Buzz
Đinh Bá Anh (dịch giả)
Đọc sách với nhiều người có thể là việc nhàm chán hoặc thậm chí là một cực hình. Đa số người Việt Nam sau khi hoàn thành phổ thông hoặc đại học, đặc biệt là khi lập gia đình và có con, thường không còn quan tâm đến sách. Đi tàu, đi máy bay, đi xe buýt, đôi khi mới thấy những thanh niên đang đọc sách. Tổng thể cho thấy người lớn Việt Nam ít đọc sách và ít đến thư viện. Điều này hoàn toàn trái ngược với những hình ảnh thường thấy ở châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Thực tế, để trở thành người thành đạt, không cần phải mê sách. Mỗi người có một thế mạnh riêng, và nếu biết tận dụng thế mạnh đó, sẽ thành công. Tuy nhiên, xã hội mà người dân ít đọc sách thì có vấn đề, bởi vì cho đến nay, đọc sách (bao gồm cả sách điện tử) vẫn là cách để học hỏi và trải nghiệm sâu sắc tri thức và cái đẹp.
Vì vậy, một xã hội ít đọc sách là một xã hội dân trí thấp. Mặc dù có người trở thành thủ tướng hay triệu phú, xã hội đó vẫn thiếu sức cạnh tranh. Nó khó vươn lên thành một xã hội tri thức, nơi con người đạt trình độ tổ chức và công nghệ cao, vẫn sống dựa vào đất đai, tài nguyên và nhân công giá rẻ. Một xã hội ít đọc sách cũng thể hiện sự thô lỗ, kém tinh tế, khó sinh ra những nhà tư tưởng, nhà văn hoặc nghệ sĩ lớn.
Có người cho rằng, những điều đó không quan trọng với họ. Họ chỉ quan tâm tới bản thân, gia đình, cách để có bằng cấp và công việc. Xã hội ra sao thì họ không quan tâm. Họ chỉ biết làm tốt công việc của mình thôi. Đọc sách có ích gì cho họ không? Nếu không có ích gì, họ thà không đọc.
Tất nhiên, bạn quan tâm tới bản thân, gia đình, bằng cấp và công việc là đúng đắn. Nhưng bạn không sống một mình và có mối quan hệ xã hội. Bạn giao tiếp với người khác. Những người hiểu biết rộng lượng, tinh tế thường dễ được ủng hộ và thành công hơn trong xã hội. Ngược lại, những người hẹp hòi, thô lỗ dễ né tránh và dễ thất bại.
Mặc dù sách rất quan trọng, nhưng không phải sách nào cũng có ích. Thật sự, có rất nhiều cuốn sách vô nghĩa, thô thiển, không đáng để đọc. Vấn đề không chỉ là thích đọc sách mà còn là chọn sách hay để đọc. Đó là một việc không dễ với nhiều bạn trẻ thiếu kinh nghiệm. Tôi hiểu điều này vì mình đã từng ở trong hoàn cảnh như vậy và biết ơn những người đã giới thiệu cho mình những cuốn sách nên đọc.
Dưới sự gợi ý của chị Lê Thị Minh Hồng, một người bạn từ khi cùng du học ở Berlin, tôi rất vui được giới thiệu với các bạn trẻ 15 cuốn sách hay theo quan điểm và trải nghiệm cá nhân. Những cuốn sách này có thể nâng cao năng lực nhận thức và năng cao khả năng cảm nhận, giúp tâm hồn giàu có và lý trí sắc bén hơn. Khi tâm hồn giàu có và lý trí sắc bén, bạn sẽ tự tin, hiểu biết và khiêm tốn. Bạn biết mình là ai, bạn có thể làm gì và bạn có thể đặt ra mục tiêu gì cho tương lai. Bạn sẽ sống tự do trong hành động và có trách nhiệm với gia đình và xã hội.
Tất nhiên, tôi không muốn ám chỉ rằng, sau khi đọc những cuốn sách này bạn sẽ chắc chắn thay đổi thành một người khác tốt hơn. Cuộc sống thật sự rất đa dạng và bạn có thể bị ảnh hưởng từ nhiều nguồn khác nhau, sách chỉ là một trong số đó (dù là quan trọng). Nếu có cuốn sách nào khiến bạn cảm thấy khó hiểu hoặc chán, hãy để nó qua một bên, có thể nhiều năm sau bạn sẽ thấy hứng thú với nó. Nhưng nếu có cuốn sách nào mang lại cho bạn cảm giác sảng khoái bởi tri thức hoặc vẻ đẹp của nó, hãy lắng nghe và trân trọng cảm giác đó. Tuy nhiên, đừng sai lầm khi cho rằng tất cả những điều bạn đọc được là sự thật tuyệt đối. Hãy học cách ghi chép và suy ngẫm về những cuốn sách, để rút ra những điều bạn cho là đúng cho chính mình.
Chúc các bạn có những trải nghiệm đọc sách thú vị nhé!
Đinh Bá Anh
Danh sách 15 cuốn sách
(Lưu ý: Các số thứ tự từ 1, 2, 3,... chỉ để đánh dấu, không nói lên mức độ quan trọng hay hấp dẫn của cuốn sách)
1. Richard David Precht - Tôi là ai - và nếu vậy thì bao nhiêu? (2007)
Thể loại: Triết học, xã hội học
Trần Vinh dịch, Công ty sách Nhã Nam, Hà Nội 2010
Trên thị trường sách Việt Nam hiện nay, khó có thể tìm được cuốn sách nào hay hơn cuốn Tôi là ai - và nếu vậy thì bao nhiêu? của nhà triết học người Đức Richard David Precht. Cuốn sách này không chỉ đề cập đến những vấn đề trừu tượng mà còn khám phá ba câu hỏi quan trọng mà mỗi con người đều phải đối mặt trong cuộc sống: Tôi có thể biết gì? Tôi nên làm gì? và Tôi có quyền hy vọng gì?
Cuốn sách cũng không tránh khỏi những vấn đề xã hội cụ thể như: Có nên thực hiện án tử hình? Có nên phá thai? Có nên giết động vật? Có nên cho phép nhân bản nhân tạo? Có nên giúp đỡ tự tử? Hạnh phúc là gì? Lý do chúng ta yêu? Tự do có ý nghĩa gì? Mục đích của cuộc sống là gì?
Richard David Precht hướng dẫn độc giả khám phá lịch sử triết học hàng nghìn năm để loại bỏ những quan niệm sai lầm và lọc những ý tưởng vẫn đang được tranh luận. Đây là một tài liệu quan trọng giúp bạn trẻ hiểu sâu hơn về các vấn đề trong xã hội hiện đại, giúp bạn tự đặt câu hỏi: Bạn là ai? Bạn sống trong thời đại nào? Bạn nên làm gì?
2. Murakami Haruki - Rừng Na Uy (1987)
Thể loại: Tiểu thuyết
Trịnh Lữ dịch, Nhã Nam và NXB Hội nhà văn, Hà Nội, 2006
Rừng Na Uy là một cuốn tiểu thuyết đã bán được 7 triệu bản tại Nhật Bản và đã ảnh hưởng mạnh mẽ tới nhiều thế hệ thanh niên Nhật trong hơn 20 năm qua. Cuốn sách này đã được Nhà xuất bản Văn Học phát hành lần đầu vào năm 1997 tại Việt Nam, nhưng bị cắt giảm nhiều đoạn 'nhạy cảm'. Bản dịch của Trịnh Lữ do Nhã Nam xuất bản năm 2006 là bản dịch đầy đủ và đã tạo nên sự chú ý lớn tại Việt Nam, với hàng trăm chủ đề tranh luận trên các mạng xã hội hiện nay.
Cuốn sách Rừng Na Uy miêu tả cuộc sống của giới trẻ Nhật Bản vào những năm 1960, thời kỳ nước Nhật phát triển kinh tế mạnh mẽ. Watanabe Toru, một sinh viên đã trải qua nhiều mối tình nhưng tình yêu sâu đậm nhất của anh dành cho Naoko, bạn gái của người bạn thân. Câu chuyện nói về sự khao khát sống và khẳng định bản thân của thanh niên, nhưng họ thường gặp khó khăn và đau khổ vì những sự hiểu lầm, thiếu kiến thức và lối suy luận sai lầm. Cuộc đời của nhiều thanh niên thông minh và nhạy cảm đã kết thúc với cái chết.
Thanh niên ở tuổi 20 nên đọc cuốn sách này để cảm nhận tâm trạng của giới trẻ Nhật Bản trong giai đoạn phát triển tương tự như Việt Nam hiện nay. Tương tự như Cuộc sống của người khác của Camus, Rừng Na Uy của Murakami đặt ra câu hỏi: Tôi nên sống như thế nào cho đúng?
3. Albert Einstein - Thế giới như tôi thấy (1931)
Thể loại: Tuyển tập bài viết, diễn văn
Đinh Bá Anh dịch, Nhà xuất bản Tri Thức, Hà Nội 2005
Einstein được nhiều tạp chí uy tín xếp vào 'nhân vật vĩ đại nhất thế kỷ 20' vì thuyết tương đối của ông đã thay đổi cách nhìn của con người về không gian, thời gian và bản chất của vũ trụ. Ngoài khoa học, ông còn là một người chồng, người cha, nhà hoạt động chính trị kiên trì và diễn giả tài ba. Cuốn sách Thế giới như tôi thấy là tập hợp các bài viết và diễn văn của ông từ nhiều dịp khác nhau, cho thấy nhiều khía cạnh sâu sắc và đơn giản của con người Einstein. Cuốn sách viết bằng một ngôn từ trong sáng, dễ hiểu và hài hước, nó nói về nhiều chủ đề quan trọng như ý nghĩa của cuộc sống, quan điểm về tự do và công lý, quan điểm về niềm tin và cái đẹp từ góc nhìn cá nhân của tác giả.
Một số trích dẫn từ cuốn sách:
'Cái đẹp tối thượng mà chúng ta có thể trải nghiệm là điều bí ẩn. Đó là cảm giác cơ bản trong cái nôi của nghệ thuật và khoa học chân chính. Ai không biết đến nó, ai không thể ngạc nhiên và kinh ngạc, họ có thể coi như đã chết, đã mất lửa sống trong mắt mình.'
'Điều có giá trị thực sự trong các hoạt động con người không phải là quốc gia, mà là cá nhân sáng tạo và cá nhân cảm nhận, là người cá nhân: Chỉ có người cá nhân mới có thể vươn lên, tạo ra những giá trị thực sự và cao quý, trong khi đám đông, coi như một đám đông, vẫn đắm chìm trong tư duy và cảm xúc.'
4. Albert Camus - Người dưng (1942)
Thể loại: Tiểu thuyết
Dương Tường dịch, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1995
Cuốn tiểu thuyết mỏng của Albert Camus đã được dịch ở Sài Gòn trước 1975 dưới tên Người xa lạ, nhưng tôi giới thiệu với các bạn bản dịch của Dương Tường vì văn phong gần gũi với độc giả hiện nay. Đây là một cuốn tiểu thuyết dễ đọc, nhưng nó lại rất sâu sắc và khó hiểu. Tuy nhiên, ngay cả khi bạn không hiểu hết, điều đó cũng không quan trọng. Quan trọng hơn là cuốn sách sẽ khiến bạn suy ngẫm và đặt ra những câu hỏi cho bản thân mình. Tác phẩm này miêu tả tâm trạng con người trong xã hội đô thị hiện đại, nơi mà các mối ràng buộc gia đình và họ hàng ngày càng lỏng lẻo, một trạng thái xã hội gần gũi với hiện tại Việt Nam.
Albert Camus là một triết gia và nhà văn Pháp thiên tài, đã nhận Giải Nobel Văn học năm 1957 vì 'đã đưa ra ánh sáng những vấn đề lương tâm của con người ở thời đại chúng ta'.
Người dưng là một tác phẩm đặc biệt kể về một người đàn ông trẻ bị bắt vì tội giết người và sắp phải hành quyết. Anh ta bị dính líu vào tội ác một cách vô lí mà không hiểu được. Trong thời gian ở tù, anh ta nhớ lại những trải nghiệm và đến với một trạng thái tỉnh táo và nổi loạn, nhưng đã quá muộn. Người dưng là một trong những tác phẩm nổi bật của văn học thế giới thế kỷ 20, đặt ra những câu hỏi đầy xúc động: Tôi sống trong một thế giới như thế nào? Tôi nên ứng xử như thế nào để đúng? Và tôi có quyền hy vọng gì vào tương lai?
Như đã đề cập, đây là một cuốn tiểu thuyết có thể khiến bạn bị sốc và bối rối, nhưng đừng lo lắng. Dù sao tác phẩm này đã được sử dụng trong giảng dạy ở các trường trung học ở Pháp, có nghĩa là nó không phải là một tác phẩm 'nguy hiểm'. Các quan điểm triết học đặc trưng của Camus dưới đây cũng đã được học sinh và sinh viên Pháp thảo luận một cách nghiêm túc:
'Chỉ có một vấn đề triết lý thực sự nghiêm túc, đó là tự tử. Đối với câu hỏi cơ bản của triết học, đó là câu trả lờic.'
(Camus, Huyền thoại Sisyphus, Thụy Khuê dịch).
Nếu bạn quan tâm đến xã hội phương Tây hiện đại và sự phát triển của các lĩnh vực khoa học xã hội, văn học và nghệ thuật phương Tây, bạn không thể bỏ qua tác phẩm này.
5. Ken Schoolland - Gullible du ký - Trường ca Odyssey về thị trường tự do (2008)
Thể loại: Truyện ngụ ngôn về kinh tế học
Ngô Thu Hương và Mai Huyền Chi dịch, NXB Tri Thức, 2012
Cuốn sách có cái tên khá phức tạp này thực ra lại rất dễ đọc. Chủ đề chính của sách là kinh tế, nhưng rõ ràng đây không phải là một cuốn sách giáo khoa khô cứng, mà là tập hợp những câu chuyện được kể cực kì sinh động. Nó đặt ra những câu hỏi rất căn bản của nền kinh tế như: Sở hữu nhà nước hay sở hữu tư nhân? Ai là người có quyền in tiền? Nhà nước có nên can thiệp vào thị trường hay không? Tại sao quốc gia này giàu còn quốc gia khác nghèo?
Mục đích của tác giả khi xuất bản cuốn sách này là ông muốn biến những vấn đề kinh tế khô khan trở nên hấp dẫn, khiến cho những học sinh trung học vẫn có thể đọc được. Gullible du kí kể câu chuyện cậu bé Gullible lạc lên một hòn đảo, nơi cậu gặp một cộng đồng dân cư kỳ lạ. 'Câu chuyện nhấn mạnh đến tính kỳ quái của các điều luật, sự kiểm soát, áp đặt lên đời sống của người dân và những hạn chế về mặt kinh tế từ các điều luật đó. Ta có thể dễ dàng nhận thấy các luật lệ này, trên thực tế, khá phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Cuốn sách này giúp các bạn trẻ biết cách đặt câu hỏi và suy tư về những vấn đề đang được tranh cãi gay gắt ở Việt Nam hiện nay như: Sở hữu đất đai tư nhân hay sở hữu đất đai toàn dân? Kinh tế tư nhân hay kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo? Kinh tế thị trường tự do hay kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa? Ngay cả khi bạn không hoạt động trong các lĩnh vực liên quan tới chính sách kinh tế thì cuốn sách vẫn có thể giúp bạn có quan điểm về những vấn đề này, để bạn có thể đánh giá những chính sách mà các nhà chính trị đưa ra.
(Còn tiếp)
Phần II và Phần III
Trạm Đọc Mytour
