Buzz
“ฮัดเช้ย!” “คุสุเก! (くすけー)” “ฮัดเช้ย!” “คุสุเก!” เคยได้ยินคำนี้ไหมคะ? ในโอกินาวา (沖縄) เวลามีคนจามคนเฒ่าคนแก่จะพูดคำว่า “คุสุเก” คล้ายกับการพูด “หายไวๆ” หรือ “Bless you” ในวัฒนธรรมฝรั่ง แต่ที่โอกินาวา “คุสุเก” หมายถึง “ไสหัวไป!” ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น?
ที่โอกินาวา มีความเชื่อว่าจามอาจทำให้วิญญาณหลุดออกจากร่างได้
ใช่แล้วค่ะ ในโอกินาวามีความเชื่อว่าในขณะที่จาม วิญญาณจะหลุดออกจากร่าง และวิญญาณไม่ดีอาจจะสิงร่างได้ เพื่อนที่อยู่ด้วยจะพูดคำว่า “คุสุเก” เพื่อไล่วิญญาณร้ายออกจากตัว
นิทานพื้นบ้านเกี่ยวกับการจามและคำพูด “ฮัดชิ่ว!!” มีความหมายแฝง
ขออภัยค่ะ…อะแฮ่ม ที่โอกินาวามีเรื่องเล่าพื้นบ้านที่เล่าเกี่ยวกับที่มาของคำว่า “คุสุเก” ค่ะ ซึ่งแน่นอนว่าเรื่องนี้ต้องมีใครสักคนที่จาม วันนี้เรามาดูเวอร์ชั่นหนึ่งของนิทานเกี่ยวกับการจามกันค่ะ
วันหนึ่งชายชาวนาคนหนึ่งชื่อยามาโตะ (山戸) กำลังเดินทางกลับจากทำไร่ เมื่อเดินผ่านสุสานเขาก็ได้ยินเสียงร้อง “อุแว้! อุแว้!” ด้วยความสงสัยว่าเด็กทารกมาร้องอยู่แถวสุสาน เขาจึงเข้าไปใกล้และพบว่าไม่ใช่เด็ก แต่เป็นแมวดำที่นั่งอยู่หน้าหลุมศพ แมวดำร้องเหมือนเสียงเด็กทารกจนทำให้รู้สึกขนหัวลุก แต่ที่น่ากลัวกว่าคือเสียงที่ดังขึ้นจากในหลุมว่า “ร้องแบบนั้นแหละ ใช้ได้แล้ว…”
เมื่อแมวดำได้ยินคำพูดนั้นจึงหยุดร้อง และเสียงจากสุสานก็พูดต่อไปว่า “พรุ่งนี้เวลาเย็น เจ้าจงปีนขึ้นไปนั่งบนโขดหินและร้องเลียนเสียงเด็กทารก เมื่อทำแบบนั้นเด็กทารกบ้านโนโซโกะ (野底) จะจาม เจ้าจงร้องต่อไปจนกว่าเด็กจะจามครบสามครั้ง เมื่อเด็กจามครบสามครั้งวิญญาณของเด็กจะหลุดออกจากร่าง และเด็กคนนั้นก็จะตาย”
“แค่ทำให้จามครบสามครั้งก็พอใช่ไหม?” แมวดำถาม “ใช่ แต่จะมีมนุษย์ฉลาดที่มาขวางด้วยการตะโกนว่า คุสุเก ทุกครั้งหลังที่เด็กจาม ถ้าเป็นเช่นนั้นคำสาปจะไม่สามารถใช้ได้ ถ้าเกิดการขัดขวางก็ให้ยกเลิกและกลับไป” เสียงจากหลุมศพบอก เมื่อยามาโตะได้ยินก็รีบวิ่งกลับบ้านด้วยความกลัว แต่ก็พร้อมที่จะช่วยเหลือเด็กทารกจากบ้านโนโซโกะ
วันต่อมายามาโตะจึงเร่งทำงานในไร่ให้เสร็จและกลับมาให้ทัน เมื่อถึงเวลาเย็นเขาไปเยี่ยมบ้านโนโซโกะที่ต้อนรับเขาเป็นอย่างดี เวลาที่แมวดำมานั่งบนโขดหินตามคำสั่งก็ถึง แมวดำเริ่มร้องเลียนเสียงเด็กทารก สร้างความขนลุกให้กับคนในบ้าน และไม่นานเด็กทารกก็เริ่มจามขึ้นจริงๆ
“ฮัดชิ่ว!”
“คุสุเก!”
“ฮัดชิ่ว!”
“คุสุเก!”
“ฮัดชิ่ว!”
“คุสุเก!”
เมื่อถูกขัดขวาง แมวดำจึงหยุดร้องแล้วหรี่ตาสีเขียวมองมายังยามาโตะอย่างเคียดแค้นรอบหนึ่ง ก่อนจะลงจากโขดหินและจากไป ฝ่ายสองสามีภรรยาบ้านโนโซโกะที่เห็นยามาโตะตะโกนคุสุเกทุกครั้งที่ทารกจามก็หัวเราะในความตลก แต่เมื่อยามาโตะเล่าเหตุการณ์ทั้งหมดให้ฟัง ทั้งสองจึงขอบคุณและเลี้ยงอาหารเป็นการตอบแทนที่ช่วยชีวิตลูกไว้ ตั้งแต่นั้นมา ทุกครั้งที่เห็นคนจามคนที่นี่ก็จะพูด “คุสุเก” กันค่ะ
แม้ว่าคนรุ่นใหม่ในโอกินาวาจะไม่ค่อยพูดกันแล้ว แต่ถ้าเป็นคุณตาคุณยายล่ะก็อาจจะยังพูด “คุสุเก” กันอยู่ค่ะ เพราะที่นี่เรื่องจามเรื่องใหญ่ค่ะ ฮ…ฮัดชิ่ว!
