6 bài soạn tiêu biểu nhất về 'Củng cố và mở rộng trang 68 tập 2' (Ngữ văn 10 - SGK Kết nối tri thức)

Câu 1. Dựa vào ba văn bản đã đọc, hãy tạo bảng tổng hợp hoặc sơ đồ theo hướng dẫn sau:

Nội dung

Tác phẩm

Người cầm quyền khôi phục uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nho nhỏ

Ngôi của người kể chuyện

Nhân vật chính

Điểm nhìn

Chủ đề

Trả lời:

 Hãy căn cứ vào ba văn bản đã học để lập bảng tổng hợp hoặc vẽ sơ đồ theo các mục dưới đây:

Nội dung

Tác phẩm

Người cầm quyền khôi phục uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nho nhỏ

Ngôi của người kể chuyện

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ nhất

Nhân vật chính

Giăng Van-giăng

Thanh

Nhân vật 'tôi' và Na-đi-a

Điểm nhìn

Điểm nhìn của người kể chuyện ngôi thứ ba

Điểm nhìn của người kể chuyện ngôi thứ ba có sự song trùng điểm nhìn của Thanh

Điểm nhìn của nhân vật 'tôi'

Chủ đề

Quyền uy của con người

Tình yêu thiên nhiên và tình yêu đôi lứa

Tình yêu đôi lứa và khát khao giao cảm

Câu 2. Dựa vào các văn bản đã học, lập bảng tổng hợp về đặc điểm của các ngôi kể theo các tiêu chí dưới đây:

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Chức năng của lời kể

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Khả năng tác động đến người đọc

Trả lời:

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Người kể chuyện xưng 'tôi'. Người kể chuyện không tham gia vào hành động của câu chuyện.

Chức năng của lời kể

Kể lại câu chuyện, thể hiện suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật 'tôi' về chính mình và thế giới xung quanh.

Khắc họa bối cảnh, miêu tả sự việc, nhân vật, và cách nhìn nhận của tác giả về sự việc và các nhân vật.

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Thấp (người kể chuyện hạn tri).

Cao (người kể chuyện toàn tri).

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Tương tác với các nhân vật.

- Hiểu rõ các nhân vật.

- Không tương tác với các nhân vật (vắng mặt).

Khả năng tác động đến người đọc

Tạo sự gần gũi và tác động sâu sắc đến người đọc.

Cung cấp cái nhìn toàn cảnh về câu chuyện.

Câu 3. Xác định các dấu hiệu nhận biết lời nhân vật trong truyện và các dạng tồn tại của chúng.

Trả lời:

Các dấu hiệu giúp nhận biết lời nhân vật trong tác phẩm truyện:

- Thường xuất hiện dưới dạng đối thoại với dấu gạch đầu dòng hoặc trong ngoặc kép.

- Nội dung mô tả lời độc thoại nội tâm của nhân vật.

* Lời nhân vật có hai dạng: trực tiếp và gián tiếp.

Câu 4. Phân tích tâm trạng nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề của truyện 'Dưới bóng hoàng lan'.

Trả lời:

Dàn ý:

- Mở bài: Giới thiệu truyện ngắn 'Dưới bóng hoàng lan' và nhân vật Thanh.

- Thân bài: Tóm tắt câu chuyện và phân tích tâm trạng nhân vật Thanh qua các khía cạnh:

• Những hồi ức của Thanh về căn nhà và bà: hoài niệm, yêu thương, quan tâm.
• Tâm trạng và hành động của Thanh đối với Nga: yêu thương, chăm sóc, nhớ nhung khi phải xa.

- Kết bài: Khẳng định vai trò của Thanh trong truyện và phản ánh tư tưởng của tác giả.

- Đoạn văn mở bài:

  'Dưới bóng hoàng lan' là một tác phẩm nổi bật của Thạch Lam. Nhân vật chính Thanh rất nhạy cảm, có cảm nhận tinh tế về thiên nhiên và tình cảm chân thành với những người xung quanh. Tâm trạng của Thanh là một điểm đáng chú ý trong tác phẩm.

- Một đoạn văn thuộc phần thân bài:

  Khi phải lên tỉnh, Thanh cảm thấy buồn và vui. Buồn vì phải rời xa quê hương và những kỷ niệm quý giá. Nhưng vui vì biết mình có một nơi để trở về sau những ngày làm việc, đặc biệt là Nga vẫn luôn chờ đợi. Tâm trạng phức tạp này thể hiện sự tinh tế trong cách Thạch Lam xây dựng nhân vật.

Câu 5. Dựa trên dàn ý đã lập ở câu 4, chuẩn bị dàn ý cho bài nói và luyện tập cách trình bày.

Trả lời:

Học sinh nên dựa vào dàn ý bài viết ở câu 4 để chuẩn bị dàn ý cho bài nói và luyện tập cách trình bày.

Câu 6. Tìm thêm các tác phẩm kể bằng ngôi thứ nhất và tóm tắt chủ đề của chúng.

Trả lời:

- Một số tác phẩm kể bằng ngôi thứ nhất: 'Tôi đi học' (Thanh Tịnh), 'Bức tranh' (Nguyễn Minh Châu), 'Bức tranh của em gái tôi' (Tạ Duy Anh),...

- Chủ đề của 'Bức tranh' của Nguyễn Minh Châu là sự giằng xé nội tâm khi đối diện với phần xấu xa trong chính mình.

Câu 1.

 Dựa trên ba văn bản đã học, hãy tạo bảng tổng hợp hoặc sơ đồ theo hướng dẫn dưới đây:

Nội dung

Tác phẩm

Người cầm quyền khôi phục uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nho nhỏ

Ngôi kể chuyện

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ nhất

Nhân vật chính

Giăng Van-giăng

Thanh

Nhân vật “tôi” và Na-đi-a

Điểm nhìn

Điểm nhìn của người kể chuyện ngôi thứ ba

Điểm nhìn của người kể chuyện ngôi thứ ba với sự song trùng điểm nhìn của Thanh

Điểm nhìn của nhân vật “tôi”

Chủ đề

Quyền lực của con người

Tình yêu thiên nhiên và tình yêu đôi lứa

Tình yêu đôi lứa và khát khao giao cảm

Câu 2.

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Người kể chuyện sử dụng đại từ “tôi”. Người kể chuyện không tham gia vào các sự kiện của câu chuyện.

Chức năng của lời kể

Kể câu chuyện từ góc nhìn của nhân vật “tôi”, thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật với bản thân và thế giới.

Khắc họa bối cảnh, miêu tả các sự việc và nhân vật, đồng thời thể hiện quan điểm của tác giả.

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Thấp (người kể chuyện hạn tri)

Cao (người kể chuyện toàn tri)

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Tương tác và trò chuyện với các nhân vật.

- Là người hiểu rõ các nhân vật.

- Không tương tác với các nhân vật (vắng mặt).

Khả năng tác động đến người đọc

Gây ấn tượng sâu sắc bằng sự gần gũi của ngôi kể thứ nhất.

Cung cấp cái nhìn toàn cảnh cho người đọc.

Câu 3.

Tìm và lập dàn ý cho đề bài sau.

Dàn ý:

- Mở bài: Giới thiệu về truyện ngắn 'Dưới bóng hoàng lan' và nhân vật Thanh.

- Thân bài: Tóm tắt nội dung câu chuyện và phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh qua các khía cạnh:

• Ký ức của Thanh về căn nhà và bà: đầy hoài niệm, yêu thương và quan tâm.
• Tâm trạng và hành động của Thanh đối với Nga: tình cảm yêu mến, dẫn Nga đi ngắm hoàng lan, và nỗi nhớ khi phải xa.

- Kết bài: Khẳng định vai trò của Thanh trong truyện và phản ánh tư tưởng của tác giả.

Viết đoạn mở bài và một đoạn thuộc phần thân bài.

- Đoạn văn mở bài:

  'Dưới bóng hoàng lan' là tác phẩm nổi bật của Thạch Lam. Nhân vật chính Thanh rất nhạy cảm với thiên nhiên và có tình cảm chân thành với những người xung quanh. Tâm trạng của Thanh là điểm đáng lưu ý trong tác phẩm này.

- Một đoạn văn thuộc phần thân bài:

  Khi Thanh lên tỉnh, anh cảm thấy cả buồn và vui. Buồn vì phải rời xa quê hương và những kỷ niệm quý giá, đặc biệt là bà và Nga. Nhưng anh cũng vui vì biết mình có một nơi để trở về và được yêu thương, chăm sóc. Tâm trạng này thể hiện sự tinh tế trong việc thể hiện cảm xúc của Thạch Lam.

Câu 5.

Dựa vào dàn ý bài viết ở câu 4, chuẩn bị dàn ý cho bài nói và luyện tập trình bày.

Gợi ý: Đề cương bài nói:

- Giới thiệu khái quát về nhân vật Thanh: một chàng trai mồ côi, sống cùng bà với một tuổi thơ đầy ắp tình yêu và sự chăm sóc.

- Phân tích tâm trạng của Thanh qua các giai đoạn: vui mừng khi gặp bà, cảm giác thoải mái khi thấy hoa hoàng lan, tình cảm với Nga, và tâm trạng khi phải xa nhà.

- Từ các phân tích, chỉ ra chủ đề của tác phẩm: tình cảm gia đình, tình yêu lứa đôi và cảm xúc chân thành trong khung cảnh thiên nhiên yên bình.

* Luyện tập nói: Cần luyện tập thường xuyên để tự tin, mạch lạc và hiệu quả.

Câu 6.

– Một số tác phẩm kể bằng ngôi thứ nhất: 'Tôi đi học' (Thanh Tịnh), 'Bức tranh' (Nguyễn Minh Châu), 'Bức tranh của em gái tôi' (Tạ Duy Anh),…

– Chủ đề của 'Bức tranh' (Nguyễn Minh Châu) là sự dằn vặt nội tâm khi đối diện với phần xấu xa trong bản thân.

Câu 1 trang 68 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2

Nội dung

Tác phẩm

Người cầm quyền khôi phục uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nho nhỏ

Ngôi kể chuyện

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ nhất

Nhân vật chính

gvg, Gia-ve, Phăng-tin

Thanh, bà, Nga

“tôi”, Na-đi-a

Điểm nhìn

Tương đồng với thời gian diễn ra câu chuyện

Hiện tại, theo dòng thời gian

Từ điểm nhìn “khi đó” đến điểm nhìn “hiện tại”

Câu 2 trang 69 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Người kể chuyện sử dụng đại từ “tôi” hoặc các dạng tự xưng tương đương

Người kể chuyện không lộ diện, chỉ được biết qua lời kể

Chức năng của lời kể

Kể chuyện, miêu tả, bình luận, khắc họa bối cảnh, thời gian, không gian, mô tả sự việc, nhân vật, thể hiện quan điểm và đánh giá trực tiếp đối với các yếu tố trong câu chuyện.

Kể chuyện, miêu tả, bình luận, khắc họa bối cảnh, thời gian, không gian, mô tả sự việc, nhân vật, thể hiện quan điểm và đánh giá gián tiếp.

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Thường chỉ biết một phần câu chuyện (người kể chuyện hạn tri)

Thường biết toàn bộ câu chuyện (người kể chuyện toàn tri)

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Nhân vật chính, nhân vật phụ, người chứng kiến, người kể lại câu chuyện nghe từ người khác, v.v.

Không trực tiếp tham gia vào truyện, không có mặt trong diễn biến câu chuyện

Khả năng tác động đến người đọc

Tác động đến cả lý trí và tình cảm của người đọc, kích thích sự cảm nhận và suy ngẫm.

Tác động đến lý trí của người đọc, hướng dẫn cách giải thích và đánh giá sự kiện, nhân vật.

Câu 3 trang 69 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2

- Những dấu hiệu nhận biết lời của nhân vật trong tác phẩm:

+ Lời gắn liền với nhân vật cụ thể.

+ Lời thể hiện ý thức, suy nghĩ, tâm trạng của nhân vật.

- Lời của nhân vật thường xuất hiện dưới hai dạng: lời thoại trực tiếp và lời thoại gián tiếp.

Câu 4 trang 69 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2

a) Lập dàn ý

- Mở bài: Giới thiệu tác giả Thạch Lam, truyện “Dưới bóng hoàng lan”, nhân vật Thanh, và chủ đề của truyện.

- Thân bài:

+ Ý 1: Hoàn cảnh của nhân vật Thanh

+ Ý 2: Tâm trạng của Thanh khi mới về nhà

+ Ý 3: Tâm trạng của Thanh đối với bà

+ Ý 4: Tâm trạng của Thanh đối với Nga

+ Ý 5: Tâm trạng của Thanh khi lên tỉnh vào buổi sáng

→ Tổng hợp chủ đề của truyện.

- Kết bài: Khẳng định vai trò của nhân vật trong việc làm nổi bật chủ đề.

b) Viết đoạn văn

- Mở bài:

Thạch Lam, một cây bút nổi bật của nhóm Tự lực văn đoàn và nền văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945, dù không viết nhiều nhưng các tác phẩm của ông đều chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc. “Dưới bóng hoàng lan” là một truyện ngắn tiêu biểu, tập trung vào cảm xúc tinh tế của nhân vật Thanh trong chuyến trở về quê, từ đó làm nổi bật chủ đề về tình cảm giản dị và sự nâng đỡ của quê hương.

- Một đoạn trong thân bài: Phân tích tâm trạng của Thanh khi mới về nhà.

Trước sự yên tĩnh của ngôi nhà, Thanh cảm thấy nghẹn ngào, nhận ra sự vắng vẻ của ngôi nhà so với thời gian anh đi làm việc ở tỉnh. Mặc dù không có sự thay đổi, ngôi nhà vẫn mang lại cảm giác quen thuộc, như tình yêu của bà và ký ức ngày xưa vẫn vẹn nguyên. Tâm trạng của Thanh khi trở về là sự hòa quyện của niềm vui và cảm xúc về quê hương, thể hiện sự yêu thương sâu sắc với nơi mình đã lớn lên và với bà, tạo nên một sự nhẹ nhõm đầy ý nghĩa.

Câu 5 trang 69 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2

* Dàn ý bài nói:

- Mở bài:

+ Lời chào

+ Giới thiệu tác giả Thạch Lam, truyện “Dưới bóng hoàng lan”, nhân vật Thanh, và chủ đề của truyện.

- Thân bài:

+ Ý 1: Hoàn cảnh của Thanh

+ Ý 2: Tâm trạng của Thanh khi trở về nhà

+ Ý 3: Tâm trạng của Thanh đối với bà

+ Ý 4: Tâm trạng của Thanh đối với Nga

+ Ý 5: Tâm trạng của Thanh khi lên tỉnh vào sáng hôm sau

→ Tóm tắt chủ đề của truyện.

- Kết bài: Nhấn mạnh vai trò của nhân vật trong việc làm nổi bật chủ đề.

Câu 6 trang 69 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 2

- Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng được kể bằng ngôi thứ nhất, miêu tả cuộc gặp gỡ và chia ly giữa cha con ông Sáu và bé Thu, khái quát tình cảm sâu nặng trong bối cảnh chiến tranh.

- Truyện “Dế Mèn phiêu lưu ký” của Tô Hoài, kể bằng ngôi thứ nhất, theo hành trình của Dế Mèn, chứa đựng bài học về lối sống của con người qua thế giới loài vật.

Câu 1

Dựa vào ba văn bản đã đọc, hãy tạo bảng tổng hợp hoặc sơ đồ theo các chỉ dẫn dưới đây:

Nội dung

Người cầm quyền phục hồi uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nhỏ

Ngôi kể

Nhân vật chính

Điểm nhìn

Chủ đề

Phương pháp giải:

- Đọc lại ba văn bản đã nêu.

- Dựa vào lý thuyết về ngôi kể, nhân vật, điểm nhìn và chủ đề để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Nội dung

Người cầm quyền phục hồi uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nhỏ

Ngôi kể

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ nhất

Nhân vật chính

Giăng-van-giăng, Gia-ve, Phăng-tin

Nhân vật Thanh, Nga

Na-đi-a, nhân vật tôi

Điểm nhìn

Điểm nhìn của người kể chuyện thay đổi theo nhân vật

Điểm nhìn của người kể chuyện qua nhân vật Thanh

Điểm nhìn của người kể chuyện qua nhân vật xưng “tôi”

Chủ đề

Những người có quyền lực trong cuộc sống

Thiên nhiên yên bình và những kỷ niệm ấm áp

Những hồi ức nhỏ bé và đẹp đẽ trong quá khứ

Câu 2

Từ các văn bản đã học, lập bảng tổng hợp đặc điểm của các ngôi kể theo hướng dẫn sau:

Nội dung

Người kể chuyện thứ nhất

Người kể chuyện thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Chức năng của lời kể

Khả năng bao quát điểm nhìn

Quan hệ với các nhân vật

Khả năng tác động đến người đọc

Phương pháp giải:

- Đọc lại các văn bản đã học để tổng hợp kiến thức.

- Dựa vào kiến thức về người kể chuyện ở ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba để hoàn thành bảng trên.

Lời giải chi tiết:

Nội dung

Người kể chuyện thứ nhất

Người kể chuyện thứ ba

Dấu hiệu nhận biết

Người kể chuyện xưng “tôi”

Người kể chuyện không xưng “tôi”

Chức năng của lời kể

Có tác động chủ quan đến câu chuyện

Tác động khách quan đến câu chuyện

Khả năng bao quát điểm nhìn

Khả năng bao quát hẹp, câu chuyện mang tính chủ quan cao

Khả năng bao quát rộng, câu chuyện mang tính khách quan hơn

Quan hệ với các nhân vật

Là người chứng kiến trực tiếp, có mối quan hệ gần gũi với nhân vật

Chỉ là người kể lại, không có mối quan hệ gần gũi với nhân vật

Khả năng tác động đến người đọc

Tạo độ tin cậy cao, khả năng tác động mạnh

Tạo độ tin cậy thấp, khả năng tác động yếu

Câu 3

Chỉ ra các dấu hiệu nhận biết lời nhân vật trong tác phẩm và các dạng tồn tại của lời nhân vật.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ lý thuyết về lời nhân vật.

- Dựa vào kiến thức đã học để xác định dấu hiệu nhận biết và các dạng tồn tại của lời nhân vật.

Lời giải chi tiết:

- Dấu hiệu nhận biết lời nhân vật: Các dấu gạch đầu dòng đầu mỗi câu nói, hoặc được đặt trong dấu ngoặc kép.

- Các dạng lời nhân vật:

+ Trực tiếp: Nhân vật tự bộc lộ.

+ Gián tiếp: Lời nhân vật được thể hiện qua một yếu tố khác.

Câu 4

Đề bài: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề của truyện Dưới bóng hoàng lan.

a) Tìm ý và lập dàn ý cho đề bài.

b) Viết đoạn mở bài và một đoạn thân bài.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ tác phẩm Dưới bóng hoàng lan.

- Chú ý các chi tiết về nhân vật Thanh để lập dàn ý và viết theo yêu cầu đề bài.

Lời giải chi tiết:

a) Tìm ý và lập dàn ý:

- Tìm ý: triển khai luận điểm rõ ràng:

+ Thanh là một chàng trai mồ côi, chỉ còn bà là người thân yêu nhất. Tuổi thơ của Thanh đầy vất vả nhưng luôn ấm áp tình bà. Vì thế, bà không chỉ là cha mẹ mà còn là người thân duy nhất của anh.

+ Thanh là nhân vật trung tâm, với tình yêu quê hương sâu sắc và lòng kính trọng bà, nơi anh tìm về.

+ Tâm trạng của Thanh trong các cảnh vật quen thuộc làm nổi bật sự gắn bó, từ nỗi mừng rỡ khi gặp lại bà đến sự xúc động qua câu nói của bà. Câu chuyện tình yêu giữa Thanh và Nga cũng khiến người đọc cảm động.

+ Tác phẩm là câu chuyện nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, tạo cảm giác thư thái cho người đọc.

Dàn ý chi tiết

1. Mở bài

Giới thiệu tác giả, tác phẩm, và chủ đề bài viết.

2. Thân bài

- Khái quát về tác phẩm.

- Nội dung truyện Dưới bóng hoàng lan: Thanh trở về quê thăm bà, gặp lại những người anh yêu quý.

- Phân tích nhân vật và chủ đề:

+ Hoàn cảnh và tính cách nhân vật Thanh.

+ Tâm trạng của Thanh qua các giai đoạn của câu chuyện.

+ Ý nghĩa và chủ đề tác phẩm.

- Kết luận.

b) Viết đoạn mở bài và phần thân bài:

- Mở bài:

Giữa nhịp sống hối hả, các tác phẩm của Thạch Lam về thiên nhiên và con người thường mang lại sự bình yên và thư thái. Dưới bóng hoàng lan là một trong những tác phẩm nổi bật của ông, không kể một câu chuyện cụ thể mà gợi mở sâu sắc về đời sống con người. Tác phẩm mang đến những cảm nhận tinh tế qua không gian và thời gian tĩnh lặng, khiến người đọc phải cảm nhận thật sâu.

- Thân bài:

Thanh, một chàng trai mồ côi, trở về quê sau hai năm xa cách. Ngôi nhà và khu vườn cũ khiến anh cảm thấy hồi hộp và xúc động. Cảnh vật và không khí nơi đây vẫn như xưa, tạo cảm giác quen thuộc nhưng lại rất mới mẻ đối với Thanh. Những chi tiết như con mèo của bà, cây hoa hoàng lan và hình ảnh thiếu nữ trong tà áo trắng làm sống lại những kỷ niệm và tình cảm sâu sắc trong anh.

Câu 5

Chuẩn bị dàn ý cho bài nói và luyện tập trình bày theo đề bài ở câu 4.

Phương pháp giải:

- Chuẩn bị đề cương bài nói.

- Luyện tập cách trình bày bài nói sao cho mạch lạc và tự tin.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý: Đề cương bài nói:

Lựa chọn đề tài: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh trong Dưới bóng hoàng lan.

- Giới thiệu nhân vật Thanh và hoàn cảnh sống của anh.

- Phân tích tâm trạng Thanh qua từng giai đoạn của câu chuyện.

- Chỉ ra chủ đề của tác phẩm từ những cảm xúc của Thanh.

* Luyện tập nói: Cần luyện tập thường xuyên để nâng cao kỹ năng nói trước đám đông, đảm bảo sự tự tin và mạch lạc.

Câu 6

Tìm và đọc thêm một số tác phẩm được kể bằng ngôi thứ nhất, tóm tắt ngắn gọn chủ đề của từng tác phẩm.

Phương pháp giải:

- Tìm đọc các tác phẩm kể theo ngôi thứ nhất.

- Tóm tắt chủ đề của các tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý một số tác phẩm:

- Con khướu sổ lồng của Nguyễn Quang Sáng. Chủ đề: Tự do trong cuộc sống.

- Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê. Chủ đề: Những nữ chiến sĩ xung phong bảo vệ tổ quốc với tinh thần dũng cảm và lòng yêu nước.

- Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài. Chủ đề: Những bài học quý giá từ cuộc sống.

Câu 1 trang 68 SGK Ngữ văn 10 Tập 2:

Đề bài: Dựa vào ba văn bản đã đọc, hãy lập bảng tổng hợp hoặc vẽ sơ đồ theo các gợi ý dưới đây:

Lời giải 

Câu 2 trang 69 SGK Ngữ văn 10 Tập 2:

Đề bài: Dựa vào các văn bản đã học, hãy lập bảng tổng hợp về đặc điểm của các ngôi kể theo gợi ý dưới đây:

Lời giải 

Câu 3 trang 69 SGK Ngữ văn 10 Tập 2:

Đề bài: Xác định các dấu hiệu giúp nhận biết lời nhân vật trong tác phẩm truyện. Lời nhân vật thường xuất hiện dưới những dạng nào?

Lời giải 

- Dấu hiệu nhận diện lời nhân vật: Những gạch đầu dòng đầu tiên ở mỗi câu nói hoặc được đặt trong dấu ngoặc kép.

- Các dạng lời nhân vật:

+ Trực tiếp: Nhân vật tự bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình.

+ Gián tiếp: Lời của nhân vật được truyền đạt qua một yếu tố khác trong câu chuyện.

Câu 4 trang 69 SGK Ngữ văn 10 Tập 2:

Đề bài: Phân tích tâm trạng nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện “Dưới bóng hoàng lan”.

a) Tìm ý và lập dàn ý cho đề bài trên.

b) Viết đoạn văn mở bài và một đoạn văn trong phần thân bài.

Lời giải 

a)  Tìm ý và lập dàn ý

- Mở bài: Giới thiệu tác giả Thạch Lam, truyện “Dưới bóng hoàng lan”, nhân vật Thanh, và chủ đề của truyện.

- Thân bài:

+ Ý 1: Hoàn cảnh sống của nhân vật Thanh

+ Ý 2: Tâm trạng của Thanh khi vừa trở về nhà

+ Ý 3: Tâm trạng của Thanh đối với bà

+ Ý 4: Tâm trạng của Thanh với Nga

+ Ý 5: Tâm trạng của Thanh khi rời khỏi quê

→ Tổng hợp chủ đề của truyện.

- Kết bài: Khẳng định vai trò của nhân vật trong việc làm nổi bật chủ đề của truyện.

b) Viết đoạn văn mở bài và phần thân bài

- Mở bài:

Giữa nhịp sống ồn ào và vội vã, việc trở về với những trang viết của Thạch Lam về thiên nhiên thanh bình mang lại cảm giác thư thái và yên bình lạ thường. Những bức tranh quê trong các tác phẩm của Thạch Lam luôn chứa đựng vẻ đẹp tinh khôi và yên ả. Thạch Lam, một trong những cây bút xuất sắc của văn xuôi Việt Nam, đã để lại nhiều tác phẩm quý giá, trong đó có “Dưới bóng hoàng lan”. Truyện ngắn này không có một cốt truyện rõ ràng mà gợi ra những suy tư sâu sắc. Thời gian trong truyện dường như đứng yên, không gian tĩnh lặng mở ra những bi kịch thầm lặng của đời người, yêu cầu người đọc phải cảm nhận một cách sâu sắc. Đây chính là điều làm nên sự đặc biệt của tác phẩm.

- Đoạn văn thân bài:

Truyện kể về một chàng trai mồ côi sống cùng bà, hằng năm trở về thăm bà và quê hương. Lần này, sau hai năm, sự trở về dường như khác biệt. Cuộc sống đô thị có khiến Thanh quên đi hình ảnh người bà tóc bạc đang chờ đợi? Khi nghe tiếng gọi “bà ơi”, Thanh nhìn thấy con mèo, và cảm giác hồi hộp, xúc động lạ thường khi về lại ngôi nhà cũ. Mọi thứ vẫn như xưa, nhưng lại làm Thanh cảm thấy thật đặc biệt. Cảnh vật trong khu vườn xưa với con đường phủ đầy rêu và mùi lá tươi phảng phất khiến Thanh cảm nhận được sự dịu dàng và tươi mát. Hình ảnh những cô gái trong tà áo trắng bên cạnh mái tóc bạc của bà càng làm tăng thêm cảm xúc của Thanh, khiến không gian dường như ngừng lại trên bậc cửa.

Câu 5 trang 69 SGK Ngữ văn 10 Tập 2:

Đề bài: Dựa trên dàn ý bài viết ở câu 4, hãy chuẩn bị dàn ý cho bài nói và luyện tập cách trình bày.

Lời giải 

Gợi ý: Đề cương bài nói:

Lựa chọn đề tài: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện “Dưới bóng hoàng lan”.

Tìm ý và sắp xếp ý:

- Giới thiệu khái quát về nhân vật Thanh: Một chàng trai mồ côi sống cùng bà, tuổi thơ vất vả nhưng đầy tình yêu và sự che chở của bà.

- Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh qua các tình huống trong câu chuyện: Khi gặp bà, Thanh cảm thấy vui mừng và nhớ nhung; nhìn thấy cây hoa hoàng lan, anh cảm thấy nhẹ nhõm khi trở về; cảm xúc bồi hồi khi gặp Nga và tình yêu trong sáng; cuối cùng là tâm trạng khi phải xa quê.

- Từ những phân tích tâm trạng của Thanh, chỉ ra chủ đề của tác phẩm: Tình cảm gia đình, tình yêu lứa đôi và sự hòa quyện của tình người với cảnh sắc thiên nhiên làng quê yên bình.

* Luyện tập nói: Cần luyện tập thường xuyên để nâng cao kỹ năng nói trước công chúng một cách tự tin, mạch lạc và hiệu quả.

Câu 6 trang 69 SGK Ngữ văn 10 Tập 2:

Đề bài: Tìm đọc thêm một số tác phẩm truyện kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất, và khái quát chủ đề của các tác phẩm đã đọc.

Lời giải 

- Một số tác phẩm kể bằng ngôi thứ nhất: “Tôi đi học” (Thanh Tịnh), “Bức tranh” (Nguyễn Minh Châu), “Bức tranh của em gái tôi” (Tạ Duy Anh),...

- Chủ đề của truyện ngắn “Bức tranh” của Nguyễn Minh Châu là sự dằn vặt nội tâm khi mỗi người phải đối mặt với phần xấu xa trong chính mình.

- “Dế Mèn phiêu lưu ký” của Tô Hoài, kể bằng ngôi thứ nhất, là câu chuyện về thế giới loài vật qua hành trình của nhân vật Dế Mèn, mang đến những bài học về cuộc sống.

Câu 1 (trang 68 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 2 – Kết nối tri thức):

Nội dung

Tác phẩm

Người cầm quyền khôi phục uy quyền

Dưới bóng hoàng lan

Một chuyện đùa nho nhỏ

Ngôi kể của người kể chuyện

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ ba

Ngôi thứ nhất

Nhân vật chính

Giăng Van-giăng

Gia-ve, Phăng-tin

Nga, Thanh

Nhân vật “tôi”, Na-đi-a

Điểm nhìn

Điểm nhìn thay đổi theo nhân vật

Góc nhìn của nhân vật Thanh

Nhân vật “tôi”

Chủ đề

Sức mạnh của công lý và tình thương có thể xóa bỏ sự áp bức của quyền lực

Tình yêu quê hương, gia đình và tình cảm lứa đôi thuần khiết

Những cảm xúc thấu hiểu và đồng cảm giữa con người với nhau

Câu 2 (trang 69 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

Nội dung

Người kể chuyện ngôi thứ nhất

Người kể chuyện ngôi thứ ba

Dấu hiệu nhận diện

Người kể xưng “tôi”

Người kể không xuất hiện, chỉ gọi tên các nhân vật

Chức năng của lời kể

Diễn đạt cảm xúc, suy nghĩ chủ quan của người kể

Đánh giá sự việc một cách khách quan

Khả năng bao quát của điểm nhìn

Bao quát xung quanh nhân vật “tôi”

Khả năng bao quát rộng rãi, toàn bộ câu chuyện

Quan hệ với các nhân vật trong truyện

Trực tiếp chứng kiến và có mối quan hệ gần gũi, ảnh hưởng đến các nhân vật

Không có mối liên hệ, là người ngoài cuộc

Khả năng tác động đến người đọc

Tạo dựng độ tin cậy cao, tác động mạnh mẽ đến người đọc

Đem lại sự khách quan cho người đọc

Câu 3 (trang 69 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

- Dấu hiệu nhận biết lời nhân vật: Những gạch đầu dòng ở đầu mỗi câu nói hoặc được đặt trong dấu ngoặc kép trích dẫn nguyên văn.

- Lời nhân vật có hai dạng:

+ Trực tiếp: Nhân vật tự thể hiện lời nói của mình.

+ Gián tiếp: Lời nhân vật được truyền đạt qua một yếu tố khác.

Câu 4 (trang 69 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

Đề bài: Phân tích tâm trạng nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện Dưới bóng hoàng lan.

a. Tìm ý và lập dàn ý cho đề bài trên.

b. Viết đoạn văn mở bài và một đoạn trong phần thân bài.

Trả lời:

- Tìm ý và lập dàn ý

- Hoàn cảnh của nhân vật

- Tính cách của nhân vật

+ Mối quan hệ với quê hương

+ Mối quan hệ với bà

+ Mối quan hệ với Nga

- Vai trò của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm

- Đánh giá về nhân vật

Viết đoạn văn

Nhắc đến Thạch Lam, người đọc thường nghĩ đến những “truyện không có cốt truyện” nhưng lại để lại dấu ấn sâu sắc về vẻ đẹp cuộc sống và tâm hồn con người. “Dưới bóng hoàng lan” là một trong những tác phẩm như vậy. Nhân vật Thanh trong truyện đã để lại trong lòng người đọc những cảm nhận sâu sắc.

Câu chuyện kể về Thanh – một chàng trai mồ côi sống cùng bà, lên tỉnh làm việc và hàng năm trở về thăm quê. Lần này trở về sau hai năm, Thanh mang trong mình nỗi nhớ quê và nỗi nhớ bà. Quê hương luôn là mái ấm không thể quên. Dù đã xa quê hai năm, khi trở về, Thanh cảm nhận được sự bình yên và quen thuộc kỳ lạ. Ngôi nhà và khu vườn như một nơi yên tĩnh, sẵn sàng đón tiếp Thanh. Dù làm việc ở thành phố, cuộc sống đô thị không làm thay đổi bản chất của Thanh. Anh vẫn là người hiền lành, trân trọng những giá trị đơn giản và yêu thương gia đình mình dù còn nghèo khó. Đó là phẩm chất đáng quý của Thanh. Quê hương không chỉ là nơi ta rời đi và trở về mà còn là nguồn suối trong lành làm sạch tâm hồn.

Câu 5 (trang 69 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

(tham khảo bài viết: Thực hành viết bài nghị luận đánh giá tác phẩm truyện)

- Hoàn cảnh của nhân vật

- Tính cách của nhân vật

+ Mối quan hệ với quê hương

+ Mối quan hệ với bà

+ Mối quan hệ với Nga

- Vai trò của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm

- Đánh giá về nhân vật

Câu 6 (trang 69 SGK Ngữ văn lớp 10 Tập 2 - Kết nối tri thức):

- Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” (Nguyễn Quang Sáng)

- Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” (Lê Minh Khuê)

- Truyện ngắn “Con khướu sổ lồng” (Nguyễn Quang Sáng)