13 Bài viết nghị luận xuất sắc về 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' (Ngữ văn 11 - SGK Kết nối tri thức)

Nguyễn Dữ, một nhà Nho sống vào khoảng giữa thế kỷ XVI, là người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Ông xuất thân từ một gia đình có truyền thống khoa bảng, với cha là Tiến sĩ thời vua Lê Thánh Tông. Dù đã tham gia thi cử và làm quan, Nguyễn Dữ chỉ giữ chức vụ trong một thời gian ngắn trước khi về ở ẩn. Ông nổi tiếng với tác phẩm 'Truyền kỳ mạn lục', ghi chép các giai thoại, huyền thoại từ thời Lý đến Lê sơ. Tác phẩm không chỉ mang yếu tố hoang đường mà còn phản ánh thực trạng xã hội phong kiến với các tệ nạn cần phải lên án. 'Chức phán sự đền Tản Viên' là một trong những truyện tiêu biểu trong số 20 truyện viết bằng chữ Hán của ông.

Bối cảnh của truyện diễn ra trong thời kỳ giặc Minh xâm lược, nhưng được viết lại vào giữa thế kỷ XVI, khi chế độ phong kiến đang suy yếu và nội chiến Lê - Mạc bùng phát. Các thế lực ma quái trong truyện phản ánh sự phân hóa trong giới cường quyền phong kiến và sự khổ sở của dân lành.

Chuyện 'Chức phán sự đền Tản Viên' ca ngợi tinh thần chính nghĩa, sự dũng cảm của trí thức Ngô Tử Văn trong cuộc chiến chống lại cái ác, đồng thời khẳng định niềm tin vào công lý. Tác phẩm phê phán các giặc xâm lược, dù đã chết vẫn tiếp tục gây rối trên đất nước.

Tóm tắt: Ngô Tử Văn, một Nho sĩ, đã đốt ngôi đền của một tướng giặc phương Bắc để trừ hại cho dân. Hồn ma của tên tướng giả làm cư sĩ đòi lại đền và đe dọa sẽ kiện Tử Văn đến Diêm Vương. Thổ Công báo mộng cho Tử Văn biết tội ác của hắn và cách đối phó. Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống Âm phủ, nhưng trước Diêm Vương, chàng dũng cảm tố cáo tội ác của tên tướng. Công lý thắng, tên ác bị trừng phạt. Thổ Công được xây dựng đền mới, và Tử Văn được bổ nhiệm làm Chức phán sự đền Tản Viên.

Ngô Tử Văn, một trí thức thấm nhuần đạo lý, không thể đứng nhìn sự bất công: ngôi đền thờ Thổ Công bị hồn ma tên giặc chiếm đoạt. Tử Văn đã đốt đền với niềm tin vào chính nghĩa, mặc dù bị nhiều người lo sợ. Hành động của chàng thể hiện khí tiết và quyết tâm chống lại cái ác, dù kẻ ác là một hồn ma thuộc thế giới thần thánh.

Trước Diêm Vương, hồn ma tên tướng giặc tỏ ra uy nghi và đe dọa, nhưng Ngô Tử Văn vẫn giữ khí phách và khẳng định hành động của mình là đúng. Tử Văn chỉ ra bản chất giả mạo của tên tướng và khẳng định lời của mình là chính xác. Kết quả, công lý được thực thi, tên ác bị trừng phạt, và Tử Văn được tôn vinh. Câu chuyện kết thúc tốt đẹp với việc đền thờ được xây dựng lại và tên giặc bị trừng trị. Lời bình cuối truyện nhấn mạnh khí tiết của kẻ sĩ và khuyến khích sự cứng cỏi trong đấu tranh chống lại cái ác.

Người xưa có câu 'cây ngay không sợ chết đứng', 'ở hiền thì gặp lành', nhấn mạnh rằng người chính trực sẽ được đền đáp xứng đáng. Nguyễn Dữ, với khả năng kể chuyện đầy lôi cuốn và trí tưởng tượng phong phú, đã sáng tác tác phẩm 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên'. Sự ra đời của 'Truyền kỳ mạn lục' cùng các tác phẩm truyền kỳ khác như 'Thánh Tông di thảo' (Lê Thánh Tông), 'Truyền kỳ tân phả' (Đoàn Thị Điểm), 'Lan Trì kiến văn lục' (Vũ Trinh)… đã tạo nên một bước tiến mới cho văn học tự sự trung đại Việt Nam. 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' kể về Ngô Tử Văn đốt đền, phản ánh những tư tưởng sâu sắc.

Truyện kết hợp yếu tố hiện thực và kỳ ảo, tạo nên sự hấp dẫn riêng. Ngô Tử Văn, nhân vật chính, được giới thiệu theo cách kể truyền thống của văn học trung đại, với thông tin về tên tuổi, quê quán và tính cách. Tử Văn nổi tiếng là người thẳng thắn, không chịu nổi sự gian tà, được khen ngợi ở vùng Bắc. Tính cách cương trực của Tử Văn là trọng tâm của câu chuyện. Anh dũng cảm làm việc mà nhiều người e sợ – đốt đền. Theo quan niệm dân gian, đốt đền là hành động xúc phạm thần thánh. Tuy nhiên, Tử Văn không sợ hãi. Hành động của anh xuất phát từ sự căm ghét sự gian tà. Anh đốt đền vì hồn ma tướng giặc trong đền đã gây hại cho dân lành.

Hành động này khẳng định tính ngay thẳng và quyết tâm của Tử Văn trong việc trừ gian tà. Dù việc đốt đền là hành động táo bạo, nhưng Tử Văn, với kiến thức từ sách thánh hiền, đã chuẩn bị kỹ lưỡng: 'tắm gội sạch sẽ, khấn trời, rồi châm lửa đốt đền'. Những hành động tiếp theo chứng minh anh là người ngay thẳng, không khuất phục tà ác. Dù bị hồn ma tướng giặc đe dọa, Tử Văn vẫn bình thản và khẳng định: 'Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian'. Tính cách của anh đã giúp đánh bại kẻ ác, làm sáng tỏ tội ác của hồn ma và trả lại ngôi đền cho Thổ thần, trở thành quan phán sự ở Minh Ti.

Đối lập với sự chính trực của Tử Văn là sự xảo quyệt của viên Bách hộ họ Thôi, tướng giặc bại trận phải lưu vong. Hồn ma của hắn chiếm đền Thổ thần, gây hoạ cho dân và dùng thủ đoạn để thao túng các thần. Khi Tử Văn đốt đền, hắn dùng lý lẽ đạo Nho để chống đối và đến Diêm Vương cầu cứu. Sự nham hiểm của kẻ xâm lược còn thể hiện qua hành động và lời buộc tội Tử Văn trước Diêm Vương. Tử Văn đại diện cho chính nghĩa và tinh thần kiên cường, còn viên tướng giặc họ Thôi là hình mẫu của kẻ xâm lược xấu xa. Mặc dù truyện được viết từ thế kỷ XVI, khi văn xuôi tự sự Việt Nam còn sơ khai, nhưng nhân vật được xây dựng rõ nét và trở thành hình mẫu tiêu biểu cho các loại người khác nhau. Tác giả thể hiện tư tưởng yêu nước sâu sắc: ca ngợi tinh thần chính nghĩa của người Việt Nam, phê phán bọn cướp nước. Người chính trực vẫn giữ phẩm hạnh dù đã chết, còn kẻ tiểu nhân vẫn xảo quyệt khi đã về cõi âm.

Truyền kỳ nổi bật với việc ẩn chứa quan điểm của nhà văn về hiện thực dưới lớp vỏ kỳ ảo. 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' mặc dù chủ yếu nói về thần thánh ma quái nhưng phản ánh hiện thực rõ ràng. Nội dung hiện thực thể hiện qua lai lịch nhân vật, bối cảnh thời gian và không gian. Những yếu tố này tăng tính thuyết phục của câu chuyện. Ngô Tử Văn có tên tuổi và quê quán cụ thể, thời gian và chi tiết câu chuyện rõ ràng. Lai lịch của viên Thổ quan và tướng giặc cũng liên quan đến yếu tố thực sử. Thổ công là 'người làm chức Ngự sử đại phu từ đời vua Lí Nam Đế', còn tướng giặc là 'viên tướng bại trận của Bắc triều'.

Sự kết hợp tự nhiên giữa yếu tố hiện thực và hư cấu với giọng kể khách quan tạo nên sự hấp dẫn riêng của truyện. Nguyễn Dữ viết 'Truyền kỳ mạn lục' vào thế kỷ XVI, thời kỳ đầy biến động của Việt Nam. Nhà Lê suy tàn, nội chiến liên miên, và bóng dáng xã hội ấy hiện lên qua các lời đối thoại của nhân vật. Câu trả lời của viên Thổ quan thể hiện sự phản ánh thực tế: 'Trần sao âm vậy', cõi âm trong tác phẩm phản ánh hiện thực xã hội lúc bấy giờ. Những chi tiết nhỏ trong câu chuyện chứa đựng giá trị hiện thực quan trọng, thể hiện sự khéo léo của người kể chuyện. Nghệ thuật xây dựng cốt truyện và nhân vật cho thấy trình độ kể chuyện hiện đại, vượt qua văn xuôi trung đại.

Chủ đề chính của truyện là ca ngợi sự chính trực. Ngô Tử Văn là hình mẫu tiêu biểu của trí thức Việt Nam, dũng cảm chống lại cái ác để bảo vệ dân. Chiến thắng của Tử Văn là chiến thắng của lẽ phải và công lý, thể hiện niềm tin của nhân dân vào sự chính nghĩa. Mặc dù Tử Văn không sống lâu, nhưng câu chuyện đã mãi mãi ghi dấu và ông trở thành quan phán sự ở đền Tản Viên. Chủ đề này còn được thể hiện rõ ở lời bình cuối truyện, khẳng định người chính trực như Tử Văn mới xứng đáng cầm cân nảy mực. Đây cũng là ước vọng của nhân dân trong một xã hội đầy rẫy những điều bất công. Tác phẩm còn phê phán bọn xâm lược và vạch trần mặt trái xã hội.

Giá trị của 'Truyền kỳ mạn lục' nằm ở nội dung hiện thực sâu sắc và ca ngợi các giá trị đạo đức truyền thống. Những nhân vật như Vũ Thị Thiết và Ngô Tử Văn được thưởng xứng đáng ở thế giới thần thánh, thể hiện niềm tin vững chắc vào sự sống 'ở hiền gặp lành'.

Nguyễn Dữ, con trai trưởng của Nguyễn Tường Phiêu, Tiến sĩ khoa Bính Thìn dưới triều Hồng Đức (1496), đến từ xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc Thanh Miện, Hải Dương. Sinh ra trong gia đình khoa bảng, ông từng ôm ấp lý tưởng làm quan nhưng vì không hài lòng với hoàn cảnh xã hội, đã rút lui về ẩn cư tại núi rừng Thanh Hóa và từ đó sống biệt lập, xa lánh thế sự. Trong suốt quãng đời còn lại, ông đã sáng tác nhiều tác phẩm nổi tiếng bằng chữ Hán. Tập truyện 'Truyền kỳ mạn lục' của ông được xem là một tác phẩm văn học vĩ đại. Truyện này được Nguyễn Bỉnh Khiêm và Nguyễn Thế Nghi cùng thời dịch ra chữ Nôm.

'Truyền kỳ mạn lục' của Nguyễn Dữ là một tập hợp 20 câu chuyện viết bằng chữ Hán, xuất hiện vào nửa đầu thế kỉ XVI. 'Lục' có nghĩa là sách, 'mạn' chỉ những ghi chép tản mạn, còn 'truyền kỳ' chỉ những câu chuyện kỳ lạ được lưu truyền trong dân gian. Tập truyện không chỉ đơn thuần là ghi chép mà còn là sản phẩm của sự sáng tạo, hư cấu và trau chuốt. Trong 'Truyền kỳ mạn lục', Nguyễn Dữ miêu tả những nhân vật và sự kiện kỳ lạ diễn ra trong các thời kỳ Lý, Trần, Hồ và Lê sơ. Tác phẩm kết hợp giữa tưởng tượng phong phú và bút pháp linh hoạt, đưa người đọc vào một thế giới huyền bí, nơi có thần thánh và những yếu tố kỳ ảo, nhưng vẫn phản ánh rõ ràng thực tế xã hội với những kẻ có quyền lực độc ác.

Mặc dù câu chuyện tràn ngập cái ác và sự gian tà, tác giả vẫn khắc họa rõ nét phẩm hạnh lương thiện và tình yêu thương trong nhân dân. Một trong những tác phẩm nổi bật là “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” đã ca ngợi tinh thần cương trực và dũng cảm của Ngô Tử Văn, người dám đấu tranh chống lại cái ác để bảo vệ công lý.

“Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” kể về Ngô Tử Văn, người nổi tiếng với tính cách cương trực và không chịu đựng được sự gian tà. Trong khi ngôi đền linh thiêng trở thành nơi cư ngụ của hồn ma tướng giặc, Tử Văn đã hành động quyết liệt bằng cách đốt đền để trừ hại cho dân. Hành động này không chỉ thể hiện sự dũng cảm mà còn là sự đấu tranh vì lợi ích cộng đồng. Sau khi đốt đền, Tử Văn bị bệnh nặng và bị đưa vào âm phủ. Tại đây, Tử Văn không chỉ khẳng định phẩm hạnh của mình mà còn chiến đấu kiên cường để vạch trần tên tướng giặc xảo quyệt. Cuối cùng, anh được minh oan và được bổ nhiệm làm phán sự tại đền Tản Viên, chứng minh thắng lợi của chính nghĩa.

Trong câu chuyện, Nguyễn Dữ đã chỉ trích những kẻ lạm dụng quyền lực và lên án sự giả dối của một số quan lại. Câu nói của Tử Văn “Sao mà nhiều thần quá vậy?” phản ánh thực trạng xã hội phong kiến lúc bấy giờ, nơi có nhiều kẻ quyền thế giả dối. Kết thúc tích cực của câu chuyện khẳng định rằng chính nghĩa luôn chiến thắng gian tà.

Nguyễn Dữ đã khéo léo kết hợp yếu tố kỳ ảo và thực tế trong tác phẩm của mình. Dù câu chuyện có nhiều yếu tố huyền bí, nhưng những chi tiết cụ thể về nhân vật, thời gian và địa điểm đã làm tăng tính xác thực và ý nghĩa xã hội của câu chuyện. Tác phẩm không chỉ thể hiện sự sáng tạo mà còn phản ánh tinh thần nhân đạo và niềm tin vào công lý.

Câu chuyện tôn vinh Ngô Tử Văn như một biểu tượng của trí thức Việt Nam với tinh thần dũng cảm, chính nghĩa và sẵn sàng đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ lợi ích của nhân dân.

Người xưa có câu: 'cây ngay không sợ chết đứng', 'ở hiền gặp lành'. Quả thật, những người chính trực, ngay thẳng sẽ gặp những điều tốt đẹp và biến dữ thành lành. Lấy tinh thần này làm nền tảng, Nguyễn Dữ đã khắc họa nhân vật Ngô Tử Văn với sự khẳng khái và cương nghị trong 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên', từ đó thể hiện nhiều tư tưởng sâu sắc.

'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' là một trong những tác phẩm nổi bật của Truyền kỳ mạn lục – một kiệt tác nổi tiếng của Nguyễn Dữ. Giống như các truyện khác trong 'Truyền kỳ mạn lục', 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' cũng pha trộn nhiều yếu tố kỳ ảo. Hồn ma của một tướng giặc tử trận làm hại dân lành và khi bị Tử Văn đốt đền, hắn hiện lên để báo mộng và đe dọa kiện Diêm Vương. Sau khi chết, Tử Văn xuống âm phủ và chứng kiến thế giới âm phủ vừa kỳ ảo vừa thực tế. Sau khi được xử án bởi Diêm Vương, Ngô Tử Văn trở về dương thế, và chỉ sau hai ngày lại qua đời, hồn của ông nhận chức phán sự tại đền Tản Viên.

Yếu tố kỳ ảo không chỉ làm câu chuyện thêm hấp dẫn mà còn phản ánh đời thực qua lăng kính của thế giới cõi âm. 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' vì thế đã trở thành một bức tranh hiện thực của xã hội đen tối, nơi mà những kẻ đại diện cho công lý lại là những kẻ bất lương. Truyện ca ngợi tinh thần đấu tranh cho chính nghĩa của Ngô Tử Văn.

Ngô Tử Văn được mô tả là người 'khẳng khái, nóng nảy, không chịu được sự tà gian', và chính đặc điểm này đã dẫn đến hành động đốt đền khi thấy hồn ma tướng giặc gây hại cho dân. Hành động này đã khơi dậy cuộc chiến giữa chính nghĩa và gian tà, và hành động dũng cảm của Tử Văn chứng tỏ tính cách cương trực và quyết đoán của chàng. Trước khi đốt đền, Tử Văn đã 'tắm gội sạch sẽ, khấn trời' để đảm bảo hành động của mình là chính đáng.

Tính khẳng khái và cương trực của Tử Văn còn thể hiện qua sự đối đầu với hồn ma tướng giặc, người mà dù đã chết vẫn không từ bỏ bản chất xâm lược. Khi bị đốt đền, hồn ma này đe dọa và tìm đến Diêm Vương để kiện Tử Văn. Tử Văn không hề sợ hãi, mà đối diện với mọi thử thách với sự dũng cảm và niềm tin vào chính nghĩa. Khi bị lôi xuống âm phủ, Tử Văn vẫn kiên định, không chịu thua trước sự phán xét của Diêm Vương và đấu tranh đến cùng. Cuối cùng, Tử Văn đã chiến thắng tên giặc, giải cứu nhân dân và được cử làm phán sự đền Tản Viên, chứng tỏ sự công nhận của công lý.

Ngược lại, viên Bách hộ họ Thôi, dù đã chết, vẫn giữ bản chất xảo quyệt và bất lương của mình. Hắn không chỉ cướp đền của Thổ thần mà còn làm hại dân lành nếu không được cúng tế. Khi bị đốt đền, hắn không ngừng đe dọa và tìm đến Diêm Vương để kiện. Sự xảo trá của hắn cuối cùng cũng bị trừng trị đúng mức.

Nhân vật Ngô Tử Văn, với tinh thần chính nghĩa và quyết tâm đấu tranh, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Tác giả đã thành công trong việc xây dựng hai hình tượng đối lập để phản ánh tinh thần đấu tranh cho công lý, đồng thời chỉ trích bản chất xấu xa của bọn cướp nước. Qua câu chuyện, Nguyễn Dữ thể hiện niềm tin vào sự chiến thắng của chính nghĩa và phản ánh xã hội thực tại với đầy rẫy bất công. Những giá trị nhân đạo và nhân văn trong tác phẩm đã góp phần làm nên sự đặc sắc và thành công của nó.

'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' là một trong những câu chuyện tiêu biểu và nổi bật của tập Truyền kỳ mạn lục. Tác phẩm không chỉ phê phán các hiện thực xã hội mà còn ca ngợi phẩm hạnh của những người trí thức, đồng thời phản ánh tinh thần dân tộc rõ nét của tác giả. Nhân vật chính, Ngô Tử Văn, nổi bật với tính cách khẳng khái và trung thực.

Khác với nhiều truyện khác trong bộ tác phẩm của Nguyễn Dữ, “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” không trình bày đầy đủ quá trình sống và số phận của nhân vật từ đầu đến cuối. Thay vào đó, câu chuyện chỉ chọn một thời điểm quan trọng để làm nổi bật tính cách của nhân vật. Như một vở kịch ngắn, câu chuyện mở đầu với hành động dũng cảm của Ngô Tử Văn khi đốt đền. Đây là điểm khởi đầu cho cuộc chiến giữa anh và hồn ma tên tướng giặc thất trận.

“Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” được viết bằng chữ Hán theo thể văn xuôi truyền kỳ, thể loại văn học phản ánh hiện thực qua các yếu tố kỳ ảo. Bộ Truyền kỳ mạn lục, sáng tác vào thế kỉ XVI, ghi lại bức tranh xã hội phong kiến Việt Nam đang khủng hoảng, đồng thời thể hiện quan điểm và tâm tư của Nguyễn Dữ trong thời kỳ ông về hưu.

Nhân vật Ngô Tử Văn được giới thiệu ngay từ đầu truyện với những thông tin ngắn gọn về tên tuổi, quê quán, và tính cách của anh. Ngô Tử Văn là người cương trực, thẳng thắn và khẳng khái, không chịu nổi sự gian tà. Tính cách này được thể hiện rõ qua hành động đốt đền, một hành động đầy quyết đoán và can đảm mà người khác đều e ngại. Anh đã công khai, tắm rửa sạch sẽ, khấn trời rồi châm lửa đốt hủy ngôi đền để trừ hại cho dân, chứng tỏ sự dũng cảm và lòng tin vào chính nghĩa của mình.

Khả năng cứng cỏi và chính nghĩa của Ngô Tử Văn cũng thể hiện qua cách anh đối mặt với hồn ma tên tướng giặc. Dù tướng giặc khi sống đã gây tội ác và sau khi chết vẫn tiếp tục quấy phá, Ngô Tử Văn không hề sợ hãi trước những đe dọa của hắn. Thay vào đó, anh vẫn kiên định, không lùi bước trước sự đe dọa của hồn ma và thậm chí không thèm tiếp lời. Thái độ này cho thấy khí phách và niềm tin vững vàng vào chính nghĩa của Ngô Tử Văn. Sự cảm kích và sự giúp đỡ từ thổ thần nước Việt cũng là minh chứng cho phẩm hạnh của anh.

Trong quá trình bị lôi xuống âm phủ, Ngô Tử Văn vẫn giữ vững tinh thần. Dù phải đối mặt với cảnh rùng rợn và các quỷ sứ, bị kết án nặng nề, anh vẫn không hề run sợ. Anh kiên quyết kêu oan và đòi xét xử công bằng trước Diêm Vương. Sự đấu tranh của anh không chỉ thể hiện sự chính nghĩa mà còn giúp anh chiến thắng và được bổ nhiệm vào chức phán sự đền Tản Viên, chứng tỏ sự bảo vệ công lý và giải thoát cho nhân dân khỏi cái ác.

Qua cuộc chiến đấu này, Ngô Tử Văn nổi bật là hình mẫu của người trí thức kiên cường, sẵn sàng bảo vệ công lý. Tác giả Nguyễn Dữ đã khẳng định niềm tin vào chính nghĩa và thể hiện tinh thần tự tôn dân tộc qua hình tượng này, đồng thời phản ánh một xã hội đầy rẫy bất công. Truyện không chỉ làm rõ những vấn đề xã hội mà còn gửi gắm thông điệp về sự chiến thắng của chính nghĩa trước cái ác.

Nguyễn Dữ, một nho sĩ thời Lê Sơ, nổi tiếng với tác phẩm “Truyền kỳ mạn lục” cùng nhiều sáng tác khác có giá trị. Ông đã đóng góp đáng kể cho nền văn học Việt Nam.

Tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” như nhiều câu chuyện trong “Truyền kỳ mạn lục” mang đậm yếu tố huyền bí và kỳ ảo, tạo nên sự lôi cuốn và logic riêng biệt. Khi phân tích tác phẩm, người đọc thường chú ý đến các yếu tố kỳ ảo, huyền bí, do chúng chủ yếu xuất phát từ trí tưởng tượng của tác giả.

Câu chuyện kể về một tên tướng giặc sau khi chết trở thành hồn ma gây quấy rối. Sau khi đền thờ bị đốt, hồn ma hiện ra để đe dọa Ngô Tử Văn. Tử Văn bị ốm và qua đời, hồn anh được đưa xuống âm phủ, nơi gặp Diêm Vương. Mặc dù phần xác của Tử Văn hồi sinh, nhưng hồn anh đã bị Diêm Vương phán xử và nhận chức “Phán sự đền Tản Viên”.

Yếu tố huyền bí kết hợp với thực tại làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, với nhiều tình tiết kỳ thú, tạo nên đặc trưng của thể loại truyền kỳ. Những yếu tố hư cấu cho phép tác giả tự do phát huy trí tưởng tượng và thể hiện các quan điểm không thể thực hiện trong đời sống thực. Câu chuyện phản ánh quan điểm sống của Nguyễn Dữ trong thời kỳ ông sống.

“Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ tập trung vào cuộc đấu tranh giữa Ngô Tử Văn, một người thẳng thắn, khẳng khái và hồn ma của một tên tướng giặc bại trận. Đây là cuộc chiến giữa chính nghĩa và tà ác, giữa cái thiện và cái xấu.

Nguyễn Dữ thể hiện quan niệm sống nhân văn qua nhân vật Ngô Tử Văn, người luôn tin tưởng vào sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác. Dù đơn độc trong cuộc chiến chống cái xấu, Ngô Tử Văn vẫn giữ vững niềm tin và tính khẳng khái. Anh đại diện cho những trí thức chân chính, mong muốn xã hội công bằng và giải quyết oan khuất.

Nguyễn Dữ thể hiện sự đồng tình mạnh mẽ với nhân vật Ngô Tử Văn qua những câu văn, phản ánh quan niệm sống của ông về sự chiến thắng của cái thiện. Tác giả tin rằng cái thiện sẽ luôn chiến thắng cái ác, và chiến thắng của Ngô Tử Văn là biểu hiện niềm tin này. Đồng thời, tác giả kêu gọi đoàn kết chống lại cái xấu và xây dựng một xã hội công bằng và chính nghĩa.

Tên tướng giặc, đại diện cho cái ác và quân xâm lược, bị tiêu diệt bởi Ngô Tử Văn, chứng tỏ chân lý không dung tha cho kẻ bất lương. Nguyễn Dữ cũng qua đó tố cáo xã hội và kêu gọi con người đoàn kết chống lại cái xấu để tạo dựng một xã hội công bằng, chính nghĩa.

Nguyễn Dữ sống vào khoảng thế kỷ XVI, là một trí thức uyên bác nhưng chỉ đảm nhận chức quan trong thời gian ngắn trước khi về ở ẩn. Từ đó, ông bắt đầu sưu tầm và sáng tác các câu chuyện dân gian. Tác phẩm nổi bật nhất của ông là tập “Truyền kỳ mạn lục”, trong đó không thể không nhắc đến câu chuyện “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” bên cạnh “Chuyện người con gái Nam Xương” đã quen thuộc từ cấp học dưới.

Câu chuyện tập trung vào nhân vật Ngô Tử Văn, người tính tình cương trực và đã dũng cảm đốt đền của tên tướng giặc đất Bắc. Tác phẩm không chỉ mô tả hành động đốt đền của Ngô Tử Văn mà còn phản ánh những vấn đề xã hội cấp bách, có ý nghĩa sâu sắc đến ngày nay. Mở đầu câu chuyện, tác giả giới thiệu nhân vật với đặc điểm: “Chàng vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được”, đồng thời dẫn lời nhận xét từ những người cùng thời: “… người vùng Bắc vẫn khen là một người cương trực”, giúp tạo ấn tượng sâu sắc về nhân vật.

Để làm rõ tính cách của nhân vật, Ngô Tử Văn được miêu tả qua hành động và cử chỉ của mình. Sự kiện nổi bật là việc Ngô Tử Văn đốt đền của tướng giặc họ Thôi, kẻ đã chiếm đền thờ thổ công và gây rối trong dân gian. Hành động này thể hiện lòng dũng cảm của Tử Văn: trong khi mọi người đều e ngại và can ngăn, chàng vẫn kiên quyết thực hiện. Điều này cho thấy niềm tin vào hành động chính nghĩa của mình.

Sau khi đốt đền, Ngô Tử Văn bị sốt cao và gặp phải hồn ma tướng giặc giả danh cư sĩ. Dù bị đe dọa, Tử Văn vẫn không sợ hãi mà thể hiện sự tự tin vào sức mạnh của chính nghĩa. Câu hỏi của Tử Văn trước thổ thần không phải là sự hoang mang mà là sự mưu trí để chuẩn bị đối phó với kẻ thù.

Ngô Tử Văn từ chối dựng lại đền và bị quỷ sứ bắt đi. Dù trước Diêm Vương, Tử Văn bị quát mắng và đe dọa, chàng vẫn cứng cỏi trình bày sự việc. Sự kiên cường của Tử Văn đã được đền đáp, và chàng được Thổ thần tiến cử làm phán sự đền Tản Viên, khẳng định triết lý “Ở hiền gặp lành”.

Tác phẩm không chỉ khắc họa sự chính trực của Ngô Tử Văn mà còn phê phán sâu sắc hiện thực xã hội thế kỷ XVI. Nguyễn Dữ sử dụng bối cảnh thế kỷ XV để phản ánh tình trạng xã hội của thời đại mình: sự bất công và lạm quyền của các thế lực xấu. Tác phẩm tố cáo những kẻ ác độc và tham lam, đồng thời thể hiện tinh thần đấu tranh chống lại cái xấu, tạo nên một xã hội công bằng và chính nghĩa. Tài năng nghệ thuật của Nguyễn Dữ được thể hiện rõ qua sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố thần kỳ và thực tế trong câu chuyện.

Thông qua tác phẩm, Nguyễn Dữ khẳng định tinh thần khảng khái, dũng cảm của Ngô Tử Văn và niềm tin vào công lý, rằng chính nghĩa sẽ thắng gian tà, thể hiện triết lý “Ở hiền gặp lành” của dân tộc.

Người ta thường nói rằng ánh sáng mặt trời là nụ cười của các vị thần trên bầu trời, còn mưa thì là những giọt nước mắt của con người. Ánh sáng được thần ban cho chiếu rọi vạn vật, phủ lên thế gian một lớp vàng rực rỡ và tinh khiết, mang đến sự hy vọng và sự thuần khiết nhất.

Nhưng thần cũng ban cho bóng tối, kề cận với ánh sáng, che phủ mọi thứ bằng màu đen u ám, che lấp tất cả những điều xấu xa và tàn độc của con người. Cũng như xã hội loài người, có hai mặt – bóng tối và ánh sáng. Một xã hội tràn ngập bóng tối với tham nhũng, mê tín dị đoan và sự tắc trách của các quan lại, nhưng vẫn có những tia sáng của dũng cảm và chính nghĩa chiếu sáng. Nguyễn Dữ đã khắc họa rõ nét xã hội này trong tác phẩm “Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên”.

Có câu nói rằng “Yêu quái không đáng sợ, đáng sợ là yêu quái giả dạng thần tiên”. Bối cảnh câu chuyện không hào nhoáng, nhưng rõ ràng thể hiện câu nói này. Ở một làng thuộc huyện Yên Dũng, Lạng Giang, có một ngôi đền linh thiêng. Cuối thời nhà Hồ, khi quân Ngô xâm lược, một tướng giặc họ Thôi tử trận gần đền. Từ đó, tướng giặc này ban ngày làm thần, đêm đến làm ma, quấy rối dân làng và chiếm ngôi đền của Thổ công, giả danh Thổ công.

Thổ công muốn báo cáo với Diêm Vương, nhưng các đền miếu xung quanh lại bênh vực tướng giặc, có vẻ như tướng giặc quá khôn ngoan hay Thổ công quá lương thiện? Khi Ngô Tử Văn – nhân vật chính – đốt đền, tướng giặc quay lại mắng chửi và đe dọa, nhưng khi bị phớt lờ thì báo cáo với Diêm Vương, dù bản thân không đúng, vẫn đổ lỗi cho Tử Văn.

Tuy nhiên, công lý cuối cùng cũng chiến thắng. Tướng giặc không những không được dựng lại đền mà còn bị giam vào ngục Cửu U, ngôi mộ của hắn cũng bị phá vỡ. Tác giả đã phê phán cái ác và sự bất lương qua hình ảnh tướng giặc họ Thôi: khi sống là giặc ngoại xâm, khi chết là yêu quái quấy nhiễu nhân dân, tham lam, dối trá và xảo quyệt. Tác giả cũng chỉ trích tình trạng xã hội đen tối, tham nhũng và sự tắc trách của các quan lớn như Diêm Vương, người phán xét công lý.

Diêm Vương không biết gì về chuyện nhân gian và vội vã kết luận dựa vào lời bịa đặt của tướng giặc. Khi Tử Văn xuống âm phủ, đã bị quy vào “Tội sâu ác nặng” mà không có cơ hội giảm tội. Khi vào điện âm phủ, Tử Văn bị kết án là “hàn sĩ” và bị chê bai, trong khi Diêm Vương không xét xử công bằng. Chuyện này cho thấy sự mù quáng của Diêm Vương và sự thiếu công bằng trong hệ thống xét xử.

Ngôi đền là nơi thờ cúng Thổ công, người ta thường cầu xin sự bình an. Thần thánh chỉ là do trí tưởng tượng của con người, và việc tin vào thần thánh có thể dẫn đến sự mê tín dị đoan. Tác phẩm phê phán nạn mê tín dị đoan và sự sợ hãi không cần thiết đối với thần linh, mặc dù chính họ đang gây hại cho con người.

Trên hết, lòng dũng cảm và sự cương trực của Ngô Tử Văn hiện lên rõ rệt. Tác giả giới thiệu Tử Văn là người khảng khái, nóng nảy, không chịu được sự gian tà, được nhiều người khen ngợi. Tính cách và tâm hồn cao đẹp của Tử Văn được bộc lộ qua hành động và thái độ của chàng.

Vì tức giận với yêu quái, Tử Văn đã đốt đền nơi tướng giặc trú ngụ. Trước khi thực hiện, chàng tắm rửa, khấn trời rồi mới châm lửa. Hành động này không chỉ thể hiện sự dũng cảm và chính nghĩa, mà còn thể hiện sự hiểu biết và tôn kính đối với thần linh. Sau khi đốt đền, khi bị hăm dọa, chàng vẫn bình thản và không bị khuất phục. Tử Văn tin vào chính nghĩa và công lý, không bị ảnh hưởng bởi sự đe dọa.

Khi gặp Thổ công, Tử Văn đặt câu hỏi để xác minh sự thật, thể hiện sự thông minh và kiên định. Khi bị đưa xuống âm phủ, Tử Văn dũng cảm kêu oan và bảo vệ chính nghĩa. Câu chuyện kết thúc với việc Tử Văn được phong chức phán sự ở đền Tản Viên, một chức vị xứng đáng cho chàng. Từ đó, thể hiện niềm tin vào công lý và chính nghĩa sẽ chiến thắng gian tà.

Ánh sáng và bóng tối luôn đối lập, nhưng một tia sáng có thể xua tan bóng tối, thanh lọc mọi điều xấu xa. Câu chuyện cho thấy ánh sáng cuối cùng sẽ chiến thắng bóng tối.

Nguyễn Dữ là một học giả sống vào giữa thế kỷ XVI, quê ở xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Ông xuất thân từ một gia đình có truyền thống học hành, cha ông đỗ Tiến sĩ dưới triều vua Lê Thánh Tông. Mặc dù Nguyễn Dữ đã thi đỗ và làm quan một thời gian ngắn, ông đã chọn cuộc sống ẩn dật và để lại tác phẩm nổi tiếng Truyền kỳ mạn lục, ghi chép lại những giai thoại và huyền thoại dân gian từ thời Lí đến Lê sơ. Tác phẩm không chỉ chứa đựng yếu tố kỳ ảo mà còn phản ánh hiện thực xã hội phong kiến với nhiều tệ nạn mà tác giả muốn lên án. Truyền kỳ mạn lục được viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, trong đó nổi bật nhất là Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Bối cảnh của Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là thời kỳ giặc Minh xâm lược nước ta, nhưng tác phẩm được viết vào giữa thế kỷ XVI, khi chế độ phong kiến đang suy thoái và xảy ra nội chiến Lê - Mạc. Các thế lực ma quỷ và thần linh trong truyện phản ánh sự phân chia quyền lực phong kiến và sự áp bức dân thường. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ca ngợi tinh thần chính trực của Ngô Tử Văn, một trí thức Việt Nam, và thể hiện niềm tin vào công lý sẽ chiến thắng cái ác, đồng thời chỉ trích những kẻ xâm lược dù đã chết vẫn tiếp tục gây tội ác.

Ngô Tử Văn, một học giả ở địa phương, đã đốt một ngôi đền của một tên tướng giặc xâm lược để bảo vệ dân chúng. Hồn ma của tên tướng giặc họ Thôi, giả làm cư sĩ, đến đòi Ngô Tử Văn khôi phục lại đền và đe dọa sẽ kiện lên Diêm Vương. Thổ Công báo mộng cho Tử Văn biết về tội ác của tên tướng giặc và chỉ dẫn cách đối phó. Ngô Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống âm phủ, nhưng trước Diêm Vương, ông đã can đảm tố cáo tội ác của tên giặc với chứng cứ rõ ràng. Cuối cùng, công lý được thực hiện, kẻ ác bị trừng phạt, và Thổ Công được dân chúng xây cho một ngôi đền mới. Ngô Tử Văn được Thổ Công tiến cử làm Chức phán sự đền Tản Viên.

Nhân vật Tử Văn được giới thiệu theo phương pháp truyền thống trong văn học cổ, bao gồm tên tuổi, quê quán và tính cách: Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang. Ông nổi tiếng là người chính trực và nóng nảy, không chịu nổi sự tà ác. Chính vì vậy, Tử Văn đã đốt đền của một hồn ma tướng giặc, dù mọi người xung quanh lo lắng cho ông. Hành động này chứng tỏ sự tin tưởng vào chính nghĩa của Tử Văn, thể hiện sự kiên quyết và tự tin của ông, không sợ hãi trước nguy hiểm. Việc đốt đền của Tử Văn nhằm tiêu diệt kẻ ác, bảo vệ dân chúng, phản ánh rõ tính cách cứng rắn của ông và tạo nên sức hút mạnh mẽ cho câu chuyện.

Điều đặc biệt là tên tướng giặc không phải là con người mà là một hồn ma đáng sợ từ thế giới thần thánh. Sau đó, tác giả mô tả cuộc đối đầu giữa Tử Văn và hồn ma: Sau khi đốt đền, Tử Văn cảm thấy khó chịu và bị sốt. Trong cơn sốt, ông thấy một người cao lớn, tự xưng là cư sĩ, đến đòi khôi phục đền và đe dọa sẽ kiện lên Diêm Vương. Hồn ma tướng giặc uy hiếp Tử Văn bằng cách kết hợp vẻ ngoài uy nghi với giọng điệu đe dọa, nhưng Tử Văn vẫn điềm nhiên và không sợ hãi. Tác giả khắc họa rõ sự tương phản giữa hai nhân vật chính - tà qua ngoại hình và hành động, tạo nên sự kịch tính trong câu chuyện.

Tuy nhiên, bộ mặt thật của hồn ma đã được Thổ Công báo mộng cho Tử Văn biết: hồn ma tên tướng giặc là một viên tướng bại trận, đã giả mạo Thổ Công để chiếm đoạt đền. Thổ Công đã phải lánh nạn và để lại Tử Văn đối mặt với nguy hiểm. Tử Văn trách Thổ Công không kiện tên giặc trước Diêm Vương và Thượng Đế. Thổ Công giải thích rằng sự tham nhũng và dung túng đã ngăn cản việc thực thi công lý. Nguyễn Dữ đã dùng yếu tố kỳ ảo để phản ánh thực trạng xã hội phong kiến thối nát, nơi quan lại tham nhũng và kẻ ác lộng hành. Tuy nhiên, vẫn có những người như Tử Văn dũng cảm chống lại chúng.

Thổ Công cho biết tên tướng giặc đang kiện Tử Văn dưới âm phủ và chỉ dẫn cách kết tội hắn. Thái độ của Thổ Công thể hiện sự căm phẫn nhưng cũng bất lực, khiến Tử Văn nghi ngờ về khả năng thắng cuộc. Tử Văn bị đưa xuống âm phủ, nơi hắn bị coi là tội đồ mà chưa xét xử, phải đối mặt với quỷ Dạ Xoa và bị buộc phải đi qua cây cầu lạnh giá. Trước điện Minh Ti, hồn ma tướng giặc đã cầu xin, nhưng Diêm Vương lại bênh vực hắn và kết tội Tử Văn. Thực ra, hồn ma đã mạo danh Thổ Công để lừa dối. Diêm Vương đã phát hiện ra sự thật và ra lệnh trừng phạt tên giặc.

Kết thúc câu chuyện rất có hậu: Tử Văn sống lại, Thổ Công được xây dựng đền mới và tên tướng giặc bị trừng phạt. Tử Văn được bổ nhiệm làm Chức phán sự đền Tản Viên và sống vui vẻ, không bệnh mà mất. Câu chuyện kết thúc với hình ảnh Tử Văn tiếp tục thực hiện phẩm hạnh của mình và lưu lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng người đọc. Nguyễn Dữ đã khẳng định phẩm chất cương trực của Ngô Tử Văn và đặt vào bối cảnh xã hội phong kiến để nhấn mạnh ý nghĩa tích cực của câu chuyện. Tác phẩm không chỉ kết hợp yếu tố kỳ ảo và hiện thực mà còn thể hiện nghệ thuật kể chuyện tinh tế, làm nổi bật tính cách nhân vật và cốt truyện hấp dẫn.

Tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” chủ yếu ca ngợi vẻ đẹp của Ngô Tử Văn - biểu tượng của trí thức Việt Nam, người luôn yêu công lý và kiên cường bảo vệ sự đúng đắn, đồng thời thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ. Với niềm tin rằng chính nghĩa sẽ chiến thắng cái xấu, tác giả gửi gắm thông điệp về việc cần phải đấu tranh kiên định để tiêu diệt cái ác.

Ngô Tử Văn là nhân vật chính trực và yêu công lý, được tác giả giới thiệu ngay từ đầu tác phẩm. Chàng sống với đạo nghĩa và không thể chịu đựng sự tà gian, nên đã đốt đền để trừ hại cho nhân dân. Vì mong muốn thực hiện lẽ phải cho dân, chàng đã nhận chức phán sự đền Tản Viên. Trước lời đe dọa của hồn ma tướng giặc, Ngô Tử Văn không hề sợ hãi hay lùi bước mà vẫn mạnh mẽ vạch trần tên hung thần. Chàng không ngần ngại phản đối và vạch trần tên tướng giặc họ Thôi, dùng lời lẽ cứng rắn, không chịu khuất phục để tâu trình Diêm Vương. Với tinh thần dân tộc mạnh mẽ, Ngô Tử Văn đã đấu tranh kiên cường để tiêu diệt hồn ma tướng giặc, làm sáng tỏ oan ức và phục hồi danh dự cho thổ thần nước Việt.

Chiến thắng của Ngô Tử Văn - một trí thức Việt Nam - là minh chứng cho sự thắng lợi của chân lý trước cái ác và thể hiện tinh thần dân tộc bất khuất, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ công lý và chính nghĩa. Cuối tác phẩm, tác giả để lại lời bình để tôn vinh bản lĩnh và tinh thần của những trí thức. Là trí thức, cần phải biết đấu tranh đến cùng, vì chỉ có đấu tranh mới mang lại chiến thắng cho chính nghĩa. Bên cạnh việc tôn vinh chàng nho sĩ kiên cường vì dân trừ tà, tác phẩm còn chỉ trích bản chất xảo quyệt và tàn ác của hồn ma tướng giặc họ Thôi, vạch trần những bất công của xã hội và nhấn mạnh việc cần đấu tranh chống lại cái ác và cái xấu xa. Thái độ của Ngô Tử Văn luôn kiên định, không khiếp sợ trước cơn địa ngục, với quyết tâm và tinh thần chiến đấu vì lẽ phải để mang lại bình yên cho nhân gian. Tử Văn thắng kiện chứng tỏ rằng cái thiện sẽ chiến thắng cái ác, cái ác độc ác, tàn bạo sẽ bị trừng phạt. Chỉ có sự đấu tranh mạnh mẽ, dám đối mặt thì con người mới có thể yên tâm lao động sản xuất. Câu chuyện về cuộc gặp của Ngô Tử Văn, nay là phán sự đền Tản Viên với người quen cũ, được tác giả đưa vào tác phẩm để thể hiện niềm tin của nhân dân vào một vị quan phán liêm chính, vì dân diệt ác và luôn giúp đỡ nhân dân.

Tác phẩm được xây dựng trên cốt truyện kịch tính và kết cấu chặt chẽ, các tình huống truyện hợp lý nối tiếp nhau. Lời kể hấp dẫn, các tình tiết cuốn hút người đọc. Yếu tố kỳ ảo được sử dụng nhiều nhưng vẫn có sự pha trộn với hiện thực, tạo nên cách kể chuyện sinh động và hấp dẫn. Tất cả giúp tác phẩm tôn vinh những người trung thực, ngay thẳng, giàu lòng nhân ái và khẳng định niềm tin vào công lý, chính nghĩa của nhân dân.

Qua câu chuyện của Nguyễn Dữ, chúng ta học được nhiều bài học quý giá về cuộc sống từ hành động chính nghĩa của Ngô Tử Văn. Tác phẩm là cái nhìn sâu sắc, khẳng định những triết lý thực tiễn của cuộc đời không thể thay đổi.

Trong kho tàng văn học dân tộc, nhiều tác phẩm nổi bật với yếu tố kỳ bí, ly kỳ, không chỉ làm tăng sức hấp dẫn cho câu chuyện mà còn thể hiện khát vọng công lý, công bằng của nhân dân. Một ví dụ tiêu biểu là 'Truyền kỳ mạn lục' của Nguyễn Dữ, một tác phẩm kết hợp yếu tố thần thoại và thực tế xã hội đương thời. Các câu chuyện trong 'Truyền kỳ mạn lục' được ghi chép từ truyền thuyết dân gian, cùng với đó là sự hiện thực hóa của xã hội và lòng nhân đạo của tác giả. Trong số đó, 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' là một câu chuyện nổi bật, khiến người nghe phải tấm tắc khen ngợi.

Truyền kỳ là thể loại văn xuôi tự sự của thời kỳ trung đại, phản ánh hiện thực qua yếu tố kỳ ảo, nơi thần thánh, quỷ ma giao tiếp với nhau. Ẩn sau những yếu tố ly kỳ là lòng dũng cảm, niềm tin và khát vọng của tác giả. 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' kể về Ngô Tử Văn và hành động của tên tướng bại trận phương Bắc họ Thôi, người đã chiếm đền, gây hại cho dân chúng. Sau khi bị đe dọa và kiện ở Minh ty, Tử Văn nhờ sự mách bảo của Thổ công đã vạch trần tội ác của tên tướng, người bị trừng phạt còn Tử Văn trở về dương gian. Cuối cùng, nhờ sự tiến cử của Thổ thần, Tử Văn được bổ nhiệm làm Phán sự tại đền Tản Viên và qua đời mà không bệnh tật. Câu chuyện phản ánh niềm tin về công lý và sự chính trực sẽ được đền đáp.

Ngô Tử Văn, nhân vật chính, là người huyện Yên Dũng, họ Ngô, tên là Soạn. Ông được giới thiệu là người khẳng khái, cương trực và không chịu nổi sự gian tà. Sự giới thiệu ngắn gọn, súc tích của tác giả không chỉ tạo ấn tượng mạnh mẽ mà còn định hướng cách nhìn nhận của người đọc về hành động sau này của chàng. Khi tên Bách hộ họ Thôi chiếm đền và gây hại cho dân, Tử Văn không chịu đứng yên, mà quyết định đốt đền để bảo vệ công lý.

Thánh thần, vốn được coi là điều thiêng liêng trong tâm linh người Việt, không ai dám mạo phạm đền đài. Nhưng khi tên tướng giặc chiếm đền, người dân sống trong sợ hãi và chỉ biết cúng cầu. Trong khi mọi người sợ hãi, Tử Văn lại mạnh mẽ tắm gội sạch sẽ, khấn trời và đốt đền. Hành động của chàng được chuẩn bị kỹ lưỡng và thể hiện sự dũng cảm, quyết liệt, không hề do dự. Sau khi đốt đền, Tử Văn không lo lắng mà vẫn tự tin, biểu hiện rõ sự khẳng khái và tinh thần dân tộc.

Sau khi đốt đền, Tử Văn bị ốm, mơ thấy một người tự xưng là cư sĩ đe dọa. Tuy nhiên, Tử Văn không sợ hãi mà giữ thái độ bình thản. Kẻ cư sĩ tuy có vẻ ngoài hào nhoáng nhưng thực chất là xảo quyệt, gian ác. Tử Văn tin vào việc làm chính nghĩa của mình và đối mặt với kẻ thù bằng sự tự tin. Sau đó, Thổ thần đến gặp Tử Văn, cảm ơn và giải thích sự việc về tên tướng giặc. Thổ thần lo lắng cho Tử Văn, dặn dò cẩn trọng vì tên tướng đã kiện chàng ở Minh ty. Nguyễn Dữ qua hình ảnh này phản ánh sự thối nát của xã hội phong kiến, nơi mà những người lương thiện phải chịu đựng sự áp bức của quan lại tham lam.

Thổ thần đã giúp Tử Văn bằng cách hướng dẫn để không chết oan. Tử Văn bị đưa xuống Minh ty, nơi đáng sợ, nhưng chàng không nao núng, mà kêu oan để được đối chất. Trước Minh ty, tên tướng giặc buộc tội Tử Văn, nhưng Tử Văn tự tin trình bày sự thật, khiến Diêm vương nghi ngờ. Cuối cùng, Diêm vương phát hiện sự thật, trách mắng các phán quan và trừng phạt tên tướng giặc. Tử Văn trở về dương gian và được tôn vinh.

Câu chuyện kết thúc với hình ảnh Tử Văn được sống lại, đền được xây mới, và tên tướng giặc bị trừng phạt. Đây là thông điệp rằng công lý sẽ chiến thắng, và người làm điều thiện sẽ được thưởng, còn kẻ ác sẽ bị trừng phạt. Nguyễn Dữ qua câu chuyện khẳng định niềm tin vào công lý và tính chính trực. Tác phẩm lồng ghép yếu tố kỳ ảo vào cốt truyện hấp dẫn, phản ánh hiện thực xã hội và khát vọng của con người. Kết thúc câu chuyện, Tử Văn được ghi nhận là một người đáng kính, với hình ảnh vinh danh khiến câu chuyện mãi vang vọng trong lòng người đọc. Đây là bài học về lòng dũng cảm và chính nghĩa, khẳng định niềm tin vào công lý sẽ còn giá trị lâu dài.

Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của văn học trung đại Việt Nam thế kỉ XVI. “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” là một truyện ngắn trong tập 20 truyện của “Truyền kỳ mạn lục”, xoay quanh nhân vật Ngô Tử Văn với phẩm chất dũng cảm, kiên cường, đại diện cho chính nghĩa, luôn đấu tranh chống lại các thế lực gian tà, bảo vệ cuộc sống an lành cho nhân dân và khẳng định niềm tin vào công lý, chính nghĩa luôn chiến thắng cái ác.

Tác phẩm mở đầu bằng việc giới thiệu trực tiếp nhân vật chính một cách ngắn gọn và lôi cuốn: “Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang...là một người cương trực”. Với tính cách không chịu được cái ác, khi biết tướng giặc họ Thôi tử trận gần đền làm rối loạn dân gian, Tử Văn quyết định đốt đền dù biết có thể phải đối mặt với hậu quả. Trước khi thực hiện, Tử Văn tắm rửa, thắp hương và cầu nguyện, thể hiện lòng chân thành và sự trong sạch, mong muốn hành động của mình được trời đất chứng giám. Việc đốt đền cho thấy Tử Văn là người chính trực và dũng cảm.

Nhưng sau khi đốt đền, Tử Văn bị hồn ma tướng giặc đe dọa và yêu cầu xây lại đền, làm cho Tử Văn cảm thấy khó chịu với triệu chứng như “đầu lảo đảo, bụng run, sốt nóng sốt rét”. Dù bị đe dọa sẽ gặp tai họa và phải gặp Diêm Vương, Tử Văn vẫn không sợ hãi và tiếp tục đối mặt với nguy hiểm. Khi Thổ Công hiện lên và kể lại sự thật rằng hồn ma tướng giặc đã cướp đền của Thổ Công đất Việt, Tử Văn ban đầu rất ngạc nhiên nhưng sau đó quyết định làm theo chỉ dẫn của Thổ Công và yêu cầu Diêm Vương xét xử để đòi lại công lý cho Thổ thần.

Khi bị đưa xuống Minh Ti, cảnh vật lạnh lẽo, rùng rợn với các hình ảnh kỳ ảo như “cầu dài hơn nghìn thước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương”, Tử Văn vẫn gan dạ lớn tiếng kêu oan. Cuộc xét xử ở âm phủ diễn ra căng thẳng, hồn ma tướng giặc tố cáo Tử Văn đốt đền và Diêm Vương trách mắng ngay, nhưng Tử Văn đáp trả bằng giọng cứng cỏi, phơi bày bản chất xấu xa của tên tướng giặc. Tướng giặc hoảng sợ, xin giảm tội cho Tử Văn nhưng Tử Văn kiên quyết yêu cầu chứng thực, và cuối cùng được xử thắng kiện. Tử Văn đã đấu tranh không ngừng cho lẽ phải và chứng minh rằng chính nghĩa sẽ luôn thắng gian tà.

Để đáp lại ân nghĩa, Thổ Công đã đề cử Tử Văn giữ chức phán sự ở đền Tản Viên. Tử Văn, với phẩm chất chính trực, dũng cảm và lòng tin vào công lý, xứng đáng với chức vụ này. Cuối truyện, tác giả gửi một thông điệp nhắn nhủ: thứ nhất là phải thừa nhận thực trạng xã hội đầy bất công và tham nhũng; thứ hai là dù có sợ gãy, vẫn cần phải cứng cỏi và đấu tranh để đạt được công lý và chính nghĩa.

“Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” với cốt truyện kịch tính và yếu tố kỳ ảo tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt. Truyện không chỉ củng cố niềm tin vào công lý mà còn khuyên răn con người đứng lên đấu tranh với cái ác, không sợ hãi mà quyết tâm diệt trừ gian tà để bảo vệ lẽ phải.

'Truyền kỳ mạn lục' là một tác phẩm nổi bật của Nguyễn Dữ trong nền văn học Việt Nam, đặc biệt là văn học trung đại. Được sáng tác vào nửa đầu thế kỉ XVI, tác phẩm bao gồm 20 truyện viết bằng chữ Hán. Một trong những truyện đặc sắc của 'Truyền kỳ mạn lục' là 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên'.

Truyền kỳ là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kỳ lạ và hoang đường. Trong truyền kỳ, thế giới con người giao thoa với cõi âm, bao gồm thánh thần và ma quái, tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt cho người đọc qua nhiều thế hệ. Những chi tiết hoang đường ấy thường ẩn chứa những vấn đề quan trọng của hiện thực, quan niệm và thái độ của tác giả. 'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' kể về kẻ sĩ Ngô Tử Văn, người đã đốt đền của viên Bách hộ họ Thôi, kẻ đã tử trận nhưng gây hại cho dân. Hồn ma của hắn đe dọa và kiện Tử Văn ở Minh Ti. Nhờ sự chỉ dẫn của Thổ Công, Tử Văn đã vạch trần tội ác của hồn ma và cuối cùng được sống lại. Thổ Công tiến cử Tử Văn làm phán sự ở đền Tản Viên, và sau đó, Tử Văn 'thu xếp việc nhà rồi không bệnh mà qua đời'.

Ngô Tử Văn được Nguyễn Dữ giới thiệu trực tiếp với những lời văn ngắn gọn: 'Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang. Chàng vốn là người khảng khái, nóng nảy, không chịu được cái gian tà, và được khen là người cương trực ở vùng Bắc.' Đây là cách tác giả thể hiện sự ngợi khen đối với tính cách và phẩm chất của Tử Văn. Bị kích động bởi sự tà ác, Tử Văn đã đốt đền của viên Bách hộ họ Thôi đã tử trận. Trước khi thực hiện, Tử Văn đã 'tắm gội sạch sẽ, khấn trời' rồi châm lửa đốt. Mặc dù mọi người xung quanh lo lắng, Tử Văn vẫn kiên quyết thực hiện hành động của mình, thể hiện sự quyết liệt, dũng cảm và chính trực. Chàng muốn tiêu diệt cái ác để mang lại cuộc sống bình yên cho nhân dân.

Không ngờ rằng, sau khi đốt đền, Tử Văn cảm thấy khó chịu với triệu chứng như 'đầu lảo đảo, bụng run, sốt nóng sốt rét'. Hồn ma tướng giặc đến đòi lại đền và đe dọa: 'Nếu không dựng lại ngôi đền, sẽ gặp tai họa.' Dù bị đe dọa, Tử Văn không run sợ, vẫn 'ngồi ngất ngưởng tự nhiên' bởi đấu tranh cho cái thiện không bao giờ là sai. Hồn ma viên Bách hộ họ Thôi có ngoại hình uy nghi nhưng thực chất là kẻ gian xảo, đã cướp đền của Thổ Công làm nơi trú ẩn. Những lời đạo lý giả dối không thể che giấu bản chất ác độc của hắn. Tử Văn tin rằng hành động của mình là chính nghĩa để bảo vệ cuộc sống của nhân dân.

Nhờ sự trợ giúp của Thổ Công, Tử Văn nhận ra những hành động xấu xa của hồn ma tướng giặc. Thổ Công hướng dẫn Tử Văn cách đối phó khi bị kiện ở Minh Ti. Khi bị quỷ sứ dẫn xuống âm phủ, không gian đáng sợ với 'gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương' không làm Tử Văn khiếp sợ. Chàng vẫn cứng cỏi, 'không nhún nhường' trước lời buộc tội của hồn ma. Cuộc tranh cãi không phân thắng bại, Tử Văn xin Diêm Vương 'đem tư giấy đến đền Tản Viên' để xác minh sự thật. Người đội mũ trụ, tuy ban đầu có vẻ bênh vực Tử Văn, thực chất chỉ là để tự bảo vệ mình.

Sau khi Diêm Vương xác nhận sự thật, tướng giặc bị trừng phạt thích đáng. Tử Văn trở về và phát hiện mình đã chết được hai ngày, một tháng sau, chàng được nhận chức phán sự ở đền Tản Viên do Thổ Công tiến cử rồi 'không bệnh mà mất'.

'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' hấp dẫn với các chi tiết kỳ ảo, kết hợp các câu chuyện về con người, ma quái, và cuộc sống. Diễn biến dưới âm phủ thể hiện niềm tin vào công lý xã hội, rằng mọi tội ác đều bị trừng trị. Truyện không chỉ bộc lộ sự cương trực và bản lĩnh của Ngô Tử Văn mà còn giáo dục con người sống hướng thiện và theo lẽ phải, vì 'ở hiền gặp lành', 'ác giả ác báo'.

'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' ca ngợi sự cương trực và dũng cảm của Ngô Tử Văn trong cuộc đấu tranh chống lại cái ác, bảo vệ lẽ phải. Chàng là hình mẫu tiêu biểu cho trí thức dũng cảm của thời đại, và tác phẩm cũng thể hiện niềm tin vào công lý và chính nghĩa của Nguyễn Dữ, làm cho giá trị của nó vẫn vững bền đến ngày nay.