Buzz
Trong những năm gần đây, ESOP đã trở thành một hình thức khen thưởng phổ biến tại Việt Nam, được nhiều doanh nghiệp áp dụng để tri ân sự đóng góp và giữ chân nhân viên tài năng. Về góc độ của nhà đầu tư chứng khoán, cổ phiếu ESOP có ảnh hưởng như thế nào? Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu những điều cần biết về cổ phiếu ESOP và xem xét khả năng đầu tư.
ESOP là gì?
ESOP (Employee Stock Ownership Plan - kế hoạch sở hữu cổ phiếu của nhân viên) là loại cổ phiếu được công ty niêm yết phát hành thông qua chương trình ưu đãi cho nhân viên. Điều này chỉ áp dụng cho nhân viên công ty, thường là những người đã làm việc lâu năm hoặc có đóng góp đáng kể vào sự phát triển của công ty. Công ty có thể phát hành ESOP như một phần thưởng cho nhân viên hoặc bán cho họ với mức giá đặc biệt.
Mục đích của việc phát hành cổ phiếu ESOP là gì?
Cổ phiếu ESOP được công ty phát hành đặc biệt dành cho nhân viên có đóng góp lớn hoặc làm việc lâu năm, nhằm thưởng cho sự cống hiến của họ.
Mục đích của việc phát hành cổ phiếu thưởng là tăng cường sự gắn kết giữa doanh nghiệp và nhân viên. Chính sách này cho phép nhân viên sở hữu một phần tài sản của công ty, từ đó tăng độ trách nhiệm và cam kết với công việc của họ, coi sự phát triển của công ty như là sự phát triển của bản thân.
Cổ phiếu ESOP có thể coi như là một hình thức thay thế cho các khoản thưởng bằng tiền mặt hoặc quà tặng vật chất. Nhân viên sở hữu cổ phiếu ESOP sẽ được hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh của công ty và từ sự khác biệt giá cổ phiếu, cùng với chính sách chia cổ tức hàng năm của công ty.
Việc doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP cũng đóng góp vào việc tăng vốn mới. Đây là giải pháp giúp doanh nghiệp gia tăng vốn điều lệ và tạo dòng tiền để phục vụ hoạt động kinh doanh của mình.
Sự khác biệt giữa cổ phiếu ESOP và cổ phiếu thưởng là gì?
Đúng vậy, theo quy định của pháp luật, cổ phiếu thưởng được công ty phát hành để trao cho cổ đông hoặc những người có đóng góp quan trọng trong hoạt động và phát triển của công ty. Do đó, cổ phiếu thưởng không giống với cổ phiếu ESOP, mà chỉ dành cho người lao động.
Bên cạnh đó, theo quy định của pháp luật, cổ phiếu ESOP cũng là thuật ngữ áp dụng khi các tổ chức nước ngoài thưởng cho nhân viên Việt Nam làm việc tại các tổ chức nước ngoài tại Việt Nam, đồng thời đây là một hình thức đầu tư gián tiếp ra nước ngoài. Vì vậy, cổ phiếu ESOP và cổ phiếu thưởng không hoàn toàn giống nhau.
Tác động của việc phát hành cổ phiếu ESOP đối với vốn điều lệ của doanh nghiệp như thế nào?
Việc phát hành cổ phiếu ESOP dẫn đến việc tăng số lượng cổ phần của công ty. Điều này có nghĩa là vốn điều lệ của công ty sẽ được tăng lên.
Doanh nghiệp sử dụng nguồn vốn nào để phát hành cổ phiếu ESOP?
Nguồn vốn được sử dụng để phát hành cổ phiếu ESOP bao gồm: thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, quỹ khác (nếu có). Các nguồn này phải dựa trên báo cáo tài chính gần nhất đã được kiểm toán.
Trường hợp doanh nghiệp kinh doanh không có lãi nhưng vẫn muốn phát hành cổ phiếu ESOP có hợp lý không?
Pháp luật không yêu cầu chỉ các doanh nghiệp có lãi mới được phát hành cổ phiếu ESOP. Tuy nhiên, việc phát hành phải đảm bảo các điều kiện về tổng giá trị nguồn vốn không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo kế hoạch đã được Đại hội cổ đông thông qua. Vì vậy, doanh nghiệp có thể phát hành cổ phiếu ESOP cho nhân viên dù không có lãi trong năm trước, miễn là thỏa mãn các điều kiện nói trên.
Điều kiện để phát hành cổ phiếu ESOP là gì?
Điều 64: Điều kiện công ty công bố cổ phiếu cho chương trình lựa chọn nhân viên nội bộ
- Có kế hoạch phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn nhân viên được thông qua bởi Đại hội cổ đông.
- Tổng số cổ phiếu phát hành trong mỗi 12 tháng không vượt quá 5% cổ phiếu đang lưu hành của công ty.
- Có tiêu chuẩn và danh sách nhân viên được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân bổ cho từng đối tượng và thời gian thực hiện được thông qua Đại hội cổ đông hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị.
Loại công ty nào và vốn điều lệ tối thiểu để phát hành cổ phiếu ESOP?
Hiện nay, luật pháp quy định rằng chỉ các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán mới có thể phát hành ESOP.
Theo quy định hiện hành, để trở thành công ty đại chúng, công ty cổ phần phải có vốn điều lệ từ 30 tỷ đồng trở lên vào thời điểm đăng ký niêm yết, dựa trên báo cáo tài chính gần nhất đã được kiểm toán.
Quy trình và thủ tục phát hành cổ phiếu ESOP?
ESOP được phát hành theo các bước sau đây:
- Bước 1: Tổ chức phát hành gửi tài liệu báo cáo phát hành cổ phiếu cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN).
Trong vòng 07 ngày làm việc từ khi nhận được tài liệu báo cáo phát hành đầy đủ và hợp lệ, UBCKNN thông báo bằng văn bản cho tổ chức phát hành và đăng tải trên trang thông tin điện tử của UBCKNN về việc nhận đủ tài liệu báo cáo phát hành; nếu từ chối, phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.
- Bước 2: Tổ chức phát hành công bố Thông báo phát hành trên trang thông tin điện tử của mình và Sở giao dịch chứng khoán trong vòng 07 ngày làm việc kể từ khi UBCKNN thông báo đã nhận đủ tài liệu báo cáo phát hành.
Mệnh giá cổ phiếu ESOP được tính như thế nào? Pháp luật có quy định về mệnh giá tối thiểu hay tối đa không?
Theo quy định hiện hành, giá phát hành ESOP hoặc nguyên tắc xác định giá phát hành do doanh nghiệp tự quyết định. Trong trường hợp không có quy định cụ thể về giá phát hành, nguyên tắc xác định giá được áp dụng theo quy định của Luật doanh nghiệp.
Do đó, không có quy định cụ thể về giá cổ phiếu ESOP tối thiểu hay tối đa. Tuy nhiên, mục đích chính của việc phát hành ESOP là để nhân viên có cơ hội mua cổ phiếu của công ty với giá thấp hơn giá thị trường, do đó theo nguyên tắc, giá cổ phiếu ESOP không thể cao hơn giá cổ phiếu hiện tại của công ty.
Có thể chuyển đổi cổ phiếu ESOP sang các loại cổ phiếu khác không?
Sau khi hết thời hạn hạn chế chuyển nhượng, cổ phiếu ESOP có thể được chuyển nhượng như cổ phiếu thông thường, và nhân viên sở hữu cổ phiếu lúc này có các quyền của một cổ đông thông thường, trừ khi công ty có quy định khác. ESOP sau thời gian hạn chế chuyển nhượng sẽ trở thành cổ phiếu thông thường. Theo quy định của pháp luật, cổ phiếu thông thường không thể chuyển đổi thành cổ phiếu ưu đãi. Do đó, ESOP không thể chuyển đổi sang loại cổ phiếu khác.
Cổ phiếu ESOP có được chuyển nhượng không? Nếu có, thì đối tượng nào được nhận chuyển nhượng cổ phiếu ESOP và có hạn chế gì không?
Theo quy định hiện hành, cổ phiếu ESOP bị hạn chế chuyển nhượng ít nhất 1 năm tính từ ngày kết thúc đợt phát hành. Sau khi hết thời gian hạn chế, cổ phiếu ESOP được tự do chuyển nhượng. Pháp luật không hạn chế đối tượng được nhận chuyển nhượng cổ phiếu ESOP, nhưng phải đảm bảo tỷ lệ sở hữu tại công ty của nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 50% hoặc theo một tỷ lệ khác mà điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định.
Quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu cổ phiếu ESOP là gì?
Khi nhân viên nắm giữ cổ phiếu ESOP do công ty phát hành, họ sẽ trở thành cổ đông của doanh nghiệp. Theo đó, các quyền của cổ đông được pháp luật quy định bao gồm nhận cổ tức theo quyết định của Đại hội đồng cổ đông và tham gia, phát biểu và thực hiện quyền biểu quyết trong cuộc họp Đại hội đồng cổ đông.
Bên cạnh các quyền, nhân viên cũng có các nghĩa vụ kèm theo như thanh toán đủ và đúng thời hạn số cổ phần đã cam kết mua, tuân thủ Điều lệ công ty và các quy chế quản lý nội bộ của công ty, cũng như chấp hành nghị quyết, quyết định của Đại hội đồng cổ đông và Hội đồng quản trị.
Lợi ích và rủi ro của việc phát hành cổ phiếu ESOP đối với doanh nghiệp?
Phía lợi ích, việc phát hành cổ phiếu ESOP giúp doanh nghiệp giữ chân nhân viên tài năng, thúc đẩy họ nâng cao hiệu quả công việc để đóng góp cho công ty. Ngoài ra, doanh nghiệp không cần chi thưởng bằng tiền mà có thể giữ lại một lượng tiền mặt đáng kể để phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh.
Về rủi ro, việc phát hành cổ phiếu ESOP có thể dẫn đến loãng cổ phiếu và giảm giá trị cổ phiếu của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến việc rút vốn của các cổ đông hiện hữu. Ngoài ra, các nhà quản lý cấp cao cũng có thể lợi dụng chính sách này để thu gom cổ phiếu với giá rẻ, tạo ra một hình thức đầu cơ trên thị trường chứng khoán và gây lũng đoạn thị trường.
Lợi ích và rủi ro của nhân viên khi đầu tư vào cổ phiếu ESOP?
Lợi ích của việc sở hữu cổ phiếu ESOP là nhân viên có cơ hội trở thành cổ đông của công ty với mức giá cổ phiếu ưu đãi. Khi giá cổ phiếu của công ty tăng cao, họ có thể bán cổ phiếu với giá cao, mang về lợi nhuận lớn. Hơn nữa, nhân viên còn có thể nhận được cổ tức phụ thuộc vào số lượng cổ phiếu họ nắm giữ.
Rủi ro khi đầu tư vào cổ phiếu ESOP là thời gian chờ chuyển nhượng dài, ít nhất là 1 năm. Trong trường hợp công ty phá sản hoặc thất bại, nhân viên có thể mất số tiền họ đã đầu tư vào cổ phiếu ESOP hoặc phải chịu lỗ do giá cổ phiếu thấp hơn giá mua ban đầu.
Lợi ích và rủi ro của việc phát hành cổ phiếu ESOP đối với các nhà đầu tư khác ngoài nhân viên?
ESOP là phương pháp kết nối trách nhiệm của lao động với doanh nghiệp bằng cách thưởng cổ phiếu hoặc bán cổ phiếu cho nhân viên với mức giá ưu đãi. Khi sở hữu cổ phần của doanh nghiệp, nhân viên cũng trở thành một phần của công ty, khuyến khích họ hơn nữa trong công việc và sáng tạo.
Tuy nhiên, theo chuyên gia, ESOP cũng có những khía cạnh tiêu cực. Theo quy định kế toán quốc tế, ESOP được tính vào chi phí. Việc phát hành ESOP cho nhân viên có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của công ty.
Giá cổ phiếu ESOP thường thấp hơn nhiều so với giá thị trường, đôi khi chỉ bằng 1/13 giá thị trường như trường hợp của MWG. Điều này làm giảm hiệu quả của ESOP và có thể gây xung đột lợi ích với nhà đầu tư.
Cổ đông và nhà đầu tư sở hữu cổ phiếu sẽ là những người chịu ảnh hưởng đầu tiên khi tỷ lệ sở hữu của họ bị dilution. Tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp không thể theo kịp việc pha loãng cổ phiếu có thể dẫn đến giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu. Việc phát hành cổ phiếu ESOP với giá quá rẻ so với thị giá có thể ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu sau khi hết hạn chuyển nhượng.
Công ty có nên phát hành cổ phiếu ESOP hay không?
Ngày nay, cổ phiếu ESOP trở nên phổ biến hơn và được nhiều công ty lớn lựa chọn phát hành. Vì vậy, nhiều nhà đầu tư và nhân viên đang phân vân liệu có nên đầu tư vào loại cổ phiếu này hay không, và nếu có thì cần xem xét như thế nào khi đang nắm giữ cổ phiếu của công ty.
Tùy theo từng doanh nghiệp mà chính sách phát hành cổ phiếu ESOP sẽ khác nhau. Đối với nhà đầu tư không phải là nhân viên của công ty, việc công ty thường xuyên phát hành cổ phiếu ESOP không phải là lựa chọn tối ưu. Tuy nhiên, bạn nên đánh giá lại tiềm năng của doanh nghiệp, xem liệu tăng trưởng giá trị của công ty có đủ để đáp ứng tốc độ pha loãng cổ phiếu hay không. Nếu thấy hợp lý, bạn vẫn có thể cân nhắc đầu tư và hỗ trợ cho doanh nghiệp.
Thông qua 17 câu hỏi đáp trong bài viết này từ Công ty Chứng khoán Mytour, hy vọng các nhà đầu tư đã hiểu rõ hơn về cổ phiếu ESOP, ý nghĩa và những lưu ý áp dụng vào thực tế. Hãy theo dõi trang chứng khoán Mytour để cập nhật những thông tin mới nhất về thị trường chứng khoán nhé!
