37 dạng ngụy biện kèm ví dụ minh họa

Buzz

Ngụy biện là hình thức diễn đạt hay lý luận có vẻ hợp lý nhưng lại sai, nhằm thuyết phục người khác tin vào những điều không đúng. Nói một cách đơn giản, ngụy biện giống như việc ai đó sử dụng mẹo vặt hoặc lời lẽ lắt léo để khiến người khác hiểu nhầm, thay vì trình bày bằng lý do hợp lý.

Gần đây, mình vô tình đọc được bài viết về 37 loại ngụy biện, thấy thú vị nên đã copy về để chia sẻ với mọi người.

1. Ngụy biện Tấn công Cá nhân - Ad hominemNgụy biện Tấn công Cá nhân là một hình thức ngụy biện trong tranh luận, nơi người tham gia chỉ trích cá nhân đối phương thay vì phản biện hay chỉ ra sai sót trong lập luận của họ. Cụ thể, thay vì chú trọng vào luận điểm hoặc quan điểm của đối thủ, người dùng ad hominem chuyển hướng bằng cách chỉ trích tính cách, động cơ hoặc phẩm chất cá nhân của đối phương.→ Ví dụ: Khi Lâm và Cường tranh luận về một chủ đề kinh tế, khi Cường cảm thấy thua lý lẽ, anh ta chỉ trích Lâm rằng không đủ tư cách để bàn về kinh tế vì Lâm không có bằng đại học trong ngành này.→ Ví dụ: Trong cuộc thảo luận về chính trị, Lâm và Cường có quan điểm trái ngược, khiến Trường chỉ trích và xúc phạm Lâm thay vì tham gia vào cuộc tranh luận một cách văn minh.→ Trong thực tế, đây là loại ngụy biện thường gặp nhất, từ cuộc sống hàng ngày cho đến các nền tảng mạng xã hội. Mặc dù rất phổ biến, nhưng đây cũng là một trong những hình thức ngụy biện thể hiện tư duy kém nhất, khi người sử dụng không thể phân tích và chứng minh tính hợp lý của lập luận, mà chỉ biết chửi bới, mạ lị người khác. Đáng buồn là ngụy biện này đôi khi được sử dụng có tổ chức, có chủ ý, nhất là trên mạng xã hội, nhằm chấm dứt các cuộc tranh luận văn minh bằng cách gây áp lực, khó chịu.2. Ngụy biện Đánh trống lảng – Red herring“Ngụy biện Đánh trống lảng là hình thức ngụy biện trong tranh luận, khi người tham gia cố tình đưa ra một vấn đề hoặc thông tin không liên quan để làm mất hướng cuộc thảo luận khỏi chủ đề chính. Mục tiêu là khiến đối phương hoặc người nghe bị sao nhãng, tập trung vào những điều không liên quan thay vì giải quyết vấn đề thực sự.”→ Ví dụ: Khi Lâm và Cường tranh luận về việc nhà máy xả thải ra biển gây ô nhiễm, Cường lại nói rằng việc xây dựng nhà máy tạo ra việc làm cho người dân → Câu nói này chỉ là cách đánh trống lảng, không liên quan đến việc đúng sai của hành động xả thải gây ô nhiễm.3. Ngụy biện Xuyên tạc – Straw manNgụy biện Xuyên tạc được hiểu là một hình thức ngụy biện mà ai đó cố ý bóp méo hoặc đơn giản hóa lập luận của đối thủ nhằm dễ dàng tấn công. Thay vì xử lý lập luận thực, người sử dụng ngụy biện này tạo ra một "straw man" – phiên bản sai lệch và yếu ớt của lập luận, khiến lập luận thực sự trở nên dễ bị bác bỏ.→ Ví dụ: Trong cuộc thảo luận giữa Lâm và Cường về quản lý súng ở Hoa Kỳ, Lâm cho rằng cần điều chỉnh luật để nâng cao an ninh, còn Cường lại khẳng định việc cấm sở hữu súng là không hợp pháp → Cường đã xuyên tạc quan điểm của Lâm vì Lâm không hề đề nghị cấm súng mà chỉ muốn thảo luận về việc điều chỉnh quản lý.4. Ngụy biện Lập lờ - EquivocationNgụy biện Lập lờ là một hình thức ngụy biện trong tranh luận khi một từ hoặc cụm từ được sử dụng với nhiều nghĩa khác nhau trong cùng một lập luận, gây ra sự nhầm lẫn hoặc sai lầm trong suy luận. Thủ thuật này thường dựa vào việc chơi chữ hoặc sự mập mờ của từ ngữ để dẫn đến kết luận không hợp lý.→ Ví dụ: Trong cuộc tranh luận về việc thu phí tại các trạm BOT giao thông, Cường cho rằng các trạm BOT chỉ thu “giá” chứ không phải “phí”, nên không có vi phạm nào ở đây → Cường đã sử dụng biện pháp chơi chữ để lập lờ về tính đúng sai của vấn đề.→ Ví dụ: Do mâu thuẫn, Lâm và Cường xảy ra xô xát. Lâm tố Cường đánh mình, nhưng Cường lại nói rằng chỉ “giơ chân hơi cao, gạt tay trúng má” tình cờ chứ không phải đánh → Cường đang sử dụng sự lập lờ trong câu chữ để phủ nhận hành vi đánh Lâm.5. Ngụy biện Phóng đại – Slippery slopeNgụy biện Phóng đại được hiểu là một hình thức ngụy biện xảy ra khi ai đó cho rằng một hành động nhỏ hoặc một sự kiện ban đầu sẽ dẫn đến một chuỗi các hậu quả tiêu cực mà không có bằng chứng hay lý do hợp lý để tin rằng những kết quả đó sẽ xảy ra. Kiểu lập luận này thường giả định rằng một sự việc nhỏ sẽ "trượt dốc" không kiểm soát và dẫn đến những tình huống cực đoan hơn.→ Ví dụ: Lâm cho rằng nếu không cấm hoàn toàn xe máy trong thành phố, thì chỉ sau 05 năm nữa, đường phố sẽ không thể di chuyển nổi → Lâm đang áp dụng ngụy biện phóng đại, vì không có bằng chứng nào chứng minh xe máy là nguyên nhân chính gây tắc đường hay cấm xe máy sẽ giải quyết được tình trạng tắc đường.→ Một hình thức ngụy biện phổ biến, đặc biệt ở những người có thói quen phóng đại sự việc, nhằm khơi dậy cảm giác sợ hãi và thổi phồng hậu quả để buộc người khác phải nghe theo ý mình.6. Ngụy biện Đánh đồng Vội vã – Hasty GeneralizationNgụy biện Đánh đồng Vội vã được hình thành khi ai đó đưa ra kết luận tổng quát từ một mẫu dữ liệu không đủ lớn hoặc không đại diện. Ngụy biện này xuất phát từ việc rút ra kết luận chung từ một vài ví dụ hoặc những trường hợp ngoại lệ, mà không có đủ bằng chứng hỗ trợ cho kết luận đó.→ Ví dụ: Lâm đã gặp một số người đến từ tỉnh X có cách sống rất khó chịu, và từ đó Lâm kết luận rằng tất cả người ở tỉnh X đều sống như vậy → Lâm đang đánh đồng toàn bộ dân số của một khu vực dựa trên một vài cá nhân mà không có bằng chứng nào hỗ trợ cho kết luận này.→ Cần lưu ý rằng luận điểm này chỉ được coi là ngụy biện khi mang tính “vội vã” và “thiếu dữ liệu”. Nếu Lâm đã gặp nhiều người từ tỉnh X và tất cả đều có thói quen xấu, thì kết luận rằng văn hóa tỉnh X có vấn đề là có cơ sở.7. Ngụy biện Thẩm quyền – Appeal to authorityNgụy biện Thẩm quyền là một hình thức ngụy biện trong đó người tranh luận dựa vào ý kiến của một cá nhân có thẩm quyền hoặc uy tín để củng cố lập luận, mà không xem xét tính chính xác hoặc lý lẽ thực sự của vấn đề. Điều này xảy ra khi người ta tin tưởng vào uy tín của một người để khẳng định một điều gì đó đúng mà không đánh giá kỹ lưỡng lập luận hay bằng chứng liên quan.→ Ví dụ: Lâm nghe Thủ tướng Cường phát biểu rằng việc mất điện là do người dân sử dụng điện quá mức và thiếu ý thức, vì vậy Lâm cho rằng lỗi thuộc về người dân → Lâm đang ngụy biện khi cho rằng những gì Thủ tướng Cường nói là đúng chỉ vì ông ấy ở vị trí quyền lực, mà không xem xét khả năng rằng việc mất điện có thể do sản lượng điện không đủ đáp ứng nhu cầu.→ Ở một xã hội coi trọng bằng cấp và chức danh, ngụy biện kiểu này diễn ra thường xuyên. Nhiều người mặc định rằng các chính trị gia, giáo sư hay cơ quan truyền thông nói gì cũng là đúng mà không phân tích kỹ lưỡng nội dung họ truyền tải.8. Ngụy biện Song đề sai – False dilemmaNgụy biện Song đề sai là một hình thức ngụy biện xảy ra khi một người đưa ra tình huống chỉ với hai lựa chọn hoặc kết quả khả thi, trong khi thực tế có thể có nhiều lựa chọn khác. Điều này tạo ra cảm giác rằng chỉ có hai lập luận đối lập, và người nghe buộc phải chọn một trong hai, mặc dù các lựa chọn này không nhất thiết là duy nhất hoặc chính xác.→ Ví dụ: Trong cuộc tranh luận về cuộc bầu cử sắp tới, Cường nói rằng nếu Lâm không bầu cho Đảng Cộng hòa thì đồng nghĩa với việc Lâm không yêu nước → Cường đang áp dụng ngụy biện bằng cách tạo ra hai lựa chọn cực đoan để buộc Lâm phải đồng ý với quan điểm của mình, trong khi thực tế không bầu cho một đảng chính trị nào không có nghĩa là không yêu nước.→ Ví dụ: Lâm cần tiền nên đã hỏi vay Cường, nhưng Cường từ chối vì Lâm có thói quen không trả nợ. Lâm phản bác rằng nếu Cường không cho vay, thì Cường không thật sự xem Lâm là bạn.→ Đây là một hình thức ngụy biện phổ biến, thường thấy ở những người có thói quen thao túng tâm lý người khác, buộc họ phải làm theo ý mình bằng cách đánh vào sự khó xử và cảm giác tội lỗi của người đối diện.9. Ngụy biện Đám đông – BandwagonNgụy biện Đám đông là một hình thức ngụy biện khi người ta cho rằng một điều gì đó đúng hoặc tốt chỉ vì nhiều người khác cũng tin tưởng hoặc thực hiện như vậy. Nói cách khác, lập luận này dựa trên việc theo đuổi số đông, thay vì dựa vào bằng chứng, lý lẽ hoặc phân tích hợp lý.→ Ví dụ: Lâm vượt đèn đỏ và bị cảnh sát giữ lại. Lâm biện minh rằng lúc đó ai cũng vượt đèn đỏ nên cho rằng mình cũng có quyền làm như vậy → Việc vượt đèn đỏ rõ ràng là vi phạm pháp luật, nhưng Lâm đang sử dụng ngụy biện đám đông để tự bào chữa.→ Ví dụ: Cường đi chơi Tết với gia đình và mặc bộ áo màu trắng. Mẹ của Cường không hài lòng nên nói rằng “không ai đi Tết mà lại mặc áo màu trắng như con” → Mẹ của Cường đang sử dụng ngụy biện đám đông vì thấy ít người mặc màu trắng nên cho rằng lựa chọn của con mình là sai.→ Trong một xã hội có văn hóa bầy đàn, ngụy biện đám đông hiện diện khắp nơi khi mọi người tự cho mình quyền ép buộc người khác phải có hành vi hoặc quan điểm phù hợp với số đông, bất chấp tính đúng sai. Điều đáng lo ngại là đám đông rất dễ bị dẫn dắt và khi sai lầm, hậu quả có thể rất nghiêm trọng.10. Ngụy biện Thiếu sót – Appeal to ignoranceNgụy biện Thiếu sót là một hình thức ngụy biện khi ai đó lập luận rằng một điều gì đó phải đúng chỉ vì chưa có bằng chứng chứng minh nó sai, hoặc ngược lại. Nói cách khác, ngụy biện này dựa vào sự thiếu thông tin hoặc sự không biết để xác nhận một quan điểm.→ Ví dụ: Lâm lập luận rằng vì chưa có ai chứng minh rằng người ngoài hành tinh không tồn tại, nên chắc chắn người ngoài hành tinh phải có thật →

Lâm đang ngụy biện vì việc không chứng minh được một mệnh đề không dẫn đến việc chứng minh mệnh đề ngược lại.11. Ngụy biện Quanh co – Circular argumentNgụy biện Quanh co là hình thức ngụy biện mà trong đó một lập luận được củng cố bằng cách sử dụng chính kết luận của nó như một phần của lý lẽ. Nói cách khác, lập luận này không đưa ra bất kỳ bằng chứng mới nào và chỉ lặp lại chính nó để chứng minh, dẫn đến một vòng tròn logic mà không có kết quả rõ ràng.→ Ví dụ: Lâm khẳng định rằng Cường sẽ trở thành một Thủ tướng xuất sắc vì anh ta là người đàn ông tốt → Lâm đang ngụy biện quanh co vì việc Cường là người tốt không cung cấp thêm chứng cứ hay thành tích nào cho thấy anh sẽ là một vị Thủ tướng tốt.12. Ngụy biện Gồng lỗ - Sunk cost fallacyNgụy biện Gồng lỗ là một hình thức ngụy biện khi người ta tiếp tục đầu tư thời gian, tiền bạc hoặc công sức vào một dự án, quyết định hoặc mối quan hệ, chỉ vì họ đã đầu tư rất nhiều trước đó, mặc dù không còn lợi ích thực tế nào từ việc tiếp tục.→ Ví dụ: Lâm là Giám đốc của một công ty sản xuất xe điện. Mặc dù sản phẩm của anh không cạnh tranh được và doanh thu rất thấp, Lâm vẫn cho rằng mình không thể từ bỏ vì đã đầu tư 10 tỷ đô la vào công ty → Lâm đang sử dụng ngụy biện gồng lỗ, vì cho rằng đã bỏ quá nhiều tiền nên không thể từ bỏ, trong khi thực tế việc rút lui là cần thiết.→ Đây là một loại ngụy biện nguy hiểm trong tranh luận và tư duy, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư và kinh tế. Nó đặc biệt nguy hiểm khi tác động đến suy nghĩ, có thể dẫn đến quyết định sai lầm vì nuối tiếc thay vì dũng cảm thừa nhận sai lầm và từ bỏ quyết định không đúng.13. Ngụy biện Thương hại – Appeal to pityNgụy biện Thương hại là một dạng ngụy biện mà trong đó người tranh luận dùng cảm xúc thương hại để thuyết phục người khác đồng ý với lập luận của mình, thay vì đưa ra lý do hay bằng chứng hợp lý. Mục đích là kích thích sự đồng cảm từ người nghe, khiến họ cảm thấy áp lực phải chấp nhận quan điểm đó.→ Ví dụ: Lâm tham gia một chương trình ca hát, mặc dù phần trình bày của anh bị đánh giá thấp, Lâm lại cho rằng ban giám khảo nên cho anh vào vòng tiếp theo vì hoàn cảnh đáng thương của mình: mồ côi cha mẹ, nuôi em nhỏ, làm việc cực nhọc → Lâm đang lợi dụng ngụy biện để khơi dậy lòng thương hại thay vì chứng minh bằng năng lực của bản thân.→ Đây là một ngụy biện của những người thích thao túng tâm lý, rất phổ biến ở những ai hay đóng vai nạn nhân, kể lể hoàn cảnh để khơi gợi sự thương hại, nhằm lôi kéo và thuyết phục người khác làm theo ý mình.14. Ngụy biện Nhân quả - Causal fallacy“Ngụy biện Nhân quả” là một hình thức ngụy biện khi người ta đưa ra kết luận sai về mối quan hệ giữa nguyên nhân và kết quả. Hiện tượng này thường xảy ra khi một sự kiện được coi là nguyên nhân của sự kiện khác mà không có bằng chứng rõ ràng, hoặc khi hai sự kiện diễn ra đồng thời, dẫn đến giả định rằng một sự kiện gây ra sự kiện kia.→ Ví dụ: Lâm nhận thấy rằng mỗi khi trời nắng, quán bún riêu gần nhà lại đông khách, nên Lâm kết luận rằng thời tiết nắng khiến mọi người thèm bún riêu → Lâm đang ngụy biện khi cho rằng hai hiện tượng không liên quan lại có mối quan hệ nhân quả, có thể chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên.→ Ví dụ: Lâm cho rằng sự gia tăng tội phạm ở thanh thiếu niên là do trò chơi điện tử trở nên phổ biến → Lâm đang ngụy biện nhân quả khi quy kết một vấn đề phức tạp như tội phạm ở trẻ vị thành niên chỉ dựa vào một nguyên nhân không rõ ràng là trò chơi điện tử.15. Ngụy biện Đạo đức giả - Appeal to hypocrisy“Ngụy biện Đạo đức giả” là một hình thức ngụy biện xảy ra khi một người phản bác lập luận của đối phương bằng cách chỉ trích hành vi hoặc quan điểm của họ, thay vì tập trung vào nội dung lập luận. Mục tiêu là làm mất uy tín của đối phương mà không giải quyết vấn đề chính đang được thảo luận.→ Ví dụ: Lâm phê phán Cường vì không thực hiện đúng nhiệm vụ, khiến tiến độ công việc của nhóm bị chậm lại. Cường phản bác rằng tuần trước chính Lâm đi làm muộn làm cả nhóm phải chờ → Cường đang áp dụng ngụy biện đạo đức giả để biện minh cho hành vi sai trái của mình.→ Tương tự như Ngụy biện Công kích cá nhân, các kiểu tranh luận này thường dẫn đến những cuộc cãi vã vô bổ mà không đạt được kết quả tích cực. Thay vì phân tích đúng sai để tiến bộ cùng nhau, những ngụy biện này tạo ra mâu thuẫn và cản trở sự phát triển của tập thể và xã hội.16. Ngụy biện Trung dung – Argument to moderation*“*Ngụy biện Trung dung là một dạng ngụy biện xảy ra khi người ta cho rằng giải pháp đúng phải nằm ở giữa hai quan điểm đối lập trong tranh luận. Điều này có nghĩa là nếu có hai lập trường cực đoan, người ta sẽ cho rằng lập trường trung gian là chính xác, mà không xem xét đến tính hợp lý hay bằng chứng của từng bên.→ Ví dụ: Lâm cho rằng việc khai thác toàn bộ quặng than X sẽ gây hại cho môi trường xung quanh, trong khi Cường lại cho rằng nếu không khai thác sẽ lãng phí tài nguyên. Cuối cùng, cả hai quyết định chỉ khai thác một nửa trữ lượng quặng X → Cả Lâm và Cường đều rơi vào ngụy biện khi cho rằng giải pháp trung gian (khai thác một nửa) là tốt nhất, mà chưa xác định được rõ ràng rằng việc khai thác hay không khai thác quặng than X mới thực sự có lợi cho xã hội.17. Ngụy biện Tổng hợp – Composition fallacy*“*Ngụy biện Tổng hợp là dạng ngụy biện khi người ta cho rằng một đặc điểm của các phần tử trong một tập hợp cũng áp dụng cho toàn bộ tập hợp đó. Nói cách khác, điều này có nghĩa là rút ra kết luận về toàn bộ dựa vào các đặc điểm của các phần tử riêng lẻ.→ Ví dụ: Lâm cho rằng tất cả các cầu thủ của đội bóng ManU đều xuất sắc, vì vậy đội bóng ManU chắc chắn phải là một đội bóng giỏi → Lâm đang mắc phải ngụy biện tổng hợp khi cho rằng tính chất của các phần tử cá nhân sẽ phản ánh tính chất của toàn bộ đội, trong khi bỏ qua nhiều yếu tố khác như sự phối hợp, tinh thần đồng đội, chiến thuật của huấn luyện viên... cũng cần được xem xét khi đánh giá sự xuất sắc của một đội bóng.18. Ngụy biện Đánh đồng – False equivalent*“*Ngụy biện Đánh đồng là một dạng ngụy biện xảy ra khi hai điều, hai tình huống hoặc hai lập luận bị xem là tương đương hoặc giống nhau một cách sai lệch, trong khi thực tế chúng có những khác biệt quan trọng về bối cảnh, mức độ hoặc bản chất.→ Ví dụ: Lâm hút thuốc trong nhà hàng và bị bảo vệ yêu cầu ra ngoài, Lâm cho rằng việc cấm hút thuốc xâm phạm quyền tự do của mình → Lâm đang ngụy biện đánh đồng khi bỏ qua tác động xấu của thuốc lá đến sức khỏe cộng đồng, và thực tế chỉ yêu cầu Lâm hút thuốc ở nơi quy định.19. Ngụy biện Sử học – Historian fallacy*“*Ngụy biện Sử học là một dạng ngụy biện xuất hiện khi người ta đánh giá quyết định hoặc hành động trong quá khứ bằng thông tin và quan điểm hiện tại, mà không cân nhắc bối cảnh lịch sử cùng những hiểu biết, niềm tin hay hoàn cảnh cụ thể của thời điểm đó.→ Ví dụ: Lâm cho rằng quy định cấm quan hệ trước hôn nhân trong thời phong kiến là sai lầm và áp bức → Lâm đang nhìn nhận quá khứ từ góc độ hiện đại, bỏ qua sự phát triển của khoa học như các biện pháp tránh thai và xét nghiệm ADN, đã giúp giảm thiểu hậu quả rắc rối so với trước đây.→ Phổ biến hơn bạn nghĩ, việc tranh luận một cách văn minh thường dẫn đến việc tham chiếu nhiều sự kiện trong quá khứ, như những bộ luật cũ, tính hồi tố, án lệ và tiền lệ trong ngành luật.20. Ngụy biện Đánh lạc hướng – Kettle logic*“*Ngụy biện Đánh lạc hướng là dạng ngụy biện khi một người trình bày nhiều lập luận mâu thuẫn với nhau nhằm bảo vệ quan điểm hoặc tuyên bố của mình, mà không nhận ra rằng các lập luận này không thể đồng thời đúng. Những lập luận này thường được dùng để tránh trách nhiệm hoặc biện minh cho một hành động nào đó.→ Ví dụ: Lâm đến làm muộn và bị giám đốc Cường khiển trách. Ngay lập tức, Lâm đưa ra hàng loạt lý do như xe hỏng, đường tắc, trời mưa, mất ngủ và thậm chí đã báo trước cho Cường, đồng thời cũng có ý định nghỉ việc → Lâm đang ngụy biện bằng cách đưa ra nhiều lý do để bào chữa cho việc đến muộn, mặc dù những lý do đó có thể không liên quan và mâu thuẫn nhau.21. Ngụy biện Trò chơi – Ludic fallacy*“*Ngụy biện Trò chơi là một loại ngụy biện khi người ta áp dụng các quy tắc từ những trò chơi đơn giản, có cấu trúc chặt chẽ vào các tình huống phức tạp và không chắc chắn trong thực tế. Nguyên tắc này giả định rằng thế giới thực hoạt động giống như các trò chơi có quy tắc cụ thể, mà không xem xét đến các yếu tố ngẫu nhiên và phức tạp hơn.→ Ví dụ: Lâm tin rằng dự đoán giá cổ phiếu công ty X của mình là hoàn toàn chính xác nhờ áp dụng các nguyên tắc xác suất, toán học, phân tích kinh tế, báo cáo tài chính và biểu đồ tương quan... → Lâm đã không xem xét các yếu tố ngẫu nhiên, bất khả kháng mà toán học không thể dự đoán, như thiên tai hay hành vi gian lận có thể ảnh hưởng đến giá cổ phiếu công ty X.22. Ngụy biện Thay đổi Mục đích – Moving the goal post*“*Ngụy biện Thay đổi Mục đích là một kiểu ngụy biện xảy ra khi một người điều chỉnh tiêu chí hoặc yêu cầu để đánh giá một lập luận hoặc tình huống sau khi các yêu cầu ban đầu đã được thỏa mãn. Điều này thường được dùng để phủ nhận rằng một lập luận đã được chứng minh hoặc một yêu cầu đã được đáp ứng, bằng cách đặt ra tiêu chuẩn mới hoặc khó khăn hơn, gây ra sự không công bằng trong tranh luận, vì bên đối diện không có cơ hội đáp ứng các yêu cầu mới.→ Ví dụ: Lâm được yêu cầu chuẩn bị tờ khai thuế theo quy định. Sau khi giải trình và đáp ứng mọi yêu cầu, giám đốc Cường bất ngờ tuyên bố không hài lòng vì tờ khai này chưa được nộp và chưa được cơ quan thuế phê duyệt → Giám đốc Cường đang sử dụng ngụy biện bằng cách đặt ra yêu cầu mới cho Lâm mà không có sự chuẩn bị, hạ thấp công sức và lập luận của Lâm.→ Một ngụy biện thường gặp trong môi trường công sở, đặc biệt từ cấp trên đến cấp dưới, là việc liên tục thay đổi yêu cầu khiến nhân viên khó có thể đáp ứng kịp. Điều này tạo ra cảm giác ức chế cho cấp dưới, làm họ cảm thấy không được công nhận và cho rằng môi trường làm việc thiếu chuyên nghiệp, rõ ràng.23. Ngụy biện Hoàn hảo – Nirvana fallacy*“*Ngụy biện Hoàn hảo là một loại ngụy biện diễn ra khi người ta chỉ trích một giải pháp hoặc lựa chọn vì nó không hoàn hảo, so với một trạng thái lý tưởng, mà không xem xét rằng giải pháp đó vẫn có thể mang lại lợi ích thực tiễn. Nguyên tắc của ngụy biện này là cho rằng nếu một giải pháp không hoàn hảo, thì nó không đáng được xem xét. Nguy hiểm của ngụy biện này là có thể dẫn đến việc từ chối các giải pháp khả thi chỉ vì chúng không hoàn hảo, cản trở tiến bộ và cải cách.”→ Ví dụ: Tỉnh X đang đối mặt với tình trạng ngập lụt nghiêm trọng. Chủ tịch Lâm đề xuất tổ chức quyên góp toàn quốc để hỗ trợ khắc phục thiệt hại, thì Bộ trưởng Cường phản bác rằng quyên góp cũng không thể đủ để giải quyết mọi vấn đề. → Bộ trưởng Cường mắc phải ngụy biện hoàn hảo khi cho rằng biện pháp này không nên được thực hiện vì thiếu tính triệt để, mà quên rằng có thể không tồn tại biện pháp nào hoàn hảo, chỉ có giải pháp tốt nhất trong khả năng hiện có.24. Ngụy biện Khẳng định – Proof by assertion*“*Ngụy biện Khẳng định là một loại ngụy biện xảy ra khi một cá nhân lặp đi lặp lại một tuyên bố mà không kèm theo bằng chứng hay lý do hợp lý, với hy vọng rằng việc lặp lại sẽ khiến cho tuyên bố đó trở nên đúng hoặc được chấp nhận. Nguyên tắc của ngụy biện này là tin rằng việc khẳng định liên tục sẽ tự động xác nhận tính đúng đắn của nó, bất chấp việc thiếu hỗ trợ từ bằng chứng hay lập luận logic. Nguy hiểm của ngụy biện này là có thể tạo ra sự tin tưởng hoặc đồng thuận chỉ dựa vào sự lặp lại, không dựa vào logic hay sự thật.”→ Ví dụ: Lâm và cha mẹ tranh luận về lựa chọn trường đại học, trong khi Lâm mong muốn theo học thanh nhạc, thì phụ huynh lại muốn Lâm theo ngành y. Bố của Lâm la lớn rằng “những gì bố nói luôn đúng, con không được cãi lại.” → Bố của Lâm đã không thể đưa ra lý lẽ và bằng chứng thuyết phục, nên chỉ còn cách sử dụng ngụy biện khẳng định phi lý để áp đảo.→ Bộ trưởng Bộ Tuyên giáo của Đức Quốc xã, Joseph Goebbels, từng nói: “Một lời nói dối nếu được lặp lại nhiều lần sẽ trở thành chân lý.” Đây là minh chứng rõ ràng cho Ngụy biện Khẳng định.25. Ngụy biện Tâm lý – Psychologist’s fallacy*“*Ngụy biện Tâm lý là một dạng ngụy biện xuất hiện khi người ta tin rằng họ có thể hiểu hoặc giải thích tâm tư, động cơ hay hành động của người khác chỉ dựa trên cảm xúc hoặc kinh nghiệm cá nhân của mình, mà không xem xét bối cảnh hay trải nghiệm cụ thể của người đó. Điều này thường dẫn đến những giả định sai lầm về người khác. Nguyên tắc của ngụy biện này là nhầm lẫn giữa hiểu biết cá nhân và sự hiểu biết về người khác, từ đó có thể đưa ra những đánh giá không công bằng.→ Ví dụ: Lâm bị cảnh sát bắt vì hành vi bạo lực với con trai. Cường, bạn thân của Lâm, nói với cảnh sát rằng mình hiểu tâm trạng của Lâm vì nếu con mình hư hỏng thì Cường cũng sẽ làm tương tự. → Cường đang mắc phải ngụy biện tâm lý khi cho rằng mình hiểu rõ tâm lý và hành động của Lâm, mà không nhận ra rằng có thể Lâm đánh con vì nhiều lý do khác nhau như say rượu, tức giận, chứ không chỉ vì đứa con hư.26. Ngụy biện Tai nạn – Accident fallacy*“*Ngụy biện Tai nạn là một hình thức ngụy biện xảy ra khi một quy tắc hoặc nguyên tắc chung được áp dụng một cách không hợp lý cho một trường hợp cụ thể mà không xem xét các yếu tố đặc thù có thể làm cho trường hợp đó trở thành ngoại lệ. Nói cách khác, người ta áp dụng một quy tắc tổng quát vào tình huống cụ thể mà không nhận ra rằng có thể tồn tại những lý do hoặc hoàn cảnh khiến quy tắc đó không phù hợp. Nguyên tắc của ngụy biện này là nhầm lẫn giữa quy tắc chung và các ngoại lệ cụ thể, dẫn đến những hiểu lầm hoặc kết luận sai lầm.→ Ví dụ: Lâm khẳng định rằng hành vi giết người là sai trong mọi trường hợp. → Lâm mắc lỗi ngụy biện khi không xem xét đến những trường hợp như giết người trong lúc thi hành án, tự vệ, chiến tranh hay ngăn chặn khủng bố... mặc dù đều là hành vi giết người nhưng không bị coi là phạm tội hay sai trái.27. Ngụy biện Chọn lọc – Cherry picking*“*Ngụy biện Chọn lọc là hình thức ngụy biện xảy ra khi một người chỉ chọn những bằng chứng hoặc ví dụ nhất định để củng cố quan điểm của mình, đồng thời bỏ qua hoặc không tính đến những bằng chứng khác có thể mâu thuẫn hoặc không hỗ trợ cho lập luận đó. Nói cách khác, người ta chỉ lấy những "quả anh đào" đẹp mà không nhìn vào toàn cảnh. Nguyên tắc của ngụy biện này là gây ra sự hiểu lầm hoặc thiên lệch bằng cách chỉ trình bày một phần của sự thật.→ Ví dụ: Lâm và Cường quyết định đi ăn lẩu tại nhà hàng X. Lâm chỉ thấy 15 trong số 100 đánh giá chê nhà hàng X không ngon và khuyên Cường nên chọn chỗ khác. → Lâm đã mắc lỗi ngụy biện khi chỉ lấy 15 đánh giá tiêu cực để phân tích, trong khi bỏ qua 85 đánh giá tích cực có thể có.28. Ngụy biện So sánh sai – False analogy*“*Ngụy biện So sánh sai là hình thức ngụy biện khi một người so sánh hai sự vật hoặc tình huống mà không có đủ điểm tương đồng để lập luận. Nói cách khác, lập luận dựa trên phép so sánh không chính xác hoặc không hợp lý, dẫn đến những kết luận sai lệch. Nguyên tắc của ngụy biện này là giả định rằng nếu hai điều có một số điểm giống nhau, chúng sẽ có nhiều điểm giống nhau khác, điều này có thể không đúng.→ Ví dụ: Lâm khuyên Cường không nên cho con trai chơi game vì cho rằng chơi game gây nghiện và ảnh hưởng tiêu cực đến tương lai như nghiện ma túy. → Lâm đã mắc lỗi ngụy biện khi cho rằng tác hại của chơi game tương tự như tác hại của ma túy; mặc dù cả hai có thể gây nghiện, nhưng rõ ràng tác hại của chúng không thể giống nhau.29. Ngụy biện Dựng chuyện – Argument from anecdote*“*Ngụy biện Dựng chuyện là hình thức ngụy biện xảy ra khi ai đó dựa vào một hoặc vài câu chuyện cá nhân để chứng minh một lập luận, mà không có bằng chứng hay dữ liệu có hệ thống để hỗ trợ cho tuyên bố đó. Nói cách khác, lập luận dựa vào trải nghiệm cá nhân thay vì thông tin khách quan.→ Ví dụ: Lâm khuyên Cường nên bỏ thuốc lá vì tác hại đến sức khỏe, nhưng Cường phản bác rằng ông cụ hàng xóm hút thuốc từ 20 tuổi và giờ 80 tuổi vẫn khỏe mạnh. → Cường đang mắc lỗi ngụy biện dựng chuyện khi đưa ra câu chuyện không rõ thực hư và không thể xác định liệu ông cụ đó có phải là ngoại lệ hay không, cũng như không biết liệu bản thân Cường có giống ông cụ hay không.30. Ngụy biện Ngoại lệ - Overwhelming exception*“*Ngụy biện Ngoại lệ là một hình thức ngụy biện xảy ra khi ai đó sử dụng một hoặc một vài trường hợp ngoại lệ rõ ràng để bác bỏ một quy tắc chung, mà không chú ý đến số lượng lớn các trường hợp khác ủng hộ cho quy tắc đó. Nói cách khác, người ta chỉ tập trung vào những ngoại lệ và bỏ qua các quy luật tổng quát hơn. Nguyên tắc của ngụy biện này là cho rằng vài trường hợp ngoại lệ có thể bác bỏ một quy tắc chung mà không cần xem xét tính hợp lý của quy tắc đó.→ Ví dụ: Lâm, một người bán thịt xiên nướng trên vỉa hè, bị thanh tra Cường kiểm tra và phát hiện vi phạm an toàn thực phẩm. Lâm lập luận rằng nhiều người ăn thịt xiên của mình mà không bị vấn đề gì. → Lâm đang sử dụng ngụy biện để biện minh, vì chỉ một số người không bị ảnh hưởng không có nghĩa là tất cả đều an toàn, và có thể Lâm cũng không biết được hậu quả của những người khác.31. Ngụy biện Ngừng tư duy - Thought-terminating cliché*“*Ngụy biện ngừng suy nghĩ là hình thức ngụy biện xảy ra khi một cụm từ, câu nói hoặc quan điểm quen thuộc được sử dụng để ngăn cản hoặc hạn chế việc suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề nào đó. Những câu nói này thường có vẻ đơn giản và dễ nhớ, nhưng không cung cấp lập luận hay bằng chứng thuyết phục, chỉ mang tính chất ngụy biện. Nguyên tắc của ngụy biện này là khuyến khích người khác ngừng đặt câu hỏi hoặc suy nghĩ phản biện thông qua những cụm từ quen thuộc, dẫn đến thiếu hiểu biết và đồng thuận mà không có thảo luận hợp lý.→ Ví dụ: Lâm và gia đình có truyền thống làm món gà tây bỏ lò vào dịp Giáng sinh. Khi hỏi bố mình về việc chặt đầu gà tây trước khi nướng, bố Lâm trả lời rằng “từ xưa các cụ đã làm như thế, không cần thắc mắc”. Một hôm, Lâm phát hiện cuốn nhật ký của cụ bà, trong đó cụ bà giải thích rằng việc chặt đầu gà tây chỉ vì lò nướng ngày xưa quá nhỏ, không thể nhét cả con vào. → Bố Lâm phạm lỗi ngụy biện ngừng suy nghĩ khi không tìm hiểu lý do đằng sau truyền thống, mà chỉ làm theo cách của người xưa mà không đặt câu hỏi.
→ Một loại ngụy biện phổ biến trong văn hóa truyền thống, nhiều hành động của con người có nguồn gốc từ thời xưa được coi là tiếp nối văn hóa của cha ông. Tuy nhiên, nếu hành động của người xưa chỉ được lặp lại mà không xem xét đến đúng sai hay sự thay đổi trong bối cảnh hiện tại, sẽ khó phân biệt giữa truyền thống và những tập tục lỗi thời, không còn phù hợp.32. Ngụy biện Tương đồng Nhân quả - Cum hoc ergo propter hoc“Ngụy biện Tương đồng Nhân quả đề cập đến việc giả định rằng hai sự kiện xảy ra cùng lúc có mối quan hệ nhân quả, tức là một sự kiện gây ra sự kiện còn lại. Nói cách khác, chỉ vì hai sự việc diễn ra đồng thời mà không có chứng cứ cụ thể cho thấy một sự kiện thực sự ảnh hưởng đến sự kiện kia, người ta dễ dàng nhầm lẫn giữa sự tương quan và nguyên nhân, dẫn đến những kết luận sai lầm.→ Ví dụ: Lâm cho rằng khi chất lượng cuộc sống cải thiện thì số người mắc bệnh tâm lý trầm cảm cũng tăng, từ đó kết luận rằng cuộc sống thoải mái làm con người trở nên yếu đuối. → Lâm đã bỏ qua khả năng rằng sự cải thiện cuộc sống có thể khiến dịch vụ y tế trở nên dễ tiếp cận hơn, dẫn đến việc phát hiện nhiều ca bệnh hơn; trước đây, số lượng người bệnh ít có thể do họ không được khám chữa, chứ không phải thực sự ít hơn bây giờ.33. Ngụy biện Cờ bạc – Gambler’s fallacy“Ngụy biện Cờ bạc đề cập đến việc một người tin rằng kết quả của một sự kiện ngẫu nhiên trong quá khứ sẽ tác động đến các sự kiện tương lai, mặc dù các sự kiện đó hoàn toàn độc lập với nhau. Nói cách khác, người ta cho rằng nếu một kết quả cụ thể đã xảy ra nhiều lần, thì khả năng xảy ra của kết quả khác sẽ tăng lên, hoặc ngược lại. Nguyên tắc của ngụy biện này là nhầm lẫn giữa cảm nhận về mẫu hình thực tế và xác suất.→ Ví dụ: Lâm đang thi đấu bóng rổ và đã ném trúng cả 9 lần. Cường cho rằng lần ném thứ 10 của Lâm chắc chắn cũng sẽ vào rổ. → Cường đã mắc phải ngụy biện cờ bạc, vì mặc dù tỷ lệ thành công trước đó cao, nhưng không có gì đảm bảo rằng lần ném thứ 10 sẽ giống như vậy.→ Tư duy ngụy biện này đã góp phần vào cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008. Người ta tin rằng thị trường bất động sản Mỹ chưa bao giờ sụp đổ, vì vậy họ nghĩ rằng nó sẽ không bao giờ xảy ra. Điều này dẫn đến việc cho vay tràn lan và phát hành nhiều chứng khoán dựa trên thị trường này. Khi sụp đổ thực sự diễn ra, hậu quả thật khủng khiếp.34. Ngụy biện Cục đá – Appeal to the stone“Ngụy biện Cục đá là một kiểu ngụy biện khi một người phản bác lập luận bằng cách khẳng định rằng nó vô lý hoặc không thể chấp nhận mà không đưa ra lý do hay bằng chứng nào. Nói cách khác, họ phủ nhận lập luận mà không tham gia vào cuộc thảo luận hay phân tích. Nguyên tắc ngụy biện này là từ chối lập luận mà không lý giải rõ ràng, dẫn đến việc bỏ qua tranh luận một cách vô lý.→ Ví dụ: Lâm đề xuất Thủ tướng Cường kéo dài miễn thuế thu nhập doanh nghiệp thêm 5 năm, cho rằng điều này mang lại nhiều lợi ích. Thủ tướng Cường lập tức bác bỏ, chỉ nói “vô lý” → Ông tuyên bố lập luận sai mà không đưa ra lý do hay giải thích nào, cho thấy nói chuyện với Cường như nói chuyện với cục đá.35. Ngụy biện Im lặng – Argument from silence“Ngụy biện Im lặng là một hình thức ngụy biện xảy ra khi một người khẳng định rằng một tuyên bố hay giả thuyết đúng hay sai chỉ vì không có bằng chứng hoặc thông tin công khai để phản bác. Nói cách khác, họ cho rằng sự thiếu thông tin từ một nguồn cụ thể đồng nghĩa với việc điều đó không tồn tại hoặc không đúng. Nguyên tắc ngụy biện này là nhầm lẫn giữa việc không có bằng chứng và việc chứng minh một lập luận.”→ Ví dụ: Lâm cho rằng nấu phở với thịt vịt quay có thể tạo ra một món ngon, nhưng Cường phản bác rằng từ trước đến nay chưa thấy ai làm vậy, phở phải ăn với thịt bò mới đúng. → Cường ngụy biện khi cho rằng chỉ vì chưa ai làm như vậy thì ý tưởng của Lâm là sai, bỏ qua khả năng ý tưởng của Lâm có thể là phát kiến mới, tạo ra một công thức nấu ăn khác.36. Ngụy biện Dữ liệu – Data fallacy“Ngụy biện Dữ liệu là một hình thức ngụy biện xảy ra khi dữ liệu hoặc thông tin được sử dụng một cách sai lệch hoặc không chính xác để hỗ trợ cho một lập luận. Điều này có thể bao gồm việc lựa chọn dữ liệu một cách thiên lệch, hiểu sai cách thu thập hoặc phân tích dữ liệu, hoặc không xem xét các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến kết quả. Nguyên tắc của ngụy biện này là nhầm lẫn giữa việc sử dụng dữ liệu chính xác và việc thao túng dữ liệu để tạo ấn tượng sai lệch.”→ Ví dụ: Lâm cho rằng đi máy bay rất nguy hiểm vì khi xảy ra tai nạn, tỉ lệ tử vong gần như là 100%. → Lâm mắc lỗi ngụy biện dữ liệu khi không nhận ra rằng tỉ lệ gặp tai nạn máy bay là thấp nhất trong tất cả các phương tiện giao thông, khiến máy bay thực sự là một trong những phương tiện di chuyển an toàn nhất.37. Ngụy biện Hai sai Một đúng – Two wrongs make it right“Ngụy biện Hai sai Một đúng là một hình thức ngụy biện khi người ta lập luận rằng hành động sai của người khác có thể biện minh cho hành động sai của bản thân. Nói cách khác, họ dùng việc ai đó làm sai để bào chữa cho lỗi lầm của mình, với suy nghĩ rằng nếu người khác cũng sai, hành động của họ là hợp lý. Nguyên tắc của ngụy biện này là nhầm lẫn rằng một hành động sai có thể được biện minh bằng một hành động sai khác.→ Ví dụ: Khi Lâm và Cường cùng vượt đèn đỏ, chỉ có Lâm bị cảnh sát giao thông bắt. Lâm phản bác rằng Cường cũng vi phạm, vậy sao không bắt cả hai. → Lâm sử dụng ngụy biện khi cho rằng nếu người khác làm sai thì mình cũng được làm như vậy, nhưng quên rằng hành vi sai của mình vẫn phải chịu trách nhiệm dù Cường có thoát.→ Một dạng ngụy biện phổ biến ở những người thường so sánh hành động của mình với người khác, cho rằng nếu người khác làm được thì họ cũng có quyền làm như vậy, bất chấp đúng sai.

-------

Xem nguồn

Các câu hỏi thường gặp

Ngụy biện Tấn công Cá nhân có nghĩa là gì và ví dụ nào điển hình?

Ngụy biện Tấn công Cá nhân (Ad hominem) là khi một người chỉ trích đối phương thay vì lý lẽ. Ví dụ: Khi tranh luận, một người chỉ trích bạn đối thủ không có bằng cấp thay vì phản biện quan điểm của họ.

Ngụy biện Đánh trống lảng được sử dụng như thế nào trong tranh luận?

Ngụy biện Đánh trống lảng (Red herring) xảy ra khi ai đó chuyển hướng cuộc thảo luận sang vấn đề không liên quan. Ví dụ, khi tranh luận về ô nhiễm, một người lại nói về việc tạo công ăn việc làm.

Có phải Ngụy biện Xuyên tạc là một trong những ngụy biện phổ biến nhất không?

Có, Ngụy biện Xuyên tạc (Straw man) rất phổ biến. Đây là khi một người bóp méo lập luận của đối phương, khiến nó dễ bị bác bỏ. Ví dụ: Ai đó diễn giải sai ý kiến của người khác để dễ tấn công.

Ngụy biện Lập lờ có tác động gì đến sự rõ ràng trong tranh luận?

Ngụy biện Lập lờ (Equivocation) gây nhầm lẫn bằng cách sử dụng từ với nhiều nghĩa khác nhau. Ví dụ, một người có thể chơi chữ để làm sai lệch bản chất vấn đề trong tranh luận.

Làm thế nào để nhận diện Ngụy biện Phóng đại trong lý luận?

Ngụy biện Phóng đại (Slippery slope) xảy ra khi ai đó cho rằng hành động nhỏ sẽ dẫn đến kết quả cực đoan mà không có bằng chứng. Ví dụ: Cấm xe máy sẽ khiến thành phố không thể di chuyển.

Ngụy biện Đám đông có phải là hình thức lý luận hợp lý không?

Không, Ngụy biện Đám đông (Bandwagon) cho rằng điều đúng chỉ vì nhiều người tin. Ví dụ: Một người viện lý do vì 'mọi người đều làm vậy' để biện minh cho hành vi sai trái.

Có thể cho ví dụ về Ngụy biện Nhân quả để hiểu rõ hơn không?

Ngụy biện Nhân quả (Causal fallacy) xảy ra khi người ta kết luận sai về mối quan hệ nguyên nhân và kết quả. Ví dụ: Nghĩ rằng thời tiết nắng làm quán bún đông khách mà không có cơ sở.

Nội dung từ Mytour nhằm chăm sóc khách hàng và khuyến khích du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không áp dụng cho mục đích khác.

Nếu bài viết sai sót hoặc không phù hợp, vui lòng liên hệ qua email: [email protected]