6 Bài soạn nổi bật cho tác phẩm 'Nhưng nó phải bằng hai mày' (Ngữ văn 10)

Câu 1 (trang 80 sách Ngữ văn 10 Tập 1):

a. Mối quan hệ giữa hai nhân vật

- Quan hệ giữa Cải và thầy lí trước phiên xử là một mối quan hệ đã được sắp đặt. Cải tin rằng mình sẽ thắng, nhưng không ngờ thầy lí lại tuyên án đánh mười roi.

b. Đặc điểm độc đáo và hài hước của truyện qua sự kết hợp giữa lời nói và hành động

- Chỉ có thầy lí và Cải mới hiểu các động tác ngầm của nhau.

- Nếu Cải ra hiệu bằng cách xòe năm ngón tay để thể hiện 'lẽ phải' thì thầy lí phản ứng ngay bằng cách úp năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải, ám chỉ rằng 'lẽ phải' đã được nhân đôi.

Câu 2 (trang 80 sách Ngữ văn 10 Tập 1): Nghệ thuật gây cười qua lời nói của thầy lí ở cuối truyện

- Tiếng cười xuất phát từ việc lẽ phải được đo bằng tiền.

- Thầy lí không phủ nhận lẽ phải của Cải nhưng tiếc rằng lẽ phải của Cải không bằng lẽ phải của Ngô.

Câu 3 (trang 80 sách Ngữ văn 10 Tập 1):

- Các nhân vật Ngô và Cải: vừa đáng thương vừa đáng trách.

    + Họ là những nông dân bình thường, đáng thương.

   + Họ cũng đáng trách vì đã dùng tiền để mua lẽ phải.

LUYỆN TẬP (trang 80 sách Ngữ văn 10 Tập 1)

Đặc điểm của thể loại truyện cười

- Nội dung: thường châm biếm, chỉ trích thói hư tật xấu của một bộ phận người.

   + Truyện 'Tam đại con gà' châm biếm thói dấu dốt của thầy đồ.

   + Truyện 'Nhưng nó phải bằng hai mày' chỉ trích thói tham nhũng của quan lại xưa.

- Nghệ thuật tạo tiếng cười:

    + Kết cấu truyện ngắn gọn, mạch lạc và logic.

    + Tạo mâu thuẫn trái tự nhiên, đẩy lên cao trào để tạo tiếng cười.

Câu 1 (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

a. Trước phiên xử, mối quan hệ giữa Cải và thầy lí đã được định sẵn. Cải tự tin mình sẽ thắng kiện, nhưng bất ngờ bị thầy lí tuyên án đánh mười roi.

b. Ngôn ngữ công khai được mọi người biết, nhưng 'ngôn ngữ' ngầm qua động tác chỉ thầy lí và Cải mới hiểu. Khi Cải ra hiệu năm ngón tay là 'lẽ phải', thầy lí phản ứng bằng cách xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải, ám chỉ 'lẽ phải' đã được nhân đôi.

Câu 2 (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

- Khi Cải yêu cầu 'xét lại, lẽ phải thuộc về con!', thầy lí không phủ nhận nhưng nói rằng 'Tao biết mày phải… nhưng nó phải… bằng hai mày!'. Tiếng cười phát sinh từ việc lẽ phải được đo bằng tiền. Đối với thầy lí, lẽ phải không chỉ là số tiền mà còn là mức độ của nó.

Câu 3 (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

- Đánh giá về Ngô và Cải: Cải là người thất bại trong vụ kiện, rơi vào tình cảnh thảm hại khi vừa mất tiền vừa bị đánh. Câu chuyện phê phán cả hai nhân vật, cho thấy sự tham lam của quan lại sẽ ngày càng tồi tệ nếu có những người như Ngô và Cải.

=> Họ vừa đáng thương, vừa đáng trách.

Luyện tập

 Câu hỏi (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Đặc điểm của thể loại truyện cười:

- Nội dung: Châm biếm, chỉ trích thói hư tật xấu trong cộng đồng hoặc xã hội.

+ Truyện “Tam đại con gà” châm biếm thầy đồ dốt nát nhưng tự mãn.

+ Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” chỉ trích thói tham nhũng của quan lại xưa.

- Nghệ thuật: Truyện cười thường tạo mâu thuẫn trái tự nhiên để gây cười.

+ Truyện “Tam đại con gà” tạo mâu thuẫn giữa sự dốt nát và vẻ bề ngoài tự mãn của thầy đồ.

+ Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” t

Tóm tắt

Cải và Ngô kiện nhau, Cải đưa trước thầy lí năm đồng, Ngô mười đồng. Khi xử kiện, Cải bị phạt roi. Nó vội xòe năm ngón tay cho thầy lí thấy mình đúng. Thầy lí đáp lại bằng cách xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải, nói: “…Nhưng… nó lại phải… bằng hai mày!”.

Câu 1 (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Phân tích tính kịch trong đoạn: 'Cải vôi xòe năm ngón tay... bằng hai mày'.

Lời giải chi tiết:

- Mối quan hệ giữa Cải và thầy lí trước phiên xử đã được sắp xếp từ trước (Cải đã đưa cho thầy lí năm đồng). Cải tự tin mình sẽ thắng kiện, nhưng bất ngờ bị thầy lí tuyên án đánh mười roi. Cải từ vị thế chủ động chuyển sang bị động và không còn lời nào để nói.

- Điểm độc đáo của câu chuyện là sự kết hợp giữa hai kiểu 'ngôn ngữ'. Ngôn ngữ công khai được tất cả mọi người nghe thấy, nhưng 'ngôn ngữ' ngầm qua động tác chỉ có thầy lí và Cải mới hiểu. Khi Cải ra hiệu năm ngón tay là 'lẽ phải', thầy lí phản ứng ngay bằng cách xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải, cho thấy 'lẽ phải' đã được nhân đôi. Điều này tạo nên sự thú vị cho người đọc qua mối liên hệ giữa lẽ phải, ngón tay và tiền bạc.

   Ý nghĩa tố cáo của câu chuyện là: lẽ phải được tính bằng tiền. Tiền quyết định lẽ phải, tiền nhiều thì lẽ phải nhiều, tiền ít thì lẽ phải ít.

Câu 2 (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Những yếu tố gây cười trong lời nói của thầy Lí ở cuối truyện là gì?

Lời giải chi tiết:

Lời nói của thầy Lí cuối truyện thể hiện sự đồng nhất giữa 'lẽ phải' và số tiền nhận hối lộ, khiến cho 'lẽ phải' có thể đo lường được giống như tiền. Điều này tạo nên tiếng cười.

- Tình huống gây cười đặc sắc (Cải hối lộ tiền mà vẫn bị phạt; thầy lí nhận tiền hối lộ nhưng vẫn đánh người).

- Cảnh cao trào tạo ra tiếng cười lớn. Tại đây, cả ngôn ngữ và hành động của thầy lí đều góp phần tạo nên một chi tiết tinh tế và châm biếm, phê phán công lý của chính quyền phong kiến ở nông thôn.

Câu 3 (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Đánh giá về các nhân vật Ngô và Cải như thế nào?

Lời giải chi tiết:

- Đánh giá về Ngô và Cải:

+ Họ là nông dân bình thường, đáng thương.

+ Tuy nhiên, họ cũng đáng trách vì hành động không đúng (đánh nhau) và không nhận khuyết điểm, còn có hành động hối lộ nhà chức trách.

+ Họ rơi vào tình cảnh bi hài: vừa khốn khổ (bi), lại vừa bị châm biếm (hài).

- Tác giả dân gian không chỉ nhắm vào Ngô và Cải, mà dùng tiếng cười để chỉ trích việc xử án của lí trưởng. Cải mất tiền và còn bị phạt roi, tạo nên tiếng cười chua chát. Họ vừa đáng thương, vừa đáng trách.

Luyện tập

Câu hỏi (trang 80 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Phân tích đặc trưng của thể loại truyện cười qua hai truyện.

Lời giải chi tiết:

- Phân tích dựa trên đặc trưng chung của truyện cười dân gian và các yếu tố gây cười riêng của từng truyện.

a. Về nội dung: Thường châm biếm, chỉ trích thói hư tật xấu trong cộng đồng hoặc xã hội. Tạo ra mâu thuẫn trái tự nhiên để gây cười.

   Trong hai truyện: Truyện “Tam đại con gà” châm biếm thầy đồ dốt nhưng tự mãn. Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” chỉ trích thói tham nhũng của quan lại xưa.

b. Về nghệ thuật: Ngắn gọn, kết cấu mạch lạc, mâu thuẫn phát triển nhanh, kết thúc bất ngờ tạo tiếng cười.

   Trong hai truyện: “Tam đại con gà” tạo mâu thuẫn giữa sự dốt nát bên trong và vẻ bề ngoài tự mãn của thầy đồ. “Nhưng nó phải bằng hai mày” dựa trên mâu thuẫn khi phân xử lẽ phải lại bị 'đo đếm' bằng tiền.

Tóm tắt

Cải và Ngô kiện nhau. Cải đưa trước thầy lí năm đồng, Ngô mười đồng. Khi xử kiện, Cải bị phạt roi. Nó vội xòe năm ngón tay cho thầy lí thấy mình đúng. Thầy lí đáp lại bằng cách xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải, nói: “…Nhưng… nó lại phải… bằng hai mày!”.

I. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

a. Mối quan hệ giữa Cải và thầy lí trước phiên xử đã được sắp đặt từ trước (Cải đã đưa tiền hối lộ thầy lí năm đồng).

b.

- Cải tự tin sẽ thắng kiện, nhưng thầy lí lại quyết định phạt Cải mười roi.

- Thầy lí:

   + Hành động: Xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải.

   + Lời nói: “Tao biết mày đúng… nhưng nó lại phải… gấp đôi mày”.

Câu 2 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

Nghệ thuật gây cười trong lời nói của thầy lí ở cuối truyện: thầy lí xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải của Cải.

=> Sợi dây liên kết rõ ràng giữa: lẽ phải – ngón tay và tiền bạc.

=> Ý nghĩa tố cáo của câu chuyện: đồng tiền quyết định lẽ phải, nhiều tiền thì lẽ phải nhiều, ít tiền thì lẽ phải ít.

Câu 3 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

Nhân vật Cải và Ngô:

- Là nông dân tội nghiệp, vừa đáng thương vừa đáng trách.

- Họ là nạn nhân của chế độ phong kiến.

II. Luyện tập

Đặc trưng của truyện cười qua hai truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” và “Tam đại con gà”:

“Tam đại con gà”: Mâu thuẫn gây cười: thầy đồ dốt nát nhưng tự mãn và ngụy biện.

“Nhưng nó phải bằng hai mày”: Mâu thuẫn gây cười: việc phân xử, công lý bị đo lường bằng tiền.

=> Nội dung truyện cười: thường châm biếm, chế giễu thói hư tật xấu trong một bộ phận người.

=> Nghệ thuật tạo tiếng cười: mâu thuẫn trái tự nhiên, kết cấu truyện ngắn gọn, mạch lạc, mâu thuẫn được đẩy lên cao trào tạo tiếng cười.

Câu 1 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

Quan hệ giữa Cải và thầy lí: đã được thiết lập từ trước khi Cải hối lộ thầy lí năm đồng. Cải tự tin thắng kiện, nhưng cuối cùng bị phạt mười roi.

- Sự hài hước của truyện đến từ sự kết hợp giữa lời nói và hành động (thầy lí nói “nhưng nó phải bằng hai mày” và xòe năm ngón tay trái lên năm ngón tay phải).

   + Mối liên kết logic giữa lẽ phải, ngón tay và tiền bạc được người đọc nhận ra, tạo nên tiếng cười.

Ý nghĩa tố cáo của truyện: lẽ phải có thể mua được bằng tiền, càng nhiều tiền thì lẽ phải càng nghiêng về người có tiền.

Câu 2 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

Nghệ thuật gây cười ở cuối truyện nằm ở việc:

Lời nói của thầy Lí thể hiện sự đồng nhất giữa “lẽ phải” và số tiền nhận hối lộ, khiến lẽ phải trở thành một thứ có thể đo lường được.

   + Thầy lí nhận hối lộ nhưng vẫn ngang nhiên úp bàn tay trái lên bàn tay phải để biện minh cho hành động nhận tiền.

- Tình huống gây cười đặc sắc: Cải hối lộ mà vẫn bị phạt, thầy lí nhận tiền nhưng vẫn đánh.

- Truyện tạo ra tiếng cười sảng khoái với sự kết hợp của ngôn ngữ và hành động của thầy lí:

   + Chi tiết tinh tế và sâu cay khi chỉ trích công lý của chính quyền phong kiến ở nông thôn.

Câu 3 (Trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1)

Nhân vật Ngô và Cải:

   + Là nông dân tội nghiệp, đáng thương.

   + Họ đánh nhau nhưng không nhận lỗi, lại đổ tội cho nhau và đều hối lộ thầy lí.

   + Nhân vật Cải: vừa đáng thương vì đã hối lộ mà vẫn bị đánh, vừa đáng trách vì tiếp tay cho tham nhũng.

   + Nhân vật Ngô: mất tiền và lâm vào kiện cáo.

→ Tóm lại, họ vừa đáng thương, vừa đáng trách.

Luyện tập

Đặc trưng của truyện cười qua hai truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” và “Tam đại con gà”:

- Nội dung: thường châm biếm, chỉ trích thói hư tật xấu của một bộ phận người. Tạo mâu thuẫn trái tự nhiên để gây cười.

   + Truyện “Tam đại con gà” chế giễu thầy đồ dốt nát nhưng tự mãn.

   + Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” chỉ trích thói tham nhũng của quan lại xưa.

- Nghệ thuật tạo tiếng cười:

   + Kết cấu truyện ngắn gọn, mạch lạc, mâu thuẫn được đẩy lên đỉnh điểm tạo tiếng cười.

   + Mâu thuẫn trong “Tam đại con gà” là sự dốt nát được che giấu và biện minh.

   + Mâu thuẫn trong “Nhưng nó phải bằng hai mày” là việc phân xử công lý bằng tiền.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

a. Mối quan hệ giữa Cải và thầy lí trước phiên xử đã được sắp đặt từ trước (Cải đã hối lộ thầy lí năm đồng). Cải tin chắc mình sẽ thắng kiện nên rất tự mãn. Tuy nhiên, khi phiên xử diễn ra, Cải lại bị thầy lí tuyên án phạt mười roi. Từ sự chủ động, Cải chuyển sang tình thế bị động và đành chịu đòn.

b. Sự độc đáo của câu chuyện nằm ở việc kết hợp hai kiểu 'ngôn ngữ'. Ngôn ngữ bằng lời nói (công khai, được nghe bởi tất cả) và ngôn ngữ bằng hành động (chỉ thầy lí và Cải hiểu).

      + Lẽ phải – Cải xòe năm ngón tay.

      + Lẽ phải được nhân đôi – thầy lí xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay phải.

   Ý nghĩa tố cáo của truyện: lẽ phải có thể mua bằng tiền. Đồng tiền quyết định lẽ phải, tiền nhiều thì lẽ phải nhiều. Hình ảnh thầy lí dùng năm ngón tay trái đập lên năm ngón tay phải tượng trưng cho việc cái sai lấn át cái đúng, làm lẽ phải bị che khuất.

Câu 2 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

   Khi Cải khẩn cầu 'xin xét lại, lẽ phải về con mà!', thầy lí không phủ nhận nhưng giải thích rằng 'Tao biết mày đúng… nhưng nó lại phải… gấp đôi mày!'. Tiếng cười phát sinh từ đây. Đối với thầy lí, lẽ phải được định lượng bằng tiền. Năm đồng là 'lẽ phải' nhưng mười đồng là 'lẽ phải gấp đôi'.

Câu 3 (trang 80 SGK Ngữ Văn 10 Tập 1):

   Nhân vật chính bị thua kiện là Cải. Cải bị bất ngờ, không kịp phản ứng và rơi vào tình cảnh thê thảm (mất tiền và bị đánh). Câu chuyện không chỉ phê phán Cải mà còn chỉ trích cả hai nhân vật. Sự tham lam của quan lại sẽ ngày càng nghiêm trọng nếu có những người như Ngô và Cải. Hành vi tiêu cực của họ là nguyên nhân cho sự thất bại của chính họ. Họ vừa đáng thương vừa đáng trách.

Luyện tập

   Đặc trưng thể loại của truyện cười có thể được nhìn thấy qua phân tích lời nói và hành động của nhân vật trong hai truyện “Tam đại con gà” và “Nhưng nó phải bằng hai mày”.

a. Đối với truyện “Tam đại con gà” (đã phân tích ở bài trước)

b. Đối với truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày”

   - Hành động của Cải và Ngô: cả hai đều hối lộ thầy lí mà không biết hành động của người kia.

   - Thầy lí tham lam nhận tiền từ cả hai.

   - Lời nói hài hước của nhân vật: 'Xin xét lại, lẽ phải về con mà!' (Cải nói) và 'Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải… bằng hai mày!' (thầy lí đáp).

c. Từ hai truyện trên, có thể rút ra đặc trưng chung của truyện cười:

   - Khai thác thói hư tật xấu của một bộ phận người trong xã hội.

   - Chứa mâu thuẫn trái quy luật tự nhiên và tiềm ẩn yếu tố gây cười.

   - Kết cấu ngắn gọn, chặt chẽ, kết thúc bằng sự việc hoặc liên tưởng bất ngờ.