5 bài soạn Thánh Gióng (Ngữ văn 6 - SGK Cánh Diều) chất lượng nhất

I. Chuẩn bị

1. Tóm tắt

Vào thời kỳ vua Hùng Vương thứ sáu, tại làng Gióng có một cặp vợ chồng hiền lành, chăm chỉ làm ăn nhưng mãi không có con. Một hôm, bà vợ đi ra đồng thấy một dấu chân lớn, thử đặt chân lên đó, không ngờ sau đó bà có thai. Mười hai tháng sau, bà sinh ra một cậu bé. Khi ba tuổi, cậu bé vẫn không biết nói cười. Khi giặc Ân xâm lược, vua ra lệnh tìm người tài cứu nước. Kỳ lạ thay, cậu bé bỗng nhiên nói: “Mẹ mời sứ giả vào đây.” Cậu yêu cầu sứ giả về tâu vua chuẩn bị cho mình một con ngựa sắt, một chiếc roi sắt và một bộ áo giáp sắt để chiến đấu. Từ đó, cậu bé lớn nhanh chóng, ăn mãi không no, mặc mãi không vừa. Khi giặc đến, sứ giả mang ngựa sắt, roi sắt và áo giáp sắt đến, cậu bé trở thành tráng sĩ, đánh tan quân giặc. Sau khi chiến thắng, cậu bỏ áo giáp, cưỡi ngựa bay lên trời. Vua tôn vinh cậu là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ tại quê nhà.

2. Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “...nằm ấy”: Sự ra đời kỳ lạ của Thánh Gióng.
• Phần 2. Tiếp theo đến “...cứu nước”: Sự trưởng thành phi thường của Thánh Gióng.
• Phần 3. Tiếp theo đến “bay lên trời”: Gióng đánh giặc và sự ra đi.
• Phần 4. Còn lại: Sự tôn vinh công ơn Thánh Gióng và truyền thuyết về làng Gióng.

3. Trả lời câu hỏi

- Truyện xảy ra vào thời kỳ vua Hùng Vương thứ sáu, kể về việc Thánh Gióng đánh bại giặc Ân. Nhân vật chính là Thánh Gióng.

- Truyện liên quan đến sự kiện lịch sử giặc Ân xâm lược nước ta.

- Truyện ca ngợi công cuộc chống giặc ngoại xâm của nhân dân Việt Nam, thể hiện tinh thần yêu nước sâu sắc.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Sự ra đời kỳ lạ của Thánh Gióng

- Vào thời vua Hùng thứ sáu, tại làng Gióng, có đôi vợ chồng hiền lành nhưng chưa có con.

- Một ngày, bà lão thấy một dấu chân lớn, thử đặt chân lên đó và sau đó mang thai, sau mười hai tháng sinh ra cậu bé.

- Cậu bé ba tuổi vẫn chưa biết nói biết cười, chỉ nằm một chỗ.

=> Sự ra đời khác thường của cậu bé phản ánh cuộc đời phi thường sắp tới của Thánh Gióng.

2. Sự trưởng thành phi thường của Gióng

- Khi giặc Ân xâm lược, vua gửi sứ giả tìm người tài giỏi cứu nước.

- Cậu bé nghe sứ giả nói liền yêu cầu mời sứ giả vào và yêu cầu vua chuẩn bị “một con ngựa sắt, một chiếc roi sắt và một bộ áo giáp sắt” để đánh giặc.

=> Câu nói đầu tiên của Gióng thể hiện lòng yêu nước và trách nhiệm dù cậu chỉ mới ba tuổi.

- Sau khi gặp sứ giả, Gióng lớn nhanh chóng: “Cơm ăn mãi không no, áo vừa mặc đã căng đứt chỉ.”

- Cả làng chung tay góp gạo nuôi cậu bé, mọi người đều mong cậu đánh giặc cứu nước.

=> Sức mạnh của tình yêu nước và tinh thần đoàn kết của nhân dân.

3. Gióng đánh giặc và sự ra đi

* Gióng đánh giặc:

- Khi giặc đến gần, Gióng trở thành tráng sĩ, cao lớn và uy phong.

- Chuẩn bị ra trận:

• Mặc áo giáp, cầm roi, nhảy lên ngựa.
• Phi ngựa đến nơi có giặc, đánh bại từng lớp giặc một, giặc chết như rạ.
• Roi sắt gãy, Gióng nhổ tre bên đường quật vào giặc. Giặc tan vỡ và bỏ chạy.

=> Hình ảnh oai phong và sức mạnh của Gióng, thể hiện cuộc đời phi thường của nhân vật.

* Sự ra đi của Gióng:

- Gióng một mình cưỡi ngựa lên núi, cởi áo giáp rồi bay lên trời.

=> Sự ra đi phi thường của Gióng thể hiện lòng tôn kính của nhân dân đối với một anh hùng dân tộc.

4. Sự tôn vinh công ơn Thánh Gióng, truyền thuyết về làng Gióng

- Vua phong Thánh Gióng là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ tại quê nhà, hiện nay là làng Phù Đổng, hay còn gọi là làng Gióng.

- Các dấu tích hiện nay: bụi tre ngà ở Gia Bình do ngựa phun lửa, các ao hồ là dấu vết chân ngựa, làng Cháy nơi ngựa thiêu cháy.

=> Niềm tin vững chắc vào sức mạnh thần kỳ của dân tộc.

III. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Liệt kê một số sự kiện chính trong truyện Thánh Gióng

- Bà lão thấy dấu chân lớn, thử đặt chân và mang thai, sinh ra một cậu bé.

- Khi giặc Ân xâm lược, vua sai sứ giả tìm người cứu nước, cậu bé yêu cầu sứ giả vào.

- Gióng yêu cầu ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt để đánh giặc.

- Gióng được làng xóm giúp đỡ, lớn lên thành tráng sĩ.

- Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp và bay về trời.

Câu 2. Những phẩm chất của Thánh Gióng là gì? Tên Thánh Gióng gợi cho em suy nghĩ gì về thái độ của người kể?

- Phẩm chất của Thánh Gióng:

• Đức dũng cảm và kiên cường khi đối mặt với kẻ thù.
• Lòng yêu nước sâu sắc, không cần vinh danh.

- Thái độ của người kể đối với Gióng:

• Gióng là biểu tượng anh hùng dân tộc với trách nhiệm cứu nước.
• Sức mạnh của Gióng là biểu tượng của đoàn kết dân tộc Việt.
• Thể hiện niềm tin vào những anh hùng phi thường bảo vệ đất nước.

Câu 3. Các chi tiết liên quan đến lịch sử trong truyện là gì?

- Thời Hùng Vương thứ sáu, giặc Ân xâm lược nước ta.

- Nhân dân đứng lên chống giặc, bảo vệ độc lập dân tộc bằng sức mạnh và đoàn kết.

Câu 4. Những chi tiết hoang đường, kỳ ảo trong truyện là gì? Tác dụng của chúng trong việc thể hiện nội dung?

- Chi tiết hoang đường, kỳ ảo:

• Bà lão thấy dấu chân lớn, thử đặt chân và mang thai.
• Thai mười hai tháng.
• Trẻ ba tuổi không biết nói cười, chỉ nằm yên.
• Cậu bé cất tiếng nói đầu tiên khi gặp sứ giả.
• Lớn nhanh chóng, ăn mãi không no, mặc mãi không vừa.
• Trở thành tráng sĩ, cao lớn.
• Ngựa sắt phun lửa.
• Nhổ tre đánh giặc.
• Người và ngựa bay lên trời.

- Tác dụng: Những chi tiết hoang đường thể hiện nguồn gốc kỳ lạ của Thánh Gióng, đồng thời phản ánh ước mơ về một anh hùng với sức mạnh phi thường để đánh bại kẻ thù.

Câu 5. Truyện phản ánh hiện thực và ước mơ gì của cha ông ta?

- Hiện thực: Tinh thần yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân Việt Nam.

- Ước mơ: Niềm tin vào anh hùng phi thường bảo vệ đất nước.

Câu 6. Vì sao Đại hội Thể dục Thể thao dành cho học sinh Việt Nam được gọi là Hội khỏe Phù Đổng?

Vì:

- Đây là hội thi cho lứa tuổi thiếu niên, giống như tuổi của Thánh Gióng.

- Hội thi nhằm rèn luyện sức khỏe cho học sinh để phục vụ học tập và xây dựng bảo vệ đất nước.

Thể loại

- Truyền thuyết là thể loại văn học dân gian miêu tả các nhân vật và sự kiện liên quan đến lịch sử xa xưa. Với bản chất là tác phẩm truyền miệng, truyền thuyết thường mang yếu tố tưởng tượng và kỳ ảo.

Truyền thuyết phản ánh quan điểm, thái độ và cách nhìn nhận của nhân dân về các sự kiện và nhân vật lịch sử được kể lại.

- Truyền thuyết có mối liên hệ mật thiết với thần thoại. Những chi tiết hoang đường và kỳ bí, đặc trưng của thần thoại, thường được sử dụng trong truyền thuyết để “huyền ảo hóa” các nhân vật và sự kiện; thể hiện sự tôn kính và ngưỡng mộ của nhân dân đối với các nhân vật đã trở thành huyền thoại. Nhiều câu chuyện thần thoại đã được “lịch sử hóa” thành truyền thuyết (như truyền thuyết thời các vua Hùng), cho thấy sự tiếp nối phát triển của truyền thuyết sau thần thoại trong văn học dân gian.

- Các truyền thuyết về thời kỳ Hùng Vương – thời kỳ mở đầu lịch sử Việt Nam (khoảng bốn nghìn năm trước và kéo dài khoảng hai nghìn năm) như: Con Rồng cháu Tiên; Bánh chưng, bánh giầy; Sơn Tinh, Thủy Tinh; Thánh Gióng… đều gắn liền với việc nhận thức về nguồn gốc dân tộc và công cuộc dựng nước, giữ nước dưới triều đại các vua Hùng.

Trả lời câu 1 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Trong truyện Thánh Gióng có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhân vật chính này được xây dựng bằng nhiều chi tiết tưởng tượng, kỳ ảo và ý nghĩa. Hãy liệt kê các chi tiết đó.

Lời giải chi tiết:

Trong truyện Thánh Gióng có các nhân vật: Thánh Gióng, mẹ Thánh Gióng, sứ giả, nhà vua, dân làng, giặc Ân. Nhân vật chính là Thánh Gióng. Các chi tiết kỳ ảo trong câu chuyện về Thánh Gióng bao gồm:

- Bà mẹ giẫm lên dấu chân lớn lạ trong đồng và thụ thai.

- Khi ba tuổi, Gióng không biết nói, không cười, chỉ nằm yên tại chỗ.

- Lời nói đầu tiên của Gióng là yêu cầu đi đánh giặc.

- Ăn mãi không no, áo mặc chưa lâu đã rách.

- Một mình cưỡi ngựa ra trận, roi sắt gãy, Gióng dùng tre đánh tan giặc Ân và sau đó bay lên trời.

Trả lời câu 2 (trang 22 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Các chi tiết được nêu trong SGK, trang 22, 23 có ý nghĩa gì?

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa của các chi tiết:

a) Tiếng nói đầu tiên của Gióng khi ba tuổi là yêu cầu đi đánh giặc:

- Ca ngợi ý thức chiến đấu và bảo vệ đất nước của Gióng; tinh thần yêu nước được đặt lên hàng đầu.

- Ý thức bảo vệ tổ quốc mang đến cho anh hùng những khả năng và hành động siêu phàm, kỳ lạ.

- Gióng tượng trưng cho nhân dân. Khi bình yên, nhân dân âm thầm như Gióng ba năm không nói, không cười. Nhưng khi đất nước gặp nguy, họ đứng ra cứu nước như Gióng, đáp lời cứu quốc ngay lập tức.

b) Gióng yêu cầu ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt để đi đánh giặc: Để đánh bại giặc, dân tộc phải chuẩn bị từ những điều cơ bản như lương thực đến các thành tựu văn hóa, kỹ thuật như vũ khí (ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt).

c) Nhân dân vui lòng góp gạo nuôi dưỡng Gióng:

- Gióng trưởng thành nhờ thức ăn và đồ mặc của nhân dân. Sức mạnh của Gióng được nuôi dưỡng từ những điều bình thường, giản dị.

- Nhân dân yêu nước, mong Gióng lớn nhanh để đánh giặc và bảo vệ đất nước.

- Dân làng cùng chung tay chăm sóc Gióng. Gióng không chỉ là con của một người mẹ mà là của toàn thể nhân dân. Gióng đại diện cho sức mạnh tập thể.

d) Gióng lớn nhanh như thổi, trở thành tráng sĩ:

- Gióng lớn nhanh để đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ đất nước. Cuộc chiến đòi hỏi dân tộc phải phát triển phi thường. Gióng vươn vai là hình tượng về sự trưởng thành vượt bậc, tinh thần và khí phách của dân tộc trước kẻ thù.

đ) Gậy sắt gãy, Gióng nhổ tre đánh giặc: Gióng chiến đấu không chỉ bằng vũ khí, mà còn bằng các cây cối của đất nước, bất kỳ thứ gì có thể dùng để đánh giặc.

e) Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp sắt và bay về trời:

- Gióng ra đời kỳ diệu và ra đi cũng kỳ diệu. Nhân dân yêu quý và trân trọng hình ảnh anh hùng, nên đã để Gióng trở về cõi bất tử. Bay lên trời. Gióng là biểu tượng của đất trời, là hình ảnh của người dân Văn Lang. Gióng sống mãi.

- Gióng không trở về nhận phần thưởng hay công danh sau khi đánh giặc. Dấu ấn chiến công Gióng để lại cho quê hương.

Trả lời câu 3 (trang 23 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Hãy nêu ý nghĩa của hình tượng Gióng.

Lời giải chi tiết:

- Gióng là hình ảnh tiêu biểu và rực rỡ của người anh hùng bảo vệ đất nước.

- Gióng mang sức mạnh của cả cộng đồng thời kỳ đầu dựng nước: sức mạnh của tổ tiên thần thánh (sự ra đời kỳ diệu); sức mạnh cộng đồng (dân làng góp gạo nuôi Gióng); sức mạnh thiên nhiên, văn hóa, kỹ thuật (ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt, tre).

- Hình tượng vĩ đại và đẹp đẽ như Thánh Gióng thể hiện lòng yêu nước, khả năng và sức mạnh quật cường của toàn dân tộc trong cuộc chiến chống xâm lược.

Trả lời câu 4 (trang 23 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Truyền thuyết thường liên quan đến sự thật lịch sử. Theo em, truyện Thánh Gióng liên quan đến sự thật lịch sử nào?

Lời giải chi tiết:

Truyền thuyết Thánh Gióng liên quan đến các sự thật lịch sử sau:

- Vào thời đại Hùng Vương, chiến tranh bảo vệ đất nước ngày càng ác liệt, yêu cầu huy động toàn bộ sức mạnh cộng đồng.

- Số lượng và loại vũ khí của người Việt cổ gia tăng từ giai đoạn Phùng Nguyên đến Đông Sơn.

- Thời kỳ Hùng Vương, cư dân Việt cổ dù nhỏ bé vẫn kiên quyết chống lại mọi cuộc xâm lược để bảo vệ cộng đồng.

LUYỆN TẬP 

Trả lời câu 1 (trang 24 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Hình ảnh nào của Gióng để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong em?

Trả lời:

Các em có thể chọn theo cảm nhận của mình, gợi ý:

- Tráng sĩ mặc áo giáp sắt, cầm roi, cưỡi ngựa. Ngựa phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa đến nơi có giặc, đánh bại chúng không ngừng, giặc chết như rạ.

=> Đoạn miêu tả Gióng đánh giặc đầy hứng khởi. Hình ảnh anh hùng Gióng oai phong trên trận địa đã khắc sâu trong tâm trí người Việt Nam.

Trả lời câu 2 (trang 24 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Tại sao hội thi thể thao trong trường phổ thông lại mang tên Hội khỏe Phù Đổng?

Trả lời:

Hội thi thể thao trong trường phổ thông được gọi là Hội khỏe Phù Đổng vì:

- Đây là hội thi thể thao dành cho học sinh ở độ tuổi thiếu niên – độ tuổi của Gióng, trong thời đại hiện nay.

- Mục tiêu của hội thi là nâng cao sức khỏe để học tập, lao động hiệu quả, góp phần vào sự phát triển đất nước.

Bố cục: 4 đoạn

- Đoạn 1 (Từ đầu … đến “đặt đâu thì nằm đấy”): Sự ra đời kỳ lạ của Gióng.

- Đoạn 2 (Tiếp theo … đến “giết giặc, cứu nước”): Gióng gặp sứ giả và sự lớn nhanh kỳ diệu của Gióng.

- Đoạn 3 (Tiếp theo … đến “từ từ bay lên trời”): Gióng và nhân dân chiến đấu và chiến thắng giặc Ân.

- Đoạn 4 (Còn lại): Gióng bay về trời.

ND chính

Truyện Thánh Gióng ca ngợi lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu kiên cường chống giặc ngoại xâm vì độc lập và tự do của dân tộc Việt Nam thời kỳ cổ đại.

1. Chuẩn bị 

- Truyện truyền thuyết là loại hình dân gian mang yếu tố kỳ ảo, kể về các sự kiện và nhân vật liên quan đến lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc của phong tục và cảnh vật địa phương theo quan niệm của dân gian.

- Khi tiếp cận truyện truyền thuyết:

+ Câu chuyện diễn ra vào thời kỳ Hùng Vương thứ sáu. 

+ Kể về một cậu bé mới sinh được mười hai tháng, đến ba tuổi vẫn chưa biết nói, biết cười, nằm im một chỗ nhưng khi nghe tin giặc đến, cậu lập tức đứng lên chống lại kẻ thù. 

+ Nhân vật chính trong câu chuyện là Thánh Gióng.

+ Câu chuyện liên quan đến sự kiện lịch sử: Cuộc chiến giữa người dân và quân xâm lược phương Bắc.; Vũ khí bằng sắt, thép đã được chế tạo bởi người Việt cổ.; Toàn dân đoàn kết, huy động mọi nguồn lực để chống lại quân xâm lược và đẩy lùi chúng khỏi lãnh thổ.

+ Các chi tiết kỳ ảo trong truyện:

 Bà mẹ ướm chân vào dấu chân lớn trên đồng và thụ thai.

 Thụ thai suốt mười hai tháng; ba tuổi mà cậu bé vẫn chưa biết đi đứng, nói cười.

 Khi sứ giả đến tìm người tài giúp cứu nước, Gióng bỗng dưng nói với mẹ xin đi đánh giặc.

 Gióng lớn nhanh như thổi, ăn bao nhiêu cũng không no, áo mặc bao nhiêu cũng rách.

 Nghe tin giặc đến, Gióng vươn vai biến thành một tráng sĩ cao lớn.

 Ngựa sắt vừa hí vừa phun lửa.

 Nhổ tre bên đường để đánh giặc, quân địch bị tiêu diệt.

 Sau khi đánh giặc xong, Gióng và ngựa sắt bay lên trời.

 Lửa ngựa thiêu rụi một làng, làm tre chuyển màu vàng óng; dấu chân ngựa biến thành ao hồ,...

+ Câu chuyện nhằm ca ngợi cuộc chiến chống ngoại xâm, tinh thần đoàn kết của cộng đồng và việc sử dụng mọi nguồn lực để chống giặc. 

→ Qua đó, truyền tải bài học về việc gìn giữ, xây dựng và bảo vệ đất nước trong cuộc sống hiện tại.

2. Đọc hiểu

a. Trong khi đọc

Câu hỏi trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Chú ý các chi tiết kỳ lạ ở phần 1.

Trả lời:

Chi tiết kỳ lạ:

- Người vợ thử chân vào dấu chân khổng lồ trên đồng và thụ thai.

- Mười hai tháng sau cậu bé mới ra đời.

- Lên ba tuổi, đứa trẻ vẫn chưa biết nói, biết cười, không biết đi, cứ nằm một chỗ.

Câu hỏi trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Câu nói đầu tiên của cậu bé là gì?

Trả lời:

Câu nói đầu tiên của cậu bé là với mẹ: “Mẹ mời sứ giả vào đây”  khi nghe tiếng gọi tìm người tài của sứ giả.

Câu hỏi trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Những ai đã góp phần nuôi cậu bé?

Trả lời:

Bên cạnh cha mẹ, bà con, và làng xóm, là những người đã cùng nhau gom góp gạo để nuôi cậu bé vì tất cả đều mong muốn cậu tiêu diệt giặc, cứu nước.

Câu hỏi trang 17 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Chú ý các chi tiết làm nổi bật phẩm chất nhân vật.

Trả lời:

Các chi tiết nổi bật phẩm chất nhân vật:

- Sứ giả vào, đứa trẻ yêu cầu: “Ông về bảo vua sắm cho tôi một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, tôi sẽ tiêu diệt bọn giặc này”. → Sẵn sàng chiến đấu, hi sinh vì đất nước.

- Một tráng sĩ cao hơn trượng, uy phong lẫm liệt. → Thể hiện khí thế hơn người.

- … tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng, đánh giết hết lớp này đến lớp khác, quân giặc bị tiêu diệt.→ Phẩm chất anh hùng chủ động trong tình thế, sức mạnh vượt trội.

- Roi sắt bị gãy, tráng sĩ nhổ tre bên đường để đánh giặc. → Khẳng định sức mạnh phi thường của nhân vật, sự thông minh, nhanh nhẹn trong chiến đấu.

- Đánh giặc xong cưỡi ngựa bay lên trời → Phẩm chất trong sạch, khẳng định hành động chính nghĩa của anh hùng.

Câu hỏi trang 17 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Chi tiết kết thúc truyện ở phần 4 có gì đáng chú ý?

Trả lời:

Chi tiết kết thúc:

- Vua phong Thánh Gióng là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ ngay tại quê hương, mở hội làng Gióng. → Ca ngợi, tôn vinh công lao của anh hùng.

- Bụi tre đằng ngà do ngựa phun lửa cháy, dấu chân ngựa biến thành ao hồ, lửa thiêu cháy một làng nên gọi là làng Cháy. → Giải thích nguồn gốc và phong tục theo quan niệm dân gian.

b. Sau khi đọc

Câu 1 trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Hãy nêu một số sự kiện chính của truyện Thánh Gióng.

Trả lời:

Một số sự kiện chính của truyện Thánh Gióng: Sự ra đời kỳ lạ của Thánh Gióng → Thánh Gióng biết nói và yêu cầu đi đánh giặc → Gióng lớn nhanh chóng → Vươn vai mặc áo giáo sắt, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt → Thánh Gióng đánh tan quân giặc → Sau đó, người và ngựa bay lên trời.

Câu 2 trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Trong truyện, Thánh Gióng thể hiện những phẩm chất nào? Tên truyện Thánh Gióng gợi cho em suy nghĩ gì về thái độ của người kể đối với nhân vật Gióng?

Trả lời:

- Trong truyện, Thánh Gióng thể hiện phẩm chất của một anh hùng kiên cường, bất khuất trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm.

+ Yêu cầu sứ giả chuẩn bị tư trang để chiến đấu → Sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì đất nước.

+ Đến nơi có giặc để chặn đánh → Phẩm chất anh hùng chủ động trong tình thế, sức mạnh vượt trội.

+ Nhổ tre để thay thế roi sắt bị gãy → Khẳng định sức mạnh phi thường và sự nhanh nhạy của anh hùng trong chiến đấu.

+ Đánh giặc xong cưỡi ngựa bay lên trời → Phẩm chất trong sạch, khẳng định hành động chính nghĩa của anh hùng.

- Tên truyện Thánh Gióng gợi cho em suy nghĩ về thái độ của người kể: Ca ngợi và tôn vinh Thánh Gióng, một trong “Tứ bất tử” (tên gọi chung của bốn vị thánh bất tử trong tín ngưỡng Việt Nam), biểu tượng cho tinh thần chống ngoại xâm và sức mạnh tuổi trẻ.

Câu 3 trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Tìm các chi tiết cho thấy truyện có liên quan đến lịch sử.

Trả lời:

Các chi tiết liên quan đến lịch sử:

- Cuộc chiến đấu giữa dân ta và quân xâm lược phương Bắc.

- Vũ khí bằng sắt, thép được chế tạo bởi người Việt cổ.

- Toàn dân đoàn kết, sử dụng mọi nguồn lực để chống quân giặc, đẩy lùi chúng khỏi lãnh thổ.

Câu 4 trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Tìm những chi tiết kỳ ảo trong truyện Thánh Gióng. Những chi tiết đó có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung?

Trả lời:

- Các chi tiết kỳ ảo trong truyện Thánh Gióng:

+ Bà mẹ thụ thai từ dấu chân lớn trên đồng.

+ Mang thai mười hai tháng; ba tuổi mà cậu bé vẫn chưa biết đi đứng, nói cười.

+ Khi sứ giả đến tìm người tài giúp cứu nước, Gióng bỗng dưng cất tiếng nói xin đi đánh giặc.

+ Gióng lớn nhanh chóng, ăn bao nhiêu cũng không no, áo mặc bao nhiêu cũng rách.

+ Nghe tin giặc đến, Gióng biến thành một tráng sĩ cao lớn.

+ Ngựa sắt vừa hí vừa phun lửa.

+ Nhổ tre để đánh giặc, quân địch bị tiêu diệt.

+ Sau khi dẹp giặc xong, Gióng và ngựa sắt bay lên trời.

+ Lửa ngựa thiêu rụi một làng, làm tre chuyển màu vàng, dấu chân ngựa thành ao hồ,...

- Tác dụng của các chi tiết này: Xây dựng hình ảnh một anh hùng chống giặc ngoại xâm, qua đó thể hiện lòng yêu nước và sức mạnh của dân tộc.

Câu 5 trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Theo em, truyện phản ánh hiện thực và ước mơ gì của cha ông ta?

Trả lời:

Truyện phản ánh hiện thực và ước mơ của cha ông ta:

- Sự thật là nhân dân đã đứng lên chống lại quân thù.

- Mơ ước về một hình mẫu anh hùng tràn đầy sức mạnh, khí thế.

- Phản ánh sức mạnh tiềm tàng và sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc.

Câu 6 trang 18 SGK Ngữ văn 6 tập 1: Vì sao Đại hội thể dục thể thao dành cho học sinh phổ thông Việt Nam được gọi là Hội khỏe Phù Đổng?

Trả lời:

Lý do đặt tên:

- Hội thi dành cho học sinh các cấp – đại diện cho Thánh Gióng trong thời đại mới.

- Thánh Gióng là biểu tượng của tinh thần chiến thắng chống ngoại xâm và sức mạnh tuổi trẻ, phù hợp với ý nghĩa của hội thi thể thao.

- Mục tiêu của Đại hội thể dục thể thao là nâng cao sức khỏe để học tập, lao động và góp phần bảo vệ, xây dựng Tổ quốc sau này.

1. Chuẩn bị
Ôn lại khái niệm về truyện truyền thuyết từ phần Kiến thức ngữ văn và chuẩn bị đọc truyện Thánh Gióng. Đọc kỹ truyện để lưu ý các điểm sau:
Truyện xảy ra vào thời kỳ nào? Nội dung chính là gì? Ai là nhân vật chính?
Truyện có liên quan đến các sự kiện lịch sử nào? Chi tiết nào là tưởng tượng, kì ảo?
Truyện ca ngợi hay phê phán điều gì? Liên hệ điều đó với cuộc sống hiện tại và bản thân bạn?

Bài làm:

+ Thời điểm xảy ra: Vào thời kỳ Hùng Vương thứ sáu.

+ Nội dung: Kể về một cậu bé sinh ra một cách kỳ lạ, ở tuổi ba không biết nói, không biết cười, nhưng khi đất nước gặp nguy, cậu lớn nhanh như thổi, cưỡi ngựa sắt, mặc giáp sắt, đánh tan quân thù.

+ Nhân vật chính: Thánh Gióng.

+ Liên hệ lịch sử: Truyền thuyết Thánh Gióng phản ánh các cuộc chiến tranh ác liệt giữa dân tộc và giặc ngoại xâm, sự phát triển vũ khí bằng sắt và tinh thần đoàn kết chống ngoại xâm của người Việt cổ.

• Chi tiết kì ảo:
  • Mẹ cậu bé chỉ cần ướm chân vào dấu vết lạ mà thụ thai.
  • Thai mười hai tháng; ba tuổi mà cậu vẫn không biết đi đứng, nói cười.
  • Gióng bỗng nhiên nói xin đi đánh giặc khi sứ giả đến.
  • Gióng lớn nhanh chóng, ăn không no, áo vừa mặc đã rách.
  • Giặc đến, Gióng trở thành một tráng sĩ cao lớn.
  • Ngựa sắt có thể hí và phun lửa.
  • Nhổ tre bên đường đánh giặc, giặc tan vỡ.
  • Sau khi đánh giặc xong, Gióng và ngựa sắt bay lên trời.
  • Ngựa phun lửa thiêu cháy làng, chân ngựa thành ao hồ, tre ngả màu vàng.

Truyền thuyết Thánh Gióng tôn vinh cuộc chiến chống ngoại xâm, truyền thống đoàn kết và sự cống hiến của cộng đồng trong bảo vệ tổ quốc.

=> Để lại bài học quý báu cho thế hệ sau về việc gìn giữ và bảo vệ đất nước.

2. Đọc hiểu:
* Câu hỏi giữa bài:
Lưu ý những chi tiết khác thường ở phần 1?
Câu nói đầu tiên của cậu bé là gì?
Ai đã góp phần nuôi dưỡng cậu bé?
Những chi tiết nào làm nổi bật phẩm chất của nhân vật?
Chi tiết kết thúc truyện ở phần 4 có gì đáng chú ý?

Bài làm:

? Những chi tiết khác thường ở phần 1?

Chi tiết khác thường:

• Người vợ ướm chân vào dấu vết lạ rồi thụ thai, sinh ra cậu bé ba tuổi vẫn không biết nói, biết cười, không biết đi đứng, cứ nằm ở đâu thì ở đó.

? Câu nói đầu tiên của cậu bé là gì?

Câu nói đầu tiên: “Mẹ hãy mời sứ giả vào đây.”

? Ai đã góp phần nuôi dưỡng cậu bé?

Cha mẹ và bà con làng xóm đã chung tay góp gạo nuôi cậu bé.

? Những chi tiết nào làm nổi bật phẩm chất của nhân vật?

Cậu bé nghe tiếng rao bỗng cất tiếng nói: “Mẹ hãy mời sứ giả vào đây.” Khi sứ giả đến, cậu bé yêu cầu: “Ông về báo vua chuẩn bị cho tôi một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một bộ giáp sắt! Tôi sẽ đánh tan lũ giặc.” => Phẩm chất: chiến đấu dũng cảm, yêu nước, sẵn sàng hy sinh.

Chi tiết roi sắt gãy, Thánh Gióng nhổ tre bên đường thay roi đánh giặc, khẳng định sức mạnh phi thường và sự thông minh của anh hùng trong chiến đấu.

Chi tiết Gióng cưỡi ngựa về trời => Phẩm chất: trong sạch, không màng vật chất, không quan tâm danh dự.

? Chi tiết kết thúc truyện ở phần 4 có gì đáng chú ý?

Hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt về trời thể hiện niềm tin của nhân dân vào sự bất tử của anh hùng đánh giặc, trở thành biểu tượng tinh thần sâu sắc trong tâm hồn nhân dân. Điều này nhấn mạnh rằng, anh hùng bảo vệ đất nước sẽ sống mãi trong trí nhớ của nhân dân, được tôn vinh và ghi nhớ qua các thế hệ. Đồng thời, đây là bài học quý giá về lòng yêu nước và sự kiên cường trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm.

* Câu hỏi cuối bài:
1. Nêu một số sự kiện chính trong truyện Thánh Gióng.
2. Trong truyện, Thánh Gióng bộc lộ những phẩm chất nào? Tên truyện Thánh Gióng gợi ý suy nghĩ gì về thái độ của người kể đối với nhân vật Gióng?
3. Tìm các chi tiết cho thấy truyện có liên quan đến lịch sử.
4. Tìm những chi tiết hoang đường, kì ảo trong truyện Thánh Gióng. Những chi tiết đó có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung?
5. Theo bạn, truyện phản ánh hiện thực và ước mơ gì của cha ông?
6. Vì sao Đại hội thể dục thể thao cho học sinh Việt Nam được gọi là Hội khỏe Phù Đồng?

Bài làm:

1. Các sự kiện chính:

(1) Sự ra đời của Gióng;

(2) Gióng biết nói và nhận trách nhiệm đánh giặc;

(3) Gióng lớn nhanh chóng;

(4) Gióng trở thành tráng sĩ, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt ra trận;

(5) Gióng đánh tan giặc;

(6) Gióng lên núi, bỏ giáp sắt lại, bay về trời;

(7) Vua phong danh hiệu và lập đền thờ.

(8) Những dấu tích còn lại của truyện Thánh Gióng.

2. Phẩm chất: Anh hùng chống ngoại xâm, bảo vệ mùa màng, được tôn vinh là vị thần đứng đầu trong “Tứ bất tử”.

3. Truyền thuyết Thánh Gióng có liên quan đến lịch sử thời Hùng Vương Thứ sáu, ở làng Gióng:

– Có các cuộc chiến tranh giữa dân tộc và giặc ngoại xâm.

– Người Việt đã chế tạo vũ khí bằng sắt, thép.

– Người Việt cổ đã đoàn kết chống giặc ngoại xâm.

4. Chi tiết hoang đường, kì ảo trong truyện và tác dụng:

+ Gióng bỗng nhiên nói xin đi đánh giặc khi sứ giả đến.

+ Gióng lớn nhanh chóng, áo vừa mặc đã rách.

+ Gióng trở thành tráng sĩ cao lớn.

+ Ngựa sắt có thể hí và phun lửa.

+ Nhổ tre đánh giặc, giặc tan vỡ.

=> Ý nghĩa: Xây dựng hình tượng lòng yêu nước và sức mạnh chống giặc của nhân dân.

5. Truyền thuyết thể hiện ước mơ và hình mẫu của anh hùng chống giặc ngoại xâm, đồng thời thể hiện sức mạnh tiềm tàng trong con người.

6. Lí do tên gọi:

– Hội thi dành cho lứa tuổi thiếu niên, tương tự như Thánh Gióng trong thời đại mới.

– Hình ảnh Thánh Gióng biểu trưng cho sức mạnh và tinh thần chiến thắng, phù hợp với ý nghĩa hội thi thể thao.

– Mục tiêu của hội thi là để học tập, lao động, và góp phần bảo vệ, xây dựng đất nước.

1. Chuẩn bị bài soạn truyện Thánh Gióng trang 13 trong Sách Cánh Diều

Ôn lại khái niệm về truyện truyền thuyết trong phần Kiến thức ngữ văn để áp dụng khi đọc hiểu văn bản này. Đọc trước truyện Thánh Gióng.

Khi tiếp cận truyện truyền thuyết, hãy chú ý:

• Truyện diễn ra vào thời kỳ nào? Nội dung chính là gì? Ai là nhân vật nổi bật?
• Truyện liên quan đến sự kiện lịch sử nào? Những chi tiết nào là tưởng tượng kỳ ảo?
• Truyện nhằm ca ngợi hay chỉ trích điều gì? Điều đó có liên quan như thế nào đến thực tế hiện tại và với bản thân em?

=> Giải đáp

+ Thời điểm: thời kỳ Hùng Vương thứ sáu

+ Câu chuyện về một cậu bé sinh ra kỳ lạ, ba tuổi vẫn chưa biết nói, không cười, nằm yên một chỗ, nhưng khi đất nước gặp nguy hiểm, cậu lớn nhanh, cưỡi ngựa sắt, mặc giáp sắt, đánh bại quân thù.

+ Nhân vật chính: Thánh Gióng

+ Truyền thuyết Thánh Gióng phản ánh sự thật lịch sử thời Hùng Vương:

• Có những cuộc chiến khốc liệt giữa dân tộc ta và kẻ xâm lược từ phương Bắc.
• Người Việt thời kỳ đó đã chế tạo vũ khí bằng sắt và thép.
• Người Việt cổ đã đoàn kết chống lại kẻ thù, sử dụng tất cả các phương tiện để chiến đấu.

+ Các yếu tố kỳ ảo trong truyện:

• Bà mẹ chỉ thử chân mình vào vết chân lạ để thụ thai.
• Mang thai đến mười hai tháng; ba tuổi mà cậu bé chưa biết đi, không biết cười.
• Khi sứ giả đến tìm người giúp vua đánh giặc, Gióng đột ngột cất tiếng yêu cầu tham gia chiến đấu.
• Gióng lớn nhanh, ăn không no, áo vừa may đã rách.
• Gióng biến thành tráng sĩ khổng lồ khi quân địch đến.
• Ngựa sắt có thể hí và phun lửa.
• Nhổ tre ven đường để đánh giặc, khiến kẻ thù tan tác.
• Sau khi chiến thắng, Gióng và ngựa sắt từ từ bay lên trời.
• Ngựa phun lửa thiêu cháy làng, chân ngựa tạo thành ao hồ, tre đổi màu vàng óng...

Truyện Thánh Gióng ca ngợi cuộc chiến chống ngoại xâm, truyền thống huy động sức mạnh cộng đồng, sử dụng mọi phương tiện để chiến đấu.

=> Bài học cho bản thân và thế hệ trẻ về bảo vệ và xây dựng đất nước

2. Hướng dẫn soạn bài văn lớp 6 về Thánh Gióng ngắn gọn

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

? Những chi tiết khác thường ở phần 1 là gì?

Chi tiết khác thường: Người vợ thử chân vào vết chân lớn ở đồng, về nhà thụ thai, sinh ra một đứa bé ba tuổi không biết nói, không cười, không đi, chỉ nằm một chỗ.

? Câu nói đầu tiên của cậu bé là gì?

Câu nói đầu tiên: “Mẹ hãy mời sứ giả vào đây”

? Những ai đã góp phần nuôi cậu bé?

Các thành viên nuôi cậu bé: cha mẹ và bà con trong làng đóng góp gạo nuôi dưỡng cậu.

? Những chi tiết nào nổi bật phẩm chất nhân vật?

Chi tiết nổi bật phẩm chất: Cậu bé nghe tiếng rao và nói: “Mẹ hãy mời sứ giả vào đây”. Khi sứ giả đến, cậu yêu cầu vua sắm cho mình ngựa sắt, roi sắt và áo giáp, và tuyên bố sẽ đánh tan quân giặc => Phẩm chất: yêu nước, sẵn sàng hy sinh.

Chi tiết roi sắt gãy, Gióng nhổ tre làm roi để đánh giặc, khẳng định sức mạnh phi thường và sự thông minh của anh hùng trong chiến đấu.

Chi tiết đánh giặc xong cưỡi ngựa về trời => Phẩm chất: trong sạch, không màng vật chất, không tìm kiếm danh dự.

? Chi tiết kết thúc truyện có gì đặc biệt?

Hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt bay lên trời thể hiện niềm tin vào sự bất tử của anh hùng, trở thành biểu tượng tinh thần sâu sắc trong lòng nhân dân. Điều này nhấn mạnh rằng anh hùng bảo vệ đất nước sẽ sống mãi trong tâm trí nhân dân và được đời đời ghi nhớ, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước và tinh thần kiên cường chống ngoại xâm.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

1. Nêu một số sự kiện chính của truyện Thánh Gióng.

Các sự kiện chính:

(1) Sự ra đời của Gióng;

(2) Gióng biết nói và nhận trách nhiệm đánh giặc;

(3) Gióng lớn nhanh một cách thần kỳ;

(4) Gióng trở thành tráng sĩ mặc giáp sắt, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt ra trận;

(5) Thánh Gióng đánh bại quân giặc;

(6) Thánh Gióng lên núi, bỏ giáp sắt lại và bay lên trời;

(7) Vua phong danh hiệu và lập đền thờ cho Gióng.

(8) Các dấu tích của câu chuyện Thánh Gióng còn lại.

2. Thánh Gióng thể hiện những phẩm chất gì? Tên truyện gợi cho em suy nghĩ gì về thái độ của người kể đối với nhân vật Gióng?

Phẩm chất: Anh hùng chống ngoại xâm, bảo vệ mùa màng, được nhân dân tôn vinh là một trong 'Tứ bất tử'.

3. Tìm các chi tiết cho thấy truyện liên quan đến lịch sử.

Truyền thuyết Thánh Gióng liên quan đến lịch sử thời Hùng Vương Thứ sáu, ở làng Gióng:

– Cuộc chiến khốc liệt giữa dân tộc và kẻ xâm lược.

– Người Việt đã chế tạo vũ khí bằng sắt và thép.

– Người Việt cổ đoàn kết chống kẻ thù.

4. Tìm các chi tiết hoang đường, kỳ ảo trong truyện và tác dụng của chúng.

+ Sứ giả đến tìm người giỏi, Gióng bỗng cất tiếng xin đi chiến đấu.

+ Gióng lớn nhanh, ăn không no, áo bị rách ngay khi mặc.

+ Gióng trở thành tráng sĩ khi giặc đến.

+ Ngựa sắt có thể hí và phun lửa.

+ Gióng nhổ tre đánh giặc => Ý nghĩa: Xây dựng hình mẫu về lòng yêu nước và sức mạnh chống ngoại xâm của nhân dân.

5. Truyện phản ánh hiện thực và ước mơ gì của cha ông ta?

Truyện thể hiện quan niệm và ước mơ về hình mẫu anh hùng chống giặc ngoại xâm, đồng thời nói lên sức mạnh tiềm tàng trong những con người kỳ lạ.

6. Vì sao Đại hội thể dục thể thao học sinh Việt Nam được gọi là Hội khoẻ Phù Đồng?

– Hội thi dành cho tuổi thiếu niên, phù hợp với thời kỳ Thánh Gióng mới.

– Hình ảnh Thánh Gióng là biểu tượng sức mạnh và tinh thần chiến thắng, phù hợp với ý nghĩa của một hội thi thể thao.

– Mục đích hội thi là nâng cao sức khỏe để học tập, lao động, góp phần bảo vệ và xây dựng Tổ quốc trong tương lai.