Buzz
1. Bài soạn tham khảo số 4
Câu 1 (trang 72 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
- Xung đột chính: mối quan hệ giữa dì ghẻ và con chồng, cũng như giữa các chị em cùng cha khác mẹ.
- Mâu thuẫn vật chất và tinh thần trong gia đình được thể hiện từ đoạn chiếc yếm đỏ đến khi Tấm đi xem hội:
+ Tấm phải làm việc cực nhọc dưới tay mẹ con Cám
+ Tấm bị lừa đổ hết giỏ tép
+ Mẹ con Cám ăn cá bống
+ Mẹ con Cám đi hội, bắt Tấm ở nhà nhặt thóc với gạo.
- Đoạn còn lại thể hiện mâu thuẫn về địa vị và quyền lợi đẳng cấp rõ ràng hơn:
+ Tấm bị mẹ con Cám chặt cau dẫn đến cái chết
+ Sự hóa thân của Tấm (chim vàng anh, hai cây xoan đào, khung cửi, cây, quả thị)
- Sự phát triển của hai tuyến nhân vật được thể hiện qua:
+ Tuyến mẹ con Cám: ngày càng tàn nhẫn, độc ác.
+ Tuyến Tấm: từ yếu đuối trở nên quyết liệt và chủ động hơn.
Câu 2 (trang 72 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
- Tấm trải qua 4 lần hóa thân: từ khi bị giết thành chim vàng anh cây xoan đào khung cửi cây thị (quả thị)
- Ý nghĩa:
+ Những biến hóa này phản ánh phẩm chất và vẻ đẹp của nhân vật (trong sáng, bình dị)
+ Thể hiện sự phát triển trong ý thức đấu tranh của Tấm.
+ Sự hóa thân, dù kì ảo, biểu hiện cuộc chiến của Tấm để đạt được hạnh phúc, là cuộc đấu tranh quyết liệt giữa thiện và ác.
+ Thể hiện khát vọng hạnh phúc của người lao động.
Câu 3 (trang 72 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):
- Ý kiến về hành động trả thù của Tấm đối với mẹ con Cám còn nhiều tranh cãi.
- Học sinh có thể bày tỏ quan điểm cá nhân, nhưng cần lưu ý:
+ Tấm là nhân vật cổ tích, mang đặc trưng của nhân vật chức năng, không có tính cách riêng. Thái độ, hành động và cảm xúc của nhân vật đều chịu sự chi phối.
+ Truyện Tấm Cám phản ánh đạo lý: cái thiện phải chiến thắng cái ác, vì thế mẹ con Cám phải bị trừng trị.
Câu 4 (trang 72 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Bản chất mâu thuẫn và xung đột trong truyện:
- Mâu thuẫn giữa mẹ con Cám và Tấm là mâu thuẫn dì ghẻ con chồng, thuộc về đạo đức xã hội phong kiến.
- Mâu thuẫn giữa thiện và ác: Tấm đại diện cho cái thiện và sự ngay thẳng, mẹ con Cám đại diện cho cái ác, giả dối và lười biếng.
- Mâu thuẫn giai cấp: sự xung đột giữa người bị áp bức và kẻ áp bức.
LUYỆN TẬP
- Đặc điểm của truyện cổ tích thần kì:
+ Các yếu tố thần kì góp phần vào sự phát triển của cốt truyện.
• Các yếu tố thần kì bao gồm: Ông Bụt, sự hóa thân của Tấm...
• Ví dụ: Mỗi khi Tấm gặp khó khăn, Bụt hiện lên, hỏi han và hướng dẫn Tấm. Tấm chết và hóa thành chim vàng anh, cây xoan, quả thị...
• Những yếu tố thần kì là các tình tiết quan trọng, có giá trị về nghệ thuật và nội dung.
+ Phản ánh khát vọng công bằng xã hội và chiến thắng của cái thiện trước cái ác.
+ Nhân vật chức năng: các nhân vật trong truyện không có nội tâm, tính cách riêng, tâm lý rõ ràng.
2. Bài soạn mẫu số 5
Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Truyện được chia thành 2 phần chính:
+ Phần 1: Tấm sống cùng dì ghẻ.
+ Phần 2: Tấm trở thành Hoàng hậu và tiếp tục câu chuyện đến khi kết thúc.
Phần 1: Tấm sống cùng dì ghẻ.
+ Cái yếm đỏ - mâu thuẫn về quyền lợi vật chất.
Tấm chăm chỉ làm việc, trong khi Cám lười biếng và lừa chị để lấy giỏ tép, chứng tỏ sự thiên vị của mẹ con dì ghẻ đối với Cám và sự khổ cực của Tấm.
+ Con bống- mâu thuẫn về quyền lợi tinh thần.
Con bống là người bạn duy nhất của Tấm nhưng bị mẹ con Cám giết thịt, không cho Tấm có chút hạnh phúc tinh thần nào.
+ Đi xem hội – mâu thuẫn về quyền lợi tinh thần.
Mặc dù vua mở hội, nhưng dì ghẻ không cho Tấm đi xem, không muốn con riêng của chồng có phút giây vui vẻ nào.
+ Thử giày- mâu thuẫn cả về vật chất và tinh thần.
“Chuông khánh còn chả ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre”.
=> Tóm lại, phần 1 phản ánh mâu thuẫn về quyền lợi vật chất và tinh thần trong gia đình.
Phần 2: Tấm trở thành Hoàng hậu và tiếp tục câu chuyện.
+ Cái chết của Tấm:
Tấm về giỗ cha và bị dì ghẻ âm thầm chặt cây khiến Tấm rơi xuống ao chết để Cám trở thành Hoàng hậu. Mâu thuẫn gia đình gia tăng khi tính mạng của Tấm bị đe dọa.
+ Chim vàng anh:
Chim vàng anh, vật mà vua yêu thích, bị Cám giết thịt để không còn dấu vết của Tấm.
+ Cây xoan:
Cây xoan, nơi vua thường thư giãn, bị chặt để làm khung cửi.
+ Khung cửi:
Khung cửi, nơi Tấm biểu lộ sự uất ức, bị Cám đốt cháy.
=> Tóm lại, phần 2 phản ánh mâu thuẫn cao hơn về quyền lợi xã hội.
=> Toàn bộ tác phẩm thể hiện mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác trong xã hội.
Câu 2 (trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Tấm trải qua 4 lần biến hóa:
+ Lần 1: Chim Vàng Anh
Chim vàng anh, loài chim quý, giúp Tấm quấn quýt bên vua và hót để mắng Cám.
+ Lần 2: Hai cây xoan
Dù bị hãm hại, Tấm hóa thành hai cây xoan xanh mát, làm vua hài lòng.
+ Lần 3: Khung cửi
Tấm biến thành khung cửi và đe dọa Cám.
+ Lần 4: Qủa thị
Đây là lần biến hóa cuối cùng, mang lại kết thúc hạnh phúc cho Tấm, thể hiện sự trường tồn của cái thiện.
Các vật Tấm hóa thân đều gần gũi, từ xa đến gần, thể hiện sự tiến hóa của nhân vật.
- Ý nghĩa của quá trình biến hóa:
+ Thể hiện sức sống mãnh liệt và sự trường tồn của cái thiện.
+ Hạnh phúc là ở kiếp này, không phải ở thế giới khác.
+ Thể hiện quan niệm nhân dân: 'ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.'
Câu 3 (trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
- Xét về đạo đức: Hành động của Tấm có phần trái với bản chất hiền lành, nhưng là hành động trả thù hợp lý cho những kẻ ác.
- Xét về thể loại: Hành động trả thù của Tấm đúng với yêu cầu của truyện cổ tích.
- Kết thúc này thể hiện tinh thần đấu tranh của nhân dân: cái ác phải bị trừng trị, không chỉ yêu thương mà còn phải biết diệt trừ cái xấu.
=> Đây là kết thúc hợp lý, thỏa mãn ước mơ công lý của nhân dân: 'ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.'
Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Các lực lượng đối lập trong truyện:
- Trong gia đình:
+ Dì ghẻ >< con chồng
+ Con chung >< con riêng
- Ngoài xã hội:
+ Người thiện >< kẻ ác
- Bản chất của mâu thuẫn và xung đột:
+ Mâu thuẫn gia đình: do vấn đề thừa kế gia sản và quyền lợi vật chất.
+ Mâu thuẫn xã hội: do xung đột giữa các lực lượng đối lập để khẳng định quyền lợi và địa vị mới.
+ Mâu thuẫn giữa thiện và ác.
Luyện tập
Câu hỏi (trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
* Các đặc trưng của truyện cổ tích thần kỳ:
+ Có yếu tố thần kỳ (tiên, Bụt, biến hóa kỳ diệu, vật phép màu,...).
+ Kết cấu: Nạn nhân trải qua hoạn nạn nhưng cuối cùng tìm được hạnh phúc và công bằng.
+ Kiểu nhân vật chức năng: nhân vật không có nội tâm sâu sắc, không có tính cách riêng.
+ Kết thúc có hậu thể hiện quan niệm nhân dân.
* Phân tích:
- Các yếu tố thần kỳ trong truyện “Tấm Cám”:
+ Bụt: Phật với phép lực vô biên và hiền từ.
+ Tấm: biến hóa thần kỳ qua các lần bị giết.
+ Con gà: biết nói, bới xương cho Tấm.
+ Chim sẻ: nhặt riêng thóc và gạo.
+ Xương bống: biến thành quần áo đẹp, giày và ngựa.
+ Chim vàng anh: hóa thân của Tấm, hót đe dọa Cám, làm vui lòng vua.
+ Hai cây xoan: che mát cho vua.
+ Khung cửi: chửi rủa Cám.
+ Qủa thị: chứa Tấm bên trong, thường xuyên chui ra.
=> Các yếu tố thần kỳ trong truyện cổ tích thường chứa phép lạ, giúp đỡ người nghèo và làm câu chuyện thêm hấp dẫn.
- Kết cấu:
+ Tấm trải qua hoạn nạn từ khi ở cùng dì ghẻ đến khi thành Hoàng hậu.
+ Ở với dì ghẻ, Tấm phải chịu đựng vất vả, cay nghiệt, thua thiệt so với Cám.
+ Khi thành Hoàng hậu, Tấm bị hãm hại và phải biến hóa 4 lần để tồn tại.
+ Cuối cùng, cái thiện chiến thắng, kết thúc thể hiện ước mơ về hạnh phúc gia đình và công bằng xã hội của nhân dân.
Tóm tắt
Tấm và Cám là hai chị em cùng cha khác mẹ. Tấm hiền lành và chăm chỉ, còn Cám thì lười biếng và được cưng chiều. Sau khi bố mất, Tấm sống cùng dì ghẻ và Cám. Tấm bị đối xử bất công và vất vả. Trong một lần đi bắt tép, Cám lừa Tấm lấy hết tép trong giỏ. Tấm chỉ còn một con cá bống, khóc và được Bụt giúp đỡ. Tấm có quần áo đi hội, được chim sẻ hỗ trợ. Tấm đánh rơi một chiếc giày ở hội và vua nhặt được. Vua ra lệnh ai vừa chân giày sẽ thành Hoàng hậu. Tấm vừa chân giày và trở thành Hoàng hậu. Mẹ con Cám ghen tị, hãm hại Tấm. Tấm biến hóa thành chim vàng anh, cây xoan, khung cửi, và cuối cùng trong quả thị để trở thành con gái bà cụ. Nhờ miếng trầu, vua nhận ra Tấm và nàng trở lại làm Hoàng hậu. Mẹ con Cám bị chết.
3. Bài tham khảo số 6
Giải đáp câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1
+ Sự việc chiếc yếm đỏ: Cám đã lừa lấy hết tôm tép của Tấm để chiếm đoạt yếm đỏ, khiến Tấm khóc lóc. Bụt hiện lên, an ủi và dặn Tấm nuôi cá bống còn lại.
+ Sự việc cá bống: Cám cùng mẹ rình bắt cá bống ăn thịt, khiến Tấm mất đi người bạn thân thiết. Tấm khóc, Bụt hiện lên bảo Tấm chôn xương cá bống dưới bốn chân giường.
+ Sự việc Tấm đi xem hội – thử giày: Dì ghẻ trộn lẫn thóc với gạo để bắt Tấm ở nhà làm việc, không cho nàng đi hội.
=> Tấm khóc lóc, Bụt hiện lên sai đàn chim giúp nàng nhặt thóc, và bảo Tấm lấy quần áo dưới bốn chân giường để đi hội.
+ Sự việc cái chết của Tấm: Khi Tấm trèo hái cau để cúng giỗ cha, dì ghẻ đã chặt cây cau làm Tấm chết, và đưa Cám vào làm Hoàng hậu thay thế.
+ Sự việc chim vàng anh: Chim vàng anh ở bên vua và cảnh cáo Cám với lời đe dọa (“Phơi áo chồng tao…rách áo chồng tao”), khiến mẹ con Cám quyết định giết chim vàng anh để ăn thịt.
+ Sự việc cây xoan đào và khung cửi: Cây xoan đào che bóng mát cho vua, khung cửi dệt áo cho vua và kết tội Cám (“Cót ca cót két…khoét mắt ra”) – mẹ con Cám sau đó chặt cây và đốt khung cửi.
+ Sự việc bà lão hàng nước và quả thị: Tấm hóa thành quả thị rồi sống cùng bà lão, sau đó nhờ miếng trầu têm mà vua nhận ra và đưa Tấm về cung làm Hoàng hậu.
=> Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám ngày càng gay gắt, từ những mâu thuẫn gia đình đến mâu thuẫn sinh tử. Mẹ con Cám không từ thủ đoạn để diệt trừ Tấm, trong khi Tấm từ nạn nhân thụ động trở nên mạnh mẽ và quyết liệt.
=> Mâu thuẫn có hai giai đoạn: mâu thuẫn gia đình (từ đầu đến khi Tấm đi hội) và mâu thuẫn xã hội nghiêm trọng (từ khi Tấm chết cho đến kết thúc).
Giải đáp câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Tấm hóa thân thành chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi và quả thị: những vật phẩm giản dị nhưng quý giá và gần gũi trong đời sống dân gian.
- Các lần hóa thân không chỉ tôn vinh vẻ đẹp và phẩm chất của Tấm mà còn thể hiện tinh thần kiên cường của nàng (qua các hóa thân, Tấm kết tội Cám, quấn quýt bên vua, và vẫn giữ vị trí của mình, Cám không thể thay thế).
- Việc Tấm ẩn mình trong quả thị và sau đó trở lại làm người biểu thị sự phục sinh và chiến thắng của nàng trước mẹ con Cám ác độc.
=> Quá trình biến hóa thể hiện sức sống mạnh mẽ và chiến thắng của Tấm, của thiện và công lý.
Giải đáp câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Tấm trả thù Cám bằng cách dội nước sôi, dẫn đến cái chết của Cám, và dì ghẻ cũng bị kết cục tương tự.
- Kết thúc này phản ánh tinh thần đấu tranh quyết liệt của nhân dân, sự trừng trị đối với cái ác, và nhấn mạnh rằng con người không chỉ cần yêu thương và sống lương thiện mà còn phải biết căm ghét và loại trừ cái xấu.
=> Đây là kết thúc hợp lý, đáp ứng mong muốn công lý của nhân dân: thiện được báo đáp, ác bị trừng trị.
Giải đáp câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1
- Mâu thuẫn đầu tiên là trong gia đình phụ quyền cổ xưa giữa dì ghẻ và con chồng, nguyên nhân là do vấn đề thừa kế và quyền lợi vật chất.
- Mâu thuẫn thứ hai là giữa cái thiện và cái ác, với Tấm đại diện cho thiện và mẹ con Cám đại diện cho ác, giả dối và lười biếng.
- Mâu thuẫn thứ ba là mâu thuẫn giai cấp, giữa người bị áp bức và kẻ áp bức.
Luyện tập
Câu hỏi (trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1)
Đặc trưng của thể loại truyện cổ tích thần kỳ trong “Tấm Cám”:
- Cốt truyện có nhiều yếu tố thần kỳ: nhân vật Bụt, xương cá bống và những lần hóa thân của Tấm.
- Câu chuyện theo khuôn mẫu cổ tích thần kỳ: nhân vật chính trải qua nhiều thử thách và cuối cùng tìm được hạnh phúc.
- Truyện phản ánh xung đột xã hội của thời kỳ phân chia giai cấp.
- Thể hiện ước mơ về công bằng và hạnh phúc gia đình của nhân dân lao động.
- Kết thúc có hậu thể hiện tư tưởng nhân đạo của dân tộc.
Tóm tắt
Tấm và Cám là hai chị em cùng cha khác mẹ. Tấm hiền lành, chăm chỉ, tốt bụng còn Cám thì lười biếng và được nuông chiều. Sau khi bố qua đời, Tấm sống với dì ghẻ và Cám, luôn bị đối xử bất công và lao động vất vả. Trong một lần đi bắt tép, Cám lừa Tấm để lấy hết tép, chỉ còn lại cá bống trong giỏ của Tấm. Tấm khóc và được Bụt giúp đỡ, với cá bống làm bạn, và nhận sự trợ giúp từ bầy chim. Khi tham gia hội làng, Tấm đánh rơi chiếc giày được vua nhặt, vua ra lệnh tìm người có chiếc giày vừa chân để làm hoàng hậu. Tấm trở thành hoàng hậu, khiến mẹ con Cám ghen tị. Khi Tấm về cúng giỗ cha, mẹ con Cám chặt cây cau khiến Tấm chết. Cám sau đó vào cung làm hoàng hậu. Tấm nhiều lần hóa thân thành chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi và cuối cùng là quả thị, trở thành con gái của bà lão. Nhờ miếng trầu têm, vua nhận ra Tấm và đưa nàng về làm hoàng hậu. Mẹ con Cám bị trừng trị.
4. Bài soạn tham khảo số 1
Tóm tắt
Tấm là một cô gái xinh đẹp và hiền lành, sống cùng mẹ kế và em gái Cám. Mẹ con Cám thường xuyên bắt nạt Tấm, bắt nàng làm việc vất vả. Trong ngày hội, khi mẹ con Cám tham gia hội, Tấm bị bắt ở nhà làm việc nặng. Nhờ sự giúp đỡ của Bụt, Tấm được trang bị quần áo đẹp để đi dự hội. Vua nhặt được chiếc hài mà Tấm đánh rơi và tìm được nàng, đưa Tấm về làm vợ. Mẹ con Cám ghen tị, tìm cách giết Tấm. Tấm chết và hóa thân thành chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi và quả thị. Cuối cùng, Tấm đoàn tụ với vua và mẹ con Cám bị trừng phạt.
Bố cục
- Phần 1 (từ đầu ... 'việc nặng'): giới thiệu nhân vật
- Phần 2 (tiếp ... 'bà ngồi bán hàng'): sự hóa thân và cuộc chiến của Tấm
- Phần 3 (còn lại): Tấm trở về và đoàn tụ với vua
Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1)
Xung đột trong truyện: mối quan hệ dì ghẻ và con chồng, giữa những người chị em cùng cha khác mẹ.
Từ đoạn về chiếc yếm đỏ đến đoạn Tấm đi xem hội: mâu thuẫn vật chất và tinh thần trong cuộc sống.
- Các mâu thuẫn trong gia đình:
+ Tấm bị mẹ con Cám bắt làm việc cực nhọc
+ Tấm bị lừa để mất hết giỏ tép
+ Mẹ con Cám ăn thịt cá bống của Tấm
+ Mẹ con Cám đi hội, còn Tấm bị bắt ở nhà nhặt thóc trộn với gạo.
- Các mâu thuẫn xã hội (giai cấp):
+ Cái chết và sự hóa thân của Tấm (chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị)
- Diễn biến truyện cho thấy sự phát triển của hai tuyến nhân vật:
+ Tuyến nhân vật phản diện - mẹ con Cám: ngày càng độc ác, tàn nhẫn.
+ Tuyến nhân vật Tấm: từ yếu đuối trở nên mạnh mẽ và chủ động.
Câu 2 (trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1)
Tấm trải qua bốn lần hồi sinh: từ chim vàng anh đến cây xoan đào, khung cửi và cuối cùng là quả thị.
- Các hình thức biến hóa này không chỉ thể hiện vẻ đẹp và phẩm chất của Tấm (trong sáng, giản dị) mà còn phản ánh sự phát triển trong ý thức đấu tranh của nàng.
- Sự hóa thân là yếu tố kỳ ảo thể hiện sự vươn lên đấu tranh của Tấm để giành và giữ hạnh phúc, là cuộc chiến giữa thiện và ác.
- Sự biến hóa và hồi sinh có thể ảnh hưởng từ thuyết luân hồi của Phật giáo, thể hiện ước muốn và khát vọng hạnh phúc của nhân dân lao động. Tấm chết đi sống lại để giành lấy và giữ hạnh phúc.
Câu 3 (Trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1)
Hành động trả thù của Tấm đối với mẹ con Cám gây ra nhiều ý kiến trái chiều về việc Tấm đúng hay sai.
+ Tấm là nhân vật cổ tích, mang đặc trưng của kiểu nhân vật chức năng, không có tính cách sâu sắc, thể hiện thái độ và đánh giá của nhân vật chịu sự chi phối.
+ Truyện Tấm Cám phản ánh đạo lý của nhân dân: ở hiền gặp lành, ác giả ác báo. Mẹ con Cám liên tục gây ra cái chết cho Tấm nên việc chúng bị trừng phạt là hợp lý với logic của truyện.
Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ văn 10, tập 1)
Bản chất mâu thuẫn và xung đột trong truyện:
- Mâu thuẫn giữa mẹ con Cám và Tấm là mâu thuẫn dì ghẻ con chồng, liên quan đến vấn đề đạo đức và kế thừa tài sản trong gia đình.
- Mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác, cái thật và cái giả. Tấm đại diện cho cái thiện, sự ngay thẳng, còn mẹ con Cám là hiện thân của cái ác, giả dối và lười biếng.
- Mâu thuẫn giai cấp: giữa người bị áp bức và kẻ áp bức.
→ Cuộc đấu tranh của Tấm là cuộc chiến vì chính nghĩa và công bằng.
Luyện tập
Đặc trưng của truyện cổ tích thần kỳ trong “Tấm Cám”:
- Các yếu tố thần kỳ và kỳ ảo:
+ Ông Bụt cứu giúp Tấm
+ Sự hóa thân của Tấm sau khi chết (cây xoan đào, chim vàng anh, khung cửi, quả thị)
- Phản ánh khát vọng công bằng xã hội, cái thiện chiến thắng cái ác:
+ Cuộc đấu tranh và chiến thắng của Tấm phản ánh ước mơ của nhân dân.
- Kiểu nhân vật chức năng:
+ Nhân vật trong truyện không có nội tâm sâu sắc, không có tính cách riêng.
Hình minh hoạ 1
5. Bài soạn tham khảo số 2
I. Hướng dẫn soạn bài
a. Bố cục: 2 phần
- Phần 1: (từ đầu đến “đẹp thế”): Khắc họa thân phận của Tấm – một cô gái mồ côi và hành trình tìm kiếm hạnh phúc.
- Phần 2: (từ “Vào cung vua” đến hết): Cuộc chiến không ngừng của Tấm để lấy lại cuộc sống và niềm vui.
b. Tóm tắt
Tấm là cô gái mồ côi từ nhỏ, sống cùng mẹ con dì ghẻ Cám. Mẹ con Cám luôn bắt Tấm làm việc cực nhọc. Một lần đi bắt cá, Cám lén chút hết giỏ cá của Tấm, chỉ còn con cá Bống. Tấm đem cá Bống về nuôi nhưng mẹ con Cám đã ăn thịt. Khi nhà vua tổ chức hội, mẹ con Cám buộc Tấm ở nhà nhặt thóc và gạo, được Bụt giúp đỡ, Tấm có thể đi dự hội. Trong hội, Tấm đánh rơi một chiếc hài, vua nhặt được và quyết định ai vừa chiếc hài sẽ trở thành vợ. Tấm vừa chiếc hài và được làm hoàng hậu. Mẹ con Cám mưu hại Tấm, nàng hóa thành chim Vàng Anh, cây xoan đào, khung cửi, và quả thị. Cuối cùng, Tấm được đoàn tụ với vua và sống hạnh phúc mãi mãi.
Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1):
- Xung đột truyện: mối quan hệ dì ghẻ và con chồng, cũng như giữa các chị em cùng cha khác mẹ.
- Mâu thuẫn truyện thể hiện qua các sự việc:
+ Chiếc yếm đỏ.
+ Con cá bống.
+ Tấm đi dự hội và thử giày.
+ Cái chết và sự hóa thân của Tấm (chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị).
- Bản chất của xung đột:
+ Cuộc tranh giành quyền lợi vật chất và tinh thần trong gia đình và xã hội.
+ Thói xấu, ích kỷ và độc ác của con người.
- Diễn biến truyện qua hai tuyến nhân vật:
+ Tuyến nhân vật phản diện - mẹ con Cám: ngày càng tàn nhẫn, độc ác.
+ Tuyến nhân vật chính diện – Tấm: từ yếu đuối trở nên mạnh mẽ và chủ động hơn trong cuộc đấu tranh.
Câu 2 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1):
- Tấm trải qua bốn lần hóa thân: từ chim Vàng Anh đến cây xoan đào, khung cửi, và quả thị, thể hiện sự biến hóa thành các vật thể khác nhau.
- Bốn hình thức biến hóa này không chỉ thể hiện vẻ đẹp và phẩm chất trong sáng của Tấm, mà còn phản ánh sự phát triển trong ý thức đấu tranh của nàng.
=> Quá trình hóa thân là yếu tố kỳ ảo chứng minh sức sống mãnh liệt của Tấm và của cái thiện, công lý.
Câu 3 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1):
Đối với tác giả dân gian, hành động trả thù của Tấm là hợp lý, phù hợp với những gì mẹ con Cám đã gây ra.
=> Phản ánh đạo lý nhân dân: ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.
Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1):
Bản chất mâu thuẫn và xung đột trong truyện:
- Mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền thời cổ đại: mâu thuẫn giữa dì ghẻ và con chồng.
- Mâu thuẫn xã hội về quyền lợi và địa vị, giữa người bị áp bức và kẻ áp bức.
=> Mâu thuẫn khái quát nhất: mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác.
II. Luyện tập
Những đặc trưng của thể loại truyện cổ tích thần kỳ trong “Tấm Cám”:
- Cốt truyện bao gồm nhiều yếu tố thần kỳ: nhân vật ông Bụt, con cá Bống và các lần biến hóa của nhân vật.
- Truyện được cấu trúc theo mô hình phổ biến của truyện cổ tích thần kỳ: nhân vật chính trải qua nhiều thử thách trước khi đạt được hạnh phúc.
- Truyện phản ánh các xung đột xã hội thời kỳ phân chia giai cấp. - Thể hiện ước mơ của nhân dân lao động về công bằng và hạnh phúc gia đình.
- Kết thúc có hậu phản ánh tư tưởng nhân đạo của nhân dân.
6. Bài soạn tham khảo số 3
Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1):
- Truyện được chia thành hai giai đoạn chính:
+ Giai đoạn đầu: từ đoạn về cái yếm đỏ đến phần Tấm đi dự hội, phản ánh sâu sắc mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám, qua các sự việc trong cuộc sống hàng ngày. Tấm bị mẹ con Cám bóc lột cả về vật chất lẫn tinh thần.
+ Giai đoạn sau: từ cái chết của Tấm đến sự hóa thân của nàng, thể hiện mâu thuẫn gia đình đã phát triển thành mâu thuẫn xã hội và giai cấp.
- Từ diễn biến đó, có thể nhận thấy sự phân chia rõ ràng giữa hai tuyến nhân vật:
+ Tuyến mẹ con Cám: ngày càng độc ác và tàn nhẫn, sẵn sàng dùng mọi thủ đoạn để hại Tấm.
+ Tuyến nhân vật Tấm: từ hành động phản kháng yếu ớt ban đầu, trở nên mạnh mẽ và quyết liệt hơn trong cuộc đấu tranh giành lại hạnh phúc.
Câu 2 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1):
Tấm sau cái chết hóa thân thành các vật thể: chim vàng anh, hai cây xoan đào, khung cửi, quả thị => Sự hóa thân này biểu thị quan niệm về sự liên kết giữa người và vật, cùng sức sống không gì có thể tiêu diệt. Nó còn thể hiện rằng cái chết không phải là kết thúc, và những người chết oan vẫn tiếp tục đấu tranh ngay cả khi đã qua đời.
Sự hóa thân của Tấm cũng phản ánh ảnh hưởng của thuyết luân hồi và nhân quả trong Phật giáo. Tấm “ở hiền” nên “gặp lành”, qua bốn lần hóa thân, Tấm được trở lại làm người, cho thấy tư tưởng này đã được điều chỉnh để phù hợp hơn với thực tiễn. Tấm tìm được hạnh phúc trong kiếp này, không phải ở thế giới bên kia.
Câu 3 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1): Hành động trả thù của Tấm đối với Cám:
Mâu thuẫn giữa Tấm và Cám trở nên quyết liệt, mang tính sống còn. Tấm chỉ có hai lựa chọn: trả thù Cám (khiến Cám chết) hoặc chính mình sẽ chết. Do đó, hành động trả thù của Tấm không chỉ đơn thuần là vấn đề trả thù mà còn là cuộc chiến sinh tồn. Qua hành động này, nhân dân truyền tải quan niệm “ác giả ác báo”, “gieo nhân nào, gặt quả ấy”. Cám phải nhận hình phạt xứng đáng với những việc đã làm.
Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ Văn 10, tập 1): Bản chất mâu thuẫn và xung đột trong truyện:
- Mâu thuẫn gia đình phụ quyền thời cổ (dì ghẻ và con chồng): nguyên nhân là vấn đề thừa kế tài sản và quyền lợi giữa các thành viên trong gia đình.
- Mâu thuẫn giữa cái thiện và cái ác: cuộc chiến giữa người lương thiện và kẻ xấu xa, bất lương.
- Mâu thuẫn xã hội: mâu thuẫn về quyền lợi, địa vị và đẳng cấp xã hội, tuy nhiên mâu thuẫn này không rõ ràng.
Luyện tập
Đặc trưng của truyện cổ tích thần kỳ trong “Tấm Cám”:
- Các yếu tố kỳ ảo và thần kỳ:
+ Ông Bụt xuất hiện giúp đỡ Tấm
+ Tấm hóa thân sau cái chết (cây xoan đào, chim vàng anh, khung cửi, quả thị)
- Phản ánh khát vọng về công bằng xã hội và sự chiến thắng của cái thiện:
+ Cuộc đấu tranh và chiến thắng của Tấm phản ánh ước mơ của nhân dân
- Kiểu nhân vật chức năng:
+ Nhân vật trong truyện không có chiều sâu nội tâm hay diễn biến tâm lý rõ ràng. Nhân vật không có tính cách riêng biệt.
