh khắc hòa mình vào tiếng suối, thi nhân ngồi bên những phiến đá phủ rêu. Ông ngồi chơi ngắm cảnh hay đánh cờ một mình? Có lẽ là cả hai. Trên thế gian này, không ít người đã từng ngồi trên đá, nhưng chỉ có thi nhân cảm nhận được như vậy:

Côn Sơn có đá rêu phơi,

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.

Hình ảnh so sánh thú vị khiến ta ngạc nhiên. Nguyễn Trãi không chỉ về Côn Sơn để ẩn dật theo nghĩa đen, mà ông trở về với niềm vui tự do, như về với chính ngôi nhà của mình (Hoàng Phủ Ngọc Tường). Trong ngôi nhà thiên nhiên đó, ông không chỉ thưởng thức âm nhạc rừng, ngồi trên đá đánh cờ, mà còn nằm dưới bóng thông mát và ngâm thơ dưới bóng trúc xanh. Cuộc sống hòa hợp giữa người và cảnh, tâm hồn Nguyễn Trãi thanh thản kỳ lạ. Tại Côn Sơn, hồn thơ của ông tiếp tục mở rộng để đón nhận và chất đầy kho thiên nhiên:

Kho thu phong nguyệt đầy qua nóc,

Thuyền chở yến hà nặng vay then.

(Thuật hứng - Bài 24)

Tình yêu thiên nhiên sâu sắc đến nỗi thi nhân sợ bóng hoa tàn mà không dám quét nhà:

Hé cửa, đêm chờ hương quế lọt,

Quét hiên, ngày đợi bóng hoa tan.

(Quốc Âm thi tập - Bài 160)

Nhân cách cao quý và tâm hồn thi sĩ của Nguyễn Trãi thực sự là hình mẫu sáng để chúng ta ngưỡng mộ.

Nguyễn Trãi không chỉ là một nhà chính trị, một nhà ngoại giao, mà còn là một nhà văn và nhà thơ xuất chúng. Ông có nhiều cống hiến vĩ đại cho dân tộc và là hình mẫu đáng học tập. Dù giữ vị trí quan trọng trong triều đình, ông vẫn từ bỏ danh vọng và của cải để trở về với cuộc sống giản dị tại Côn Sơn. Có lẽ chính tình yêu vẻ đẹp thanh tịnh của núi rừng đã khiến ông viết nên 'Bài ca Côn Sơn'. Đây là một tác phẩm nổi bật của ông, thể hiện quan niệm nhân sinh và những cảm xúc sâu sắc của một nhà Nho không gặp thời.

Cuộc đời không phải lúc nào cũng theo lẽ thường, và quy luật đó không loại trừ bất kỳ ai. Mặc dù Nguyễn Trãi có đức và tài, ông vẫn sống trong thời kỳ không thuận lợi, khiến nhiều hoài bão của ông không thể thực hiện. Có lẽ vì chán ghét cuộc sống phồn hoa và ganh đua trong triều, ông đã rời bỏ danh lợi để tìm về cuộc sống chân thật. Khi đến Côn Sơn, ông cảm nhận được sự gắn bó sâu sắc với nơi đây, coi đó như một người bạn tri kỷ, nơi giúp ông quên đi thực tại và tìm thấy chính mình. Côn Sơn mở rộng tâm hồn ông để cảm nhận vẻ đẹp kỳ vĩ:

'Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.'

Tiếng suối chảy vốn là âm thanh bình thường, nhưng dưới con mắt của thi nhân, nó trở thành âm thanh du dương của đàn. Tiếng suối không còn khô khan mà đã được thổi hồn, hòa quyện cùng âm thanh đất trời để tạo nên một bản tình ca tuyệt đẹp.

'Bài ca Côn Sơn' như một bức tranh núi rừng, thể hiện nét đẹp tinh tế qua âm thanh và màu sắc của thiên nhiên. Tại nơi đó, thiên nhiên giúp người thi sĩ chữa lành tâm hồn, khiến ông tràn đầy tình cảm với cảnh vật nơi núi rừng:

'Côn Sơn có đá rêu phơi,

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.'

Khi tâm hồn được giải phóng, mọi cảm giác trở nên phong phú. Một tảng đá vô tri, cứng nhắc dưới sự bao bọc của thiên nhiên trở thành một chiếu êm ái trong cảm nhận của thi nhân. Tâm hồn giản đơn của thi sĩ khiến thế giới thu nhỏ, mở rộng tiềm thức để hòa mình vào vũ trụ.

Thiên đường ấy có âm thanh dịu nhẹ của đàn và chiếu êm làm điểm tựa cho thi nhân. Ông tự do hòa mình vào cảnh vật xa xôi, trải nghiệm màu xanh của rừng, màu của tình yêu và sức sống:

'Trong ghềnh thông mọc như nêm,

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.

Trong rừng có bóng trúc râm,

Tìm nơi bóng mát ta ngâm thơ nhàn.'

Từng cảnh vật trong khu rừng được thi nhân cảm nhận tinh tế. Những hàng thông xanh ngát tượng trưng cho ý chí kiên cường, trong khi trúc mang vẻ tao nhã, thanh cao của người quân tử yêu cái đẹp thuần khiết và hòa hợp với thiên nhiên.

'Bài ca Côn Sơn' cho thấy một tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên và hòa quyện cùng thiên nhiên. Dù tâm hồn ông say đắm trong vẻ đẹp thuần khiết, ông vẫn không ngừng lo lắng cho vận mệnh đất nước. Khi được vua mời trở lại để giúp dân, ông từ bỏ thú vui cá nhân để phục vụ tổ quốc. Nguyễn Trãi là hình mẫu anh hùng, với tấm lòng cống hiến cho dân tộc mà chúng ta nên tôn vinh và học hỏi.

Nguyễn Trãi, một tác giả vĩ đại của văn học Việt Nam, để lại nhiều tác phẩm nổi bật, trong đó có bài thơ 'Côn Sơn Ca'. Đây là một tác phẩm chữ Hán nổi tiếng, có thể được viết trong thời kỳ ông về ở ẩn ở Côn Sơn, để gìn giữ tâm hồn thanh thản và trong sạch.

Nguyễn Trãi đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và thơ mộng với tiếng thác, hình ảnh Côn Sơn đầy lãng mạn: tiếng suối chảy rì rầm, đá rêu phủ êm ái, rừng thông rậm rạp và rừng trúc xanh mát. Thiên nhiên không chỉ là cảnh vật, mà trở thành ngôi nhà đặc biệt: suối là đàn, rêu là chiếu, thông là giường và trúc là nơi ngâm thơ. Trong ngôi nhà thiên nhiên ấy, ông hòa mình với cảnh vật và tái hiện chúng bằng bút pháp tài hoa:

Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

Tiếng thiên nhiên xung quanh tác giả, từ suối chảy đến thác nước, hòa quyện với tâm hồn tác giả, khiến ông cảm thấy như đang nghe tiếng đàn. Từ tiếng suối róc rách đến những tảng đá phủ rêu, rừng thông, tất cả như trở thành những vật dụng nâng đỡ tâm hồn thi nhân. Suối, đá, trúc, thông đều là nơi ông tìm thấy sự giao hòa và cảm xúc:

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.

Trong ghềnh thông mọc như nêm,

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.

Trong rừng có bóng trúc râm,

Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.

Nguyễn Trãi về ở ẩn nhưng vẫn lo lắng cho vận mệnh đất nước. Ông tìm đến nơi thanh tĩnh để hòa mình với thiên nhiên, ngâm thơ và tận hưởng cuộc sống. Ông suy ngẫm về cuộc đời, về sự thay đổi của danh vọng và cuộc sống trong vòng một trăm năm. Những chiêm nghiệm của ông chứa đựng nỗi buồn sâu sắc về số kiếp con người và phản ánh bi kịch của một nhân sĩ trong xã hội phong kiến:

“Láng giềng một áng mây bạc,

Khách khứa hai ngàn núi xanh.”

Những lo toan về thanh danh khi về ẩn cư:

“Núi gò đài các đó đây,

Chết rồi ai biết đâu ngày nhục vinh.”

Triết lý cuộc đời của Nguyễn Trãi thể hiện sự cảm thông sâu sắc và nhân bản, phản ánh bi kịch cá nhân và lịch sử của ông. Đó là lý do ông khẩn thiết kêu gọi:

Hãy lắng nghe khúc hát bên ghềnh Côn Sơn.

Bài Ca Côn Sơn không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn là tâm sự của tác giả về tình hình đất nước.

Đề tài thiên nhiên trong thơ cổ luôn phong phú và đa dạng. Các nhà thơ Việt Nam thời trung đại đã sáng tác nhiều tác phẩm tuyệt vời về vẻ đẹp của quê hương, trong đó có Nguyễn Trãi, một thi nhân xuất sắc và anh hùng dân tộc, với tác phẩm 'Bài Ca Côn Sơn' được viết trong thời gian ông về ở ẩn tại quê nhà. Bài thơ không chỉ miêu tả vẻ đẹp yên bình, trong lành của thiên nhiên mà còn thể hiện cảm xúc của thi sĩ khi ngắm nhìn cảnh vật nơi quê hương:

'Côn Sơn suối chảy rì rầm

...

Trong màu xanh ngát ta ngâm thơ nhàn'

Bài thơ, viết bằng chữ Hán, đã được dịch ra tiếng Việt với thể thơ lục bát uyển chuyển. Bản dịch này thành công trong việc truyền tải xúc cảm của nguyên tác. Mở đầu là âm thanh êm dịu:

Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai

Nhà thơ cảm nhận thiên nhiên trước hết bằng thị giác, và từ đó, cảnh vật Côn Sơn hiện lên tao nhã và yên tĩnh. Âm thanh tiếng suối được so sánh với 'tiếng đàn cầm bên tai', gợi cảm giác nghệ thuật và tâm trạng của người thi sĩ. So sánh này tạo cảm giác như tiếng suối là âm thanh của thiên nhiên đang hòa quyện cùng tâm hồn thi nhân. Hồ Chí Minh sau này cũng miêu tả âm thanh thiên nhiên theo cách tương tự, cho thấy tình yêu thiên nhiên của cả hai thi nhân, nhưng theo phong cách cổ điển và hiện đại khác nhau.

Nhà thơ sử dụng âm thanh để khắc họa sự yên tĩnh của không gian, một nghệ thuật miêu tả động để tả tĩnh. Giữa không gian ấy là hình ảnh:

'Côn Sơn có đá rêu phơi

Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm'

Nguyễn Trãi miêu tả 'đá' thật độc đáo qua lớp rêu đã phơi nắng mưa. Hình ảnh đá như thể đã trải qua bao năm tháng và lịch sử. Nhà thơ 'ngồi trên đá như ngồi chiếu êm', làm cho thiên nhiên trở nên gần gũi hơn. Côn Sơn như ngôi nhà lớn với thảm rêu trở thành chiếu êm của con người, giúp thi nhân nghỉ ngơi và viết thơ trong không gian yên tĩnh.

Côn Sơn còn có những rừng thông xanh tươi quanh năm, để nhà thơ hòa mình vào:

'Trong rừng thông mọc như nêm

Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.'

Rừng thông là biểu tượng của sức sống bền bỉ và niềm tin, được miêu tả đơn giản nhưng hùng tráng. Dưới bóng râm của thông, thi nhân 'lên nằm' trong trạng thái thoải mái. Cảnh vật và con người hòa quyện, với sự yêu mến thiên nhiên sâu sắc của Nguyễn Trãi.

Côn Sơn không chỉ có thông reo mà còn có rừng trúc hiền hòa, làm say đắm lòng người:

Trong rừng có bóng trúc râm

Trong màu xanh mát, ta ngâm thơ nhàn.

Cây trúc, đặc trưng của nhiều vùng quê Việt Nam, gợi lên những ý nghĩa tốt lành. Nhà thơ Nguyễn Khuyến cũng miêu tả vẻ đẹp của trúc trong thơ của mình. Dưới bóng trúc, việc 'ngâm thơ nhàn' trở thành niềm vui thanh cao, làm phong phú thêm tâm hồn thi nhân. Bút pháp của Nguyễn Trãi trong 'Bài Ca Côn Sơn' thật tài tình, với hình ảnh thiên nhiên và con người hòa quyện tự nhiên. Bài thơ không chỉ là bức tranh đẹp mà còn là bản nhạc về tình yêu thiên nhiên và niềm hạnh phúc khi ngắm nhìn vẻ đẹp quê hương.

Nguyễn Trãi, người quân sư lỗi lạc và nhà thơ vĩ đại của dân tộc, không trực tiếp cầm quân nhưng qua ngòi bút sắc sảo, đã làm rung chuyển quân xâm lược, khiến chúng thất bại mà không cần chiến đấu. Tài năng của ông không chỉ thể hiện qua Bình Ngô đại cáo mà còn trong những bài thơ nhẹ nhàng như Côn Sơn ca, nơi ông hòa mình vào vẻ đẹp của thiên nhiên.

Bài thơ này được viết khi Nguyễn Trãi về quê ẩn dật tại Côn Sơn. Những năm tháng này, ông sống hòa mình với thiên nhiên và bài thơ như là bản nhạc thanh thản của ông sau khi rời bỏ quan trường. Cảnh sắc Côn Sơn hiện lên đẹp đẽ qua cảm nhận của ông, mời gọi chúng ta cùng đắm chìm:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

.........

Trong rừng có bóng trúc râm,

Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.”

Vẻ đẹp thiên nhiên ấy hiện lên qua âm thanh, màu sắc, và hình ảnh sống động, với ba phép so sánh nổi bật để nhấn mạnh. Tiếng suối Côn Sơn được ví như tiếng đàn cầm du dương, tạo nên cảm giác thư thái cho nhà thơ. Những bóng trúc râm và cây thông cao vút như là bạn đồng hành, che chở tâm hồn nhà thơ khỏi bụi trần.

Nhà thơ cảm thấy hạnh phúc với thiên nhiên nơi đây và ngâm thơ trong không gian ấy. Tuy nhiên, những câu thơ sau lại thể hiện sự trầm ngâm và tự nhắc nhở của ông:

“Về đi sao chẳng sớm toan,

Nửa đời vướng bụi trần hoàn làm chi?

.........

Hai đàng khó sánh hiền ngu,

Đều làm cho thỏa được như ý mình.”

Nguyễn Trãi thể hiện sự hài lòng khi từ bỏ quan trường. Nửa đời làm quan đầy bất công khiến ông chán ghét và tự nhắc nhở mình về sự lãng phí khi vướng vào bụi trần. Ông đã trải qua nhiều lần mời ra làm quan nhưng vẫn cảm thấy bất an trước sự tranh đua nơi quan trường. Ông chọn sống giản dị và giữ gìn phẩm cách của mình, so sánh với những quan lại vinh quang nhưng tiếng xấu khi chết.

Nguyễn Trãi đã thể hiện quan điểm của mình qua việc chọn cuộc sống giản dị để lại tiếng thơm hơn là phú quý mà để lại ô nhục. Quan điểm về “hiền, ngu” của ông phản ánh sự thoả mãn của bản thân. Ông ví cuộc đời như cây cỏ, dễ bị tàn lụi, nhấn mạnh sự mong manh của cuộc sống. Cuối bài, ông mong những người thanh liêm như Sài Phủ, Hứa Do, nếu có tái sinh, hãy nghe khúc hát bên ghềnh Côn Sơn, thể hiện lòng mong mỏi tìm tri kỷ và sự thấu hiểu.

Bài thơ thể hiện tâm tư và cảm xúc của Nguyễn Trãi về cuộc sống, thiên nhiên và triết lý nhân sinh, hòa quyện giữa hồn thơ và cảnh vật nơi Côn Sơn, cùng quan điểm về sự “hiền, ngu” trong cuộc đời.

Học giả Đào Duy Anh đã đưa bài thơ “Côn Sơn ca” vào tập 87 của “Ức trai thi tập” (Sách Nguyễn Trãi toàn tập, NXB Khoa học Xã hội, 1976). Bài thơ nguyên bản bằng chữ Hán, theo thể ca, gồm 36 câu, câu ngắn nhất có 4 chữ, câu dài nhất 10 chữ, chủ yếu là ngụ ngôn và thất ngôn.

“Côn Sơn suối chảy rì rầm,”

“Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.”

“Côn Sơn có đá rêu phơi,”

“Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.”

“Trong ghềnh thông mọc như nêm,”

“Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.”

“Trong rừng có bóng trúc râm,”

“Dưới màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.”

“Về đi sao chẳng sớm toan,”

“Nửa đời vướng bụi trần hoàn làm chi.”

“Muôn chung chín vạc làm gì,”

“Cơm rau nước lã nên tùy phận thôi.”

“Đồng, Nguyên để tiếng trên đời,”

“Hồ tiêu ăm ắp, vàng mười chứa chan.”

“Lại kia trên núi Thú San,”

“Di, Tề nhịn đói chẳng màng thóc Chu.”

“Hai đàng khó sánh hiền ngu,”

“Đều làm cho thoả được như ý mình.”

“Trăm năm trong cuộc nhân sinh,”

“Người như cây cỏ thân hình nát tan.”

“Hết ưu lạc đến bi hoan,”

“Tốt tươi khô héo tuần hoàn đổi thay,”

“Núi gò đài các đó đây,”

“Chết rồi ai biết đâu ngày nhục vinh.”

“Sào, Do bằng có tái sinh,”

“Hãy nghe khúc hát bên ghềnh Côn Sơn.”

Bản dịch “Côn Sơn ca” này thể hiện sự thanh thoát và hồn thơ của Nguyễn Trãi, người đã sống ẩn dật tại động Thanh Hư thuộc Côn Sơn. Thời thơ ấu, Nguyễn Trãi sống cùng mẹ và ông ngoại tại đây, xem Côn Sơn là quê cũ. Ông viết nhiều bài thơ về Côn Sơn với tình cảm sâu sắc, như trong “Ức Trai thi tập” và “Quốc âm thi tập”.

Bài thơ “Côn Sơn ca” vừa ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên của Côn Sơn, vừa thể hiện tâm trạng và triết lý về cuộc đời. Phần đầu của bài thơ mô tả vẻ đẹp của Côn Sơn qua các cảnh suối, đá, thông, trúc. Trong thơ, các cảnh vật không chỉ là bối cảnh, mà còn là nơi giao hòa của tâm hồn nhà thơ, nơi ông tìm thấy sự bình yên và thanh thản.

Nguyễn Trãi đã cảm nhận vẻ đẹp của Côn Sơn qua âm thanh của suối, màu xanh của đá, và bóng mát của thông và trúc. Ông thể hiện sự gắn bó sâu sắc với quê hương qua những hình ảnh và cảm xúc chân thực. Bài thơ phản ánh tâm trạng bi kịch của Nguyễn Trãi, khi ông đối diện với sự bất công và áp lực của xã hội, đồng thời thể hiện triết lý sâu sắc về cuộc đời và sự sống.

Cuối cùng, “Côn Sơn ca” là một lời nhắn nhủ về sự thanh cao và nhàn hạ, là khúc ca của sự giao hòa với thiên nhiên và cuộc đời. Nó không chỉ là bài thơ về vẻ đẹp của Côn Sơn mà còn là sự chiêm nghiệm về sự vô thường của đời người, để lại ấn tượng sâu sắc về tâm hồn và triết lý của Nguyễn Trãi.