18 Bài văn phân tích thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến (Ngữ văn 8 - SGK Kết nối tri thức) xuất sắc nhất

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ nổi tiếng với những tác phẩm giản dị, dễ hiểu nhưng chứa đựng tình cảm chân thành. Ông có nhiều bài thơ nói về tình bạn với những tâm tình sâu sắc, thể hiện tình bạn trong sáng và đầy lòng nhiệt huyết. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là minh chứng rõ nét nhất cho điều đó:

Mở đầu bài thơ như một lời tâm sự chân thành của tác giả, giống như lời mời thân mật của một người bạn dành cho tri kỉ. Chúng ta cảm nhận được sự thân thiết và niềm vui khi gặp lại những người bạn lâu ngày:

“Đã bấy lâu nay bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng chợ thời xa

Ao sâu, sóng cả khôn chài cá

Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà

Cải chửa ra cây, cà mới nụ

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa

Đầu trò tiếp khách, trầu không có”

Sáu câu tiếp theo liệt kê những khó khăn mà gia đình nhà thơ đang gặp phải. Mặc dù có phần phóng đại, nhưng hoàn cảnh thực sự không có gì để đãi khách. Khi bạn đến chơi, gia đình chỉ có nhà thơ và không còn ai để nhờ mua sắm thêm. Chợ thì quá xa, không thể mua được đồ cần thiết. Ngay cả rau vườn cũng không đủ.

Những dẫn chứng như “cải chửa ra cây”, “cà mới nụ”, “bầu vừa rụng rốn”, “mướp đương hoa” thể hiện sự thiếu thốn. Cuối cùng, ngay cả miếng trầu, vốn là phần không thể thiếu trong các cuộc tiếp đón, cũng không có. Nhưng câu thơ cuối cùng đã vỡ òa trong cảm xúc và trở thành linh hồn của bài thơ: “Bác đến chơi đây ta với ta”. Vật chất không còn quan trọng nữa.

Chỉ cần tấm lòng và sự chân thành là đủ. Tác giả và người bạn đã hòa thành một, “ta với ta”. Đó là điều quý giá nhất trong mối quan hệ con người.

Bài thơ cho thấy tình bạn của Nguyễn Khuyến và bạn của ông thật sâu sắc, không bị vật chất chi phối mà chỉ có sự chân thành và lòng quý trọng lẫn nhau. Đây là điều đáng học hỏi trong các mối quan hệ của chúng ta.

Mỗi chúng ta đều có những người bạn để chia sẻ niềm vui và nỗi buồn trong cuộc sống. Có bạn bè bên cạnh, niềm vui như được nhân đôi và nỗi buồn vơi đi một nửa, tạo nên nhiều kỉ niệm và động lực cho chúng ta.

Tuy nhiên, không phải ai cũng may mắn có được tình bạn như vậy. Nguyễn Khuyến là một trong những người may mắn đó. Ông sở hữu một tình bạn đẹp, và tình cảm ấy được thể hiện rõ trong bài thơ “Bạn đến chơi nhà”.

“Đã bấy lâu nay bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng chợ thời xa”

Hai câu thơ đầu tiên diễn tả hoàn cảnh khi hai người bạn gặp lại nhau sau một thời gian dài. Lúc đó, nhà thơ chỉ có một mình ở nhà, mọi người khác đều đã đi vắng và chợ thì xa. Điều này khiến nhà thơ không thể chuẩn bị đồ tiếp khách như mong muốn.

“Ao sâu nước cả, khôn chài cá

Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà”

Không ra chợ được, nhà thơ phải xem trong nhà có gì để đãi khách. Dù có cá ở ao và gà trong vườn, nhưng mọi thứ đều không khả thi. Ao thì quá sâu, không bắt cá được, còn gà thì thả rông ngoài vườn. Những thứ tưởng chừng đơn giản lại không thể thực hiện.

“Cải chửa ra cây, cà mới nụ

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa”

Ngay cả rau và các loại cây cũng không đủ. Những thứ thiết yếu cho bữa ăn cũng không có, khiến nhà thơ cảm thấy bất lực. Tuy nhiên, hoàn cảnh ấy không thể thay đổi được gì.

“Đầu trò tiếp khách, trầu không có

Bác đến chơi đây, ta với ta”

Miếng trầu, vốn là phần không thể thiếu trong việc tiếp khách, cũng không có. Nhưng chính trong hoàn cảnh đó, tình bạn của nhà thơ mới thật sự tỏa sáng. Vật chất không quan trọng, chỉ cần sự hòa hợp về tâm hồn. Đối với nhà thơ, người bạn đã trở thành một phần của chính mình.

Bài thơ, dù ngắn gọn, vẫn thể hiện sự xúc động trước tình bạn tri kỉ. Tình bạn không cần vật chất, chỉ cần sự đồng điệu trong tâm hồn. Đây chính là giá trị lớn nhất của tình bạn.

Tình cảm của mẹ là bao la, tình cảm của cha là mạnh mẽ, tình cảm anh em là gắn bó, còn tình bạn là thiêng liêng, bền chặt và lâu dài nhất.

Nguyễn Khuyến, một nhà thơ nổi tiếng với cảm xúc sâu lắng, cũng không nằm ngoài sự ca ngợi tình bạn. Những tác phẩm bất hủ của ông về bạn bè là những minh chứng rõ nét, thể hiện một tình bạn đẹp và thi vị. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến là một ví dụ điển hình, không chỉ là một tác phẩm thành công nhất của ông mà còn đại diện cho thơ Nôm Đường luật Việt Nam.

Bài thơ được viết khi ông đã ở tuổi cao, phản ánh cảm xúc của ông và một người bạn từ chốn quan trường, nay gặp lại ở quê hương thanh bình. Mỗi câu thơ đều mượt mà, thanh cao, thể hiện tình cảm chân thành và đầy nhân văn. Mở đầu bài thơ như một tiếng reo vui, tạo nên tất cả những cảm xúc và tình huống trong tác phẩm.

Gặp lại bạn cũ thật là hạnh phúc, đặc biệt khi gặp nhau ở quê hương. Tình nghĩa ấy thật quý giá, dù đã qua bao vinh hoa, vẫn không quên nhau và vẫn tìm đến trò chuyện. Dù tình cảm chân thành nhưng cũng không thiếu những chi tiết hài hước trong bài thơ. Dù không có điều kiện tiếp khách, tình huống khó xử như trẻ đi vắng, chợ xa, ao sâu, vườn rộng, lại làm cho tình huống trở nên thú vị.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Sự trớ trêu và hài hước trong bài thơ tạo nên âm điệu vui vẻ và tự nhiên, thể hiện sự hiếu khách của chủ nhà dù thiếu thốn. Dù không có những điều kiện tối thiểu để tiếp khách, câu cuối lại là một sự bất ngờ đầy cảm xúc. Tình bạn vượt lên trên những nghi thức đơn giản, và ba từ “ta với ta” chính là trọng tâm của bài thơ, thể hiện tình cảm chân thành và thuần khiết. Nhà thơ đã khéo léo diễn tả sự nhiệt tình và lòng mến khách, tạo nên một hình ảnh tình bạn không dựa vào vật chất mà chủ yếu dựa vào tình cảm.

Bài thơ không chỉ thể hiện sự chân thành của tác giả mà còn truyền đạt triết lý rằng tình bạn quý giá hơn mọi của cải và vật chất.

Ca dao dân ca có nhiều câu nói về tình bạn, một tình cảm thiêng liêng và quý giá. Nguyễn Khuyến, một vị quan về sống ẩn dật ở nông thôn với nỗi cô đơn, đã thể hiện cảm xúc dạt dào khi gặp lại bạn cũ qua những vần thơ. Hãy cùng cảm nhận những cảm xúc ấy:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Bài thơ này gợi lên niềm xúc động trước tấm lòng chân thành của Nguyễn Khuyến.

Mở đầu bài thơ là một lời chào tự nhiên, hóm hỉnh: “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”. Câu thơ như một lời chào thân mật của Nguyễn Khuyến khi bạn đến thăm sau thời gian dài. “Đã bấy lâu nay” thể hiện sự vui mừng khi gặp lại bạn sau một thời gian dài không gặp. Từ khi về ẩn dật, cuộc sống của ông trở nên đơn điệu, không có người tâm sự. Người bạn đã đến thăm, khiến ông không khỏi vui mừng.

Nghe như nhà thơ tỏ ra tiếc nuối vì không có gì để tiếp bạn, điều này là cách làm nổi bật cuộc sống giản dị của Nguyễn Khuyến. Đây là cách ông đùa vui với bạn, thể hiện sự mong đợi những cuộc gặp gỡ như thế này. Hoàn cảnh sống của tác giả ở quê rất thanh bạch và giản dị, gắn bó với làng xóm.

Nhịp thơ nhẹ nhàng như một lời thủ thỉ, với nụ cười bông đùa của nhà thơ. Nguyễn Khuyến từng thể hiện tình cảm sâu sắc với bạn bè trong nhiều bài thơ:

“Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua không phải, không tiền không mua

Câu thơ nghĩ đắn đo muốn viết

Viết đưa ai, ai biết mà đưa?

Giường kia, treo những hững hờ

Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”

Tình bạn của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê thật gắn bó. Chén rượu sẽ thêm ngọt nếu có hai người cùng thưởng thức, còn thiếu một thì cảm giác như “Giường kia, treo những hững hờ/Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”.

Tình bạn trong bài thơ này cũng như tình bạn giữa Lưu Bình và Dương Lễ trong dân gian, không phân biệt tuổi tác hay hoàn cảnh. Tình bạn của Nguyễn Khuyến và bạn không phụ thuộc vào vật chất mà dựa vào sự cảm thông và chia sẻ.

Câu thơ cuối bộc lộ tình cảm chân thành của Nguyễn Khuyến với bạn, vượt lên trên các nghi thức xã giao. “Bác đến chơi đây” thể hiện sự gần gũi, không có giá trị vật chất, chỉ có tình cảm chân thành. Đại từ “ta” trong câu thơ thể hiện sự đồng cảm sâu sắc. Trong khi “ta với ta” ở bài “Qua Đèo Ngang” của Thanh Quan thể hiện nỗi cô đơn, thì ở đây là sự gắn bó không thể chia cắt. Nghệ thuật trào lộng của Nguyễn Khuyến thật hóm hỉnh và tinh tế.

Bài thơ thành công trong việc sử dụng nghệ thuật trào phúng và ngôn ngữ đặc sắc, dù là một bài thơ Đường, vẫn rất bình dị và gần gũi như đời sống hàng ngày.

Từ lâu, tình bạn đã luôn là nguồn cảm hứng trong thơ ca Việt Nam. Mặc dù chủ đề này không mới, mỗi tác giả lại có cách riêng để diễn đạt và cảm nhận về tình bạn. Chính vì thế, mặc dù cùng nói về tình bạn, nhưng có rất nhiều bài thơ với cảm xúc và bối cảnh khác nhau. Trong số đó, bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến nổi bật với sự chân thành và giản dị của tác giả gửi đến người bạn. Dù hoàn cảnh có khó khăn, tình bạn giữa hai người vẫn luôn ấm áp và quý giá.

Bài thơ mở đầu bằng sự vui mừng của tác giả khi bạn đến thăm. “Đã bấy lâu nay” ám chỉ thời gian dài không gặp, và giờ đây, niềm vui của nhà thơ khi gặp lại bạn là không thể tả. Sau khi về quê, sống gần gũi với thiên nhiên, Nguyễn Khuyến rất mong chờ những cuộc trò chuyện với bạn bè để giải tỏa nỗi lòng. Cuối cùng, bạn đã đến, và nhà thơ vui vẻ đón tiếp với những lời trêu đùa hóm hỉnh:

“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có”

Những câu thơ này phản ánh sự thiếu thốn khi tiếp bạn, nhưng cũng thể hiện cuộc sống đơn sơ của Nguyễn Khuyến. Từ việc không có vật phẩm để tiếp đãi đến sự giản dị trong cuộc sống, tất cả đều gợi lên bức tranh về một cuộc sống gần gũi với thiên nhiên và lạc quan. Nhịp thơ nhẹ nhàng, dễ chịu, khiến đoạn thơ thêm phần mềm mại và dễ cảm nhận. Điều này cũng cho thấy tình yêu thiên nhiên và sự lạc quan của tác giả.

“Đầu trò tiếp khách, trầu không có

Bác đến chơi đây, ta với ta”

Cuối cùng, dù thiếu thốn về vật chất, nhà thơ vẫn thể hiện sự chân thành và tình cảm nồng ấm với bạn. Câu thơ cuối nhấn mạnh rằng dù nghèo nàn, tình bạn vẫn đầy đủ và quý giá. Quan hệ bạn bè không dựa vào của cải vật chất mà dựa vào tình cảm chân thành. Nếu người bạn chỉ coi trọng vật chất, thì sẽ không đến thăm nhà thơ ở vùng quê nghèo.

Câu thơ “ta với ta” tuy quen thuộc từ bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, nhưng ở đây lại mang ý nghĩa tình bạn sâu sắc và gắn bó. Trong khi ở bài thơ của Thanh Quan là sự đơn độc, thì ở đây “ta với ta” thể hiện sự gắn bó bền chặt giữa hai người bạn. Bài thơ của Nguyễn Khuyến thành công trong việc thể hiện tình bạn chân thành và nghệ thuật trào phúng tinh tế. Ngôn ngữ giản dị, cách gieo vần độc đáo làm cho bài thơ dễ nghe và dễ thuộc. Nguyễn Khuyến xứng đáng là nhà thơ của làng quê Việt Nam.

Nguyễn Khuyến không có nhiều bài thơ vui tươi vì tâm trạng ông thường nặng nỗi buồn trước tình hình đất nước đau thương và sự bạc bẽo của đời sống. Đặc biệt là sau khi về sống ẩn dật ở quê, nỗi buồn trong thơ ông càng thêm sâu sắc. Tuy nhiên, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' lại là một điểm sáng của niềm vui, thể hiện sự thông minh và dí dỏm vốn có của cụ Tam Nguyên.

Bài thơ ẩn chứa một tình bạn sâu sắc, vượt qua những nghi thức thông thường. Dù vật chất có thiếu thốn, nhưng tình cảm chân thành vẫn tràn đầy. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật nhưng không theo cấu trúc phân chia rõ ràng (đề, thực, luận, kết) như thường thấy.

Nguyễn Khuyến chỉ sử dụng một câu làm câu đề, câu thứ hai đã chuyển sang phần thực. Giữa phần thực và phần luận không có ranh giới rõ rệt, trong khi câu bảy gắn với phần luận, chỉ có câu tám là phần kết. Cách phá cách này tạo nên sự độc đáo trong cấu trúc bài thơ và thể hiện khả năng sáng tạo của nhà thơ.

Câu mở đầu 'Đã bấy lâu nay bác tới nhà' rất giản dị, như một lời chào thân tình của hai người bạn lâu ngày mới gặp lại. Tuổi già thường khiến người ta cảm thấy cô đơn và khao khát có bạn để trò chuyện, chia sẻ tâm sự. Vì vậy, khi bạn đến thăm, nhà thơ thực sự cảm thấy vui mừng.

Nguyễn Khuyến gọi bạn bằng “bác”, một cách gọi thân mật và tôn trọng, thể hiện sự gắn bó giữa chủ và khách. Câu thơ như một lời chào quen thuộc, mở đầu cho việc nhà thơ tiếp tục chia sẻ: 'Đã lâu rồi, nay mới có dịp bác đến thăm, thật là quý hóa. Nhưng... thôi thì cứ tình thực mà nói, mong bác hiểu và vui lòng đại xá!'

Sau khi từ quan về sống ở quê nghèo, mùa màng thất bát, mà vẫn có bạn đến thăm, rõ ràng người bạn đó phải là tri kỷ; vì cuộc đời thường có người đến khi giàu có và xa lánh khi khó khăn. Nhà thơ cảm động và lấy sự quý giá của tình bạn để khỏa lấp sự thiếu thốn vật chất trong cuộc sống của mình.

Theo phép xã giao, khi có khách đến, chủ nhà phải tiếp đón chu đáo. Bạn lâu ngày mới gặp, chủ nhà phải mời cơm rượu. Ở phố phường có quán xá, còn ở quê Nguyễn Khuyến thì khó kiếm được. Điều thú vị của bài thơ bắt đầu từ đây: 'Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.'

Nhà thơ phân trần với khách về sự tiếp đãi không thể chu đáo. Vừa mới tay bắt mặt mừng mà lại giãi bày rằng: 'Nhà vắng người, chợ xa, tôi thì già yếu không đi được,' liệu có làm mất lòng không? Nhưng bạn già chắc sẽ thông cảm vì lý do nhà thơ đưa ra có vẻ hợp lý. Mặc dù có sẵn mọi thứ, nhưng:

“Ao sâu nước cả khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa”

Nhà thơ muốn giải thích rằng cá nhiều nhưng ao sâu không chài được, gà không thiếu nhưng vườn rào thưa, các loại rau quả đều còn non, chưa dùng được. Vì vậy, không có cá thịt hay rau dưa để đãi khách.

Thay vào đó, ta sẽ trò chuyện với nhau bằng điếu thuốc, chén nước, miếng trầu. Nhưng trầu thì đã hết từ lâu: 'Đầu trò tiếp khách trầu không có,' mà miếng trầu là đầu câu chuyện. Hình ảnh này cho thấy sự loay hoay dễ thương của vị đại quan giờ đã thành ông già quê mùa.

Nhưng thực ra, chủ nhà không nghèo, ngược lại, ông rất giàu có. Câu thơ nói về cái không nhưng hàm chứa cái có. Cái nghèo vật chất hiện tại được thi vị hóa thành sự giàu có trong tương lai. Có thể những thứ cá, gà, rau quả đều không thiếu và nhà thơ đã tiếp đãi bạn rất chu đáo. Bài thơ chỉ là cách giới thiệu độc đáo của cụ Tam Nguyên về cuộc sống thanh đạm của mình sau khi từ quan.

Nhà thơ cố tạo vẻ ngoài giàu có, dư dả, nhưng thực ra ông rất nghèo và cái nghèo ấy không thể giấu được! Bạn biết ta nghèo mà vẫn tìm đến, điều đó thật quý giá! Tuy vậy, ẩn trong lời khiêm nhường là sự tự hào về cuộc sống thanh bần của mình. Trong đoạn thơ hiện lên nụ cười hóm hỉnh, thâm thúy của bậc đại nho.

Câu kết 'Bác đến chơi đây ta với ta' là linh hồn của bài thơ. 'Ta với ta' có nghĩa là một tấm lòng gặp một tấm lòng; bạn tri âm gặp người tri kỷ. Những nghi thức đều là tầm thường, vô nghĩa. Chủ và khách chia sẻ tình cảm thắm thiết, đó là điều quý giá hơn bất kỳ vật chất nào. Ba từ 'ta với ta' gợi cảm xúc mừng vui, thân mật. Bạn bè xa cách lâu ngày, vượt đường xa và cái yếu đuối của tuổi già để thăm nhau, thật quý giá.

Đáng quý hơn là bạn và tôi cùng tìm về nơi thanh bình, lánh xa bụi trần để giữ trọn hai chữ thiên lương. Sự gần gũi về mặt tâm hồn đã gắn bó chủ và khách thành một. Những câu nệ đã bị xóa nhòa, chỉ còn lại niềm vui và sự chân thành. Tình bạn vượt lên trên nghi thức tiếp đãi thông thường. Bạn đến chơi nhà không phải vì mâm cỗ đầy mà để gặp nhau, hàn huyên tâm sự.

Câu thơ thể hiện sự tài tình trong việc sử dụng từ ngữ của Nguyễn Khuyến. Cụm từ 'ta với ta' thể hiện cả số ít và số nhiều. Nguyễn Khuyến dùng cả hai nghĩa: Ta với ta tuy hai nhưng là một. Hai người bạn ngồi bên nhau, hòa làm một. Tình bạn trung thành giữa hai người không thể đánh đổi được.

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là tâm lòng của nhà thơ và cũng là bức tranh phong cảnh nông thôn bình dị tràn đầy sức sống. Khu vườn với luống cà, giàn mướp; mặt ao sóng gợn, tiếng gà xao xác trưa hè... tất cả thể hiện mảnh hồn quê mộc mạc, đậm đà. Màu xanh của nước ao, màu xanh của ngồng cải, màu tím hoa cà, màu vàng hoa mướp... đều đang độ tươi non, làm vui mắt và ấm lòng người.

Những sự vật tưởng như tầm thường nhưng lại có sức an ủi lớn đối với tâm hồn nhà thơ mang nặng nỗi đau đời. Được đón bạn trong khung cảnh rạo rực sức sống ấy, chắc chắn niềm vui của cụ Tam Nguyên càng thêm gấp bội.

Bài thơ tôn vinh một tình bạn trong sáng, đẹp đẽ. Giọng thơ tự nhiên như lời nói hàng ngày của người nông dân quê mùa, chất phác, nhưng vẫn thể hiện tài hoa của Nguyễn Khuyến trong việc tả cảnh, tả tình. Cảnh và tình hòa quyện, bổ sung cho nhau, tạo nên một bức tranh quê trong sáng, tươi mát và ấm áp tình người.

Tình bạn là một chủ đề phong phú trong văn học, gợi cảm hứng cho nhiều nhà thơ. Chúng ta không ít lần cảm động trước tình bạn tri kỷ của Bá Nha và Tử Kì hòa quyện trong âm nhạc, hay tình cảm sâu sắc giữa Lí Bạch và Mạnh Hạo Nhiên trong cảnh chia tay đầy nước mắt ở lầu Hoàng Hạc.

Văn học trung đại Việt Nam cũng có những mối quan hệ tri âm tương tự, điển hình là tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến không chỉ hài hước mà còn thể hiện tình bạn thắm thiết, chân thành.

Nguyễn Khuyến, người quê Hà Nam, nổi tiếng với danh hiệu “Tam nguyên yên đổ” và là một nhà thơ vĩ đại của Việt Nam. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” được viết sau khi ông về quê ẩn dật, ca ngợi tình bạn chân thành, vượt lên trên mọi vật chất tầm thường. Mở đầu bài thơ, tác giả vui mừng chào đón bạn đến thăm: “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”

Trạng ngữ “đã bấy lâu nay” thể hiện sự vui mừng sau thời gian dài không gặp lại bạn. Đại từ xưng hô “bác” thể hiện sự thân mật và niềm vui của tác giả khi gặp lại người bạn quý. Chỉ một câu chào thôi đã đủ thể hiện niềm hạnh phúc vô bờ của Nguyễn Khuyến khi bạn đến thăm.

Thay vì mâm cỗ đầy đủ, tác giả lại thể hiện sự lúng túng khi nói về hoàn cảnh gia đình mình:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Nguyễn Khuyến đã khéo léo cường điệu hóa tình trạng thiếu thốn của mình: dù muốn mời bạn một bữa cơm thịnh soạn, nhưng không có người để giúp đỡ, chợ lại xa, còn những món ăn từ vườn nhà cũng chưa sẵn sàng. Tất cả đều còn mới mẻ, không thể sử dụng được.

Nhà thơ dù rất muốn tiếp đãi bạn chu đáo nhưng hoàn cảnh không cho phép. Ngay cả miếng trầu, biểu tượng của văn hóa tiếp khách, cũng không có. Điều này như khẳng định sự thiếu thốn của chủ nhà.

Qua cách nói dí dỏm, có vẻ như gia đình ông có rất nhiều thứ, nhưng thực tế lại không có gì. Cách nói này vừa phản ánh hoàn cảnh hiện tại của tác giả, vừa thể hiện sự thanh thản, hài lòng với cuộc sống nghèo khó của ông. Với nhịp thơ 4/3 và cách sử dụng từ ngữ, đoạn thơ tạo ra hình ảnh cuộc sống nghèo nhưng quý giá, và tình cảm chân thành, sâu sắc giữa chủ nhà và bạn bè. Đoạn thơ mở ra một bức tranh đẹp về làng quê Việt Nam, bình yên và giản dị.

Cuối bài thơ, mọi thứ vật chất đều lùi về phía sau, chỉ còn tình bạn tri kỷ chân thành tỏa sáng: “Bác đến chơi đây ta với ta”. Từ “bác” một lần nữa xuất hiện thể hiện sự trân trọng của tác giả đối với bạn.

Chính tình cảm chân thành của bạn là điều quý giá nhất, vượt lên trên mọi vật chất. Sự lặp lại từ “ta” để nhấn mạnh mối quan hệ đặc biệt giữa hai người, như hai trái tim hòa hợp thành một. Câu thơ như một nụ cười ấm áp khẳng định tình bạn trong sáng, chân thành giữa hai tri kỷ.

Bằng sự sáng tạo trong tình huống bất ngờ, ngôn ngữ giản dị và giọng thơ hài hước, bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến đã mang đến một hình ảnh về tình bạn đẹp và quý giá trong văn học Việt Nam, là tấm gương sáng để chúng ta học hỏi.

Trong thơ Nguyễn Khuyến, tình bạn là một chủ đề nổi bật. Ông đã viết nhiều bài thơ cảm động về tình bạn như: Khóc Dương Khuê, Lụt hỏi thăm bạn… Trong số đó, bài thơ ‘Bạn đến chơi nhà’ nổi bật hơn cả với tình bạn sâu sắc và chân thành, giúp chúng ta hiểu hơn về nhân cách cao đẹp của Nguyễn Khuyến.

Niềm vui khi bạn đến thăm được thể hiện qua câu thơ: ‘Đã bấy lâu nay bác tới nhà’. Đây là một tiếng reo vui đầy phấn khởi khi gặp lại bạn sau thời gian dài. Mặc dù không rõ thời gian cụ thể, nhưng rõ ràng là rất lâu rồi nhà thơ mới gặp lại bạn. Câu thơ không chỉ diễn tả sự xa cách mà còn thể hiện nỗi lòng xúc động và vui mừng vô hạn của nhà thơ.

Cách xưng hô ‘bác’ thể hiện sự thân mật và kính trọng. Khi Nguyễn Khuyến đã cáo quan về ở ẩn tại quê, ít giao du bạn bè, việc bạn đến thăm là niềm mong đợi lớn lao. Đằng sau câu thơ, ta có thể cảm nhận được nỗi vui mừng và cả sự xúc động của nhà thơ khi gặp lại bạn.

‘Muốn đi lại tuổi già thêm nhác
Trước ba năm gặp bác một lần’
(Khóc Dương Khuê)

Câu thơ mở đầu tự nhiên thể hiện sự vui mừng chân thành của nhà thơ. Tuy nhiên, hoàn cảnh tiếp bạn lại rất đặc biệt:

‘Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!’

Thường thì khi có bạn đến, người ta thường chuẩn bị cơm ngon, trầu nước. Nhưng trong bài thơ, nhà thơ lại lâm vào hoàn cảnh thiếu thốn: Không có món ngon, rau dưa chưa thu hoạch, thậm chí miếng trầu để tiếp khách cũng không có.

Hoàn cảnh thiếu thốn được miêu tả theo cách tăng tiến: những thứ không có từ xa đến gần, từ thấp đến cao. Sự thiếu thốn vật chất được đẩy lên mức tối đa, nhưng đó chỉ là cách nói phóng đại, cường điệu đầy hóm hỉnh của Nguyễn Khuyến.

Cảnh vật trong bài thơ dù thiếu thốn vẫn gợi lên bức tranh thôn quê giản dị và sinh động. Hình ảnh Nguyễn Khuyến trong bức tranh quê ấy thật ấm áp và hồn hậu, phản ánh tình cảm chân thành của ông dành cho bạn.

Cuối bài thơ, từ ‘bác’ lại xuất hiện, thể hiện sự thân mật và trân trọng. Cụm từ ‘ta với ta’ không gợi lên sự cô đơn mà là sự gắn bó và chan hòa:

‘Mình với ta tuy hai mà một
Ta với mình tuy một mà hai’

‘Ta’ là Nguyễn Khuyến, cũng là người bạn. Nguyễn Khuyến không tiếp bạn bằng món ăn cao lương mà bằng cả tấm lòng chân thành. Tình bạn của ông không chỉ vượt lên vật chất mà còn phản ánh nhân cách cao đẹp của một bậc trí thức.

Như vậy, bài thơ ‘Bạn đến chơi nhà’ của Nguyễn Khuyến đã thể hiện một tình bạn tri kỉ, chân thành và cao đẹp.

Thơ Nguyễn Khuyến thường mang nặng nỗi buồn, phản ánh tâm trạng u sầu trước sự đau thương của đất nước và những bất công trong cuộc sống. Tuy nhiên, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' lại là một niềm vui bất ngờ. Bài thơ này chứa đựng một tình bạn chân thành, vượt lên trên mọi nghi thức xã giao. Dù nghèo nàn về vật chất, tình cảm chân thành vẫn được thể hiện rõ nét.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, nhưng cách phát triển ý tưởng có phần phá cách, không theo cấu trúc truyền thống (đề, thực, luận, kết) của thơ Đường. Đây có thể xem là điều đặc biệt, giống như tình bạn của họ.

Câu thơ mở đầu giản dị, như một lời chào thân mật của hai người bạn lâu ngày gặp lại. Tuổi già thường cô đơn, nên khi có bạn đến thăm là một niềm vui lớn. Cách gọi nhau bằng “bác” thể hiện sự tôn trọng và tình cảm chân thành giữa chủ và khách.

Câu thơ như một lời chào thân thuộc, thể hiện niềm vui khi bạn đến thăm. Dù cuộc sống đã thay đổi từ khi ông về hưu, nhưng sự vui mừng khi có bạn đến thăm là không gì sánh được. Sự mời bạn vào nhà với tình cảm chân thành, thay vì những lễ nghi thông thường, thể hiện lòng chân thành của nhà thơ.

Theo phép xã giao, khi tiếp khách thường có trà, rượu, nhưng Nguyễn Khuyến lại nhắc đến những khó khăn trong cuộc sống của mình. Nhà thơ như đang giải thích cho sự thiếu thốn trong việc tiếp đãi. Những chi tiết như ao cá, vườn gà, cà cải, mướp bầu tạo nên một bức tranh sống động về cuộc sống giản dị và chân thành. Đây là một cuộc sống thanh bạch, đầy ấm áp và gần gũi.

Các từ ngữ và trạng từ như (sâu, cả, rộng, thưa), cùng các trạng từ chỉ tình trạng và hành động (khôn, khó, chửa, mới, vừa, đương) phối hợp hài hòa, tạo nên một bức tranh sống động, gần gũi và tự nhiên.

Câu thơ “Đầu trò tiếp khách, trầu không có” có thể là một cách cường điệu hóa sự nghèo khó của nhà thơ. Một quan chức lớn của triều Nguyễn với một cơ ngơi lớn không thể thiếu miếng trầu. Đây là cách nói hài hước, đồng thời phản ánh cuộc sống thanh cao và khước từ vật chất của nhà thơ.

Dù không có những vật chất thông thường để tiếp khách, nhưng tình cảm chân thành và lòng quý mến mới là điều quan trọng. Tình bạn của họ xây dựng trên nền tảng của tình cảm và sự kính trọng. Vật chất không phải là tất cả. Những dòng thơ của Nguyễn Khuyến về bạn bè thể hiện sự cảm động và chân thành sâu sắc.

“Bác Dương thôi đã thôi rồi

Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta

Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước

Bác với tôi hôm sớm cùng nhau...”

(Khóc Dương Khuê, Nguyễn Khuyến)

Tình cảm giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê thật cảm động, họ là tri kỷ tri âm của nhau. Bài thơ này làm nổi bật sự quý giá của tình bạn, vượt lên trên những nghi thức xã giao vật chất. Câu kết “Bác đến chơi đây, ta với ta” thể hiện sự “bùng nổ” của tình cảm. Bạn đến thăm dù không có mâm cao cỗ đầy, nhưng tình bạn là điều quý giá nhất.

Niềm vui khi có bạn đến thăm, dù không có lễ vật sang trọng, nhưng chỉ cần tình cảm chân thành là đủ. Điều quan trọng là sự đồng điệu trong tình cảm, không phải vật chất. Cả hai đều hiểu nhau và coi trọng tình bạn hơn hết. Tình cảm chân thành và trọn vẹn của họ thể hiện rõ trong bài thơ.

Trong khi bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan diễn tả sự cô đơn của tác giả, thì bài thơ này lại thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa hai tâm hồn. Một số bài thơ của Nguyễn Khuyến về bạn bè khi đọc sẽ cảm nhận được ý nghĩa sâu sắc của tình bạn.

“Từ trước bảng vàng nhà có sẵn

Chẳng qua trong bác với ngoài tôi”

(Gửi bác Châu Cầu)

Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là một tác phẩm tuyệt vời về tình bạn keo sơn, tinh thần thanh cao của hai con người hòa làm một. Tình bạn của họ thật cảm động, không như quan điểm của Nguyễn Bỉnh Khiêm về tình bạn. Tình bạn quý giá của họ vẫn chói sáng, là hình mẫu cho tình bạn từ xưa đến nay.

Khép lại bài thơ, ai cũng cảm động trước tình bạn cao quý của họ. Những lời thơ giản dị, nhưng chứa đựng bao tình cảm chân thành và trìu mến, tạo nên vẻ đẹp đặc sắc của bài thơ.

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ nổi bật của văn học trung đại. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là một tác phẩm xuất sắc thể hiện tình bạn chân thành của ông.

Câu mở đầu “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà” gợi nhớ về khoảng thời gian dài mà nhà thơ đã chờ đợi. Cách xưng hô “Bác” vừa thể hiện sự gần gũi, vừa bày tỏ sự tôn trọng. “Bác già tôi cũng già rồi...” là ví dụ về sự thay đổi trong cách xưng hô theo thời gian.

Các câu thơ tiếp theo thể hiện sự bối rối, nhưng đồng thời cũng cho thấy lòng hiếu khách: khi bạn lâu ngày mới tới thăm, điều đầu tiên là phải làm cho bạn hài lòng. Những câu thơ tiếp theo liệt kê những món đồ không có sẵn để tiếp đãi, gần như là một danh sách kiểm tra các thứ có trong nhà:

“Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.”

Sự thú vị của những câu thơ này là mặc dù có nhiều thứ nhưng lại không thể dùng được. Có gà, có cá, có vườn, có ao, nhưng không đúng thời điểm. Ngay cả một miếng trầu, điều cơ bản nhất khi tiếp khách, cũng không có. Điều này khiến tác giả phải nhấn mạnh sự thiếu thốn của mình, mặc dù trong thực tế, không thể nào thiếu được.

“Đầu trò tiếp khách, trầu không có” thể hiện sự cường điệu của tác giả về sự thiếu thốn. Một người như Nguyễn Khuyến không thể thiếu một thứ cơ bản như vậy. Nhưng sự thiếu thốn này được phóng đại để nhấn mạnh điều quan trọng nhất - tấm lòng của nhà thơ.

“Bác đến chơi đây, ta với ta!” Câu kết thể hiện sự quý trọng và chân thành trong tình bạn. Phải chăng việc nhấn mạnh sự thiếu thốn giúp làm nổi bật tấm lòng của nhà thơ? Câu kết bất ngờ đã cân bằng lại tất cả, làm nổi bật tình cảm chân thành.

Câu kết của bài thơ gợi nhớ đến bài thơ “Ngắm trăng” trong Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh:

“Trong tù không rượu cũng không hoa,

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ.

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.”

Cả Hồ Chí Minh và Nguyễn Khuyến đều thể hiện rằng trong hoàn cảnh thiếu thốn, tấm lòng chân thành là điều quan trọng nhất. Một bữa cơm đầy đủ nhưng thiếu tình cảm không còn giá trị.

Bài thơ này có vẻ như chỉ là một trò đùa, nhưng trên thực tế, nó thể hiện một tấm lòng chân thành muốn tiếp đón bạn dù không có đủ điều kiện vật chất. Dù nhà thơ có thể không giàu có, nhưng tình cảm chân thành vẫn là điều quý giá nhất.

Điều đáng lưu ý là trong danh sách các món đồ để mời bạn, không thấy nhắc đến rượu - một thứ quan trọng trong nhiều bài thơ khác của Nguyễn Khuyến. Có thể trong thực tế, rượu đã có sẵn, nhưng bài thơ chỉ đơn giản là thể hiện sự chân thành trong tiếp đãi bạn.

Bài thơ, với cách diễn đạt giản dị, đã tạo ra một thế chênh vênh giữa những gì không có và sự quý trọng trong tình bạn. Điều này làm cho câu kết trở nên đặc biệt và cảm động, nhấn mạnh giá trị của tình cảm và sự chân thành.

Nguyễn Khuyến vừa là nhà thơ trào phúng vừa là nhà thơ trữ tình. Ông thường miêu tả cuộc sống bình dị và thơ mộng của thôn quê với những chủ đề gần gũi. Tác phẩm “Bạn đến chơi nhà” của ông giống như dòng sông êm đềm chảy qua làng quê, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc.

Bài thơ không chỉ thể hiện tình bạn sâu sắc của tác giả mà còn mang một quan niệm mới lạ: tình bạn không được đo bằng vật chất mà bằng sự chân thành và hiểu biết. Quan điểm này được truyền tải rõ nét trong cả nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

Câu thơ “Đã bấy lâu nay bác tới nhà” mở đầu bài thơ đã tóm tắt hoàn cảnh đón tiếp người bạn lâu ngày. Tác giả thể hiện niềm vui và sự nồng nhiệt trong việc tiếp đón vị khách quý. Cách gọi “bác” thể hiện sự gần gũi và thân mật, như thể là họ hàng ruột thịt. Tuy nhiên, sáu câu thơ tiếp theo bộc lộ sự bối rối của nhà thơ khi muốn tiếp đãi bạn chu đáo nhưng hoàn cảnh lại không thuận lợi.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Bài thơ miêu tả sự thiếu thốn và tình trạng éo le trong việc tiếp đãi bạn. Mặc dù nhà thơ muốn mời bạn bằng mọi thứ từ sơn hào hải vị đến món dân dã, nhưng thực tế là không thể. Nguyễn Khuyến cũng muốn tiếp đãi bạn theo phong tục truyền thống với “miếng trầu mở đầu câu chuyện,” nhưng cũng không có sẵn.

Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh khó khăn này, tình bạn chân thật và sâu sắc mới được thể hiện rõ ràng: “Bác đến chơi đây ta với ta.” Câu thơ này như một nụ cười tinh nghịch của tác giả. Khác với “ta với ta” trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, nơi chỉ có một người và cảm giác cô đơn, “ta với ta” trong bài thơ của Nguyễn Khuyến thể hiện sự hòa hợp và gần gũi giữa hai người bạn.

Điều này cũng chứng tỏ tình bạn không có khoảng cách và không còn sự ngại ngùng. Một tình bạn chân chính không cần vật chất mà dựa trên sự chân thành và hiểu biết. Quan điểm của Nguyễn Khuyến về tình bạn cũng tương đồng với quan điểm của Nguyễn Bỉnh Khiêm trong bài thơ “Thói đời”:

“Còn bạc, còn tiền còn đệ tử

Hết cơm, hết rượu hết ông tôi”

Dù tác giả dùng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, bài thơ không cứng nhắc mà rất tự nhiên với nhịp thơ 4/3 và ngôn từ giản dị. Bút pháp trào phúng, phép đối, và nói quá làm cho tác phẩm giống như lời trò chuyện vui vẻ của tác giả với bạn bè.

Các hình ảnh như “vườn rộng rào thưa,” “ao sâu nước cả,” và “cải chửa ra cây” không chỉ vẽ lên một miền quê yên bình mà còn cho thấy tài năng của Nguyễn Khuyến trong việc biến những hình ảnh dân dã thành thơ ca. Những yếu tố này góp phần tạo nên thành công của bài thơ và thể hiện sự trân trọng và yêu quý của tác giả đối với tình bạn trong tuổi xế chiều.

Tình bạn là đề tài không mới, nhưng với tài năng và ngôn ngữ riêng của mình, tác giả đã tạo ra một bài thơ đầy cảm xúc, để lại ấn tượng sâu sắc về tình bạn trong lòng người đọc. Một tình bạn vượt qua mọi vật chất tầm thường, thanh cao và sâu sắc, thể hiện sự chân thành của nhà thơ.

Tình bạn, có lẽ, là một mối quan hệ sâu sắc và quý giá không kém gì tình yêu đôi lứa. Các thi nhân xưa thường ca ngợi tình bạn thiêng liêng trong các tác phẩm của mình. Một ví dụ tiêu biểu là bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến, sáng tác dành cho người bạn Dương Khuê khi ông qua đời. Tình bạn trong bài thơ thể hiện sự thân thiết và quý trọng sâu sắc.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Lời chào đón giản dị, chân thành đã trở thành câu thơ “Đã bấy lâu nay bác tới nhà”, thể hiện niềm vui sướng khi gặp lại người bạn quý. Câu thơ đầu tiên bày tỏ sự vui mừng không thể kìm nén, và cách xưng hô “bác” cho thấy sự thân thiết giữa hai người bạn lâu năm. Tuy nhiên, sự lúng túng của chủ nhà ngay sau đó cũng được bộc lộ rõ ràng.

Với cách nói hóm hỉnh, hài hước, Nguyễn Khuyến đã cường điệu hóa sự thiếu thốn của mình. Ông không có gì để tiếp đãi, ngay cả trầu cũng không có, mặc dù trong văn hóa xưa, miếng trầu là điều cơ bản trong việc tiếp khách.

Thiếu thốn từ đồ ăn đến bữa cơm đạm bạc đều không có, nhưng điều đó chỉ làm nổi bật tình bạn chân thành, không vụ lợi. Câu kết của bài thơ thể hiện sự giản dị trong việc tiếp đón bạn bè: chỉ cần tình cảm chân thành là đủ. “Bác đến chơi đây, ta với ta” không chỉ là sự kính trọng mà còn là sự hòa hợp, gắn bó giữa hai người bạn. Câu thơ phản ánh sự vui vẻ, không màng vật chất, chỉ cần tình bạn đã đủ để làm cho tác giả hạnh phúc.

Hai người dù khác biệt nhưng tình cảm và suy nghĩ đã hòa quyện, thể hiện một tình bạn sâu sắc không thể tách rời. Bài thơ dạy chúng ta biết trân trọng và gìn giữ tình bạn, không để vật chất làm giảm giá trị thiêng liêng của nó. “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến, với lời thơ mộc mạc và chân thành, phản ánh một tình bạn sâu sắc và đẹp đẽ, nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình bạn chân thành và trong sáng.

“Sống giữa ngọc ngà châu báu

Không bằng sống giữa tình bạn chân thành”

Câu ca dao nhấn mạnh giá trị của tình bạn chân thật và quý giá. Nguyễn Khuyến, dù sống trong cảnh cô đơn khi về hưu, sống lẻ loi nơi thôn quê, vẫn cảm thấy xúc động sâu sắc khi gặp lại bạn cũ. Hãy lắng nghe sự chân thành và mộc mạc trong lời của nhà thơ khi tiếp đón bạn:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà

Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,

Bác đến chơi đây ta với ta!”

Bài thơ gợi lên cảm xúc mạnh mẽ trước tấm lòng chân thành của Nguyễn Khuyến. Sự hân hoan, vui mừng khi gặp lại bạn cũ được thể hiện qua câu thơ đầu: “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”, như một lời chào nồng nhiệt, thể hiện niềm vui và sự quý trọng đối với bạn. “Đã bấy lâu nay” mang ý nghĩa thời gian dài không gặp, nên khi gặp lại không thể không cảm thấy xúc động. Nguyễn Khuyến, khi rút lui về sống ở quê, chỉ có thiên nhiên làm bạn, trái tim gửi gắm cho quê hương, vì vậy sự gặp gỡ với bạn cũ mang lại niềm vui lớn lao. Niềm vui đó khiến ông không kìm nén được mà thốt ra lời bông đùa với bạn.

Các câu thơ tiếp theo phản ánh hoàn cảnh sống của tác giả: chợ xa, trẻ con đi vắng, ao sâu không bắt cá, vườn rộng không đuổi gà, và không có trầu để tiếp khách. Đây là cách cường điệu hóa sự thiếu thốn, thể hiện sự chờ đợi lâu dài của tác giả. Cuộc sống giản dị ở nông thôn hiện lên qua những lời trần tình, nhưng cũng là một phần của sự hóm hỉnh và cười vui của tác giả. Đối lập với những điều “không” là tình bạn quý giá và chân thành.

Câu thơ cuối thể hiện rõ tình cảm cao quý của tác giả đối với bạn. Tình bạn ở đây không đòi hỏi vật chất, mà chỉ cần tình cảm chân thành. “Bác đến chơi đây ta với ta” thể hiện sự gắn bó sâu sắc, dù không có vật chất nhưng tình bạn là tất cả. Điều này gợi nhớ đến câu kết trong bài “Qua đèo Ngang” của bà Huyện Thanh Quan, khi đứng trước cảnh hoang vắng, bà quay về với lòng mình “ta với ta”. Câu thơ của Nguyễn Khuyến diễn tả sự hòa hợp, tình bạn cao quý không bị vật chất chi phối, thể hiện sự trào lộng hóm hỉnh nhưng sâu sắc.

Bài thơ thể hiện sự thành công trong việc sử dụng bút pháp trào phúng. Ngôn ngữ thơ bình dị nhưng đầy hương vị làng quê, kết hợp âm điệu và nhịp điệu tự nhiên như cuộc trò chuyện. Bài thơ phản ánh sự chân thành và chất phác, làm nổi bật tình bạn trong sáng và quý giá của Nguyễn Khuyến.

Bài thơ là một ví dụ tuyệt vời về tình bạn chân thành, phản ánh nét đẹp trong đời sống và thơ văn của Nguyễn Khuyến, và là bài học về việc trân trọng tình cảm thiêng liêng này.

Nguyễn Khuyến, còn được biết đến với tên gọi Tam Nguyên Yên Đổ, là một trong những nhà thơ Nôm nổi bật nhất của Việt Nam. Thơ của ông là sự kết hợp tinh tế giữa vẻ đẹp thanh nhã và sự chân thành, tự nhiên. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là một minh chứng rõ nét cho tình bạn sâu sắc của ông, phản ánh rõ nét chủ đề tình bạn trong sáng, chân thành.

Nội dung chính của bài thơ là tình bạn chân thành và thắm thiết, được thể hiện qua hoàn cảnh tiếp đón bất ngờ và thú vị. Mở đầu bài thơ, mối quan hệ gần gũi giữa hai người được thể hiện qua câu thơ: “Đã bấy lâu nay bác tới nhà”. Tiếng gọi “bác” gần gũi, thể hiện sự kính trọng và mối liên hệ thân thiết. Câu “Đã bấy lâu nay” cho thấy tác giả thường xuyên nghĩ về bạn và mong mỏi gặp lại bạn. Sau lời chào thân tình là hàng loạt tình huống thiếu thốn hài hước xảy ra.

Trẻ con vắng nhà, không có ai đi chợ, vậy có lẽ những món ăn giản dị từ quê hương của tác giả sẽ không có để tiếp đãi bạn? Tuy nhiên, những món ăn sơn hào hải vị cũng không có, mà ngay cả những thứ cơ bản cũng không sẵn có: ao sâu, nước lớn nên không thể chài cá, vườn rộng khó đuổi gà. Rau quả cũng thiếu thốn: bầu vừa rụng, cà chưa nụ, cải chưa lên. Tình trạng thiếu thốn còn được đẩy lên cao hơn với câu thơ: “Đầu trò tiếp khách trầu không có”. Trong văn hóa Việt Nam, miếng trầu là điều cơ bản để tiếp đãi khách, nhưng ở đây cũng không có. Tuy nhiên, đây chỉ là tình huống cường điệu để thử thách tình bạn. Sự thiếu thốn này không phải thực sự là điều quan trọng, mà là cách tác giả thể hiện tình cảm chân thành của mình.

“Ta với ta” không phải là sự cô đơn như trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, mà là sự hòa quyện của tình bạn sâu sắc. Dù vật chất thiếu thốn, nhưng tình cảm, tình bạn chân thành là điều còn lại. Dù không có cơm canh hay miếng trầu, cuộc tiếp đón vẫn ấm cúng và thân mật. Đây là sự thể hiện chân chính của tình bạn.

Bài thơ sử dụng cách lập ý tài tình và tạo tình huống bất ngờ để làm nổi bật tình bạn chân thành, thắm thiết. Ngôn ngữ thơ giản dị nhưng đầy sắc thái, sử dụng nhiều khẩu ngữ và hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam như ao cá và vườn rau. Bài thơ đạt được sự hài hòa trong nội dung và sự tinh tế trong nghệ thuật, khẳng định giá trị thiêng liêng của tình bạn và ý nghĩa lâu dài của nó.

Ca dao và dân ca thường nói về tình bạn, một tình cảm thiêng liêng và quý giá. Nguyễn Khuyến, một vị quan về hưu sống cuộc đời cô đơn và thanh vắng ở nông thôn, đã viết những bài thơ cảm động khi gặp lại bạn cũ. Hãy cùng cảm nhận những cảm xúc ấy:

Đã lâu rồi, bác ghé thăm nhà

Trẻ con vắng mặt, chợ xa tắp

Ao sâu nước cạn, không câu cá

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà

Cải chưa lên cây, cà mới nụ

Bầu vừa rụng, mướp đang nở hoa

Tiếp khách đầu trò, không có trầu

Bác đến chơi đây, chỉ ta với ta.

Bài thơ gợi cho chúng ta sự cảm động trước lòng chân thành của Nguyễn Khuyến. Lời mở đầu của bài thơ là một lời chào tự nhiên và hóm hỉnh: Đã lâu rồi, bác ghé thăm nhà.

Đoạn thơ này như một lời chào ấm áp của Nguyễn Khuyến khi có bạn đến thăm. 'Đã lâu rồi' thể hiện khoảng thời gian dài không gặp bạn, và khi gặp lại, lòng ông tràn ngập vui mừng. Sau khi về hưu, ông sống lẻ loi, chỉ có thiên nhiên làm bạn. Những lúc ấy, ông luôn mong có bạn đồng hành để tâm sự. Khi người bạn ấy đến, niềm vui của ông thật vô bờ. Chính sự vui mừng ấy thể hiện qua lời chào đầy bất ngờ:

Trẻ con vắng mặt, chợ xa tắp

Ao sâu nước cạn, không câu cá

Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà

Cải chưa lên cây, cà mới nụ

Bầu vừa rụng, mướp đang nở hoa

Tiếp khách đầu trò, không có trầu

Qua những câu thơ này, có thể thấy Nguyễn Khuyến đang tỏ ra tiếc nuối vì không có gì để tiếp đãi bạn. Đây là cách ông thể hiện sự cường điệu hóa cuộc sống giản dị của mình. Đó là một cách đùa vui với bạn, thể hiện nụ cười và thái độ 'mong chờ' những lần gặp gỡ như thế. Hoàn cảnh sống của tác giả thật giản dị và gắn bó với làng quê.

Nhịp thơ 4-3 nhẹ nhàng như lời thủ thỉ, kèm theo nụ cười vui tươi của nhà thơ. Trong nhiều bài thơ của Nguyễn Khuyến, tình cảm với bạn bè luôn được thể hiện sâu sắc:

Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua không phải, không tiền không mua

Câu thơ nghĩ đắn đo muốn viết

Viết đưa ai, ai biết mà đưa?

Giường kia, treo những hững hờ

Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn

(Khóc Dương Khuê)

Qua đoạn thơ trên, tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê thật thắm thiết. Chén rượu sẽ ngon hơn khi có cả hai cùng thưởng thức, đàn, và bình thơ. Thiếu một người thì 'Giường kia, treo những hững hờ - Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn'. Tình bạn của họ, cũng như tình bạn của Lưu Bình - Dương Lễ trong dân gian, không phân biệt tuổi tác, hoàn cảnh, mà là sự cảm thông và chia sẻ.

Bác đến chơi đây, chỉ có ta với ta

Câu thơ thể hiện tình cảm chân thành và quý giá của Nguyễn Khuyến với bạn. Đây là tình bạn thiêng liêng, không cần những nghi thức xã giao mà chỉ có tình cảm chân thành. 'Bác đến chơi đây' không có giá trị vật chất, chỉ còn lại 'ta với ta'. Đại từ 'ta' được sử dụng độc đáo, là cả bác và tôi, là hai chúng ta đã quá hiểu nhau. Hoàn cảnh của tôi, bác đã biết, tôi sống ra sao bác cũng hay. Những điều tôi nói chỉ là bày tỏ tâm sự. Cả hai không đặt vấn đề vật chất, mà đề cao tình cảm. Cũng là 'ta với ta' nhưng trong bài thơ 'Qua Đèo Ngang' của Thanh Quan thì đó là sự đối diện với chính mình. Còn 'ta với ta' ở đây là sự gắn bó không gì chia cắt được. Tình bạn giữa họ thật cao quý và đẹp đẽ. Nghệ thuật trào lộng của Nguyễn Khuyến thật hóm hỉnh và tinh tế.

Bài thơ thể hiện thành công nghệ thuật trào phúng với ngôn ngữ đặc sắc. Dù là bài thơ Đường với khuôn mẫu chặt chẽ nhưng vẫn rất giản dị, gần gũi như lời nói hàng ngày. Những sản vật đồng quê được đưa vào thơ một cách tự nhiên, kết hợp ngôn ngữ một cách nhuần nhuyễn, làm cho bài thơ trở nên đặc sắc và thân mật như chính tình cảm của họ.

Dù Nguyễn Khuyến đã qua đời, nhưng tình bạn của họ trong bài thơ vẫn thật cảm động. Bài thơ gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ về tình cảm con người, tình bạn bè, đồng chí, và anh em...

Nguyễn Khuyến, một nhà thơ vĩ đại của dân tộc, đã để lại dấu ấn sâu đậm qua bài thơ “Bạn đến chơi nhà”. Tác phẩm này tôn vinh tình bạn chân thành và sâu sắc:

“Đã lâu lắm rồi bác mới đến thăm

Trẻ nhỏ đã đi vắng, chợ xa xăm.

Ao sâu, nước cả, không chài cá được,

Vườn rộng, hàng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chưa ra cây, cà mới nhú nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đang ra hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu cũng không có,

Bác đến chơi đây, chỉ có ta với ta!”

Cụm từ “đã lâu lắm rồi” cho thấy thời gian dài nhà thơ mới được gặp bạn, điều này khiến Nguyễn Khuyến rất vui mừng và hạnh phúc. Sự xưng hô “bác” thể hiện sự gần gũi và thân thiết. Câu thơ đầu giống như một lời chào mừng nồng nhiệt, cởi mở. Tuy nhiên, hoàn cảnh của nhà thơ lúc này khá khó khăn, trẻ nhỏ vắng mặt, chợ xa không có ai mua sắm để tiếp đãi bạn. Nhà thơ còn liệt kê một loạt sự vật như “ao sâu – không chài cá”, “cải chưa ra cây, cà mới nhú nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đang ra hoa”.

Thậm chí, miếng trầu - món không thể thiếu trong tiếp khách - cũng không có. Sự thiếu thốn này được đẩy lên cực điểm. Dù vậy, nhà thơ không hề cảm thấy buồn bã mà vẫn giữ thái độ lạc quan và yêu đời. Bài thơ mang giọng điệu hóm hỉnh, lạc quan, cho thấy dù vật chất thiếu thốn, tình cảm bạn bè vẫn là điều quý giá nhất. Câu thơ cuối như một tuyên ngôn về tình bạn tri kỉ của Nguyễn Khuyến: “Bác đến chơi đây, chỉ có ta với ta”. Bà Huyện Thanh Quan cũng đã từng dùng cụm từ “ta với ta” trong bài Qua Đèo Ngang:

“Dừng chân đứng lại trời, non, nước

Một mảnh tình riêng ta với ta”

Đại từ “ta” trong trường hợp này chỉ một cá nhân duy nhất, là tác giả. Bà Huyện Thanh Quan đang lẻ loi một mình ở đèo Ngang hoang vắng, nơi không có sự sống. Cảnh vật rộng lớn nhưng tĩnh lặng, gợi nỗi cô đơn và buồn bã. Ngược lại, trong thơ Nguyễn Khuyến, đại từ “ta” đầu tiên chỉ nhà thơ, còn “ta” thứ hai là người bạn. “Với” thể hiện mối quan hệ gắn bó, đồng hành. “Ta với ta” đồng nghĩa với tôi với bác, chúng ta cùng nhau. Dù cuộc sống khó khăn, thiếu thốn, nhưng có bạn bên cạnh, nhà thơ cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc. Tình bạn tri kỉ thật đáng quý và ngưỡng mộ.

Vì vậy, “Bác đến chơi nhà” là một bức tranh đẹp về tình bạn chân thành và đáng ngưỡng mộ. Bài thơ này tiêu biểu cho phong cách thơ của Nguyễn Khuyến.

Nguyễn Khuyến, một nhà thơ vĩ đại của dân tộc, đã để lại dấu ấn sâu đậm với tác phẩm “Bạn đến chơi nhà”. Bài thơ này tôn vinh tình bạn chân thành và thắm thiết:

“Lâu lắm rồi bác mới ghé thăm

Trẻ nhỏ vắng mặt, chợ xa xăm.

Ao sâu, nước cạn, không chài cá,

Vườn rộng, hàng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chưa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đang ra hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu cũng không có,

Bác đến chơi đây, chỉ có ta với ta!”

Bài thơ mở đầu với việc bạn đến thăm nhà, và cụm từ “lâu lắm rồi” thể hiện thời gian dài nhà thơ mới được gặp bạn. Sử dụng cách xưng hô “bác” biểu thị sự thân mật và gắn bó. Giọng điệu của tác phẩm thể hiện sự hiếu khách và chân thành. Tiếp theo, Nguyễn Khuyến mô tả hoàn cảnh sống thiếu thốn khi bạn đến thăm. Sự thiếu thốn trầm trọng khi “trẻ nhỏ vắng mặt” có nghĩa là không có ai mua sắm, còn “chợ xa xăm” biểu thị sự xa xôi.

Việc đi chợ tốn thời gian và không có người tiếp đãi bạn. Trong nhà cũng không có gì để tiếp đãi, không có món ngon vật lạ. Tác giả liệt kê các sự vật như “ao sâu – không chài cá”, “cải chưa ra cây, cà mới nhú nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đang ra hoa”. Miếng trầu - món không thể thiếu trong tiếp khách - cũng không có. Hình ảnh này thể hiện cuộc sống đạm bạc và thiếu thốn vật chất. Tuy nhiên, nhà thơ vẫn giữ thái độ lạc quan và yêu đời, thể hiện qua giọng thơ hóm hỉnh và hài hước.

Câu thơ cuối như một khẳng định về tình bạn tri kỉ. Dù thiếu thốn vật chất, nhưng tình cảm vẫn được trân trọng, điều này đã rất đáng quý. Cụm từ “ta với ta” cũng xuất hiện trong bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan:

“Dừng chân đứng lại trời, non, nước

Một mảnh tình riêng, ta với ta”

Trong bài của Bà Huyện Thanh Quan, đại từ “ta” chỉ tác giả, khi bà đơn độc đối diện với chính mình, cảm giác cô đơn và lẻ loi. Ngược lại, trong thơ Nguyễn Khuyến, đại từ “ta” đầu tiên là tác giả, còn “ta” thứ hai là người bạn. “Ta với ta” biểu thị mối quan hệ gắn bó, không còn khoảng cách. Tình bạn tri kỉ được thể hiện qua sự đồng cảm, sẻ chia dù vật chất thiếu thốn. Nhà thơ không cảm thấy cô đơn mà vẫn vui vẻ và ấm áp với tình bạn tri kỉ.

“Bạn đến chơi nhà” là một tác phẩm độc đáo, thể hiện sự sẻ chia và đồng cảm vượt lên trên những giá trị vật chất.

Nguyễn Khuyến là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX. Ông để lại nhiều bài thơ nổi bật, trong đó “Bác đến chơi nhà” nổi bật với sự thể hiện tình cảm chân thành giữa tác giả và bạn bè, không bị ảnh hưởng bởi vật chất. Dù không có điều kiện tiếp đãi khách một cách chu đáo, tình bạn giữa họ vẫn gắn bó keo sơn, bởi họ thực sự thấu hiểu và trân trọng nhau.

“Lâu lắm rồi bác mới ghé thăm

Trẻ nhỏ vắng mặt, chợ xa xôi.

Ao sâu, nước cạn, không chài cá,

Vườn rộng, hàng rào thưa, khó đuổi gà.

Cải chưa ra cây, cà mới nụ,

Bầu vừa rụng rốn, mướp đang ra hoa.

Đầu trò tiếp khách, trầu cũng không có,

Bác đến chơi đây, chỉ có ta với ta!”

Bài thơ khắc họa rõ nét tình cảm chân thành của tác giả đối với người bạn tri kỷ. Tác giả ca ngợi tình bạn không bị ảnh hưởng bởi vật chất tầm thường, mà là sự quý trọng và chân thành. Câu thơ mở đầu thể hiện sự thân mật và vui mừng của tác giả khi gặp lại bạn lâu ngày không thấy. Có thể vì công việc bận rộn hoặc khoảng cách xa xôi khiến họ ít gặp nhau.

Những dòng thơ đầu tiên gợi cảm giác buồn bã và lo lắng của tác giả vì không có gì tiếp đãi khách quý. Các vật dụng trong nhà như rau cải, bầu bí vốn có thể dùng để tiếp khách nhưng cũng không có sẵn. Miếng trầu, một phần không thể thiếu trong việc tiếp khách, cũng không có. Những lời thơ phản ánh sự thiếu thốn và lý do không thể tiếp đãi khách một cách chu đáo.

Nhưng nếu đọc kỹ, ta sẽ thấy đây chỉ là cách nói vui vẻ và hài hước của Nguyễn Khuyến nhằm trêu đùa bạn mình. Những lời trần tình của tác giả cũng cho thấy sự giản dị và mộc mạc của làng quê Việt Nam xưa. Nhịp thơ nhẹ nhàng, kết hợp với sự hóm hỉnh và sự đối lập giữa thiếu thốn và tình cảm chân thành thể hiện sự tài hoa của tác giả.

Câu thơ cuối cùng làm nổi bật tình cảm chân thành của tác giả đối với bạn mình. Tình bạn này không bị ảnh hưởng bởi vật chất mà được xây dựng trên nền tảng tình cảm vững chắc. Trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, câu “Một mảnh tình riêng ta với ta” diễn tả nỗi cô đơn của tác giả khi chỉ có một mình đối diện với chính mình. Ngược lại, trong “Bác đến chơi nhà”, cụm từ “ta với ta” cho thấy sự hòa hợp và thân thiết sâu sắc giữa hai người bạn tri kỷ. Bài thơ thể hiện thành công của tác giả trong việc sử dụng ngôn từ tinh tế và nhịp thơ nhẹ nhàng, làm cho bài thơ trở nên hấp dẫn với người đọc.

Bài thơ không chỉ viết về tình bạn chân thành, mà còn thể hiện sự quý trọng tình bạn không vì vật chất hay danh vọng. Tình bạn được xây dựng qua thời gian và thử thách, không bị ảnh hưởng bởi những thứ nhỏ nhặt, giữ vững giá trị của mình.