6 Bài soạn nổi bật về 'Những cánh buồm' (Ngữ văn lớp 7 - SGK Cánh diều)

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 21 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

- Ôn lại phần Kiến thức ngữ văn để áp dụng vào việc đọc hiểu văn bản này.

- Những cánh buồm là một bài thơ tự do, không bị ràng buộc bởi số dòng hay độ dài câu thơ, có thể có hoặc không có vần. Các bài thơ trong Bài 7 đều thuộc thể loại tự do.

- Khi đọc thơ, đặc biệt là thơ tự do, cần chú ý đến vần, nhịp, các biện pháp tu từ, từ ngữ và hình ảnh.

- Đọc trước văn bản Những cánh buồm và tìm hiểu thêm về tác giả Hoàng Trung Thông.

- Hãy nhớ lại những ước mơ thời thơ ấu của bạn và chia sẻ với bạn bè về một trong những ước mơ đó.

Trả lời: 

Tác giả Hoàng Trung Thông: Hoàng Trung Thông (1925-1993), còn được biết đến với các bút danh: Đặc Công, Bút Châm.

- Sinh ngày 05 tháng 05 năm 1925 tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, Việt Nam.

- Sự nghiệp văn học:

+ Ông là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ cách mạng Việt Nam; từng là Tổng biên tập báo Văn nghệ Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc Nhà xuất bản Văn học, Vụ trưởng Vụ Văn nghệ thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương và Viện trưởng Viện Văn học (1976-1985).

+ Trong số các thi sĩ Việt Nam thế kỷ 20, Hoàng Trung Thông nổi bật với học vấn uyên bác. Thơ ông giúp con người sống tốt hơn, tâm hồn trong sáng hơn, đánh thức tình yêu với con người, nỗ lực vì lý tưởng nhân đạo và sự tiến bộ của nhân loại. Thơ ông ảnh hưởng sâu rộng và tác động mạnh mẽ đến nhiều thế hệ. Nhà nghiên cứu - giáo sư Phan Ngọc từng viết về ông: 'Trong thâm tâm, anh là con người nhỏ bé, của những con người nhỏ bé. Trong thơ, anh chỉ là nhà thơ của những người nhỏ bé' và 'Chỉ có một Hoàng Trung Thông nhỏ bé, không hài lòng với chính mình. Đó là cái lớn của Hoàng Trung Thông'.

+ Ông cũng viết nhiều bài nghiên cứu, phê bình văn học, giới thiệu thơ của Chu Văn An, Nguyễn Đình Chiểu, Đỗ Phủ, Lục Du, Puskin, Xuân Diệu, Chế Lan Viên, v.v.

- Tác phẩm nổi bật: Quê hương chiến đấu (1955), Đường chúng ta đi (1960), 15 bài thơ, Những cánh buồm (1964), 17 bài thơ, Đầu sóng (1968), Trong gió lửa (1971)

* Ước mơ thời thơ ấu của tôi là trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho mọi người.

Đọc hiểu

* Nội dung chính Những cánh buồm: Bài thơ thể hiện tình cảm cha con sâu sắc khi đứng trước biển cả.

* Trả lời câu hỏi giữa bài

Câu 1 (trang 22 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Xác định bối cảnh bài thơ.

Trả lời: 

Bối cảnh của bài thơ là hai cha con đứng trước bãi biển xanh rực rỡ ánh mặt trời.

Câu 2 (trang 22 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Xác định các từ láy trong bài thơ và giải thích ý nghĩa của chúng?

Trả lời: 

Các từ láy trong bài:

- rực rỡ: màu sắc tươi sáng, nổi bật.

- lênh khênh: cao quá mức, gây ấn tượng không cân đối.

- rả rich: mưa nhiều và liên tục.

- phơi phới: vui tươi, đầy sức sống.

Câu 3 (trang 22 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Thái độ và tâm sự của người cha như thế nào?

Trả lời: 

Thái độ của người cha là trìu mến, mỉm cười và giải thích tận tình cho con về những nơi xa mà cha chưa bao giờ đến.

Câu 4 (trang 22 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Dấu chấm lửng trong khổ thơ có tác dụng gì?

Trả lời: 

Dấu chấm lửng thể hiện những ước mơ hoài bão của người con, thể hiện khao khát khám phá thế giới rộng lớn và trí tưởng tượng phong phú của trẻ thơ.

Câu 5 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Ý nghĩa dòng thơ cuối bài là gì?

Trả lời:

Ước mơ của con gợi nhớ những ước mơ hoài bão thời trẻ của cha. Người cha cảm thấy bồi hồi, hạnh phúc khi thấy mình trong ước mơ của con. Những ước mơ chưa thực hiện của cha giờ được gửi gắm trong ước mơ của con.

* Trả lời câu hỏi cuối bài 

Câu 1 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Đặc điểm hình thức của bài thơ Những cánh buồm qua các yếu tố: số tiếng ở các dòng thơ, số dòng ở mỗi khổ thơ, các hiệp vần,...

Trả lời: 

Bài thơ Những cánh buồm được viết theo thể thơ tự do:

- Số tiếng và số dòng ở mỗi khổ thơ không đồng đều.

- Hiệp vần: vần chân xa – ta – nhà,...

Câu 2 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Người cha và người con trò chuyện về điều gì? Miêu tả cảnh hai cha con đi dạo và trò chuyện trên bãi biển dựa vào hình ảnh trong bài thơ.

Trả lời: 

Người cha và con trò chuyện về những cánh buồm xa xa và ước mơ của con. Cảnh hai cha con đi dạo trên biển sau mưa rả rích, ánh mặt trời rực rỡ. Người con tò mò về những thứ ngoài khơi và hỏi cha. Cha mỉm cười giải thích và con mong muốn khám phá thế giới rộng lớn. Cha xúc động nhớ lại những ước mơ của tuổi trẻ.

Câu 3 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Trong bài thơ, hình ảnh “cánh buồm” xuất hiện bao nhiêu lần? Hình ảnh này tượng trưng cho điều gì?

Trả lời: 

Hình ảnh “cánh buồm” xuất hiện 3 lần trong bài thơ.

Hình ảnh cánh buồm tượng trưng cho:

- Ước mơ, khát vọng, hoài bão của nhiều thế hệ. Cánh buồm mang những ước mơ tuổi thơ tới chân trời mới, cuộc sống mới, khát vọng mới.

- Tinh thần, ý chí sẵn sàng đối mặt với thử thách và vươn tới thành công.

- Tương lai tốt đẹp, hứa hẹn sau cơn mưa.

Câu 4 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Qua câu hỏi và lời nói của mình, người con bộc lộ ước mơ gì? Nhận xét về ước mơ đó?

Trả lời: 

Người con bộc lộ ước mơ khám phá thế giới và đến những vùng đất mới. Ước mơ này phản ánh sự khao khát khám phá của các bạn trẻ.

Câu 5 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Ước mơ của người con gợi nhớ điều gì cho người cha? Diễn tả cảm xúc và suy nghĩ của người cha trước lời đề nghị của con.

Trả lời: 

Ước mơ của con làm cha nhớ lại những ước mơ thời trẻ của mình. Cha đã từng mơ được đi khắp nơi và khám phá điều mới mẻ. Tuy chưa thực hiện được, nhưng khi nghe ước mơ của con, cha cảm thấy như trở về tuổi trẻ với những ước mơ còn dang dở.

Câu 6 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Khổ thơ hoặc hình ảnh nào trong bài thơ bạn thích nhất? Giải thích lý do?

Trả lời: 

Tôi thích hình ảnh “cha dắt con đi trên bãi cát mịn/ Ánh nắng chảy đầy vai” vì sự gần gũi và lãng mạn. Hai cha con tâm sự ngay cả khi nắng đã lên cao. Hình ảnh này vừa thể hiện tình cảm cha con, vừa diễn tả sự bền bỉ trong hành trình.

1. Chuẩn bị

- Tác giả Hoàng Trung Thông (1925 - 1993) là nhà thơ nổi bật của thơ cách mạng Việt Nam, quê ở Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ông tham gia cách mạng từ trước 1945 và giữ nhiều chức vụ quan trọng. Tác phẩm tiêu biểu: Quê hương chiến đấu (1955), Chặng đường mới của văn học chúng ta (1961), Những cánh buồm (1964), Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống (1979), Hương mùa thơ (1984).

- Một số ước mơ: Trở thành ca sĩ, bay vào vũ trụ...

2. Đọc hiểu

Câu 1. Xác định các từ láy và ý nghĩa của chúng.

- Từ láy: rực rỡ, lênh khênh, rả rích, phơi phới, trầm ngâm, thầm thì.

- Nghĩa:

• rực rỡ: màu sắc tươi sáng, nổi bật
• lênh khênh: hình dáng cao quá mức, không cân đối
• rả rích: âm thanh lặp lại đều, kéo dài
• phơi phới: vẻ vui tươi, đầy sức sống
• trầm ngâm: dáng vẻ suy nghĩ, nghiền ngẫm
• thầm thì: âm thanh nói nhỏ, không để người ngoài nghe

Câu 2. Cử chỉ và tâm sự của người cha như thế nào?

Ân cần, ấm áp: xoa đầu, mỉm cười.

Câu 3. Tác dụng của dấu chấm lửng trong khổ thơ?

Thể hiện sự ngập ngừng, lời nói chưa dứt.

Câu 4. Ý nghĩa của dòng thơ cuối?

Người con có ước mơ giống cha thời trẻ.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Đặc điểm hình thức bài thơ Những cánh buồm qua số tiếng, số dòng, hiệp vần?

• Số tiếng: từ 3 đến 11 tiếng mỗi dòng.
• Số dòng mỗi khổ thơ: không cố định.
• Hiệp vần: vần chân (phới - ơi - trời, xa - nhà - ta…)

Câu 2. Người cha và con trò chuyện về điều gì? Miêu tả cảnh hai cha con trên bãi biển theo bài thơ.

- Trò chuyện về những gì ở chân trời xa.

- Miêu tả: Ánh mặt trời sáng rực, biển xanh trong, cát mịn sau mưa. Cha dắt con đi, con hỏi về những gì xa, cha mỉm cười giải thích. Con muốn khám phá thế giới, lời con gợi nhớ ước mơ của cha hồi nhỏ.

Câu 3. Hình ảnh “cánh buồm” xuất hiện mấy lần? Tượng trưng cho gì?

• Nhắc lại hai lần.
• Tượng trưng cho khát vọng, hoài bão khám phá thế giới.

Câu 4. Người con bộc lộ ước mơ gì? Nhận xét về ước mơ đó.

• Ước mơ: Khám phá cuộc sống.
• Nhận xét: Ước mơ đẹp và có ích.

Câu 5. Ước mơ của con gợi nhớ điều gì cho cha? Diễn tả cảm xúc của cha khi nghe lời con.

- Gợi nhớ ước mơ của cha thời nhỏ.

- Đóng vai: Cha cảm thấy hạnh phúc, nhớ lại ước mơ của mình và hy vọng con thực hiện được ước mơ đó.

Câu 6. Khổ thơ hoặc hình ảnh nào bạn thích nhất? Giải thích lý do.

- Hình ảnh cha dắt con đi dạo trên biển, bóng cha dài, bóng con tròn.

- Nguyên nhân: Thể hiện tình cảm gắn bó, thắm thiết giữa cha và con.

I. Tác giả

- Hoàng Trung Thông - bên trái (1925 - 1993)

- Nhà thơ tiêu biểu của thơ cách mạng Việt Nam.

II. Tác phẩm 'Những cánh buồm'

1. Thể loại: Thơ tự do
2. Xuất xứ: Xuất bản năm 1976
3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
4. Tóm tắt tác phẩm 'Những cánh buồm'

Bài thơ diễn tả mơ ước của cha và con. Trước biển cả rộng lớn, nhìn những cánh buồm trên sóng, đứa con khao khát một cánh buồm trắng để thám hiểm xa hơn, điều mà cha đã từng ước mơ lúc nhỏ.

• Bố cục tác phẩm 'Những cánh buồm'

Chia thành 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “chắc nịch”: Cảnh hai cha con dạo chơi trên bãi biển.

+ Phần 2: Từ “để con đi…”: Cuộc trò chuyện giữa cha và con.

+ Phần 3: Đoạn còn lại: Ý nghĩa những ước mơ của đứa con.

• Giá trị nội dung tác phẩm 'Những cánh buồm'

- Bài thơ thể hiện cảm xúc và ước mơ của cha con về việc khám phá những vùng đất xa xôi qua cuộc dạo chơi bên bờ biển.

• Giá trị nghệ thuật tác phẩm 'Những cánh buồm'

- Thơ tự do kết hợp với các biện pháp tu từ như ẩn dụ, điệp ngữ, tạo nên sự sinh động và lôi cuốn.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm 'Những cánh buồm'

• Cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển

- Hoàn cảnh: Sau đêm mưa kéo dài.

- Khung cảnh bãi biển: Ánh mặt trời rực rỡ, biển xanh trong, cát mịn màng.

- Hình ảnh cha và con: Bóng cha dài, bóng con tròn chắc.

- Âm thanh tiếng chân con bước làm cha vui sướng.

• Cuộc trò chuyện của hai cha con

- Đứa con hỏi cha về sự vắng mặt của các vật thể ở xa trên biển.

- Cha giải thích rằng cánh buồm có thể dẫn con đến những nơi xa xôi mà cha chưa từng đặt chân tới.

- Câu hỏi của con về việc mượn cánh buồm khiến cha hồi tưởng về ước mơ của mình khi còn nhỏ.

• Ý nghĩa hình ảnh cánh buồm

- Hình ảnh cánh buồm biểu trưng cho ước mơ, khát vọng khám phá và chinh phục những chân trời mới.

- Cánh buồm còn tượng trưng cho tinh thần vượt khó, đối diện thử thách để đạt thành công.

- Cánh buồm trên biển vào buổi sáng sau cơn mưa biểu hiện một tương lai tươi sáng và đầy hứa hẹn.

Câu 1 (trang 24 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Chỉ ra đặc điểm hình thức của bài thơ 'Những cánh buồm' qua số tiếng ở các dòng thơ, số dòng ở mỗi khổ thơ, cách hiệp vần,…

Trả lời:

- Số tiếng ở các dòng không cố định.

- Số dòng trong mỗi khổ thơ không nhất quán.

- Hiệp vần không đều, tùy thuộc vào từng khổ thơ.

Câu 2 (trang 24 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Người cha và con trò chuyện về điều gì? Dựa vào hình ảnh trong bài thơ, miêu tả cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển.

Trả lời:

- Cha và con trò chuyện về biển cả rộng lớn.

- Tưởng tượng cảnh hai cha con đi dọc bờ biển dưới ánh nắng mặt trời, bóng cha và con hiện trên cát. Họ nhìn ra biển xanh, với những cánh buồm xa xa. Cha nắm tay con đi, vừa trò chuyện về biển và những gì xa xôi.

Câu 3 (trang 24 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Hình ảnh 'cánh buồm' xuất hiện bao nhiêu lần trong bài thơ? Hình ảnh này biểu trưng điều gì?

Trả lời:

- Cánh buồm được nhắc đến 2 lần.

- Biểu trưng cho tự do, khám phá và mở rộng kiến thức.

Câu 4 (trang 24 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Qua các câu hỏi và lời nói của mình, người con bộc lộ ước mơ gì? Nhận xét về ước mơ đó?

Trả lời:

- Ước mơ của con là khám phá các vùng đất xa và điều kỳ thú mới mẻ.

- Đây là ước mơ lớn lao, thể hiện sự mơ mộng của trẻ thơ, là một khao khát khám phá mà nhiều người chia sẻ.

Câu 5 (trang 24 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Ước mơ của người con gợi cho người cha nhớ đến điều gì? Đóng vai người cha và diễn tả cảm xúc của nhân vật này trước lời của đứa con.

Trả lời:

- Ước mơ của con làm cha nhớ lại ước mơ thời thơ ấu của mình, khi cũng từng mong mỏi khám phá chân trời xa xôi.

- Cha cảm thấy tiếc nuối và hoài niệm về những ước mơ chưa hoàn thành, cảm xúc dâng trào khi thấy ước mơ của con giống như của mình trước đây.

Câu 6 (trang 24 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Em thích khổ thơ hoặc hình ảnh nào nhất trong bài thơ? Vì sao?

Trả lời:

- Thích khổ thơ cuối, vì nó thể hiện cảm xúc sâu sắc của người cha và gợi nhớ về ước mơ thời thơ ấu của mình. Cảm giác tiếc nuối và hoài niệm về những ước mơ chưa thực hiện được khiến khổ thơ này trở nên đặc biệt.

Chuẩn bị

Hiển thị nội dung

Yêu cầu (trang 21 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

- Ôn lại kiến thức ngữ văn để áp dụng vào việc hiểu văn bản này.

- Bài thơ “Những cánh buồm” thuộc thể thơ tự do, không quy định số dòng, số chữ, câu thơ có thể dài ngắn khác nhau và có thể có hoặc không có vần. Các bài thơ trong Bài 7 đều theo thể thơ tự do.

- Khi đọc thơ, đặc biệt là thơ tự do, cần chú ý đến vần, nhịp điệu, biện pháp tu từ, từ ngữ và hình ảnh.

- Đọc trước văn bản Những cánh buồm và tìm hiểu về tác giả Hoàng Trung Thông.

- Nhớ lại những ước mơ thời thơ ấu của bạn và chia sẻ một trong số đó với các bạn.

Trả lời: 

- Tác giả Hoàng Trung Thông (1925 – 1993), quê Nghệ An, là nhà thơ nổi tiếng với nhiều đóng góp cho thi ca và nghiên cứu văn học. Ông giữ nhiều chức vụ quan trọng như cán bộ văn nghệ, Tổng biên tập báo Văn nghệ và Giám đốc nhà xuất bản văn học. Thơ của ông giản dị nhưng đầy cảm xúc trong sáng. Một số tác phẩm nổi bật: Chặng đường mới của văn học chúng ta (1961), Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống (1979), Quê hương chiến đấu (1955), Những cánh buồm (1964), 17 bài thơ, Đầu sóng (1968), Trong gió lửa (1971)...

- Chia sẻ ước mơ: Hãy chia sẻ ước mơ cá nhân của bạn với thầy/cô và các bạn.

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Lời thơ nhẹ nhàng kể về cuộc trò chuyện giữa cha và con bên bờ biển rộng lớn, ca ngợi ước mơ khám phá của trẻ thơ và tình cảm cha con sâu sắc, với cha là người hướng dẫn và đồng hành cùng con trong hành trình khám phá cuộc sống.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 22 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Lưu ý các từ ngữ chỉ không gian, thời gian ở hai khổ thơ đầu.

Trả lời: 

- Bối cảnh bài thơ: Hai cha con dạo bước trên bãi biển.

Câu 2 (trang 22 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Xác định các từ láy trong bài thơ và giải thích ý nghĩa của chúng?

Trả lời: 

Các từ láy trong bài:

Từ láy

Nghĩa của từ láy

Lênh khênh

Cao quá mức, gây cảm giác không cân đối, dễ bị đổ hoặc ngã

Rả rích

Âm thanh nhỏ, liên tục, kéo dài, như không dứt

Phơi phới

Trạng thái mở rộng, tung bay trước gió

Trầm ngâm

Dáng vẻ suy tư, nghiền ngẫm điều gì

Thầm thì

Nói nhỏ, không để người ngoài nghe thấy

Câu 3 (trang 22 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Người cha có những cử chỉ và tâm sự như thế nào?

Trả lời: 

- Cử chỉ và tâm sự của người cha:

+ Người cha không bất ngờ trước câu hỏi của con mà nhẹ nhàng giải thích và khuyến khích con theo đuổi ước mơ, cũng chính là ước mơ của cha hồi trẻ.

+ Cha tâm sự rằng đó là nơi cha chưa bao giờ đặt chân đến, thể hiện sự chân thành với con.

Câu 4 (trang 22 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Dấu chấm lửng trong khổ thơ có tác dụng gì?

Trả lời: 

- Dấu chấm lửng trong khổ thơ có tác dụng thể hiện sự ngập ngừng, bỏ dở lời nói, làm giãn nhịp điệu câu thơ và chuẩn bị cho từ ngữ mới xuất hiện.

Câu 5 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Em hiểu ý của dòng thơ cuối là gì?

Trả lời:

- Ý của dòng thơ cuối là: Ước mơ của con phản ánh ước mơ của cha khi còn trẻ, và khi con chia sẻ ước mơ của mình, cha thấy lại chính mình trong ước mơ của con.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Chỉ ra đặc điểm hình thức của bài thơ Những cánh buồm qua các yếu tố: số tiếng ở các dòng thơ, số dòng ở mỗi khổ thơ, các hiệp vần,...

Trả lời: 

- Đặc điểm hình thức của bài thơ Những cánh buồm:

+ Mỗi dòng thường có từ 5 đến 7 chữ.

+ Số dòng trong mỗi khổ thơ không cố định, linh hoạt.

+ Viết theo thể thơ tự do, chia thành nhiều khổ nhỏ khác nhau.

+ Vần thơ tự do, không theo quy tắc cố định.

Câu 2 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Người cha và người con trò chuyện về điều gì? Dựa vào các hình ảnh trong bài thơ, hãy tưởng tượng và miêu tả cảnh hai cha con đi dạo và trò chuyện trên bãi biển.

Trả lời: 

- Người cha và người con trò chuyện về thế giới bao la, về ước mơ khám phá của con và lời giải thích của cha.

- Miêu tả cảnh cha con dạo bước và trò chuyện trên bãi biển: Trong một ngày nắng đẹp, biển xanh và cát mịn, hai cha con cùng dạo biển. Con hỏi về những điều không thấy trên biển, cha giải thích nhẹ nhàng. Ánh mặt trời chiếu sáng, hai cha con ngắm cánh buồm xa xăm. Con muốn mượn cánh buồm để khám phá, cha cảm nhận được ước mơ của mình hồi trẻ qua ước mơ của con.

Câu 3 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Trong bài thơ, hình ảnh “cánh buồm” xuất hiện mấy lần? Hình ảnh đó tượng trưng cho điều gì?

Trả lời: 

- Hình ảnh “cánh buồm” xuất hiện 2 lần trong bài thơ.

- Hình ảnh này tượng trưng cho khát vọng và ước mơ khám phá thế giới, hướng đến chân trời mới.

Câu 4 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Qua những câu hỏi và lời nói của con, người con đã bộc lộ ước mơ gì? Em có nhận xét gì về ước mơ đó?

Trả lời: 

- Qua các câu hỏi và lời nói, người con bộc lộ ước mơ khám phá thế giới và đến chân trời mới.

=> Đó là một ước mơ đẹp, thể hiện khát khao học hỏi và khám phá thế giới.

Câu 5 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Ước mơ của con gợi nhớ cho cha điều gì? Hãy đóng vai người cha và diễn tả cảm xúc, suy nghĩ của cha trước lời đề nghị của con.

Trả lời: 

- Ước mơ của con gợi cho cha nhớ đến ước mơ của mình hồi trẻ, cũng là ước mơ khám phá thế giới và chân trời mới.

- Diễn tả cảm xúc của người cha trước lời đề nghị của con: Khi con muốn mượn cánh buồm trắng, lòng tôi tràn ngập cảm xúc, mọi thứ xung quanh mờ đi, tôi chỉ thấy hình ảnh mình trên cánh buồm trắng giữa biển khơi.

Câu 6 (trang 23 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Khổ thơ hoặc hình ảnh nào trong bài thơ em thích nhất? Vì sao?

Trả lời: 

Trong bài thơ, tôi thích khổ thơ đầu tiên nhất: Hình ảnh sinh động thể hiện sự đối lập và khác biệt thế hệ.

+ Thiên nhiên: mặt trời rực rỡ, biển xanh => rộng lớn, sáng tươi, tràn đầy sức sống.

+ Hai cha con: bóng cha cao lớn, bóng con vững chắc => Đối lập giữa hai thế hệ, đồng thời cho thấy sự kế thừa, khi cha gầy đi, con trưởng thành và vững chắc hơn.

A. Nội dung chính Những cánh buồm

Sau trận mưa đêm rả rích, ánh mặt trời rực rỡ trên biển xanh trong vắt, cát vàng mịn hơn, có hai cha con dắt tay nhau đi dạo dưới ánh mai hồng. Bóng hai người trải dài trên cát. Người cha cao, gầy, bóng dài lênh khênh. Bóng cậu con trai tròn trịa, chắc nịch. Cậu bé hỏi cha sao phía xa chỉ thấy nước, thấy trời, không thấy nhà, thấy cây, thấy người ở? Người cha trả lời cứ theo cánh buồm đi xa mãi sẽ thấy cây cối, nhà cửa, nhưng nơi đó cha cũng chưa hề đến. Cậu bé xin cha mượn cho mình cánh buồm trắng để đến được nơi xa đó. Câu hỏi ngây thơ của người con chứa đựng khao khát được đi khắp đó đây, khám phá những điều chưa biết về biển và cuộc sống, ước mơ của con gợi cho người cha nhớ đến chính mình với ước mơ và khát vọng đi xa, tìm hiểu cuộc sống ngày còn thơ ấu.

B. Bố cục Những cánh buồm

Chia bài thơ làm 3 đoạn:

- Phần 1: Từ đầu đến “chắc nịch”: Cảnh hai cha con dạo trên bãi biển.

- Phần 2: Tiếp đến “để con đi…”: Cuộc trò chuyện giữa hai cha con.

- Phần 3: Đoạn còn lại: Ý nghĩa những ước mơ của con.

C. Tóm tắt tác phẩm Những cánh buồm

Tóm tắt tác phẩm Những cánh buồm (mẫu 1)

Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá. Đó cũng là mơ ước thuở bé của người cha.

Tóm tắt tác phẩm Những cánh buồm (mẫu 2)

Sau trận mưa đêm rả rích, bầu trời và bãi biển sạch bóng. Có hai cha con dạo chơi dưới ánh mặt trời hồng rực rỡ ban mai. Bóng họ trải dài trên cát. Người cha cao gầy bóng lênh khênh, còn người con trai bạ bẫm, lon xon bước bên cha làm nên một cái bóng tròn chắc nịch. Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá. Đó cũng là mơ ước thuở bé của người cha.

D. Tác giả, tác phẩm Những cánh buồm

I. Tác giả

- Hoàng Trung Thông - bên trái (1925 - 1993)

- Là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ cách mạng Việt Nam.

II. Tác phẩm Những cánh buồm

1. Thể loại: Thể thơ tự do
2. Xuất xứ: In năm 1976.
3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
4. Tóm tắt tác phẩm Những cánh buồm

Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá. Đó cũng là mơ ước thuở bé của người cha.

• Bố cục tác phẩm Những cánh buồm

Chia văn bản thành 3 phần: 

+ Phần 1: Từ đầu đến “chắc nịch”: Cảnh hai cha con dạo trên bãi biển. 

+ Phần 2: Tiếp đến “để con đi…” : Cuộc trò chuyện giữa hai cha con.

+ Phần 3: Đoạn còn lại: Ý nghĩa những ước mơ của con.

• Giá trị nội dung tác phẩm Những cánh buồm

- Bài thơ nêu lên cảm xúc, ước mơ của hai cha con muốn đi khám phá những vùng đất xa xôi được thể hiện qua cuộc nói chuyện khi cùng nhau đi dạo trên bờ biển.

• Giá trị nghệ thuật tác phẩm Những cánh buồm

- Thể thơ tự do kết hợp với những biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ,... sinh động, hấp dẫn.

Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 21, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc trước văn bản và tìm hiểu thông tin về tác giả qua sách báo, internet.

Lời giải chi tiết:

- Nhà thơ Hoàng Trung Thông (05/05/1925 – 1993).

- Quê gốc: xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

- Tác phẩm: Quê hương chiến đấu (thơ – 1055), Đường chúng ta đi (thơ – 1960), Những cánh buồm (thơ – 1964), Đầu sóng (thơ – 1968),...

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 21, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Chia sẻ với các bạn về ước mơ của mình.

Lời giải chi tiết:

Hồi nhỏ, em mơ ước trở thành cô giáo. Em muốn học thật tốt, trở thành một người cô hiền dịu và mẫu mực được các em học sinh yêu quý, kính trọng.

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 22, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản

Lời giải chi tiết:

- Không gian: cát, biển xanh

- Thời gian: buổi bình minh sau trận mưa đêm

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 22, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản

Lời giải chi tiết:

Từ láy

Nghĩa của từ láy

rực rỡ

dùng để chỉ vẻ đẹp của ánh mặt trời. Mặt trời sớm mai chiếu ánh sáng lấp lánh, vàng rực lên biển xanh. Vẻ đẹp ấy tượng trưng cho tương lai tươi sáng, rộng mở của con.

lênh khênh

từ láy tượng hình dùng để diễn tả cái bóng cao lớn của cha, qua đó nói lên vai trò che chở, bảo vệ và nâng đỡ để con trưởng thành

rả rích

từ láy tượng thanh dùng để tả trận mưa đêm nhưng nó cũng ẩn dụ cho những gì lạnh lẽo, tối tăm đã qua, đối lập với buổi bình minh lộng lẫy hiện tại, cho thấy niềm tin của cha vào tương lai tốt đẹp của con.

phơi phới

có tác dụng nhấn mạnh niềm vui trào dâng trong lòng người cha khi thấy con tiếp bước mình thực hiện ước mơ.

trầm ngâm

người cha vừa nhìn phía chân trời vừa suy nghĩ, nghiền ngẫm điều gì.

thầm thì

tiếng sóng vỗ rì rào nhỏ nhẹ như tiếng người nói nhỏ nhẹ bên tai.

Đọc hiểu 3

Câu 3 (trang 22, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản

Lời giải chi tiết:

Thái độ của cha đối với con vô cùng nhẹ nhàng, trìu mến.

- Cử chỉ: ân cần giải thích cho con về những thắc mắc

- Tâm sự: tình yêu thương và sự dịu dàng

Đọc hiểu 4

Câu 4 (trang 22, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ khổ thơ thứ 4

Lời giải chi tiết:

Tác dụng: biểu thị lời nói ngân dài, chưa kết thúc.

Đọc hiểu 5

Câu 5 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ khổ thơ cuối

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa: người cha nhớ lại những ước mơ của mình qua những câu nói thể hiện ước mơ hồn nhiên của người con.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản, chú ý số dòng, số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần

Lời giải chi tiết:

- Số tiếng: 5 đến 7 tiếng.

- Số dòng: mỗi khổ thơ không cố định.

- Cách hiệp vần: tự do, không theo niêm luật quy tắc thông thường

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ bài thơ

Lời giải chi tiết:

- Hai cha con trò chuyện về phía chân trời có những gì

- Miêu tả:

Sau trận mưa đêm rả rích, bầu trời và bãi biển sạch bóng. Có hai cha con dạo chơi dưới ánh mặt trời hồng rực rỡ ban mai. Bóng họ trải dài trên cát. Người cha cao gầy bóng lênh khênh, còn người con trai bụ bẫm, lon ton bước bên cha làm nên một cái bóng tròn chắc nịch.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh cánh buồm được nhắc lại 2 lần chứa đựng nhiều ý nghĩa:

+ Tượng trưng cho những ước mơ, khát vọng, hoài bão, … của bao thế hệ.

+ Tượng trưng cho tinh thần, ý chí sẵn sàng đương đầu với thử thách, đối mặt với sóng gió

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

Người con đã bộc lộ ước mơ được đi xa, khám phá nhiều điều mới lạ trong cuộc sống.

=> Nhận xét: tâm hồn ngây thơ, yêu đời, yêu cuộc sống của một đứa trẻ, đó cũng là những ước mơ khiến cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản và đặt mình vào vị trí người cha.

Lời giải chi tiết:

- Gợi cho người cha nhớ đến những ước mơ thuở nhỏ.

- Đóng vai người cha:

Tôi vô cùng hạnh phúc và như trẻ lại khi tìm lại mình, tìm lại được những khát vọng thuở trước trong tiếng ước mơ của con. Những khát vọng của con cũng là những khát vọng của tôi ngày thơ ấu. Gặp lại những khát vọng ấy nơi con, lòng tôi nhen nhóm lên bao hi vọng. Hi vọng con sẽ mang khát vọng của con và cả của tôi đi xa hơn nữa trong cuộc đời. Những điều tôi chưa làm được từ nay sẽ được gửi gắm nơi con

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Phương pháp giải:

Chọn khổ thơ/ hình ảnh em thích nhất và lí giải.

Lời giải chi tiết:

Em thích nhất hình ảnh “cha dắt con đi dưới ánh mai hồng” trong bài thơ này.

Lí do: Hình ảnh “cha dắt con đi dưới ánh mai hồng” thể hiện tình yêu con rất riêng của người cha. Hình ảnh đó cũng thể hiện niềm tin tưởng của người cha vào tương lai ngời sáng của con

CHUẨN BỊ

CH1. Đọc trước văn bản 'Những cánh buồm' và tìm hiểu thông tin về tác giả Hoàng Trung Thông.

Trả lời:

- Thông tin về tác giả Hoàng Trung Thông:

+ Hoàng Trung Thông (1925 - 1993), quê Nghệ An.
+ Còn được biết đến với bút danh Đặc Công, Bút Châm.
+ Từng là tổng biên tập báo Văn nghệ Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc Nhà xuất bản Văn học, Vụ trưởng Vụ Văn nghệ thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương, Viện trưởng Viện Văn học.
+ Có học vấn uyên bác.
+ Thơ của ông đã ảnh hưởng mạnh mẽ, tác động đến nhiều thế hệ: 'Trong thâm tâm, anh là người nhỏ bé, của những con người nhỏ bé. Trong thơ, anh chỉ là nhà thơ của những người nhỏ bé' và 'chỉ có một Hoàng Trung Thông nhỏ bé, không hài lòng với chính mình. Đó là cái lớn của Hoàng Trung Thông'. (Phan Ngọc)

CH2. Hồi tưởng lại những ước mơ thuở bé của em và chia sẻ với các bạn về một trong số đó.

Trả lời:

• Những ước mơ thời thơ ấu của em bao gồm trở thành nghệ sĩ piano, nhà văn,... Vì em rất yêu thích việc chơi đàn và làm thơ, nên đó là lý do em có những ước mơ đó.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

ĐỌC HIỂU

Câu 1. Lưu ý các từ chỉ không gian, thời gian trong hai khổ thơ đầu.

=> Xem hướng dẫn giải

- Các từ ngữ chỉ không gian: biển rộng lớn. Các từ chỉ thời gian: buổi sáng.

Câu 2. Xác định các từ láy trong bài thơ và tìm nghĩa của chúng.

=> Xem hướng dẫn giải

Các từ láy và nghĩa:

+ Rực rỡ: màu sắc tươi sáng, nổi bật.
+ Lênh khênh: cao quá mức, không cân đối.
+ Rả rích: âm thanh nhỏ, lặp đi lặp lại.
+ Phơi phới: vẻ vui tươi, đầy sức sống.
+ Trầm ngâm: suy nghĩ, nghiền ngẫm.
+ Thầm thì: nói nhỏ, không để người ngoài nghe thấy.

Câu 1. Cử chỉ và tâm sự của người cha là gì?

=> Xem hướng dẫn giải

- Người cha có:

+ Cử chỉ yêu thương: mỉm cười, xoa đầu con.
+ Tâm sự: Những cánh buồm đưa con đến vùng đất mới, mang đến trải nghiệm và hiểu biết mới.

Câu 2. Tác dụng của dấu chấm lửng trong khổ thơ là gì?

=> Xem hướng dẫn giải

• Dấu chấm lửng thể hiện sự ngập ngừng trong lời nói.

Câu 3. Ý nghĩa của dòng thơ cuối là gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Ý nghĩa dòng thơ cuối: Người con có những ước mơ giống người cha hồi trẻ, khiến người cha nhớ lại chính mình lúc còn nhỏ.

CÂU HỎI

Câu 1. Đặc điểm hình thức của bài thơ 'Những cánh buồm' qua số tiếng ở các dòng thơ, số dòng ở mỗi khổ thơ, cách hiệp vần là gì?

=> Xem hướng dẫn giải

- Số tiếng: tùy theo nội dung.
- Số dòng: tùy theo nội dung.
- Cách hiệp vần: kết hợp vần lưng và vần chân.

Câu 2. Người cha và người con trò chuyện về điều gì? Miêu tả cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển dựa trên hình ảnh trong bài thơ.

=> Xem hướng dẫn giải

- Người cha và người con trò chuyện về những gì ở chân trời.
- Miêu tả cảnh: Trời sáng, mặt trời chiếu sáng trên sóng biển. Người cha dẫn con đi dạo, không khí trong lành. Cậu bé hỏi về mặt nước và bầu trời xa. Người cha giải thích và cậu bé mong mượn cánh buồm để khám phá.

Câu 3. Hình ảnh 'cánh buồm' xuất hiện bao nhiêu lần trong bài thơ? Hình ảnh đó tượng trưng cho điều gì?

=> Xem hướng dẫn giải

- Hình ảnh 'cánh buồm' xuất hiện ba lần.
- Tượng trưng cho ước mơ, khát vọng, hoài bão của thế hệ.

Câu 4. Người con bộc lộ ước mơ gì? Nhận xét về ước mơ đó?

=> Xem hướng dẫn giải

• Người con ước mơ khám phá thế giới bên ngoài.
• Ước mơ tốt, có ích, cho thấy khát vọng vượt qua giới hạn bản thân.

Câu 5. Ước mơ của người con gợi nhớ điều gì cho người cha? Diễn tả cảm xúc, suy nghĩ của người cha trước lời đề nghị của người con.

=> Xem hướng dẫn giải

• Ước mơ của người con gợi nhớ về tuổi thơ của người cha.

Câu 6. Hình ảnh hoặc khổ thơ nào em thích nhất? Giải thích lý do.

=> Xem hướng dẫn giải

Em thích hình ảnh 'ánh nắng chảy đầy vai' vì thể hiện sự tinh tế trong mô tả, ánh nắng đã chiếu lên vai, cho thấy sự chuyển mình từ ánh sáng sớm sang ánh nắng buổi sáng.