6 Bài soạn nổi bật cho 'Thực hành tiếng Việt trang 74' (Ngữ văn 6 - SGK Kết nối tri thức

HIỂU VỀ CỤM ĐỘNG TỪ

Cụm động từ đầy đủ bao gồm ba phần: phần trung tâm (động từ), phần phụ trước và phần phụ sau. Động từ là trung tâm của cụm. Các từ trước động từ thường cung cấp thông tin như thời gian, khẳng định, phủ định, hoặc tiếp diễn. Các từ sau động từ thường chỉ đối tượng, địa điểm, hoặc thời gian của hành động.

Ví dụ trong câu 'Nó không mặc áo rét': 'không mặc áo rét' là cụm động từ với 'mặc' là động từ trung tâm. Từ 'không' trước 'mặc' thể hiện sự phủ định, và 'áo rét' sau 'mặc' chỉ đối tượng của hành động.

HIỂU VỀ CỤM TÍNH TỪ

Cụm tính từ đầy đủ cũng có ba phần: phần trung tâm (tính từ), phần phụ trước và phần phụ sau. Tính từ là trung tâm của cụm. Các từ trước tính từ cung cấp thông tin về mức độ, thời gian, hoặc sự tiếp diễn, trong khi các từ sau tính từ cung cấp thông tin về phạm vi hoặc mức độ.

Ví dụ trong câu 'Trời vẫn rét quá': 'vẫn rét quá' là cụm tính từ với 'rét' là tính từ trung tâm. Từ 'vẫn' trước 'rét' thể hiện sự tiếp diễn, và 'quá' sau 'rét' chỉ mức độ của 'rét'.

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT - CỤM ĐỘNG TỪ VÀ CỤM TÍNH TỪ

Câu 1 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa và tạo ba cụm động từ mới từ động từ trung tâm của cụm từ đó.

Trả lời:

Cụm động từ trong câu 'Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già' là 'không thấy mẹ đâu cả', với 'thấy' là động từ trung tâm. Từ 'không' thể hiện sự phủ định, và 'mẹ đâu cả' chỉ đối tượng của hành động.

Ba cụm động từ mới từ 'thấy':

1. Thoáng thấy bóng người đi qua, tôi chạy ra cổng ngóng xem mẹ đã về chưa.

2. Về nhà, tôi không thấy ai, lo lắng gọi ngay cho mẹ để hỏi tình hình bố tôi.

3. Bạn sẽ không thấy khủng long ngoài đời.

Câu 2 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Xác định cụm động từ trong các câu sau, động từ trung tâm và các ý nghĩa bổ sung của động từ:
a. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.
b. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
c. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Trả lời:

a. Cụm động từ: thấy đất khô trắng. Động từ trung tâm: 'thấy'. Ý nghĩa bổ sung: nhấn mạnh sự quan sát của Sơn.

b. Cụm động từ: lật cái vỉ buồm. Động từ trung tâm: 'lật'. Ý nghĩa bổ sung: nhấn mạnh sự thay đổi hướng của cái vỉ buồm.

c. Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo. Động từ trung tâm: 'chạy'. Ý nghĩa bổ sung: nhấn mạnh sự phấn khích và nhiệt tình của chị Lan.

Câu 3 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm hai câu trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa có vị ngữ là chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.

Trả lời:

Hai câu có vị ngữ là chuỗi cụm động từ:

- Nhưng cái vui của Sơn không kéo dài lâu. Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già. Tác dụng: Nhấn mạnh sự sốt sắng của Sơn.

- Chúng nó thấy chị em Sơn và lộ vẻ vui mừng nhưng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. Tác dụng: Nhấn mạnh sự dè dặt của đám trẻ con.

Câu 4 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa và tạo một cụm tính từ khác từ tính từ trung tâm của cụm đó.

Trả lời:

Cụm tính từ: Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người mà không sợ mẹ mắng. Cụm tính từ khác: Dù đã nhiều năm không gặp, tôi vẫn quý nó rất nhiều.

Câu 5 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm cụm tính từ trong các câu sau, xác định tính từ trung tâm và ý nghĩa bổ sung:
a. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.
b. Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.

Trả lời:

a. Cụm tính từ: chân trời trong hơn mọi hôm. Tính từ trung tâm: 'trong'. Ý nghĩa bổ sung: Nhấn mạnh sự trong veo của bầu trời.

b. Cụm tính từ: mẹ cái Hiên rất nghèo. Tính từ trung tâm: 'nghèo'. Ý nghĩa bổ sung: Nhấn mạnh sự thiếu thốn của mẹ cái Hiên.

Câu 6 trang 75 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Mở rộng vị ngữ là một tính từ thành cụm tính từ:
a. Gió rét
b. Tòa nhà cao
c. Cô ấy đẹp.

Trả lời:

a. Gió ngoài cửa sổ vẫn rét quá, chúng ta không thể ra ngoài vào lúc này.

b. Tòa nhà đã cao vút tầm mắt người qua đường sau bao nhiêu năm.

c. Cô ấy ngày càng đẹp lên nhiều hơn.

Cụm động từ và cụm tính từ

1. Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Sử dụng động từ trung tâm của cụm từ đó để tạo ba cụm động từ khác.
2. Xác định cụm động từ trong các câu dưới đây. Tìm động từ trung tâm và những ý nghĩa bổ sung của động từ đó.
   1. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.
   2. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
   3. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Giải đáp:

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

Trong câu này, 'không thấy mẹ đâu cả' là một cụm động từ, với 'thấy' là động từ trung tâm. Từ 'không' trước động từ 'thấy' thể hiện ý nghĩa phủ định, còn 'mẹ đâu cả' phía sau chỉ đối tượng của hành động.

Sử dụng động từ trung tâm 'thấy' để tạo ba cụm động từ khác:

- Thoáng thấy bóng người đi qua, tôi vội vàng chạy ra cổng xem mẹ đi chợ đã về chưa.

- Về đến nhà, tôi không thấy ai cả, lo lắng gọi ngay cho mẹ để hỏi tình hình bố tôi.

- Bạn không thể thấy những con khủng long như thế ngoài đời.

Xác định cụm động từ, động từ trung tâm và các ý nghĩa bổ sung:

Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.

Cụm động từ: thấy đất khô trắng. Động từ trung tâm: 'thấy'.

Ý nghĩa bổ sung: nhấn mạnh sự nhận biết và quan sát của Sơn.

Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

Cụm động từ: lật cái vỉ buồm. Động từ trung tâm: 'lật'.

Ý nghĩa bổ sung: nhấn mạnh sự thay đổi hoặc xoay chuyển của cái vỉ buồm.

Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo. Động từ trung tâm: 'hăm hở'.

Ý nghĩa bổ sung: nhấn mạnh sự phấn khích và nhiệt tình của chị Lan.

1. Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường dùng kiểu câu với vị ngữ là chuỗi cụm động từ, ví dụ: Mẹ Sơn nghe thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan. Hãy tìm thêm hai câu có vị ngữ là chuỗi cụm động từ và nêu tác dụng của cách diễn đạt này.
2. Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa và tạo ra một cụm tính từ khác với tính từ trung tâm của cụm từ đó.

Giải đáp:

Hai câu trong văn bản Gió lạnh đầu mùa với vị ngữ là chuỗi cụm động từ:

- Nhưng niềm vui của Sơn không kéo dài lâu. Bữa cơm về đến nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

Tác dụng: Nhấn mạnh sự sốt sắng của Sơn.

- Khi thấy chị em Sơn, đám trẻ lộ vẻ vui mừng nhưng vẫn đứng xa, không dám vồ vập.

Tác dụng: Nhấn mạnh sự dè dặt và sợ sệt của đám trẻ với hai chị em Sơn.

Một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta mà không sợ mẹ mắng.

Cụm tính từ khác: Tuy đã nhiều năm không gặp, tôi vẫn rất quý nó.

1. Xác định cụm tính từ trong các câu dưới đây. Tìm tính từ trung tâm và những ý nghĩa bổ sung của tính từ đó.
   1. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.
   2. Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.
2. Mở rộng vị ngữ là tính từ thành cụm tính từ:
   1. Gió rét
   2. Tòa nhà cao
   3. Cô ấy đẹp.

Giải đáp:

Xác định cụm tính từ và tính từ trung tâm cùng các ý nghĩa bổ sung:

Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.

Cụm tính từ: chân trời trong hơn mọi hôm.

Tính từ trung tâm: trong.

Ý nghĩa bổ sung: Nhấn mạnh sự trong suốt và rõ ràng của bầu trời.

Sơn bây giờ mới nhớ mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì không đủ tiền sắm áo cho con.

Cụm tính từ: mẹ cái Hiên rất nghèo.

Tính từ trung tâm: nghèo.

Ý nghĩa bổ sung: Nhấn mạnh sự thiếu thốn của mẹ cái Hiên.

Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:

1. 1. Ngoài cửa sổ, gió vẫn rét quá, không thể ra ngoài vào lúc này.
   2. Trải qua bao năm, tòa nhà vẫn cao vút, nổi bật trên tầm mắt người qua đường.
   3. Cô ấy ngày càng đẹp hơn.

Kiến thức về Tiếng Việt
​Cụm động từ là gì?
- Khái niệm: Cụm động từ là tổ hợp từ bao gồm động từ và các từ phụ thuộc, tạo thành một ý nghĩa đầy đủ. Một số động từ cần có các từ bổ sung đi kèm để hoàn chỉnh ý nghĩa.

Cấu tạo của cụm động từ
Một cụm động từ đầy đủ bao gồm ba phần:
- Phần phụ trước: Bổ sung cho động từ các ý nghĩa về:
+ Thời gian (đã, đang, sẽ,...)
+ Khẳng định/phủ định (không, chưa, chẳng...)
+ Tiếp diễn (đều, vẫn, cứ,...)
+ Mức độ trạng thái (rất, hơi, quá,...)
- Phần trung tâm: Động từ
- Phần phụ sau: Bổ sung cho động từ các ý nghĩa về:
+ Đối tượng (đọc sách),
+ Địa điểm (đi Hà Nội),
+ Thời gian (làm việc từ sáng),...

Ví dụ về cụm động từ
+ đang đi Hà Nội (Phụ trước: đang; Trung tâm: đi; Phụ sau: Hà Nội)
+ không mặc áo rét (Phụ trước: không; Trung tâm: mặc; Phụ sau: áo rét)
+ vẫn đứng co ro ở cột chợ (Phụ trước: vẫn; Trung tâm: đứng; Phụ sau: co ro ở cột chợ)

Tác dụng của cụm động từ
Cụm động từ cung cấp ý nghĩa chi tiết và cấu trúc phức tạp hơn so với động từ đơn lẻ, nhưng hoạt động trong câu tương tự như một động từ.

Cụm tính từ là gì?
Khái niệm: Cụm tính từ là tổ hợp từ bao gồm tính từ và các từ bổ nghĩa, tạo nên một ý nghĩa cụ thể.

Cấu tạo của cụm tính từ
Một cụm tính từ đầy đủ có ba phần:
- Phần phụ trước: Bổ sung cho tính từ các ý nghĩa về:
+ Mức độ (rất, hơi, khá,...),
+ Thời gian (đã, đang, sẽ,...),
+ Tiếp diễn (vẫn, còn,...).
- Phần trung tâm: Tính từ
- Phần phụ sau: Bổ sung cho tính từ các ý nghĩa về:
+ Phạm vi (giỏi toán),
+ So sánh (đẹp như tiên),
+ Mức độ (hay ghê),...

* Cụm động từ và cụm tính từ 

Câu 1 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Ví dụ về cụm động từ trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” là: “chơi cỏ gà ngoài cánh đồng” 

+ Động từ trung tâm: “chơi” 

+ Từ động từ trung tâm, ta có thể tạo ra các cụm động từ khác bằng cách thêm từ ngữ bổ nghĩa:

Đang chơi trong sân,

Đang chơi kéo co,

Chơi trốn tìm,…

Câu 2 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

a. 

- Cụm động từ: “nhìn ra ngoài sân” 

+ Động từ trung tâm: “nhìn” → Ý nghĩa bổ sung: hướng và địa điểm của hành động nhìn. 

- Cụm động từ: “thấy đất khô trắng”

+ Động từ trung tâm: “thấy” → Ý nghĩa bổ sung: đối tượng của hành động thấy. 

b. 

- Cụm động từ: “lật cái vỉ buồm”, “lục đống quần áo rét”   

- Động từ trung tâm: “lật”, “lục” → Ý nghĩa bổ sung: đối tượng của hành động lật, lục. 

c. 

- Cụm động từ: “hăm hở chạy về nhà lấy áo”

- Động từ trung tâm: “chạy” → Ý nghĩa bổ sung: cách thức; hướng, địa điểm của hành động chạy. 

Câu 3 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Các câu có vị ngữ là chuỗi cụm động từ trong văn bản “Gió lạnh đầu mùa” bao gồm: 

(1) Chị Sơn và mẹ Sơn đã dậy, đang ngồi quạt hỏa lò và pha nước chè để uống.

(2) Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

(3) Sơn lo lắng quá, sắp ăn, bỏ đũa đứng dậy và van xin.

- Tác dụng của cách diễn đạt này là: Câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ thường thể hiện các hoạt động liên tiếp (câu 1,2) hoặc nguyên nhân và kết quả (câu 3: trạng thái “lo lắng quá” dẫn đến kết quả “sắp ăn, bỏ đũa đứng dậy, van xin”) 

Câu 4 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Ví dụ về cụm tính từ trong văn bản “Gió lạnh đầu mùa” là: “đã cũ” 

→ Tính từ trung tâm là “cũ”.

- Các cụm tính từ khác như: chưa cũ, cũ lắm, rất cũ, …

Câu 5 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

a. 

- Cụm tính từ: “trong hơn mọi hôm” (tính từ trung tâm: “trong”, phần phụ sau bổ sung ý nghĩa so sánh: “hơn mọi hôm”)

b. 

- Cụm tính từ: “rất nghèo” (tính từ trung tâm: “nghèo”, phần phụ sau bổ sung ý nghĩa chỉ mức độ: “rất”)

Câu 6 (trang 75 SGK Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Mở rộng các câu với vị ngữ là một tính từ thành cụm tính từ: 

Trời rét. 

→ Trời rét quá. / Trời rét lắm. / Trời rất rét. / Trời rét hơn mọi năm….

Tòa nhà cao. 

→ Tòa nhà cao quá. / Tòa nhà cao chọc trời. / Tòa nhà cao vô cùng. / Tòa nhà rất cao….

Cô ấy đẹp. 

→ Cô ấy rất đẹp. / Cô ấy đẹp lắm. / Cô ấy đẹp quá. / Cô ấy đẹp như tiên. / Cô ấy đẹp hoàn hảo…

Cụm động từ và cụm tính từ

Câu 1 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chọn một cụm động từ từ truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa và từ động từ trung tâm của cụm đó, sáng tạo ba cụm động từ mới.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ văn bản Gió lạnh đầu mùa để chọn một cụm động từ đặc trưng.

- Tìm động từ trung tâm và tạo ra ba cụm động từ mới từ động từ này.

Lời giải chi tiết:

- Cụm động từ trong truyện Gió lạnh đầu mùa: Khi bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu, phải hỏi vú già.

- Động từ trung tâm: “thấy”

- Ba cụm động từ mới từ “thấy”:

+ Mỗi khi thấy tôi trở về từ trường, chú chó Vàng mừng rỡ như tôi vừa đi xa cả năm.

+ Mỗi lần thấy trời mưa lớn, tôi nghĩ đến sự khó khăn của những người bán hàng rong.

+ Bạn không thể thấy những con khủng long ngoài đời thực.

Câu 2 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm cụm động từ trong các câu dưới đây. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa bổ sung của động từ đó.

Phương pháp giải:

Đọc từng câu, xác định động từ trung tâm và ý nghĩa bổ sung của nó.

Lời giải chi tiết:

Tìm cụm động từ, xác định động từ trung tâm và các ý nghĩa bổ sung:

Câu 3 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường dùng các câu có vị ngữ là chuỗi cụm động từ. Tìm hai câu có kiểu vị ngữ này và nêu tác dụng của cách diễn đạt đó.

Phương pháp giải:

- Đọc lại văn bản Gió lạnh đầu mùa và tìm hai câu có chuỗi cụm động từ.

- Xác định tác dụng của cách diễn đạt đó.

Lời giải chi tiết:

Hai câu có vị ngữ là chuỗi cụm động từ:

- Bữa cơm về nhà, Sơn không thấy mẹ đâu, hỏi vú già.
=> Tác dụng: Nhấn mạnh sự lo lắng của Sơn.

- Nhóm trẻ thấy chị em Sơn, đều vui mừng, nhưng vẫn đứng xa, không dám lại gần.
=> Tác dụng: Nhấn mạnh sự dè dặt của đám trẻ đối với hai chị em Sơn.

Câu 4 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chọn một cụm tính từ từ truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa và từ tính từ trung tâm của cụm đó, tạo ra cụm tính từ mới.

Phương pháp giải:

- Đọc lại văn bản Gió lạnh đầu mùa và chọn một cụm tính từ nổi bật.

- Lọc ra tính từ trung tâm và tạo câu mới với cụm tính từ đó.

Lời giải chi tiết:

- Một cụm tính từ trong truyện Gió lạnh đầu mùa: Hai con tôi quý báu, dám tự lấy áo cho người khác mà không sợ mẹ mắng.

- Đặt câu: Nhà tôi nuôi nhiều động vật, nhưng tôi yêu nhất là chó Vàng, nó rất quý và tình cảm.

Câu 5 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm cụm tính từ trong các câu dưới đây. Xác định tính từ trung tâm và ý nghĩa bổ sung của tính từ đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ từng câu để tìm tính từ trung tâm.

- Xác định ý nghĩa bổ sung của tính từ đó.

Lời giải chi tiết:

Câu 6 (trang 75 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Mở rộng các vị ngữ là tính từ thành cụm tính từ:

Phương pháp giải:

- Xác định các tính từ trong câu.

- Mở rộng các tính từ thành cụm tính từ và tạo câu dài hơn.

Lời giải chi tiết:

Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:

1. 1. Ngoài cửa sổ, gió rét quá, không thể ra ngoài.
   2. Trải qua bao năm, tòa nhà vẫn cao chọc trời, nổi bật giữa con đường.
   3. Cô ấy ngày càng đẹp lộng lẫy.

Nhận diện cụm động từ

- Trong cấu trúc đầy đủ, cụm động từ bao gồm ba phần: phần trung tâm nằm ở giữa, phần phụ đứng trước và phần phụ đứng sau.

- Phần trung tâm của cụm động từ là động từ chính.

- Các từ đứng trước động từ trung tâm thường bổ sung cho động từ các ý nghĩa như: thời gian, khẳng định, phủ định, tiếp diễn… Các từ đứng sau động từ trung tâm bổ sung các ý nghĩa như: đối tượng, địa điểm, thời gian…

- Xem xét câu: Nó không mặc áo rét.

• Trong câu này, 'không mặc áo rét' là một cụm động từ.
• 'Mặc' là động từ trung tâm. Từ 'không' trước động từ 'mặc' có ý nghĩa phủ định, và 'mặc' chỉ đối tượng của hành động.

Nhận diện cụm tính từ

- Trong cấu trúc đầy đủ, cụm tính từ bao gồm ba phần: phần trung tâm nằm ở giữa, phần phụ đứng trước và phần phụ đứng sau.

- Phần trung tâm của cụm tính từ là tính từ chính.

- Các từ đứng trước tính từ trung tâm thường bổ sung cho tính từ các ý nghĩa như: mức độ, thời gian, sự tiếp diễn… Các từ đứng sau tính từ trung tâm bổ sung các ý nghĩa như: phạm vi, mức độ…

- Xem xét câu: Trời vẫn rét quá.

• Trong câu này, 'vẫn rét quá' là một cụm tính từ.
• Tính từ trung tâm là 'rét'. Từ 'vẫn' trước tính từ 'rét' chỉ sự tiếp diễn. Từ 'quá' sau tính từ 'rét' chỉ mức độ của 'rét'.

Cụm động từ và cụm tính từ

Câu 1. Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn 'Gió lạnh đầu mùa'. Từ động từ trung tâm của cụm từ đó, tạo ra ba cụm động từ khác.

- Cụm động từ: 'đã mặc áo rét cả rồi' (Sơn nhận thấy mọi người đã mặc áo rét cả rồi).

- Động từ trung tâm: 'mặc'

- Ba cụm động từ khác:

• 'đang mặc chiếc áo len màu đỏ.'
• 'vẫn mặc cái áo sơ mi trắng hôm qua.'
• 'đã mặc quần áo chỉnh tề.'

Câu 2. Xác định cụm động từ trong các câu sau. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung.

Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.

• Cụm động từ: 'nhìn ra ngoài sân'
• Động từ trung tâm: 'nhìn'; ý nghĩa được bổ sung: địa điểm

Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

• Cụm động từ: 'lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét'
• Động từ trung tâm: 'lật, lục'; ý nghĩa được bổ sung: đối tượng.

Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

• Cụm động từ: 'hăm hở chạy về nhà lấy áo'
• Động từ trung tâm: 'chạy'; ý nghĩa được bổ sung: địa điểm

Câu 3. Trong truyện ngắn 'Gió lạnh đầu mùa', Thạch Lam thường dùng kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ, ví dụ: 'Mẹ Sơn nghe thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan.' Hãy tìm thêm hai câu trong văn bản này có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.

- Câu văn:

• Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước gần đến trông thấy con bé co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
• Sơn sợ hãi, cúi đầu lặng im, nép vào sau lưng chị.

- Tác dụng: Sử dụng chuỗi cụm động từ nhằm nhấn mạnh các hành động, thái độ của nhân vật được miêu tả.

Câu 4. Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn 'Gió lạnh đầu mùa'. Dựa trên tính từ trung tâm của cụm đó, hãy tạo ra một cụm tính từ khác.

• Cụm tính từ: 'không u ám' (Trời không u ám, toàn một màu trắng đục)
• Tạo cụm tính từ khác: Sau cơn mưa, bầu trời vẫn rất u ám.

Câu 5. Tìm cụm tính từ trong các câu sau. Xác định tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.

Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.

• Cụm tính từ: 'trong hơn mọi hôm'
• Tính từ trung tâm: 'trong'; ý nghĩa được bổ sung: thời gian.

Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.

• Cụm tính từ: 'rất nghèo'
• Tính từ trung tâm: 'nghèo'; ý nghĩa được bổ sung: mức độ.

Câu 6. Các câu sau có vị ngữ là một tính từ. Hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:

Gió rét

- Ngoài đường, gió vẫn rét quá.

Tòa nhà cao

- Câu mở rộng: Tòa nhà kia rất cao.

Cô ấy đẹp.

- Đối với tôi, cô ấy vẫn đẹp như trước đây.

* Bài tập ôn luyện:

Câu 1. Xác định cụm động từ trong các câu sau:

Càng ngẫm nghĩ, chàng càng thấy lời thần nói đúng.

(Bánh chưng bánh giầy)

Giặc đã đến chân núi Trâu.

(Thánh Gióng)

Câu 2. Xác định cụm tính từ có trong các câu sau:

Âu Cơ vốn thuộc dòng họ Thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần.

(Con Rồng cháu Tiên)

Cô ấy vô cùng ngạc nhiên về thành tích của tôi.

Câu 3. Viết một đoạn văn có sử dụng cụm động từ.

Gợi ý:

Câu 1. 

Câu 2.

Câu 3.

Thiên nhiên mang đến cho con người những cảnh sắc tuyệt vời. Sau một ngày nắng chói chang, ánh nắng đã trở nên dịu bớt. Những cơn gió nhẹ nhàng thổi xua tan cái oi bức mùa hè. Lũy tre làng in bóng trên nền trời thật bình dị. Phía phương Tây, mặt trời như một quả cầu khổng lồ đang mệt mỏi hạ thấp dần xuống mặt đất. Có lẽ, mặt trời đã quá mệt mỏi sau một ngày làm việc vất vả. Trên cao, những đám mây lững lờ trôi như đang làm biếng vì sắp kết thúc một ngày. Dưới cánh đồng, những bông lúa trĩu nặng đung đưa theo làn gió mát từ xa thổi đến. Hương lúa chín thơm mang hơi thở của làng quê khiến ai ngửi thấy cũng say mê. Trong làng, tiếng xe cộ nhộn nhịp. Mọi người vội vã trở về nhà sau một ngày làm việc mệt mỏi. Ngoài cánh đồng, một vài nhóm trẻ con thả diều. Những cánh diều bay lượn trên bầu trời cao lộng gió. Khung cảnh làng quê của em thật yên bình biết bao.

Cụm động từ: 'đã trở nên dịu bớt'