Buzz
Khi tôi là người Úc, ít người Việt quan tâm đến văn hoá và lối sống của tôi cùng đồng bào. Họ thường hỏi về con chuột túi liệu có hay nhảy trên đường phố Úc không, có lần họ chỉ nhắc đến từ “kangaroo', cười và chờ xem tôi phản ứng ra sao. Sau khi biết rằng con chuột túi thường sống nhóm, nhút nhát và thích ở xa thành phố lớn, họ chuyển sang hỏi về món ăn đặc sản tương tự như phở hay bún mắm ở Việt Nam.
Nhưng điều họ thực sự quan tâm nhất là ý kiến của tôi về Việt Nam.
Tôi có cảm thấy người Việt thân thiện, dễ thương hay chỉ cảm thấy khác biệt? Từ khi bắt đầu ở lại Việt Nam, tôi chỉ cần nói một từ - “đẹp' để khiến các đàn ông Việt cười vui.
Trên thực tế, qua cuộc trò chuyện như thế này, tôi nhận thấy người Việt Nam và người Úc có điểm tương đồng - cả hai đều có xu hướng suy nghĩ về bản thân và quốc gia của mình, liên quan đến các quốc gia lớn khác như Trung Quốc hoặc Mỹ, Anh trong trường hợp của Úc và Việt Nam. Điều này thể hiện ở việc họ tin tưởng vào cách nhìn của người khác về họ hơn là tự cảm nhận về bản thân. Ngược lại với người dân của các quốc gia có quyền lực lớn hơn, người Việt Nam và người Úc có xu hướng phụ thuộc vào ý kiến của người nước ngoài về họ.
Cách đây khoảng từ 10 - 15 năm, một số người nước ngoài không chỉ đến Việt Nam để sinh sống mà họ còn viết những bài phê bình sâu sắc về trải nghiệm của họ ở đây. Bài viết này giới thiệu 4 cuốn sách với chủ đề “Nhìn nhận từ người nước ngoài về cuộc sống ở Việt Nam” nhằm thỏa mãn sự tò mò của người Việt về góc nhìn đa văn hoá như vậy. Trong số 4 cuốn sách này, có 3 cuốn có bản gốc tiếng Việt.
' #1 NGƯỢC CHIỀU VUN VÚT - Joe Ruelle '
Chắc hẳn bạn đã biết đến Joe Ruelle (hay còn gọi là Dâu Tây) là một người Canada biết nói tiếng Việt giỏi như thế nào, đã nổi tiếng gần 15 năm về trước không chỉ vì viết sách tiếng Việt mà còn vì khả năng diễn xuất tài tình.
Khi nói về việc những người ngoại quốc trở thành nhà văn viết tiếng Việt, Anh Dâu có lợi thế vì là “người đầu tiên trong cuộc'. Anh ấy trở nên nổi tiếng trong thời đại internet với cách “nói với Ta bằng tiếng Ta” mà vẫn giữ góc nhìn phương Tây. Tuy nhiên, giọng văn mới lạ của Joe không chỉ là yếu tố khiến người trẻ Việt Nam thích thú khi nghe anh ấy nói mà còn là những bài viết hài hước, sâu sắc và dễ tiếp cận, đồng thời phê phán thông minh về nhiều vấn đề. Bộ sưu tập bài viết trên blog “Ngược chiều vun vút” là minh chứng cho điều đó.
Phong cách viết của Joe rất đơn giản: Chỉ là viết về những trải nghiệm hàng ngày của một người Tây ở Hà Nội và những suy nghĩ của họ. Anh ấy mô tả cảm xúc của người Tây khi học tiếng Việt, sự khó khăn của người bản địa khi phải nghe người Việt sử dụng tiếng Anh hoặc sự tự hào của người Việt khi đối mặt với ngôn ngữ quốc tế trong khi đồng thời giữ được tiếng mẹ đẻ của họ. Anh ấy khám phá nhiều chủ đề, từ tình yêu đa văn hóa, những thách thức và rủi ro cho đến những điều bất ngờ về Việt Nam.
Mỗi bài viết của Joe nói về một chủ đề khác nhau: có bài phê phán về những điều anh thấy không hài lòng ở Việt Nam (như tại sao vẫn chưa có vợ), bài viết khác lại nói về những điều mà anh hiểu ra từ từ (như tại sao nhiều cô gái giỏi vẫn “ế') và bài viết khác về những điều khiến anh ấy bất ngờ (như việc mọi người nói anh đẹp trai - điều mà anh chỉ nghe từ mẹ). Anh ấy viết rất rõ ràng và tinh tế về sự thay đổi của Việt Nam.
Những người quan tâm đến triết học hoặc tâm lý học có thể đọc bài viết của Joe về tầm quan trọng của việc sống ở hiện tại hoặc những điều kiện cần thiết để mối quan hệ lâu dài (như cách xử lý cảm giác chán chường). Người thích châm biếm có thể thưởng thức những lời nhận xét của Joe về người Tây sống ở Việt Nam và cách họ gây ấn tượng đặc biệt. Tôi cá nhân thích bức thư hư cấu mà Joe viết cho ca sĩ Mỹ Tâm, người anh mê đắm và cuối cùng bị bắt ở Hàn Quốc 60 năm.
Tôi đã ở Việt Nam 6 năm mà chưa gặp được Joe, nhưng từ nghe đồn trước khi chuyển đến Singapore làm việc cho Google, Joe đã khiến một số người Hà Nội tức giận vì cách phê phán của anh ấy về xã hội có phần “cay'. Dù thế nào đi chăng nữa, thực tế là Joe không còn ở Việt Nam và có vẻ như anh không viết tiếng Việt nữa, điều đó là một điều đáng tiếc.
Đọc sách “Ngược chiều vun vút” khiến tôi cảm thấy như đang trò chuyện cùng một tâm hồn trẻ trung, yêu đời, người biết đánh giá cả mặt tích cực lẫn tiêu cực của cuộc sống và mang trên mình bộ mặt của một nhà văn hài hước. Joe không chỉ viết về cuộc sống ở Việt Nam mà còn chạm đến những điều khó khăn của cuộc sống, từ đó khiến người đọc suy ngẫm và cảm nhận sâu sắc hơn.
Cuốn sách “Ngược chiều vun vút” là một trong những cuốn yêu thích nhất của tôi trong số bốn cuốn sách trong danh sách này. Với sự kết hợp hài hước và sâu sắc, cùng với nét đặc trưng của văn hóa phương Tây, cuốn sách này đã tạo nên một tác phẩm đầy tính nhân văn và gần gũi với độc giả, mang lại cảm giác gần gũi với đất nước Việt Nam.
“Jesse Cười” - Jesse Peterson
Không biết Jesse Peterson bao nhiêu tuổi nhưng tôi cảm thấy câu thành ngữ “con mèo chín mạng” hoàn toàn phù hợp với anh ấy. Anh ấy đã trải qua nhiều trải nghiệm đa dạng từ việc sống ở vùng đất băng giá ở miền Bắc Canada, làm quân nhân Canada tại Afghanistan, kinh doanh ở Thái Bình, giảng dạy tiếng Anh tại Hà Nội và hiện đang viết báo cho Tuổi Trẻ Cười ở Sài Gòn (tạp chí có nhiều bài thuộc bộ sưu tập “Jesse Cười”). Jesse cũng là bạn của tôi nên người đọc cần nhớ rằng bài viết này có thể không khách quan lắm.
Jesse có lẽ là một trong những người nước ngoài đặc biệt ở Việt Nam: anh ấy là một người Tây rất năng động. Trong những câu chuyện hài của anh ấy, ta có thể cảm nhận được sự anh hùng thoáng qua. Đến Việt Nam, Jesse thích thú với việc đi dã ngoại, đạp xe dài đường, và chạy bộ trong rừng. Phong cách dạy tiếng Anh của anh khiến học trò bất ngờ khi phải rèn luyện trí tuệ và sức khỏe một cách tích cực. Với việc nói tiếng Việt trôi chảy sau vài năm sống ở đây, Jesse không ngần ngại kết bạn và tham gia các hoạt động vui chơi cùng mọi người.
Trong cuốn sách “Jesse Cười', Jesse thường mở đầu bằng những câu chuyện vui về việc uống say và những trò lố bịch ở nhiều địa điểm khác nhau, từ Cao Nguyên, Canada cho đến quán bia hơi bên hồ, thậm chí có mặt một con ngựa. Khả năng tạo tiếng cười của Jesse không có giới hạn với ngôn từ, đặc biệt là khi đi nhậu.
Ưu điểm đầu tiên của cuốn sách là dễ tiếp cận và không tốn nhiều thời gian để đọc. Điều này phù hợp với độc giả tò mò về lối sống của người nước ngoài ở Việt Nam, những người đọc sách để giải trí và thư giãn.
Nhưng điều tôi thực sự thích ở “Jesse Cười” chắc chắn là khả năng sử dụng tiếng Việt hàng ngày một cách thành thạo và hiệu quả trong việc kể chuyện của Jesse. Sự khác biệt này khiến Jesse nổi bật so với những người nước ngoài khác ở Việt Nam, vì anh có trình độ tiếng Việt khá tốt. Thay vì sử dụng tiếng lóng để 'giỡn' như nhiều người khác, Jesse sử dụng nó để giúp độc giả hiểu rõ hơn về nhân vật và tình huống trong câu chuyện.
Đối với tôi, cuốn sách cũng có một điểm yếu. Với mục đích giải trí chính, Jesse khó có thể truyền đạt những ý nghĩa tinh tế và khám phá bản thân như Joe. Tôi nghĩ rằng khả năng này rất quan trọng đối với một người nước ngoài viết về Việt Nam như Jesse.
Nhiều người Việt vẫn nhìn nhận người Tây với ánh mắt lạc quan, do đó có nguy cơ tự phê phán vì kiến thức và kinh nghiệm sống của họ, dường như họ luôn tỏ ra thông thái và muốn truyền đạt cho người địa phương. Tuy tôi không muốn chỉ trích Jesse quá mức, nhưng có vài lần tôi cảm thấy sự nghi ngờ trong cách anh ấy nói chuyện.
Một điểm đáng chú ý là Jesse rất giỏi trong việc tạo ra những câu chuyện hài hước trong sách. Anh ấy không chỉ biết cách 'nói đùa thành công', mà còn có những trường hợp 'đùa không hay'. Điều hài hước không chỉ ở nội dung mà còn ở việc Jesse dám nói những điều nhạy cảm và không thích hợp như vậy.
Không chỉ vậy, Jesse còn có khả năng 'thêm muối' vào ngôn ngữ địa phương trong câu chuyện và biết cách dịch những cụm từ 'có muối' từ tiếng Anh sang tiếng Việt. 'Jesse Cười' có thể được coi là một cách để hiểu văn hóa vượt quốc gia, giúp người Việt hiểu rõ hơn về cách tư duy của người Tây.
Tiếp tục đọc phần 2
