5 Bài soạn 'Tôi đi học' (Ngữ văn 8 - SGK Cánh diều) chất lượng nhất

Tôi đi học
(Thanh Tịnh).

* Nội dung chính: Văn bản nói về một trang đời gần gũi mà thiêng liêng, đó là kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên với tâm trạng bỡ ngỡ, những cảm xúc mới mẻ, những ấn tượng không quên về trường lớp, thầy cô và bạn bè. Em “như một con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ”.

1. Chuẩn bị.

Yêu cầu: Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

– Khi đọc hiểu truyện ngắn, các em cần lưu ý:

+ Tóm tắt nội dung văn bản (Truyện kể lại sự việc gì? Sự việc ấy xảy ra trong bối cảnh nào? Cốt truyện có gì đặc biệt?,…)

+ Nhân vật chính là ai? Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả ở những phương diện nào (ngoại hình, lời nói, hành động, tâm trạng và mối quan hệ với các nhân vật khác,…)?

+ Ngôn ngữ kể chuyện (trần thuật) có gì đặc sắc?

+ Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm của bản thân để hiểu sâu sắc về truyện và hiểu chính mình.

– Đọc trước văn bản Tôi đi học, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Thanh Tịnh.

Trả lời:

– Khi đọc truyện:

+ Tóm tắt: Truyện ngắn “Tôi đi học” được kể lại theo trình tự thời gian, men theo dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” với kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường. Trong truyện là chất thơ bàng bạc chen lẫn những cảm xúc háo hức, hồi hộp, bất ngờ của nhân vật “tôi” với những hình ảnh thân quen như: con đường, sách vở, quần áo mới, bạn học mới,…Đó là những hình ảnh vừa xa lạ nhưng cũng vừa gần gũi, trang nghiêm giúp nhân vật “tôi” tự tin bước vào ngày học đầu tiên.

+ Nhân vật chính là nhân vật “tôi”. Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả qua các phương diện: lời nói, hành động, tâm trạng, suy nghĩ của nhân vật.

+ Ngôn ngữ trần thuật trong truyện bộc lộ ý thức sử dụng ngôn ngữ có chủ ý của nhà văn, thể hiện quan điểm của tác giả đối với cuộc sống của nhân vật được miêu tả.

+ Cảm xúc ngày đầu tiên đi học: Cái ngày đầu tiên đi học tôi đã trải qua cảm lo lắng, ở một môi trường mới với những con người xa lạ, nhớ nhung cha mẹ, và có chút sợ hãi vì sợ bản thân không hòa nhập được với mọi người.

– Nhà văn Thanh Tịnh:

+ Thanh Tịnh (1911 – 1988) tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế.

– Từ năm 1933, ông đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học và bắt đầu viết văn, làm thơ. Những sáng tác của ông đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, êm dịu, trong trẻo với nhiều tác phẩm đặc sắc: Hận chiến trường (tập thơ, 1937), Quê mẹ (tập truyện ngắn, 1941), Ngậm ngải tìm trầm (tập truyện ngắn, 1943)…

– Năm 2007, ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

2. Đọc hiểu.

Câu 1. Những hình ảnh nào gợi nỗi nhớ cho nhân vật “tôi”?

Trả lời:

– Những hình ảnh gợi nỗi nhớ cho nhân vật “tôi”: thời tiết cuối thu, lá rụng đầy ngoài đường, trên không có những đám mây bàng bạc.

Câu 2. Tranh minh họa liên quan đến nội dung của văn bản như thế nào?

Trả lời:

– Tranh minh họa miêu tả cảnh nhân vật tôi được mẹ dẫn đi trên con đường làng quen thuộc để đến trường. Khung cảnh cuối thu có lá rụng nhiều,…

Câu 3. Chú ý sự thay đổi trong cảm nhận về cảnh vật của nhân vật “tôi”.

Trả lời:

– Cảnh vật buổi mai đầy sương thu, gió lạnh, con đường quen thuộc mà mọi khi mẹ vẫn thường hãy dẫn đi bỗng trở nên lạ so với ngày thường, bởi chính nhân vật “tôi cảm thấy có sự thay đổi trong chính lòng mình.

Câu 4. Phần (2) kể về chuyện gì?

Trả lời:

– Phần (2) kể về sự ngượng ngùng, rụt rè, tâm trạng lo sợ của nhân vật “tôi” và các cậu bạn khác trước sự việc ông đốc trường Mỹ Lý dặn dò cho năm học mới và đưa các em vào lớp học.

Câu 5. Chú ý các hình ảnh so sánh.

Trả lời:

– Hình ảnh so sánh:

+ Họ như chim con đứng trên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngùng e sợ.

+ Họ thèm vụng và ước ao thầm được như những học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ.

+ Hết co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả ban tưởng tượng.

Câu 6. Tâm trạng nhân vật “tôi” thế nào khi được gọi tên?

Trả lời:

– Tâm trạng của nhân vật “tôi” giật mình, lúng túng, cảm thấy như “quả tim ngừng đập” và quên luôn cả việc người mẹ đứng sau mình.

Câu 7. Chú ý hình ảnh và lời nói của ông đốc.

Trả lời:

– Hình ảnh: ông đốc nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động.

– Lời nói: ân cần, nhẹ nhàng căn dặn các em học sinh.

Câu 8. Tại sao các bạn nhỏ lại khóc?

Trả lời:

– Các bạn nhỏ khóc vì phải xếp hàng vào lớp, đồng nghĩa với việc các bạn rời xa vòng tay, sự bao bọc của người thân để bắt đầu cho tiết học đầu tiên.

Câu 9. Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3) như thế nào?

Trả lời:

– Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3):

+ Cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ dâng lên man mác trong lòng khi chú bé khi vào lớp học, cảm thấy một mùi hương lạ xông lên trong lớp.

+ Thấy lạ lạ và hay hay khi mắt hướng về những tấm hình treo trên tường.

+ Không cảm thấy xa lạ khi ngồi cạnh một người bạn mà chưa hề quen biết.

+ Chăm chỉ vòng tay lên bàn nhìn thầy viết và đánh vần theo.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1. Theo em, cốt truyện Tôi đi học thuộc dạng nào dưới đây? Chọn phương án trả lời đúng:

A. Kể lại sự việc khác thường, kì lạ

B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

C. Kể lại sự việc có nội dung trào phúng, châm biếm, hài hước

D. Kể lại sự việc có nội dung giàu tính triết lí

Trả lời:

– Đáp án B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

Câu 2. Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của ai và được nhớ lại theo trình từ nào? Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1).

Trả lời:

– Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của nhân vật “tôi” và được nhớ lại theo trình tự thời gian: Từ hiện tại hồi tưởng về quá khứ, tiết trời cuối thu, hình ảnh em nhỏ tới trường → Dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” về con đường cùng mẹ tới trường → Cảm giác nhân vật “tôi” khi nhìn thấy ngôi trường trong ngày khai giảng → Tâm trạng hồi hộp của nhân vật “tôi” khi ngồi vào chỗ của mình trong tiết học đầu tiên.

– Một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1):

+ Trong tiết trời cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc.

+ Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, đi trên con đường làng dài và hẹp.

+ Dọc đường thấy mấy cậu nhỏ trạc bằng tuổi tôi áo quần tươm tất, nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem mà tôi thèm.

Câu 3. Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp. Chỉ ra tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật.

Trả lời:

– Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp:

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” trên con đường tới trường: Cảm thấy trang trọng và đứng đắn, trong lòng tưng bừng rộn rã khi được mẹ hiền âu yếm nắm tay dẫn đi trên con đường làng quen thuộc dài và hẹp. Chú bé bâng khuâng, tự hào khi thấy mình đã lớn khôn.

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” lúc ở sân trường: Khi đứng trước ngôi trường, chú bé càng hồi hộp, bỡ ngỡ và ngạc nhiên, chú cảm thấy trường của mình vừa xinh xắn vừa oai nghiêm. Khi chú đứng giữa sân trường rộng lớn thì lại mang cảm giác lo sợ vẩn vơ. Và chú bé cũng như nhiều cậu học trò khác, bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa và đi từng bước nhẹ.

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi trống trường vang lên: Chú bé cảm thấy mình bơ vơ, vụng về và đầy lúng túng. Lúc nghe ông đốc đọc tên từng người, chú bé hồi hộp đến mức cảm thấy như “quả tim ngừng đập”

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi trong lớp học: bước vào lớp học với cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ, thấy mọi tấm hình treo trên tường đều lạ lạ và hay hay.

– Tác dụng của việc sử dụng câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật: đã giúp thể hiện rõ nét tâm trạng một cách sâu sắc, xúc động, lột tả được những cung bậc cảm xúc của nhân vật trong sự kiện lần đầu tiên đến trường.

Câu 4. Truyện ngắn Tôi đi học là một truyện ngắn giàu chất trữ tình. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm ấy (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ)?

Trả lời:

– Về nội dung: truyện được kể theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi với những dòng cảm xúc, những diễn biến tâm trạng khác nhau của nhân vật. Đồng thời, cách tác giả xây dựng nhân với với những mỗi quan hệ, những tình cảm bình dị, đầy thân thương song cũng rất dịu dàng và đẹp đẽ.

+ Người thầy “với cặp mắt hiền từ và cảm động”

+ Những người bạn thuở ấu thơ với biết bao kỉ niệm khó quên và cả những người bạn mới quen.

+ Người mẹ với tình yêu thương con vô bờ bến, điều đó được thể hiện rõ nét qua những cảm nhận và cách miêu tả tinh tế, dạt dào cảm xúc của chính tác giả.

– Về hình thức, ngôn ngữ: truyện được nhà văn sử dụng những câu văn giàu cảm xúc với giọng điệu nhẹ nhàng, những hình ảnh so sánh độc đáo và việc sử dụng hàng loại các từ láy

+ Các hình ảnh so sánh: “…như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng”, “…như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”, “…như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ”…
+ Sử dụng từ láy trong việc miêu tả khung cảnh thiên nhiên và tái hiện chân thực, rõ nét cảm xúc bỡ ngỡ, rụt rè của nhân vật tôi trong ngày tựu trường.

Câu 5. Văn bản Tôi đi học nói hộ được những suy nghĩ và tình cảm gì của rất nhiều người đọc? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay như thế nào?

Trả lời:

– Văn bản Tôi đi học được viết lên bằng chính kỉ niệm của những ngày thơ ấu, của ngày đầu tiên đến trường, những trang văn đầy chất thơ và sâu lắng trữ tình. Bởi vậy, thông qua tâm trạng của nhân vật tôi lần đầu tiên đến trường đã phần nào nói lên tâm trạng của biết bao người đã trải qua thời thơ ấu dưới mái trường. Nhà văn Thanh Tịnh đã nói hộ ta biết bao nhiêu điều về cái ngày đầu tiên lưu luyến ấy, khiến ai đã một lần đọc không thể nào không cảm nhận như chính là cảm xúc của mình, là nỗi lòng mình vậy. Đó là sức lây lan kỳ diệu của truyện ngắn trữ tình này nên điều đó vẫn còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay.

Câu 6. Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi” điều gì?

Trả lời:

– Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi”: Chào cậu, ngày đầu tiên đi học thật nhiều cung bậc cảm xúc nhỉ! Chắc có lẽ đây sẽ là ngày mà cậu sẽ không bao giờ quên trên con đường học tập của mình phải không? Hy vọng cậu sẽ có những trải nghiệm thú vị tại ngôi trường này, bên những người bạn đáng yêu, và đặc biệt là cùng với tớ, người sẽ ngồi sát bên, cùng “kề vai sát cánh” với cậu trong năm học này nhé! Chúng ta hãy cùng chăm chỉ học tập và tạo nên những kỉ niệm đẹp đẽ tại nơi đây nhé!

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1. Những hình ảnh nào gợi nỗi nhớ cho nhân vật "tôi"?

=> Xem hướng dẫn giải

Những hình ảnh gợi nỗi nhớ cho nhân vật "tôi" là: Hình ảnh đất trời cuối thu, lá ngoài đường rụng, đám mây bàng bạc trôi trên trờ

Câu 2. Tranh minh họa liên quan đến nội dung của văn bản như thế nào?

=> Xem hướng dẫn giải

Tranh minh họa có hình ảnh một người mẹ đang đưa con đến trường trong tiết trời mùa thu. Điều này giống với nội dung của văn bản kể về một buổi tựu trường trong kí ức nhân vật "tôi".

Câu 3. Phần 2 kể về chuyện gì? 

=> Xem hướng dẫn giải

- Phần 2 kể về cảm xúc của nhân vật “tôi” khi đứng ở sân trường.

Câu 4. Tâm trạng nhân vật "tôi" thế nào khi được gọi tên?

=> Xem hướng dẫn giải

Khi nghe ông đốc đọc tên từng người nhận vật "tôi" cảm thấy như quả tim ngừng đập. Cậu quên cả mẹ đang đứng đằng sau. Khi nghe đến tên mình thì giật mình và lúng túng.

Câu 5. Tại sao các bạn nhỏ lại khóc?

=> Xem hướng dẫn giải

Các bạn nhỏ khóc vì sắp chia tay bố mẹ và cảm lạ lẫm, sợ hãi khi phải bước vào một môi trường mới, vô cùng xa lạ.

Câu 6. Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật "tôi" thể hiện trong phần (3) như thế nào?

=> Xem hướng dẫn giải

Tâm trạng của nhân vật tôi chuyển đổi: cậu vừa bỡ ngỡ với mọi thứ xung quanh nhưng cảm thấy chúng chúng thân quen đến lạ.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1. Theo em, cốt truyện Tôi đi học thuộc dạng nào dưới đây?

A. Kể lại sự việc khác thường, kì lạ

B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

C. Kể lại sự việc có nội dung trào phúng, châm biếm, hài hước

D. Kể lại sự việc có nội dung giàu tính triết lí

=> Xem hướng dẫn giải

B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

Câu 2. Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của ai và được nhớ lại theo trình tự nào? Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần 1.

=> Xem hướng dẫn giải

- Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của nhân vật tôi và được nhớ lại theo trình tự thời gian từ hiện tại hồi tưởng về quá khứ, tiết trời cuối thu, hình ảnh em nhỏ tới trường → Dòng hồi tưởng của nhân vật "tôi" về con đường cùng mẹ tới trường → Cảm giác nhân vật "tôi" khi nhìn thấy ngôi trường trong ngày khai giảng → Tâm trạng hồi hộp của nhân vật "tôi" khi ngồi vào chỗ của mình trong tiết học đầu tiên.

- Một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần 1:

• Trong tiết trời cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc.
• Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, đi trên con đường làng dài và hẹp.
• Dọc đường thấy mấy cậu nhỏ trạc bằng tuổi tôi áo quần tươm tất, nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem mà tôi thèm.

Câu 3. Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp. Chỉ ra tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc hoạ tâm trạng nhân vật.

=> Xem hướng dẫn giải

- Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của nhân vật tôi và được nhớ lại theo trình tự thời gian từ hiện tại hồi tưởng về quá khứ, tiết trời cuối thu, hình ảnh em nhỏ tới trường → Dòng hồi tưởng của nhân vật "tôi" về con đường cùng mẹ tới trường → Cảm giác nhân vật "tôi" khi nhìn thấy ngôi trường trong ngày khai giảng → Tâm trạng hồi hộp của nhân vật "tôi" khi ngồi vào chỗ của mình trong tiết học đầu tiên.

- Một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần 1:

• Trong tiết trời cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc.
• Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, đi trên con đường làng dài và hẹp.
• Dọc đường thấy mấy cậu nhỏ trạc bằng tuổi tôi áo quần tươm tất, nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem mà tôi thèm.

Câu 4. Truyện ngắn Tôi đi học là một truyện ngắn giàu chất trữ tình. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm ấy (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ)?

=> Xem hướng dẫn giải

Nội dung: Toàn bộ tác phẩm là những dòng hồi tưởng, những dòng cảm xúc, những diễn biến tâm trạng khác nhau của nhân vật "tôi". Cách tác giả xây dựng nhân vật với những mối quan hệ, những tình cảm bình dị, thân thương song rất dịu dàng, đẹp đẽ.

Hình thức: Truyện kết hợp hài hòa giữa miêu tả, tự sự và biểu cảm; bố cục được sắp xếp theo dòng hồi tưởng của nhân vật về buổi tựu trường đầu tiên nên dễ cảm nhận.

Ngôn ngữ: Sử dụng những câu văn giàu cảm xúc với giọng điệu nhẹ nhàng, những hình ảnh so sánh độc đáo và việc sử dụng hàng loạt các từ láy trong việc miêu tả khung cảnh thiên nhiên, tái hiện chân thực, rõ nét cảm xúc bỡ ngỡ, rụt rè của nhân vật tôi trong ngày tựu trường.

Câu 5. Văn bản Tôi đi hăn ọc đã nói hộ được những suy nghĩ và tình cảm gì của rất nhiều người đọc? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay như thế nào?

=> Xem hướng dẫn giải

Văn bản Tôi đi học đã thay nhiều người đọc nói lên những nỗi nhớ về những năm tháng một thời cắp sách tới trường. Điều đó khơi dậy trong lòng bao người hình dáng ngày đầu đến trường trong kí ức. Đó là những kỉ niệm đẹp, những khoảnh khắc không thể quên.

Câu 6. Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi” điều gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Nếu bản thân trở thành “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi”: Này cậu, hãy cố gắng học tập thật tốt và trân trọng những năm tháng còn được ngồi trên ghế nhà trường, bởi đó là những kỉ niệm đẹp nhất, hồn nhiên và trong sáng nhất của đời người.

CHUẨN BỊ

Yêu cầu: 

- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc hiểu truyện ngắn, các em cần lưu ý:

+ Tóm tắt nội dung văn bản (Truyện kể lại sự việc gì? Sự việc ấy xảy ra trong bối cảnh nào? Cốt truyện có gì đặc biệt?,...)

+ Nhân vật chính là ai? Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả ở những phương diện nào (ngoại hình, lời nói, hành động, tâm trạng và mối quan hệ với các nhân vật khác,…)?

+ Ngôn ngữ kể chuyện (trần thuật) có gì đặc sắc?

+ Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm của bản thân để hiểu sâu sắc về truyện và hiểu chính mình.

- Đọc trước văn bản Tôi đi học, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Thanh Tịnh.

=> Xem hướng dẫn giải

- Khi đọc truyện:

+ Tóm tắt: Truyện ngắn "Tôi đi học" được kể lại theo trình tự thời gian, men theo dòng hồi tưởng của nhân vật "tôi" với kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường. Trong truyện là chất thơ bàng bạc chen lẫn những cảm xúc háo hức, hồi hộp, bất ngờ của nhân vật "tôi" với những hình ảnh thân quen như: con đường, sách vở, quần áo mới, bạn học mới,...Đó là những hình ảnh vừa xa lạ nhưng cũng vừa gần gũi, trang nghiêm giúp nhân vật "tôi" tự tin bước vào ngày học đầu tiên.

+ Nhân vật chính là nhân vật “tôi”. Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả qua các phương diện: lời nói, hành động, tâm trạng, suy nghĩ của nhân vật.

+ Ngôn ngữ trần thuật trong truyện bộc lộ ý thức sử dụng ngôn ngữ có chủ ý của nhà văn, thể hiện quan điểm của tác giả đối với cuộc sống của nhân vật được miêu tả.

+ Cảm xúc ngày đầu tiên đi học: Cái ngày đầu tiên đi học tôi đã trải qua cảm lo lắng, ở một môi trường mới với những con người xa lạ, nhớ nhung cha mẹ, và có chút sợ hãi vì sợ bản thân không hòa nhập được với mọi người.

- Nhà văn Thanh Tịnh: Sinh năm 1911 mất năm 1988, tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế. Từ năm 1933, ông đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học và bắt đầu viết văn, làm thơ. Những sáng tác của ông đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, êm dịu, trong trẻo với nhiều tác phẩm đặc sắc: Hận chiến trường (tập thơ, 1937), Quê mẹ (tập truyện ngắn, 1941), Ngậm ngải tìm trầm (tập truyện ngắn, 1943)… Năm 2007, ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Tôi đi học

=> Xem hướng dẫn giải

- Giá trị nội dung: 
Dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” trong những ngày đầu đến trường. Những kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò nhất là buổi tựu trường đầu tiên thường được ghi nhớ mãi.
- Giá trị nghệ thuật: 

• Tự sự xen lẫn miêu tả và biểu cảm
• Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của ngày đầu tiên đi học.
• Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo, ghi lại dòng hồi tưởng, liên tưởng của nhân vật “ Tôi”
• Giọng điệu trữ tình trong sáng.

Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tóm tắt nội dung văn bản (Truyện kể lại sự việc gì? Sự việc ấy xảy ra trong bối cảnh nào? Cốt truyện có gì đặc biệt?,…)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và tóm lược lại các nội dung chính.

Lời giải chi tiết:

“Tôi đi học” kể lại câu chuyện về lần đầu tiên đến trường của nhân vật tôi. Trong ngày đầu tiên đi học ấy, khung cảnh quen thuộc trở nên khác lạ. Mọi cảm xúc bồi hồi, náo nức nảy nở trong lòng tôi. Tôi cảm thấy vô cùng lạ lẫm, trước sự hồi hộp và lo lắng cho khoảnh khắc khai trường, tôi còn có suy nghĩ rằng chỉ những ai thành thạo mới cầm nổi bút thước. Ấy thế mà mẹ đã giúp tôi vào lớp, dù tôi có òa khóc lên. Rồi tôi được ngồi vào bàn với bạn bè mới, tôi bắt đầu viết những dòng chữ đầu tiên.

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Nhân vật chính là ai? Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả ở những phương diện nào (ngoại hình, lời nói, hành động, tâm trạng và mối quan hệ với các nhân vật khác,…)?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, tìm ra nhân vật chính và các chi tiết về nhân vật chính

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật chính trong văn bản chính là người kể chuyện xưng tôi.

- Nhân vật tôi được miêu tả qua các phương diện:

+ Tôi là một chú bé chuẩn bị bước vào lớp 1.

+ Cảm xúc: ngày đầu tiên đi học đã khiến trong tôi nảy nở nhiều cảm xúc khó tả (náo nức, lạ lẫm, sợ hãi,...)

+ Suy nghĩ:  tôi được miêu tả qua dòng hồi tưởng với những suy nghĩ đúng với lứa tuổi (những suy nghĩ lạ lẫm, lo sợ trong ngày đầu tiên đi học).

+ Hành động, lời nói: Cẩn thận nâng niu mấy quyển sách, xin mẹ được cầm bút thước, viết dòng chữ đầu tiên,...

Chuẩn bị 3

- Nhân vật chính trong văn bản chính là người kể chuyện xưng tôi.

- Nhân vật tôi được miêu tả qua các phương diện:

+ Tôi là một chú bé chuẩn bị bước vào lớp 1.

+ Cảm xúc: ngày đầu tiên đi học đã khiến trong tôi nảy nở nhiều cảm xúc khó tả (náo nức, lạ lẫm, sợ hãi,...)

+ Suy nghĩ:  tôi được miêu tả qua dòng hồi tưởng với những suy nghĩ đúng với lứa tuổi (những suy nghĩ lạ lẫm, lo sợ trong ngày đầu tiên đi học).

+ Hành động, lời nói: Cẩn thận nâng niu mấy quyển sách, xin mẹ được cầm bút thước, viết dòng chữ đầu tiên,...

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và nhận xét về nghệ thuật trần thuật của ngôn ngữ kể chuyện.

Lời giải chi tiết:

Ngôn ngữ kể chuyện: Đan xen tự sự, miêu tả, bố cục chặt chẽ, thống nhất. Mang chất thơ tinh tế, nhẹ nhàng.

Chuẩn bị 4

Câu 4 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Đọc trước văn bản Tôi đi học, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Thanh Tịnh.

Phương pháp giải:

Đọc trước văn bản và tìm hiểu các thông tin về tác giả.

Lời giải chi tiết:

- Thanh Tịnh (1911 – 1988) tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế.

- Từ năm 1933, ông đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học và bắt đầu viết văn, làm thơ.

- Sáng tác của ông đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, êm dịu, trong trẻo

- Tác phẩm chính: Hận chiến trường (tập thơ, 1937), Quê mẹ (tập truyện ngắn, 1941), Ngậm ngải tìm trầm (tập truyện ngắn, 1943)…

- Ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Những hình ảnh nào gợi nỗi nhớ cho nhân vật “tôi”?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần đầu của văn bản và tìm các hình ảnh gợi nỗi nhớ cho nhân vật “tôi”.

Lời giải chi tiết:

Những điều gợi nỗi nhớ cho nhân vật tôi: cuối thu lá rụng, mây bàng bạc, mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ.

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tranh minh họa liên quan đến nội dung của văn bản như thế nào?

Phương pháp giải:

Xem kĩ tranh minh hoạ và so sánh với nội dung của văn bản.

Lời giải chi tiết:

Tranh minh hoạ là hình ảnh một người mẹ dắt con đến trường trong khung cảnh mùa thu, hình ảnh minh hoạ này rất phù hợp với chủ đề, nội dung của văn bản khi nói về ngày đầu tiên đi học. Đây cũng là hình ảnh đầu tiên xuất hiện đầu văn bản.

Đọc hiểu 3

Câu 3 (trang 15, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Phần (2) kể về chuyện gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (2) và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Phần (2) kể về cảm nhận của nhân vật tôi lúc ở sân trường khi nghe tiếng trống tập trung, khi rời tay mẹ và chứng kiến các bạn học sinh khác khóc, khi được ông đốc an ủi.

Đọc hiểu 4

Câu 4 (trang 16, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tâm trạng nhân vật “tôi” thế nào khi được gọi tên?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (2) và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Tâm trạng nhân vật “tôi” khi được gọi tên: giật mình, lúng túng, sợ hãi như quả tim ngừng đập.

Đọc hiểu 5

Câu 5 (trang 17, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tại sao các bạn nhỏ lại khóc?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (2), dựa vào tâm trạng của nhân vật tôi và hoàn cảnh của sự việc để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Các bạn nhỏ khóc bởi vì đây là lần đầu tiên các bạn phải rời xa bố mẹ và bước vào một môi trường mới. Cảm giác đó khiến các bạn nhỏ chưa thể thích ứng và lo sợ.

Đọc hiểu 6

Câu 6 (trang 17, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3) như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (3) và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3): cảm nhận được mùi hương lạ, thấy lạ với bức hình treo trên tường, lạm nhận bàn ghế, chỗ ngồi là của mình; không hề thấy xa lạ với người bạn mới ngồi bên; nhìn theo cánh chim... một kỉ niệm cũ sống lại.

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 18, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Theo em, cốt truyện Tôi đi học thuộc dạng nào dưới đây?

A. Kể lại sự việc khác thường, kì lạ

B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

C. Kể lại sự việc có nội dung trào phúng, châm biếm, hài hước

D. Kể lại sự việc có nội dung giàu tính triết lí

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 18, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của ai và được nhớ lại theo trình tự nào? Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1).

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của nhân vật tôi và được nhớ lại theo trình tự thời gian (hiện tại-> quá khứ), không gian (trên đường đến trường → sân trường Mĩ Lí → trong lớp học).

Một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1):

+ Buổi mai đầy sương thu và gió lạnh.

+ Con đường quen thuộc trở nên xa lạ.

+ Cảnh vật thay đổi vì chính lòng “tôi” thay đổi.

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 18, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp. Chỉ ra tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp:

- Trên đường cùng mẹ đến trường: thấy “lạ”, trong lòng “đang có sự thay đổi lớn”, cảm thấy trang trọng và đứng đắn; Nâng niu mấy quyển vở, muốn thử sức cầm bút.

- Mới đến trường: ngạc nhiên, cảm thấy nhỏ bé, lo sợ.

- Nghe gọi tên và rời tay mẹ: giật mình, lúng túng, sợ hãi như quả tim ngừng đập.

- Ngồi trong lớp: mùi hương lạ, thấy lạ với bức hình treo trên tường, lạm nhận bàn ghế, chỗ ngồi là của mình; không hề thấy xa lạ với người bạn mới ngồi bên; Nhìn theo cánh chim... một kỉ niệm cũ sống lại.

Tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật:

- “... những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng” => tình cảm đẹp đẽ, trong sáng của cậu bé lần đầu đi học.

- “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi” => tâm hồn mơ mộng của trẻ thơ không bận tâm quá nhiều điều gì.

- “Họ như con chim non đứng bên bờ tổ nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ” => sự non nớt, khát vọng của những cậu học sinh.

- “Hết co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả banh tưởng tượng”=> lòng người hồi hộp với tiếng trống.

- “trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn, vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp”=> cái nhìn đẹp đẽ của trẻ thơ về ngôi trường.

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 18, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Truyện ngắn Tôi đi học là một truyện ngắn giàu chất trữ tình. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm ấy (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ)?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và nhận xét về nghệ thuật của văn bản.

Lời giải chi tiết:

Chất trữ tình của truyện được tạo nên bởi: chủ đề trong sáng, lời kể tự nhiên giàu chất biểu cảm theo dòng hồi tưởng của tác giả, kết hợp hài hòa giữa kể tả và bộc lộ tâm trạng cảm xúc.

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 18, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Văn bản Tôi đi học đã nói hộ được những suy nghĩ và tình cảm gì của rất nhiều người đọc? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và rút ra ý nghĩa.

Lời giải chi tiết:

Dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” trong truyện thật tự nhiên, chân thật và hồn nhiên, khơi gợi kí ức của mỗi người trong ngày đầu tiên tới trường. Đó là cảm xúc bồi hồi, xúc động trước thiên nhiên, con người trong một ngày đặc biệt.

=> Những cảm xúc chân thật, hồn nhiên ngày đầu tiên tới trường sẽ còn sống mãi trong lòng mỗi người. Đó là những cảm xúc trong trẻo, đẹp đẽ nhất.

CH cuối bài 6

Câu 6 (trang 18, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi” điều gì?

Phương pháp giải:

Tưởng tượng mình là một người bạn của nhân vật “tôi” và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi” rằng: Chào bạn! Rất vui khi chúng ta được ngồi cạnh nhau trong lớp học này. Cậu và tớ hãy cùng nhau cố gắng nhé!

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc hiểu truyện ngắn, các em cần lưu ý:

+ Tóm tắt nội dung văn bản (Truyện kể lại sự việc gì? Sự việc ấy xảy ra trong bối cảnh nào? Cốt truyện có gì đặc biệt?,...)

+ Nhân vật chính là ai? Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả ở những phương diện nào (ngoại hình, lời nói, hành động, tâm trạng và mối quan hệ với các nhân vật khác,…)?

+ Ngôn ngữ kể chuyện (trần thuật) có gì đặc sắc?

+ Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm của bản thân để hiểu sâu sắc về truyện và hiểu chính mình.

- Đọc trước văn bản Tôi đi học, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Thanh Tịnh.

Trả lời:

- Khi đọc truyện:

+ Tóm tắt: Truyện ngắn "Tôi đi học" được kể lại theo trình tự thời gian, men theo dòng hồi tưởng của nhân vật "tôi" với kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường. Trong truyện là chất thơ bàng bạc chen lẫn những cảm xúc háo hức, hồi hộp, bất ngờ của nhân vật "tôi" với những hình ảnh thân quen như: con đường, sách vở, quần áo mới, bạn học mới,...Đó là những hình ảnh vừa xa lạ nhưng cũng vừa gần gũi, trang nghiêm giúp nhân vật "tôi" tự tin bước vào ngày học đầu tiên.

+ Nhân vật chính là nhân vật “tôi”. Nhân vật ấy được nhà văn miêu tả qua các phương diện: lời nói, hành động, tâm trạng, suy nghĩ của nhân vật.

+ Ngôn ngữ trần thuật trong truyện bộc lộ ý thức sử dụng ngôn ngữ có chủ ý của nhà văn, thể hiện quan điểm của tác giả đối với cuộc sống của nhân vật được miêu tả.

+ Cảm xúc ngày đầu tiên đi học: Cái ngày đầu tiên đi học tôi đã trải qua cảm lo lắng, ở một môi trường mới với những con người xa lạ, nhớ nhung cha mẹ, và có chút sợ hãi vì sợ bản thân không hòa nhập được với mọi người.

- Nhà văn Thanh Tịnh:

+ Thanh Tịnh (1911 – 1988) tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại ô thành phố Huế.

- Từ năm 1933, ông đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học và bắt đầu viết văn, làm thơ. Những sáng tác của ông đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, êm dịu, trong trẻo với nhiều tác phẩm đặc sắc: Hận chiến trường (tập thơ, 1937), Quê mẹ (tập truyện ngắn, 1941), Ngậm ngải tìm trầm (tập truyện ngắn, 1943)…

- Năm 2007, ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Văn bản nói về một trang đời gần gũi mà thiêng liêng, đó là kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên với tâm trạng bỡ ngỡ, những cảm xúc mới mẻ, những ấn tượng không quên về trường lớp, thầy cô và bạn bè. Em “như một con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ”.

*Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Những hình ảnh nào gợi nỗi nhớ cho nhân vật “tôi”?

Trả lời:

- Những hình ảnh gợi nỗi nhớ cho nhân vật “tôi”: thời tiết cuối thu, lá rụng đầy ngoài đường, trên không có những đám mây bàng bạc.

Câu 2 (trang 15 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tranh minh họa liên quan đến nội dung của văn bản như thế nào?

Trả lời:

- Tranh minh họa miêu tả cảnh nhân vật tôi được mẹ dẫn đi trên con đường làng quen thuộc để đến trường. Khung cảnh cuối thu có lá rụng nhiều,…

Câu 3 (trang 15 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý sự thay đổi trong cảm nhận về cảnh vật của nhân vật “tôi”.

Trả lời:

- Cảnh vật buổi mai đầy sương thu, gió lạnh, con đường quen thuộc mà mọi khi mẹ vẫn thường hãy dẫn đi bỗng trở nên lạ so với ngày thường, bởi chính nhân vật “tôi cảm thấy có sự thay đổi trong chính lòng mình.

Câu 4 (trang 15 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Phần (2) kể về chuyện gì?

Trả lời:

- Phần (2) kể về sự ngượng ngùng, rụt rè, tâm trạng lo sợ của nhân vật “tôi” và các cậu bạn khác trước sự việc ông đốc trường Mỹ Lý dặn dò cho năm học mới và đưa các em vào lớp học.

Câu 5 (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý các hình ảnh so sánh.

Trả lời:

- Hình ảnh so sánh:

+ Họ như chim con đứng trên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngùng e sợ.

+ Họ thèm vụng và ước ao thầm được như những học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ.

+ Hết co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả ban tưởng tượng.

Câu 6 (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tâm trạng nhân vật “tôi” thế nào khi được gọi tên?

Trả lời:

- Tâm trạng của nhân vật “tôi” giật mình, lúng túng, cảm thấy như “quả tim ngừng đập” và quên luôn cả việc người mẹ đứng sau mình.

Câu 7 (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý hình ảnh và lời nói của ông đốc.

Trả lời:

- Hình ảnh: ông đốc nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động.

- Lời nói: ân cần, nhẹ nhàng căn dặn các em học sinh.

Câu 8 (trang 17 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tại sao các bạn nhỏ lại khóc?

Trả lời:

Các bạn nhỏ khóc vì phải xếp hàng vào lớp, đồng nghĩa với việc các bạn rời xa vòng tay, sự bao bọc của người thân để bắt đầu cho tiết học đầu tiên.

Câu 9 (trang 17 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3) như thế nào?

Trả lời:

- Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3):

+ Cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ dâng lên man mác trong lòng khi chú bé khi vào lớp học, cảm thấy một mùi hương lạ xông lên trong lớp.

+ Thấy lạ lạ và hay hay khi mắt hướng về những tấm hình treo trên tường.

+ Không cảm thấy xa lạ khi ngồi cạnh một người bạn mà chưa hề quen biết.

+ Chăm chỉ vòng tay lên bàn nhìn thầy viết và đánh vần theo.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Theo em, cốt truyện Tôi đi học thuộc dạng nào dưới đây? Chọn phương án trả lời đúng:

A. Kể lại sự việc khác thường, kì lạ

B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

C. Kể lại sự việc có nội dung trào phúng, châm biếm, hài hước

D. Kể lại sự việc có nội dung giàu tính triết lí

Trả lời:

Đáp án B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ

Câu 2 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của ai và được nhớ lại theo trình từ nào? Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1).

Trả lời:

- Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của nhân vật “tôi” và được nhớ lại theo trình tự thời gian: Từ hiện tại hồi tưởng về quá khứ, tiết trời cuối thu, hình ảnh em nhỏ tới trường → Dòng hồi tưởng của nhân vật "tôi" về con đường cùng mẹ tới trường → Cảm giác nhân vật "tôi" khi nhìn thấy ngôi trường trong ngày khai giảng → Tâm trạng hồi hộp của nhân vật "tôi" khi ngồi vào chỗ của mình trong tiết học đầu tiên.

- Một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1):

+ Trong tiết trời cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, trên không có những đám mây bàng bạc.

+ Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, đi trên con đường làng dài và hẹp.

+ Dọc đường thấy mấy cậu nhỏ trạc bằng tuổi tôi áo quần tươm tất, nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem mà tôi thèm.

Câu 3 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp. Chỉ ra tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật.

Trả lời:

- Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp:

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” trên con đường tới trường: Cảm thấy trang trọng và đứng đắn, trong lòng tưng bừng rộn rã khi được mẹ hiền âu yếm nắm tay dẫn đi trên con đường làng quen thuộc dài và hẹp. Chú bé bâng khuâng, tự hào khi thấy mình đã lớn khôn.

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” lúc ở sân trường: Khi đứng trước ngôi trường, chú bé càng hồi hộp, bỡ ngỡ và ngạc nhiên, chú cảm thấy trường của mình vừa xinh xắn vừa oai nghiêm. Khi chú đứng giữa sân trường rộng lớn thì lại mang cảm giác lo sợ vẩn vơ. Và chú bé cũng như nhiều cậu học trò khác, bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa và đi từng bước nhẹ.

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi trống trường vang lên: Chú bé cảm thấy mình bơ vơ, vụng về và đầy lúng túng. Lúc nghe ông đốc đọc tên từng người, chú bé hồi hộp đến mức cảm thấy như “quả tim ngừng đập”

+ Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi trong lớp học: bước vào lớp học với cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ, thấy mọi tấm hình treo trên tường đều lạ lạ và hay hay.

- Tác dụng của việc sử dụng câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật: đã giúp thể hiện rõ nét tâm trạng một cách sâu sắc, xúc động, lột tả được những cung bậc cảm xúc của nhân vật trong sự kiện lần đầu tiên đến trường.

Câu 4 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Truyện ngắn Tôi đi học là một truyện ngắn giàu chất trữ tình. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm ấy (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ)?

Trả lời:

- Về nội dung: truyện được kể theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi với những dòng cảm xúc, những diễn biến tâm trạng khác nhau của nhân vật. Đồng thời, cách tác giả xây dựng nhân với với những mỗi quan hệ, những tình cảm bình dị, đầy thân thương song cũng rất dịu dàng và đẹp đẽ.

+ Người thầy "với cặp mắt hiền từ và cảm động"

+ Những người bạn thuở ấu thơ với biết bao kỉ niệm khó quên và cả những người bạn mới quen.

+ Người mẹ với tình yêu thương con vô bờ bến, điều đó được thể hiện rõ nét qua những cảm nhận và cách miêu tả tinh tế, dạt dào cảm xúc của chính tác giả.

- Về hình thức, ngôn ngữ: truyện được nhà văn sử dụng những câu văn giàu cảm xúc với giọng điệu nhẹ nhàng, những hình ảnh so sánh độc đáo và việc sử dụng hàng loại các từ láy

+ Các hình ảnh so sánh: "...như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng", "...như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi", "...như con chim con đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ"...
+ Sử dụng từ láy trong việc miêu tả khung cảnh thiên nhiên và tái hiện chân thực, rõ nét cảm xúc bỡ ngỡ, rụt rè của nhân vật tôi trong ngày tựu trường.

Câu 5 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Văn bản Tôi đi học nói hộ được những suy nghĩ và tình cảm gì của rất nhiều người đọc? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay như thế nào?

Trả lời:

- Văn bản Tôi đi học được viết lên bằng chính kỉ niệm của những ngày thơ ấu, của ngày đầu tiên đến trường, những trang văn đầy chất thơ và sâu lắng trữ tình. Bởi vậy, thông qua tâm trạng của nhân vật tôi lần đầu tiên đến trường đã phần nào nói lên tâm trạng của biết bao người đã trải qua thời thơ ấu dưới mái trường. Nhà văn Thanh Tịnh đã nói hộ ta biết bao nhiêu điều về cái ngày đầu tiên lưu luyến ấy, khiến ai đã một lần đọc không thể nào không cảm nhận như chính là cảm xúc của mình, là nỗi lòng mình vậy. Đó là sức lây lan kỳ diệu của truyện ngắn trữ tình này nên điều đó vẫn còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay.

Câu 6 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi” điều gì?

Trả lời:

- Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi”: Chào cậu, ngày đầu tiên đi học thật nhiều cung bậc cảm xúc nhỉ! Chắc có lẽ đây sẽ là ngày mà cậu sẽ không bao giờ quên trên con đường học tập của mình phải không? Hy vọng cậu sẽ có những trải nghiệm thú vị tại ngôi trường này, bên những người bạn đáng yêu, và đặc biệt là cùng với tớ, người sẽ ngồi sát bên, cùng “kề vai sát cánh” với cậu trong năm học này nhé! Chúng ta hãy cùng chăm chỉ học tập và tạo nên những kỉ niệm đẹp đẽ tại nơi đây nhé!

Câu 1: Theo bạn, cốt truyện trong tác phẩm Tôi đi học thuộc loại hình nào dưới đây? Chọn phương án đúng:

A. Kể lại những sự việc bất thường, kỳ lạ

B. Kể lại những sự việc đơn giản, đời thường nhưng đầy chất thơ

C. Kể lại những sự việc mang tính châm biếm, trào phúng, hài hước

D. Kể lại những sự việc có nội dung chứa đựng triết lý sâu sắc

=> Đáp án đúng: B. Kể lại những sự việc đơn giản, đời thường nhưng đầy chất thơ

Câu 2: Cảnh vật trong câu chuyện được quan sát từ góc nhìn của ai và được hồi tưởng theo trình tự nào? Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần đầu.

Cảnh vật trong truyện được nhìn qua góc nhìn của nhân vật “tôi” vì câu chuyện được kể từ ngôi thứ nhất. Trình tự hồi tưởng là từ hiện tại trở về quá khứ, phản ánh tâm trạng và không gian của nhân vật qua con đường từ nhà đến trường, vào lớp học tại trường Mĩ Lí.

Một số chi tiết nổi bật trong phần đầu là:

- Một buổi sáng thu đầy sương và gió lạnh, mẹ dẫn nhân vật đến trường qua con đường làng dài và hẹp

- Nhân vật mặc áo vải dù đen dài, cảm thấy mình trang trọng và nghiêm túc.

Câu 3: Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên đến lớp. Nêu tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc thể hiện tâm trạng nhân vật.

Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên đi học:

- Khi mẹ dẫn đến trường: Đi qua con đường quen thuộc nhưng cảm thấy “lạ”; cảm nhận sự trang trọng của ngày đầu tiên khi mặc áo dài đen; thấy các bạn giữ sách, bút gọn gàng nên cũng cẩn thận với sách của mình; muốn thử cầm bút và thước mẹ đang giữ.

- Khi đến sân trường Mĩ Lí: Cảm nhận sự đông đúc, vui vẻ; thấy trường hôm nay đẹp và oai nghiêm; cảm giác lo sợ mơ hồ; thấy các bạn lần đầu đi học cũng lo lắng như mình.

- Khi tiếng trống vang lên: Cảm thấy lạc lõng vì xung quanh đều là người mới lạ; cảm thấy giật mình và lúng túng khi bị gọi tên.

- Trong lớp học: Ngửi thấy mùi hương trong lớp, thấy mọi thứ đều mới mẻ và lạ lẫm; cảm thấy quen thuộc với bạn ngồi cạnh; thấy chú chim bên cửa sổ gợi nhớ những kỉ niệm khi đi chơi.

Tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc thể hiện tâm trạng nhân vật:

- “Tôi không thể quên những cảm giác trong sáng ấy nở rộ trong lòng như những cánh hoa tươi nở giữa bầu trời trong xanh” → Khắc họa sự trân trọng và yêu thương của nhân vật đối với kỉ niệm ngày đầu tiên đi học.

- “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt trên đỉnh núi” → Nổi bật suy nghĩ ngây thơ và trong sáng của nhân vật, một cậu bé nhỏ tuổi.

- “Trường Mỹ Lý trước mắt tôi vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như đình làng Hòa Ấp” → Ngôi trường có ấn tượng đặc biệt trong mắt nhân vật dù đã đến đây chơi vài lần.

- “Họ giống như những con chim non đứng bên tổ nhìn ra bầu trời rộng, muốn bay nhưng còn ngập ngừng e sợ” → Sự non nớt và sợ hãi của những đứa trẻ nhỏ trước thế giới rộng lớn.

Câu 4: Nhiều người nhận xét truyện ngắn này có chất trữ tình phong phú. Theo bạn, yếu tố nào tạo nên đặc điểm này (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ)?

Theo tôi, điều làm cho truyện ngắn này trở nên trữ tình là:

Về nội dung: Truyện kể về kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ nhân vật với lần đầu tiên đi học. Những cảm nhận và góc nhìn của nhân vật về cảnh vật và mọi người xung quanh đều gần gũi và thân thiết, tạo nên bức tranh cuộc sống giản dị nhưng đẹp đẽ.

Về hình thức: Truyện được viết theo trình tự hợp lý và dễ hiểu, kết hợp nhiều biện pháp nghệ thuật như miêu tả, tự sự, biểu cảm một cách hòa quyện.

Về ngôn ngữ: Giọng văn nhẹ nhàng, gần gũi với từ ngữ trong sáng, khắc họa khung cảnh và cảm xúc của ngày đầu tiên đi học một cách rõ nét và đẹp đẽ.

Câu 5: Văn bản Tôi đi học đã diễn tả những suy nghĩ và cảm xúc gì của nhiều độc giả? Ý nghĩa của điều đó đối với cuộc sống hiện tại là gì?

Văn bản Tôi đi học đã diễn tả suy nghĩ và cảm xúc của nhiều người, bao gồm cả tôi, về lần đầu tiên đi học và những ngày tháng cắp sách đến trường. Đây là kỉ niệm cũ nhưng vẫn có ý nghĩa quan trọng trong cuộc sống hiện tại. Bởi đây là kỉ niệm trong sáng và tươi đẹp nhất, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời mỗi người khi còn bé.

Câu 6: Dựa trên trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng bạn là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm đó bạn sẽ nói gì với “tôi”?

Nếu tôi là người bạn tí hon ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện Tôi đi học, tôi sẽ nói: “Chúng ta hãy trở thành bạn tốt, cùng nhau học tập và vui chơi, quý trọng những người xung quanh để sau này có những kỉ niệm đẹp đẽ, theo chúng ta suốt cuộc đời.”