6 bài soạn 'Thiên trường vãn vọng' (Ngữ văn 8 - SGK Kết nối tri thức) đáng đọc nhất

Câu 1. Xác định thể thơ của bài 'Thiên Trường vãn vọng' và chỉ ra các yếu tố để nhận diện thể thơ đó.

Trả lời:

- Bài thơ 'Thiên Trường vãn vọng' được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

- Những yếu tố nhận diện: Bài thơ gồm 4 câu, mỗi câu có 7 chữ, các chữ cuối của câu 1, 2 và 4 vần với nhau. Bốn câu thơ phân chia thành 4 phần là đề, thực, luận, kết.

Câu 2. Thời điểm nào được phản ánh trong hai câu thơ đầu? Mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh miêu tả là gì?

Trả lời:

Hai câu thơ đầu miêu tả cảnh vật vào buổi chiều muộn. Khung cảnh làng quê hiện lên mờ mờ như làn khói, nửa thực nửa ảo. Hình ảnh làng quê hiện lên đẹp mơ màng, yên tĩnh. Buổi chiều muộn gợi cho tác giả cảm giác buồn man mác trước khung cảnh tĩnh mịch nơi quê hương. Đây cũng là sự tinh tế trong việc cảm nhận vẻ đẹp bình dị của tác giả.

Câu 3. Hai câu thơ cuối đã vẽ nên bức tranh cuộc sống như thế nào?

Trả lời:

Hai câu thơ cuối làm nổi bật nhịp sống của con người, phá vỡ sự tĩnh lặng của hai câu thơ đầu. Tiếng sáo của những người chăn trâu khiến bức tranh thôn quê thêm nhộn nhịp và đầy sức sống. Trong tiếng sáo, các em bé lùa trâu về nhà một cách từ từ, yên bình. Xa xa, những đôi cò trắng bay lượn trên cánh đồng, làm giảm đi sự tĩnh mịch của không gian. Hai câu thơ này đem lại cảm nhận về một không gian rộng lớn, thoáng đãng, với bầu trời cao và con người, động vật tất bật về nhà. => Một sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên, tạo cảm giác thân thuộc, gần gũi với cảnh thôn quê.

Câu 4. Bài thơ miêu tả nhiều khoảng không gian khác nhau. Hãy chỉ ra các khoảng không gian đó theo trình tự trong bài thơ.

Trả lời:

Khi về thăm quê vào chiều tà, vua Trần Nhân Tông đã chứng kiến cảnh vật và cuộc sống con người tại phủ Thiên Trường. Bài thơ mở đầu với một bức tranh mờ ảo của cảnh chiều tà ở thôn quê: “Trước xóm sau thôn tựa khói lồng.” Một màn khói từ các căn bếp và đống rơm tạo nên không gian mờ ảo, nhẹ nhàng, khác hẳn sự đông đúc ở thành phố. Không gian này tạo cho thi sĩ cảm giác như cảnh vật vừa có vừa không có. Hai câu thơ đầu miêu tả một làng quê yên tĩnh, mơ màng, với không gian chiều muộn gợi nỗi buồn man mác. Sự hòa quyện giữa không gian quê nhà và nỗi lòng của người nhớ quê tạo nên một cảm giác hư ảo khó tả.

Câu 5. Qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ, tác giả bộc lộ cảm xúc, tâm trạng gì?

Trả lời:

Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả. Với những vần thơ mộc mạc, giản dị và chân thật, tác giả vẽ lên hình ảnh quê hương đẹp đẽ và có hồn. Chỉ một người yêu quê hương thiết tha mới có thể viết những lời đầy tình cảm về đất mẹ.

Câu 6. Câu kết trong bài tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Câu kết trong 'Thiên Trường vãn vọng' gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì?

Trả lời:

Câu kết trong 'Thiên Trường vãn vọng' miêu tả 'Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng'. Cánh cò thường xuất hiện trong thơ ca Việt Nam, nhất là ở đồng quê. Hình ảnh “cò trắng từng đôi” như tìm chỗ nghỉ ngơi hay nơi bình yên cũng giống như vua Trần Nhân Tông rời xa phố thị để trở về thôn quê thanh bình.

Câu 7. Tác giả của 'Thiên Trường vãn vọng' là một vị vua. Điều đó gợi cho em những suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?

Trả lời:

Tác giả bài thơ là một vị vua có tâm hồn thi sĩ. Bài thơ không có sự phân cách giữa người lãnh đạo cao nhất và người nông dân bình dị, cho thấy nhà vua gần gũi, yêu quý dân chúng và yêu sự thanh bình. Điều này phản ánh sự yêu mến quê hương và dân tộc của nhà vua. 'Thiên Trường vãn vọng' là bức tranh thôn quê xinh đẹp, thể hiện tâm hồn thiền của một vị vua nhân ái, tài ba.

Kết nối với đọc

Cảm nhận vẻ đẹp cảnh vật thiên nhiên trong bài thơ 'Thiên Trường vãn vọng'.

'Thiên Trường vãn vọng' là bài thơ thể hiện tình quê sâu sắc của Trần Nhân Tông – một vị vua và nhà văn hóa nổi bật của Việt Nam. Tác phẩm in dấu vẻ đẹp yên bình của thôn quê. Cảnh vật trong bài thơ hiện lên với hình ảnh chiều tà, khi hoàng hôn sắp buông xuống. Không gian trước xóm sau thôn – khung cảnh làng quê Việt Nam. Phong cảnh mờ ảo, có thực cũng như không thực, gợi nên vẻ yên bình của làng quê trong sương khói. Hình ảnh bé chăn trâu gợi lại kỷ niệm tuổi thơ của tác giả. Đàn trâu trở về từ từ, cò trắng liệng xuống đồng, tiếng sáo văng vẳng nơi làng quê. Cảnh vật gần gũi với làng quê Việt Nam, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Bài thơ cũng chứa đựng nỗi buồn xót xa, gợi nhắc những xúc cảm tinh tế về quê hương.

- Giá trị nội dung: 

Bài thơ thất ngôn tứ tuyệt “Thiên Trường vãn vọng” khắc họa một bức tranh làng quê với sự hòa quyện giữa ánh sáng và bóng tối, đẹp mắt và tràn đầy sức sống. Đây là một minh chứng cho bút pháp nghệ thuật cổ điển tinh tế, thể hiện một tâm hồn thanh cao và yêu đời. Tình yêu thiên nhiên và quê hương được thể hiện qua những hình tượng sâu lắng, với nét vẽ tinh xảo, gợi cảm và đầy liên tưởng. Điều này cho thấy dù có địa vị cao, tác giả vẫn gắn bó sâu sắc với quê hương dân dã.

- Giá trị nghệ thuật: 

• Sử dụng điệp ngữ và đối ứng sáng tạo
• Nhịp thơ êm ái, hài hòa
• Ngôn ngữ miêu tả phong cách hội họa, với lối tả ít gợi nhiều của thi pháp cổ
• Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

Trước khi đọc

Em có thích ngắm cảnh hoàng hôn không? Tại sao?

Gợi ý:

• Ý kiến cá nhân: Có/Không
• Nguyên nhân: Cảnh hoàng hôn đẹp và lãng mạn…

Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Xác định thể thơ của bài 'Thiên Trường vãn vọng' và cho biết các yếu tố nào giúp nhận diện thể thơ đó.

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

- Yếu tố nhận diện:

• Bài thơ gồm 4 câu, mỗi câu 7 chữ.
• Cách gieo vần: Câu 1, 2, và 4 vần với nhau (yên, biên, điền)
• Bài thơ tuân theo luật trắc.

Câu 2. Thời điểm nào được phản ánh trong hai câu thơ đầu? Mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh là gì?

• Cảnh vật trong hai câu thơ đầu mô tả vào buổi chiều tà, thời điểm kết thúc một ngày.
• Mối liên hệ giữa thời gian và hình ảnh: Làng quê bị bao phủ bởi sương khói mờ ảo, mọi vật yên tĩnh.

Câu 3. Các hình ảnh trong hai câu thơ cuối tạo nên bức tranh cuộc sống như thế nào?

Các hình ảnh trong hai câu thơ cuối tạo nên bức tranh thiên nhiên làng quê yên bình, giản dị nhưng vẫn đầy sức sống, không hề tĩnh mịch hay vắng vẻ.

Câu 4. Bài thơ miêu tả các khoảng không gian nào và theo trình tự ra sao?

• Không gian thôn xóm: Được bao phủ bởi màn sương khói chiều mờ ảo.
• Không gian cánh đồng: Mục đồng thổi sáo, đàn trâu trở về, cò trắng bay lượn trên cánh đồng.

Câu 5. Từ bức tranh thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ, tác giả đã thể hiện cảm xúc, tâm trạng gì?

Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ cho thấy tác giả đang đắm chìm trong khung cảnh làng quê và nhớ về kỷ niệm tuổi thơ, từ đó bộc lộ tình yêu sâu sắc và sự gắn bó với quê hương.

Câu 6. Câu kết trong bài thơ tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Câu kết trong 'Thiên Trường vãn vọng' gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì?

Tình quê và hồn quê hòa quyện và dào dạt. Dù Thiên Trường từng là nơi phồn hoa với nhiều cung điện và đường sá rầm rập, Trần Nhân Tông không nhắc đến những cảnh vật tráng lệ mà chỉ tập trung vào cảnh sắc thiên nhiên và đồng quê. Điều này thể hiện tâm hồn thi sĩ giàu tình yêu thiên nhiên và quê hương, với sự bình dị và hồn nhiên là cốt cách của một vị vua anh hùng và thi sĩ.

Câu 7. Tác giả 'Thiên Trường vãn vọng' là một vị vua. Điều này gợi cho em những suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?

Kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) trình bày cảm nhận của em về nhan đề hoặc một hình ảnh nổi bật trong bài thơ 'Thiên Trường vãn vọng'.

“Trước xóm sau thôn tựa khói lồng,

Bóng chiều man mác có dường không”.

Thôn xóm, mái tranh nối nhau, sum vầy phía trước, phía sau, khói mờ ảo, như hiện có mà như không có, “bán hữu bán vô”. Khói từ đâu ra? Có thể là sương chiều hòa quyện với khói bếp từ các mái nhà, tạo nên một màn sương khói trắng mờ ảo, nhẹ nhàng, khiến người nhìn cảm nhận sự thanh bình và mơ mộng. Có thể chính lòng người đang mơ mộng, nên thấy cảnh vật làng xóm và khói sương như vậy?

Dàn ý phân tích bài thơ Thiên Trường vãn vọng

a. Mở bài

Giới thiệu tổng quan về tác giả và tác phẩm

b. Thân bài

- Diễn tả cảm xúc bồi hồi của tác giả khi trở về thăm quê, cảm nhận vẻ đẹp mơ màng và tĩnh lặng của cảnh vật.

- Tác giả tiếp tục khám phá vẻ đẹp giản dị của làng quê qua cái nhìn tinh tế, kết hợp cả thính giác và thị giác.

c. Kết bài 

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm

- Cảm nhận của em về bài thơ “Thiên Trường vãn vọng”

Bài phân tích bài thơ Thiên Trường vãn vọng

Trong kho tàng văn học Việt Nam, có nhiều tác phẩm nổi bật với các chủ đề phong phú như tình yêu đất nước, niềm tự hào về truyền thống dân tộc, tình yêu đôi lứa, và tình cảm với thiên nhiên, quê hương. Bài thơ “Thiên Trường vãn vọng” của Trần Nhân Tông là một tác phẩm nổi bật miêu tả cảnh vật làng quê, thể hiện tình cảm sâu sắc của tác giả với quê hương.

Khi về thăm quê cũ ở phủ Thiên Trường, Trần Nhân Tông đã bày tỏ nỗi nhớ và tình yêu của mình ngay từ những câu thơ đầu tiên:

Thôn hậu thôn tiền đạm tự yên

Bán vô bán hữu tịch dương biên

Cảnh vật như được bao phủ bởi sương khói mờ ảo, dường như có mà như không. Đây là cảnh chiều tà với vẻ đẹp huyền bí và thanh bình của làng xóm dưới màn sương. Tác giả cảm nhận ánh chiều tà như một cảnh sắc huyền bí, vừa có vừa không - “bán vô bán hữu”. Qua cái nhìn của tác giả, không gian ấy gợi nên một cảm giác buồn man mác về một làng quê yên ả, tĩnh mịch. Tác giả tiếp tục cảm nhận vẻ đẹp bình dị của quê hương bằng sự tinh tế:

Mục đồng địch lí ngưu quy tận

Bạch lộ song song phi há điền.

Trần Nhân Tông không chỉ dùng mắt để thưởng thức cảnh vật mà còn dùng tai để nghe tiếng sáo của mục đồng. Những chú trâu vểnh tai nghe tiếng sáo và trở về. Những chú cò trắng bay lượn trên bầu trời rồi đậu xuống cánh đồng, làm cho không gian bớt phần tĩnh lặng. Trong khi hai câu thơ đầu tạo nên hình ảnh heo hút, cô quạnh, thì âm thanh trong trẻo và các cánh cò trắng trong hai câu thơ tiếp theo làm cho cảnh vật làng quê trở nên sống động hơn. Tác giả đã khéo léo dùng hai câu thơ giản dị để đưa hình ảnh và âm thanh của làng quê vào lòng người đọc, tạo nên một sự hòa quyện với thiên nhiên.

Bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt và sự kết hợp tài tình giữa đối ứng và điệp ngữ cùng với ngôn từ giàu cảm xúc, tác giả đã vẽ nên bức tranh làng quê tươi đẹp, khiến người đọc không khỏi cảm động và muốn trở về quê hương, nơi có tình yêu sâu nặng và chân thành.

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 43 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Em có yêu thích việc ngắm hoàng hôn không? Tại sao?

Trả lời:

Em rất yêu thích ngắm hoàng hôn vì vẻ đẹp của nó mang lại cảm giác yên bình, ấm áp và thanh thản cho tâm hồn.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:

• Theo dõi: Biện pháp tu từ điệp ngữ và hình thức đối trong hai câu thơ đầu.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ: dường

- Hình thức đối: Trước xóm/ sau thôn/ tựa khói lồng.

Bóng chiều/ dường có/ lại dường không.

• Hình dung: Hình ảnh con người và thiên nhiên.

- Hình ảnh con người: Mục đồng

- Hình ảnh thiên nhiên: Khói, bóng chiều, trâu, cò trắng liệng xuống đồng

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Bài thơ vẽ nên một bức tranh quê với những sắc thái mờ ảo, thanh bình và tràn đầy sức sống. Với bút pháp nghệ thuật cổ điển tinh tế, bài thơ thể hiện một tâm hồn yêu đời và tình yêu thiên nhiên chân thành. Những hình ảnh và cảm xúc trong bài thơ giúp ta thấy rằng dù tác giả có địa vị cao sang, tâm hồn ông vẫn gắn bó sâu sắc với quê hương.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Xác định thể thơ của bài Thiên Trường vãn vọng và cho biết dựa vào đâu để nhận diện thể thơ này.

Trả lời:

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt

- Các yếu tố cơ bản nhận diện thể thơ:

+ Bài thơ có 4 câu, mỗi câu 7 chữ.

+ Luật thơ: luật trắc.

Câu 2 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Cảnh vật trong hai câu thơ đầu gợi lên thời điểm nào? Liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh miêu tả là gì?

Trả lời:

- Cảnh vật trong hai câu thơ đầu gợi lên thời điểm: buổi chiều tà

- Liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh: Cảnh thôn xóm chìm trong sương khói, mờ ảo, tạo nên vẻ thanh bình và yên ả của buổi chiều.

Câu 3 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Những hình ảnh ở hai câu thơ cuối gợi lên bức tranh cuộc sống như thế nào?

Trả lời:

Hình ảnh trong hai câu thơ cuối:

- Tiếng sáo văng vẳng trên cánh đồng

- Cò trắng liệng xuống đồng

=> Bức tranh với hình ảnh “cò trắng liệng xuống đồng” làm cho không gian thêm sinh động và thoáng đãng, thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, tạo cảm giác gần gũi và thân quen.

Câu 4 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Bài thơ miêu tả nhiều khoảng không gian khác nhau. Hãy chỉ ra các khoảng không gian đó theo trình tự.

Trả lời:

Những khoảng không gian trong bài thơ:

- Không gian thôn xóm: Chìm trong màn khói chiều

- Không gian đồng quê:

+ Mục đồng trở về sau những thôn xóm

+ Cò trắng liệng xuống đồng

→ Tác giả cảm nhận vẻ đẹp bình dị và yên bình của cuộc sống.

Câu 5 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ, tác giả thể hiện cảm xúc và tâm trạng gì?

Trả lời:

Tác giả bộc lộ cảm xúc và tâm trạng như đang hòa mình vào không gian chiều tà quyến rũ, tràn ngập tình yêu thương đối với quê hương và cảnh vật nơi đây.

Câu 6 (trang 45 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Câu kết trong bài thơ tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Câu kết trong Thiên Trường vãn vọng gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì?

Trả lời:

Câu kết: Bạch lộ song song phi hạ điền (Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng).

Những cánh cò trắng bay về chốn bình yên gợi vẻ đẹp thanh bình, tiêu biểu cho làng quê. Hình ảnh trâu về chuồng và trẻ mục đồng thổi sáo làm cho cảnh vật thêm yên bình và gần gũi, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

Câu 7 (trang 45 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Tác giả Thiên Trường vãn vọng cũng là một vị vua. Điều đó gợi cho em những suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?

Trả lời:

Cảnh sắc buổi chiều ở phủ Thiên Trường cho thấy một vùng quê yên tĩnh, đầy sức sống, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Một vị vua như Trần Nhân Tông viết thơ về quê hương chứng tỏ ông có tâm hồn gắn bó sâu sắc với quê hương và nhân dân. Điều này phản ánh sự cao đẹp trong đời sống tinh thần của người dân thời đại nhà Trần. Bài thơ góp phần làm sáng lên giá trị văn hóa và tinh thần của thời đại.

Viết kết nối với đọc

Câu hỏi (trang 45 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) trình bày cảm nhận của em về nhan đề hoặc một hình ảnh đặc sắc trong bài thơ Thiên Trường vãn vọng.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Thiên Trường vãn vọng là bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp về làng quê trong ánh chiều tà. Mở đầu bài thơ, không gian làng quê mở ra với cảnh vật nhạt nhòa trong sương khói và ánh chiều mờ ảo. Hoàng hôn gợi cảm giác bình yên, thư thái, và hai từ “man mác” diễn tả nỗi niềm của thi nhân khi trở về quê. Trong bức tranh thôn quê, tiếng sáo trong trẻo của mục đồng hòa quyện với cảnh vật, tạo nên không khí ấm áp, yên bình. Những cánh cò trắng liệng xuống đồng, thêm phần sinh động và tươi mới cho bức tranh. Thiên nhiên, động vật và con người hòa quyện trong một không gian đầy sức sống, vẽ nên một bức tranh quê trữ tình và thanh bình.

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 43 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Bạn có thích ngắm cảnh hoàng hôn không? Tại sao?

Trả lời:

Tôi rất yêu thích ngắm hoàng hôn vì nó tạo ra một khung cảnh tuyệt đẹp, mang lại cảm giác bình yên và thư thái trong tâm hồn.

* Đọc văn bản

• Theo dõi: Phân tích biện pháp tu từ điệp ngữ và cấu trúc đối trong hai câu thơ đầu.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ: dường

- Hình thức đối: Trước xóm/ sau thôn/ tựa khói lồng.

Bóng chiều/ dường có/ lại dường không.

• Hình dung: Hình ảnh con người và thiên nhiên.

- Hình ảnh con người: Mục đồng

- Hình ảnh thiên nhiên: Khói, bóng chiều, trâu, cò trắng bay trên đồng

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Bài thơ miêu tả cảnh sắc làng quê ở Thiên Trường qua cái nhìn và cảm xúc của Trần Nhân Tông, với một tâm trạng lắng đọng và cảm giác bâng khuâng, bao trùm cảnh vật.

Câu 1 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Xác định thể thơ của bài “Thiên Trường vãn vọng” và cho biết bạn dựa vào yếu tố nào để nhận diện thể thơ đó.

Trả lời:

- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt

- Các yếu tố cơ bản nhận diện thể thơ:

+ Bài thơ gồm 4 câu, mỗi câu có bảy chữ.

+ Về luật thơ: luật trắc.

Câu 2 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Cảnh vật trong hai câu thơ đầu được mô tả vào thời điểm nào? Chỉ ra mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh trong bài.

Trả lời:

- Cảnh vật trong hai câu thơ đầu diễn ra vào buổi chiều tà (hoàng hôn).

- Mối liên hệ giữa thời gian và hình ảnh: Các thôn xóm dần chìm vào lớp sương khói, mờ ảo như trong mộng. Đây là một cảnh quan yên bình, thanh thản của làng quê.

Câu 3 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Những hình ảnh trong hai câu thơ cuối gợi lên bức tranh cuộc sống như thế nào?

Trả lời:

Hình ảnh trong hai câu thơ cuối:

- Tiếng sáo của cậu bé chăn trâu vang vọng

- Những đôi cò trắng đang vươn cánh đậu xuống đồng

=> Bức tranh trong hai câu thơ cuối làm sống động không gian với âm thanh và hoạt động của thiên nhiên. Hình ảnh “cò trắng từng đôi liệng xuống đồng” mở rộng không gian, tạo cảm giác thoáng đãng, trong lành và bình yên, đồng thời phản ánh sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

Câu 4 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Bài thơ mô tả cảnh vật và cuộc sống trong nhiều không gian. Hãy chỉ ra các khoảng không gian đó theo trình tự trong bài thơ.

Trả lời:

Các khoảng không gian được mô tả trong bài thơ theo trình tự:

- Không gian thôn xóm: Thôn xóm chìm trong lớp khói chiều

- Không gian đồng quê:

+ Cậu bé chăn trâu đã khuất sau các thôn

+ Những đôi cò trắng bay xuống cánh đồng

→ Tác giả như hòa mình vào cảnh vật, mở rộng tâm hồn để cảm nhận vẻ đẹp bình dị và yên ả của cuộc sống.

Câu 5 (trang 44 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ, tác giả bộc lộ cảm xúc, tâm trạng gì?

Trả lời:

Tác giả bộc lộ cảm xúc và tâm trạng: Đắm chìm trong vẻ đẹp của cảnh vật, thưởng thức sự yên bình của xóm thôn và cuộc sống thanh tĩnh. Tình cảm của tác giả đối với quê hương được thể hiện sâu sắc: dù là vua, nhưng tâm hồn vẫn gần gũi, yêu mến sự thanh bình của cuộc sống dân dã.

Câu 6 (trang 45 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Câu kết trong bài thơ tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Câu kết trong Thiên Trường vãn vọng gợi cho bạn cảm xúc, suy nghĩ gì?

Trả lời:

Câu kết: Bạch lộ song song phi hạ điền (Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng).

Hình ảnh “cò trắng từng đôi liệng xuống đồng” gợi vẻ đẹp thanh bình, tiêu biểu cho làng quê Việt Nam, mở rộng không gian, tạo cảm giác thoáng đãng, trong sạch và yên ả. Điều này cũng thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên, mang lại cảm giác gần gũi và thân thuộc.

Câu 7 (trang 45 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Tác giả của Thiên Trường vãn vọng còn là một vị vua. Điều đó gợi cho bạn suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?

Trả lời:

Bài thơ của một vị vua có tâm hồn thi sĩ. Đọc bài thơ, chúng ta thấy không có khoảng cách giữa nhà lãnh đạo tối cao và người dân bình thường. Điều này chứng tỏ nhà vua rất gần gũi với dân, yêu mến sự thanh bình. Các vị vua Trần, với lòng yêu dân sâu sắc, đã dẫn dắt nhân dân chiến thắng các cuộc xâm lăng, thể hiện sự cao đẹp của dân tộc trong thời kỳ nhà Trần.

Câu hỏi (trang 45 SGK Ngữ văn 8 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) trình bày cảm nhận của bạn về nhan đề hoặc một hình ảnh đặc sắc trong bài thơ Thiên Trường vãn vọng.

Đoạn văn tham khảo:

Bài thơ Thiên Trường vãn vọng khắc họa bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ của làng quê vào buổi chiều tà. Mở đầu bài thơ là không gian mờ ảo của làng quê, với cảnh vật nhạt dần trong lớp sương khói và bóng chiều mờ ảo như trong giấc mơ. Hoàng hôn luôn gợi lên cảm xúc bình yên và thư thái, và hai câu thơ đầu như phản ánh tâm trạng của tác giả khi trở về quê sau thời gian xa cách. Trong cảnh thôn quê yên bình, tiếng sáo trong trẻo của cậu bé mục đồng và hình ảnh cò trắng bay trên đồng tạo nên một không gian thanh tĩnh, hòa quyện giữa thiên nhiên và con người. Bức tranh ấy không chỉ gợi sự bình dị mà còn thể hiện niềm vui và sức sống trong cuộc sống đơn sơ.

Trước khi đọc

(trang 43, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Em có cảm thấy yêu thích việc ngắm hoàng hôn không? Và tại sao lại như vậy?

Hướng dẫn giải:

Trình bày cảm nhận cá nhân của em.

Lời giải chi tiết:

Em rất yêu thích việc ngắm nhìn cảnh hoàng hôn vì đó là thời khắc kết thúc một ngày dài, mang lại cảm giác bình yên và đẹp đẽ, làm cho tâm hồn cảm thấy thư thái và hạnh phúc.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Hãy xác định thể thơ của bài Thiên Trường vãn vọng và nêu rõ các yếu tố giúp em nhận diện thể thơ đó.

Hướng dẫn giải:

Đếm số câu, số chữ và dựa vào kiến thức về thể loại thơ để đưa ra kết luận.

Lời giải chi tiết:

Bài Thiên Trường vãn vọng sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

- Số câu: 4 câu

- Số chữ trong mỗi câu: 7 chữ

- Hiệp vần: chữ cuối của câu 1, 2, 4 (yên - biên - điền)

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Cảnh vật trong hai câu thơ đầu được tái hiện vào thời điểm nào? Chỉ rõ mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh miêu tả.

Hướng dẫn giải:

Đọc kỹ hai câu thơ đầu để đưa ra câu trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Cảnh vật trong hai câu thơ đầu được miêu tả vào lúc hoàng hôn.

- Mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh miêu tả:

+ Khung cảnh đặc trưng của buổi chiều muộn ở làng quê: trước xóm, sau thôn “mờ mờ như khói phủ”. “Khói” ở đây có thể là lớp sương nhẹ buông xuống lúc hoàng hôn; cũng có thể là khói lam từ các mái nhà trong thôn.

+ Cảnh hoàng hôn mờ ảo, nơi thì ánh sáng nhạt dần, nơi thì ánh sáng đã tắt, khiến bóng chiều có vẻ “nửa như có, nửa như không”. Thời gian vô hình được “hữu hình hóa” qua sự biến đổi tinh tế của cảnh vật.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Những hình ảnh trong hai câu thơ cuối gợi lên bức tranh cuộc sống như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Đọc kỹ hai câu thơ cuối và miêu tả lại bức tranh cuộc sống.

Lời giải chi tiết:

- Tiếng sáo của mục đồng và hình ảnh trẻ chăn trâu “lùa trâu về hết”: âm thanh trong trẻo, hồn nhiên; hình ảnh quen thuộc gợi thời gian của buổi hoàng hôn, không gian thanh tĩnh – khi mọi hoạt động dần lắng xuống, con người và loài vật đều tìm về nơi sum vầy, nghỉ ngơi.

- Từng đôi cò trắng đậu xuống cánh đồng: hình ảnh gần gũi, thân thuộc ở những cánh đồng quê Bắc Bộ, gợi nhịp sống đời thường bình yên và ấm áp.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ tái hiện cảnh vật và cuộc sống con người trong nhiều khoảng không gian. Em hãy chỉ ra các khoảng không gian đó theo trình tự miêu tả trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

Chỉ ra các khoảng không gian theo trình tự miêu tả trong bài.

Lời giải chi tiết:

- Không gian: trước xóm sau thôn – khung cảnh làng quê Việt Nam

+ Cảnh vật: “bán vô bán hữu” – phong cảnh mờ ảo, vừa có vừa không có, vừa thực vừa không thực, gợi nên quang cảnh làng quê yên bình trong sương khói, cảnh vừa thực vừa mơ.

- Không gian: làng quê vào buổi chiều tà mờ ảo

+ Đàn trâu trở về

+ Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống được tái hiện trong bài thơ, tác giả đã thể hiện cảm xúc và tâm trạng gì?

Hướng dẫn giải:

Đọc bài thơ để xác định tâm trạng của tác giả.

Lời giải chi tiết:

Tâm trạng của tác giả: Có thể cảm nhận tác giả đang đắm chìm trong không gian buổi chiều tà nhẹ nhàng và quyến rũ. Tâm hồn tác giả tràn đầy tình yêu sâu sắc đối với xóm làng và quê hương đất nước yêu dấu.

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 45, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Câu kết trong bài thơ tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Hãy cho biết câu kết trong Thiên Trường vãn vọng gợi cho em những cảm xúc và suy nghĩ gì.

Hướng dẫn giải:

Nêu cảm xúc, suy nghĩ về câu kết của bài thơ.

Lời giải chi tiết:

Câu kết của bài thơ gợi liên tưởng về cuộc sống yên bình và hạnh phúc, nơi con người hòa hợp với thiên nhiên thanh bình. Một không gian thật sự yên ả và dễ chịu.

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 45, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tác giả Thiên Trường vãn vọng cũng là một vị vua. Điều đó gợi cho em những suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?

Hướng dẫn giải:

Nêu suy nghĩ của em.

Lời giải chi tiết:

Tác giả của bài thơ là một vị vua với tâm hồn thi sĩ. Đọc bài thơ, ta thấy không có sự phân cách nào giữa nhà lãnh đạo cao nhất của quốc gia và người nông dân bình thường (cảnh vật được miêu tả rất gần gũi và dân dã). Điều này cho thấy, nhà vua rất gần gũi với dân chúng, yêu mến họ và trân trọng sự thanh bình. Có phải vì các vị vua Trần rất gần gũi và yêu thương dân như con, nên mỗi khi đối mặt với nguy cơ xâm lược (nhất là trong ba lần quân Nguyên – Mông xâm lược), nhà Trần đều dẫn dắt nhân dân chống xâm lược thành công.

Viết kết nối với đọc

(trang 45, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Viết một đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) trình bày cảm nhận của em về nhan đề hoặc một hình ảnh đặc sắc trong bài thơ Thiên Trường vãn vọng.

Hướng dẫn giải:

Lựa chọn một hình ảnh nổi bật và viết đoạn văn cảm nhận về nó.

Lời giải chi tiết:

Cảm nhận về cảnh mục đồng thổi sáo dẫn trâu về nhà:

Bóng chiều từ từ buông xuống, mặt trời lặn sau những đỉnh núi. Những cánh cò trở về nơi bình yên sau một ngày làm việc vất vả. Gió nhẹ nhàng xua tan cái nóng bức, mang lại cảm giác dễ chịu và mát mẻ của ngày hè. Đàn trâu lững thững về chuồng trên con đường làng quen thuộc, nhẹ nhàng vẫy chiếc đuôi. Những chú bé ngồi trên lưng trâu, thổi sáo vang lên. Cảnh làng quê thật yên bình và gần gũi đến kỳ lạ.