6 Bài soạn tiêu biểu về "Mây và sóng" (Ngữ văn 6 - SGK kết nối tri thức)

I. Khám phá tác phẩm "Mây và sóng" trong sách Kết nối tri thức để chuẩn bị bài "Tôi và các bạn"

• Cấu trúc bài thơ "Mây và sóng"

Gồm hai phần:

- Phần 1: Từ đầu đến “và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm”: Cuộc trò chuyện giữa em bé với mây và mẹ.

- Phần 2: Phần còn lại: Cuộc trò chuyện giữa em bé với sóng và mẹ.

• Tóm tắt nội dung bài "Mây và sóng"

II. Hướng dẫn soạn bài "Mây và sóng" trong sách Kết nối tri thức

1. Trước khi đọc

Một lần, mẹ cho phép em đến chơi nhà bạn. Khi đang vui chơi mà mẹ gọi về, em sẽ phản ứng thế nào?

Bài làm:

Nếu được mẹ cho đến nhà bạn và đang vui chơi, khi mẹ gọi về, em sẽ tuân theo lời mẹ và trở về đúng giờ. Có thể em sẽ hẹn bạn hôm sau sẽ quay lại chơi tiếp. Mẹ dặn em phải nghe lời và phải đi đến nơi về đến chốn.

2. Đọc văn bản

• Cuộc trò chuyện giữa em bé với mây và mẹ

- Em bé ngước nhìn bầu trời, tưởng tượng mình đang vui chơi với mây, ánh bình minh vàng, và vầng trăng bạc… Cuộc sống trên mây thật thú vị đối với một đứa trẻ như em.

- Cậu bé kể về cuộc vui của mình với mẹ, và mẹ lắng nghe con. Mặc dù hình ảnh người mẹ không xuất hiện trực tiếp trong thơ nhưng lại luôn dõi theo con suốt bài thơ.

- Trong khi vui chơi, tâm trí và suy nghĩ của bé luôn hướng về mẹ:

“Mẹ đang đợi mình ở nhà
Làm sao có thể rời mẹ mà đến được”

=> Niềm hạnh phúc lớn lao nhất là được ở bên mẹ, mặc dù ngoài kia có bao điều hấp dẫn đang chờ đón.

- “Con là mây, mẹ là trăng”: tình mẫu tử thiêng liêng được thể hiện rõ ràng, con luôn bên mẹ như trăng bên mây, mẹ ôm ấp con qua bao tháng ngày.

• Cuộc trò chuyện giữa em bé với sóng và mẹ

Cuộc trò chuyện giữa em bé và sóng mời gọi về một cuộc chơi. Mặc dù sóng vẫy gọi, nhưng em quyết định ở lại vì mẹ muốn em ở nhà, em không thể rời mẹ.

- Với em, mẹ là nguồn sóng, niềm vui, và nụ cười của em. Mẹ là ánh sáng trong cuộc đời con, cho con tình yêu quý giá, mẹ là lý trí trong cuộc sống của con.

- “Con là sóng và mẹ là bến bờ kỳ diệu”: Lòng mẹ bao la như bến bờ. Hình ảnh bến bờ để sóng vỗ về, lăn mãi và cười tan vào lòng mẹ. Mẹ giống như bờ đê để con ước ao bao điều.

- Cậu bé khẳng định: “Và không ai trên thế gian này / Biết mẹ con ta ở chốn nào”.

=> Dù thế gian có biến đổi, tình mẹ con vẫn vĩnh cửu theo thời gian.

3. Sau khi đọc – Trả lời văn bản

Câu 1: Đọc bài thơ "Mây và sóng", ta như nghe một câu chuyện. Theo em, ai đang kể chuyện với ai và nội dung là gì?

Đọc bài thơ "Mây và sóng", ta như được nghe một câu chuyện. Theo em, nhân vật đang kể là người con đang trò chuyện với mẹ.

Câu 2: Qua lời trò chuyện của những người "trên mây" và "trong sóng", em thấy thế giới của họ hiện lên như thế nào?

Lời kể của những người “trên mây” và “trong sóng” đã mở ra trước mắt em bé một thế giới:

+ Xa xôi, cao rộng, chứa đựng nhiều điều bí ẩn.

+ Rực rỡ, lung linh, huyền ảo (ánh sáng mặt trời vàng vào buổi bình minh, ánh sáng vầng trăng bạc khi đêm về).

+ Vui vẻ và hạnh phúc (ca hát và chơi đùa khắp nơi từ sáng tới chiều).

=> Đối với em bé, thế giới đó thật hấp dẫn, gợi ra những khát khao được khám phá những miền đất xa lạ.

Câu 3: Câu hỏi "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?", "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được" thể hiện tâm trạng gì của em bé?

Câu hỏi "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?", "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được" của em bé thể hiện sự ngây thơ, nhưng cũng dễ hiểu, vì em chỉ là một đứa trẻ. Đó là sự thắc mắc, muốn khám phá thế giới xung quanh. Thiên nhiên rộng lớn đang mở ra trước mắt em. Chơi với mây, với ánh trăng bạc, đi đến nơi này nơi nọ là cả một niềm vui thích, và em bé sẽ không bỏ lỡ cơ hội ấy khi hỏi "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?", "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được".

Câu 4: Vì sao em bé từ chối lời mời gọi của những người "trên mây" và "trong sóng"?

- Dù những người “trên mây” và “trong sóng” đã chào đón em bé và chỉ cách đến những nơi tuyệt vời, nhưng em bé vẫn từ chối bằng những câu hỏi ngây thơ mà đầy trăn trở:

+ Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?

+ Làm sao có thể rời mẹ mà đi được?

- Đối với em bé, điều quan trọng hơn và có ý nghĩa hơn những cuộc phiêu lưu chính là sự chờ đợi, mong mỏi được trở về nhà với mẹ. Mẹ yêu em và luôn mong em ở bên, được mẹ yêu thương và che chở là hạnh phúc không gì sánh bằng. Đó là lý do em không hề tiếc nuối khi từ chối những người “trên mây” và “trong sóng”.

Câu 5: Em bé đã sáng tạo ra những trò chơi gì? Em cảm nhận được gì về tình cảm của mẹ con qua những trò chơi ấy?

Em bé đã sáng tạo ra những trò chơi:

Con là mây và mẹ là trăng.

Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.

Con là sóng và mẹ là bến bờ kỳ diệu,

Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ.

Mây, trăng, sóng, bờ biển đều hiện lên trong trò chơi của em, nhưng trong đó vẫn có mẹ. Thiên nhiên rộng lớn, kỳ ảo, thơ mộng vẫn hiện lên rõ nét. Tình cảm của em với mẹ thể hiện qua việc ôm lấy mẹ và cùng cười đùa. Tình cảm ấy thật sâu đậm và thiết tha, chắc chắn kéo dài từ bình minh đến tối.

Nổi bật trong phần hai và cũng là điểm nhấn cho toàn bộ tác phẩm chính là câu thơ: "Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào". Em bé nói vậy vì tin chắc rằng tình cảm giữa em và mẹ sẽ tồn tại ở khắp mọi nơi, mọi chốn. Tình cảm ấy sâu sắc đến mức không ai có thể hiểu hết được. Tình mẫu tử thật thiêng liêng và bất diệt, hòa cùng thiên nhiên bao la, thơ mộng.

Câu 6: Văn bản "Mây và sóng" có hình thức khác với "Chuyện cổ tích về loài người" (số tiếng trong các dòng không bằng nhau, không vần). Tại sao nó vẫn được coi là văn bản thơ?

- Văn bản “Mây và sóng” có hình thức khác với "Chuyện cổ tích về loài người": số tiếng trong một dòng không bằng nhau, không có vần,…

- Nhưng vẫn được coi là văn bản thơ bởi tác phẩm thể hiện cảm xúc và thế giới nội tâm. Trong thực tế, hình thức thơ không quy định số tiếng trong một dòng hay có vần. Bài thơ này như một cuộc trò chuyện giữa em và những người “trên mây” và “trong sóng” để bày tỏ tình cảm của em với mẹ. Nhà thơ cũng mượn câu chuyện của em để thể hiện tình cảm yêu mến sâu sắc đối với trẻ thơ, thiên nhiên, và cuộc sống bình dị.

III. Tổng kết bài soạn "Mây và sóng" trong sách Kết nối tri thức

Nội dung bài thơ "Mây và sóng"

Qua cuộc trò chuyện giữa em bé và mẹ, bài thơ “Mây và sóng” của Ta-go tôn vinh tình mẫu tử thiêng liêng và sâu sắc, đồng thời chứa đựng những triết lý giản dị nhưng đúng đắn về hạnh phúc trong cuộc sống.

Nghệ thuật bài "Mây và sóng"

Cấu trúc lồng ghép giữa lời thoại và độc thoại, cuộc trò chuyện giữa em bé với mây và sóng.

=> Qua đó, tác giả thể hiện sự cao cả và bất diệt của tình mẫu tử.

- Ngòi bút nhạy cảm và tâm hồn dạt dào yêu thương: Giúp bài thơ trở nên thắm đượm tình người, tình mẫu tử thiêng liêng và cao quý.

IV. Dàn ý bài "Mây và sóng" trong sách Kết nối tri thức

a. Mở bài

- Thơ về tình mẫu tử là một chủ đề mãi mãi không bao giờ hết ý nghĩa.

- "Mây và sóng" là một trong những bài thơ nổi bật của nhà thơ Ta-go, nói về tình yêu mẹ thiêng liêng và cao đẹp của trẻ thơ dành cho mẹ.

b. Thân bài

* Toàn bộ bài thơ như lời thủ thỉ của em bé kể cho mẹ về những cuộc vui chơi của mình trên bầu trời.

- Em bé ngước nhìn lên trời, tưởng tượng mình đang vui chơi với mây, ánh bình minh vàng, và vầng trăng bạc… Cuộc sống trên mây thật hấp dẫn và thú vị đối với một đứa trẻ như em.

- Cậu bé kể lại cuộc vui của mình với mẹ, trong khi mẹ lắng nghe. Dù mẹ không xuất hiện trực tiếp trong thơ nhưng luôn dõi theo con suốt bài thơ.

- Vui chơi nhưng suy nghĩ của bé luôn hướng về mẹ yêu:

“Mẹ đang đợi mình ở nhà
Làm sao có thể rời mẹ mà đến được”

=> Niềm hạnh phúc lớn lao nhất chính là được ở bên mẹ, người yêu thương mình, dù ngoài kia có bao điều thú vị đang chờ đợi.

* Tình yêu mẹ luôn hiện diện trong tâm hồn trẻ thơ, chính tình yêu của mẹ đã trở thành sợi dây vô hình gắn bó em bé với mẹ.

- “Con là mây, mẹ là trăng”: tình mẫu tử thiêng liêng càng được khắc sâu, con luôn bên mẹ như trăng bên mây, mẹ ôm ấp con qua bao tháng ngày.

- Cuộc đối thoại với những người trong sóng mang đến cho em một cuộc chơi, dù sóng vẫy gọi nhưng em quyết định không đi vì mẹ muốn em ở nhà.

- Mẹ là nguồn sóng, niềm vui, nụ cười của em. Mẹ luôn là ánh sáng trong cuộc sống con, mẹ ban cho con tình yêu quý giá và là lý trí của cuộc đời con.

- “Con là sóng và mẹ là bến bờ kỳ diệu”: Tình mẹ bao la như bến bờ. Hình ảnh bến bờ để sóng vỗ về, lăn mãi và cười tan vào lòng mẹ. Mẹ giống như bờ đê, nơi con gửi gắm ước mơ.

- Cậu bé khẳng định: “Và không ai trên thế gian này / Biết mẹ con ta ở chốn nào”.

=> Dù thế gian có thay đổi, tình mẹ con vẫn mãi mãi vĩnh cửu.

* Nghệ thuật

- Hình thức đối thoại lồng trong độc thoại, hình ảnh thiên nhiên mang ý nghĩa tượng trưng, kết cấu thơ lặp lại và sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hóa đã làm cho bài thơ sinh động và sâu sắc hơn trong lòng người đọc.

c. Kết bài

- Bài thơ như một bức tranh thiên nhiên sắc màu được vẽ bằng tình mẫu tử thiêng liêng. Nó là điểm tựa dẫn dắt con đến tương lai tươi sáng.

- Nhắc nhở chúng ta rằng cuộc đời luôn có những cám dỗ, điều quan trọng là phải biết vượt qua chúng.

- Khẳng định một lần nữa tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp và đáng trân trọng.

Trước khi đọc

Có một lần, mẹ đã cho em đến nhà bạn chơi. Khi đang hăng say với trò chơi, đến giờ mẹ gọi về. Lúc đó, em sẽ làm gì?

Bài làm:

Nếu mẹ cho phép em ở lại nhà bạn thêm chút nữa nhưng đến giờ về, em sẽ nghe lời mẹ và quay về đúng giờ. Có thể em sẽ hẹn bạn hôm sau sang chơi tiếp. Mẹ luôn dặn em nghe lời và phải về nhà an toàn.

Sau khi đọc

1. Đọc bài thơ "Mây và sóng", như thể ta đang nghe một câu chuyện. Theo em, ai là người kể chuyện và đang kể về điều gì?
2. Thế giới của những người "trên mây" và "trong sóng" hiện lên như thế nào qua cuộc trò chuyện của họ?
3. Câu hỏi "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?", "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?" thể hiện tâm trạng gì của em bé?
4. Tại sao em bé lại từ chối lời mời gọi của những người "trên mây" và "trong sóng"?
5. Những trò chơi sáng tạo của em bé là gì? Em cảm nhận được gì về tình cảm mẹ con qua những trò chơi đó?
6. Văn bản "Mây và sóng" có hình thức khác với văn bản "Chuyện cổ tích về loài người" (các dòng không có số tiếng bằng nhau, không có vần). Tại sao nó vẫn được xem là văn bản thơ?

Hướng dẫn giải:

1. Đọc bài thơ "Mây và sóng", như thể ta đang nghe kể một câu chuyện. Theo em, người con đang kể cho mẹ nghe.
2. Qua lời trò chuyện của những người "trên mây" và "trong sóng", em thấy thế giới của họ đầy hấp dẫn và thú vị. Họ nhảy múa, ca hát, vui vẻ, sống hồn nhiên và đầy yêu đời. Thế giới đó tràn ngập hạnh phúc.
3. Câu hỏi "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?", "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?" của em bé thể hiện sự ngây thơ và mong muốn khám phá thế giới xung quanh. Thiên nhiên rộng lớn đang mở ra trước mắt em bé. Việc chơi với mây và trăng bạc, rong ruổi khắp nơi là niềm vui lớn đối với em bé. Em sẽ không bỏ lỡ cơ hội mà hỏi: "Nhưng làm thế nào mình lên đó được?", "Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?".
4. Em bé từ chối lời mời gọi của những người "trên mây" và "trong sóng" vì em là một đứa bé ngoan, sự từ chối của em thật ngây thơ và trong sáng, khiến họ phải mỉm cười và nhảy múa. Chính tình yêu thương của mẹ đã giữ em ở lại, kết nối tâm hồn em với mẹ. Chính vì vậy, những trò chơi sáng tạo của em bé không kém phần thú vị so với trò chơi của những người trên mây và sóng.
5. Em bé đã sáng tạo ra những trò chơi:

Con là mây, mẹ là trăng.

Hai bàn tay con ôm mẹ, mái nhà sẽ là bầu trời xanh.

Con là sóng, mẹ là bến bờ kỳ diệu,

Con lăn, lăn mãi rồi cười vang, hòa vào lòng mẹ.

Mây, trăng, sóng, bờ biển thể hiện trò chơi của em nhưng trong đó còn có cả mẹ. Thiên nhiên rộng lớn, kỳ ảo và thơ mộng hiện lên qua tình cảm của em với mẹ. Em sẽ quàng tay ôm mẹ, lăn lăn cùng tiếng cười vang vọng. Tình cảm này thật sâu sắc và thiết tha, kéo dài từ sáng sớm đến tối muộn.

Nổi bật trong phần hai và là điểm nhấn của tác phẩm là câu thơ: "và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào". Em bé nói như vậy vì tin rằng tình cảm giữa em và mẹ có mặt khắp nơi, không ai có thể hiểu hết được. Tình mẫu tử thiêng liêng và bất diệt, hòa quyện với thiên nhiên bao la và thơ mộng.

6. Văn bản "Mây và sóng" có hình thức khác với văn bản "Chuyện cổ tích về loài người" (số tiếng trong các dòng không bằng nhau, không có vần). Tuy nhiên, nó vẫn được coi là văn bản thơ bởi ngôn ngữ cô đọng, giàu nhạc điệu và hình ảnh, sử dụng biện pháp tu từ so sánh. "Mây và sóng" đã ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng sâu sắc và thể hiện triết lý giản dị về hạnh phúc: hạnh phúc đến từ những điều đơn giản ngay bên ta.

Viết kết nối với đọc

Hãy tưởng tượng em đang trò chuyện với mây và sóng. Viết một đoạn văn (khoảng 5-7 câu) về cuộc trò chuyện ấy.

Hướng dẫn giải:

“Kìa ai đang gọi tôi trên mây cao

Kìa những ai đang gọi tôi dưới sóng rì rào…"

Tôi ngước nhìn trời xanh, lắng nghe tiếng gọi từ mây trên cao. Mây ân cần mời tôi cùng vui chơi dưới ánh sáng bình minh và đùa cùng trăng bạc. Mây thì thầm với tôi rằng

"Chúng ta vui chơi từ sáng sớm đến hết ngày,

Chúng ta cùng đùa vui với ánh sáng vàng rồi lại chơi cùng trăng bạc".

Nhìn mây bay… tôi nghe sóng hát. Sóng như sứ giả từ đại dương xa đến với tôi. Sóng reo rì rầm, vẫy gọi tôi. Tuổi thơ nào mà không khao khát, ước mơ? Sóng thủ thỉ cùng tôi về cuộc hành trình: "Chúng ta sẽ ca hát từ sớm đến chiều, chúng ta sẽ đi mãi mãi".

Tri thức về văn học
Nhà thơ Ta-go
Ra-bin-đơ-ra-nát Ta-go (1861 – 1941) là một trong những danh nhân văn hóa và nhà thơ hiện đại vĩ đại nhất của Ấn Độ. Ông để lại một kho tàng nghệ thuật phong phú, nổi bật nhất là các tác phẩm thơ ca. Thơ của R. Ta-go tràn đầy tình yêu quê hương, con người và cuộc sống... Những cảm xúc ấy được thể hiện độc đáo qua những hình ảnh tưởng tượng huyền ảo, chạm đến trái tim người đọc.
Các tập thơ tiêu biểu của R. Ta-go: Thơ dâng, Người làm vườn, Những con chim bay lạc, Mùa hái quả...

Bài thơ Mây và sóng
Bài thơ Mây và sóng nằm trong tập Trăng non – một tập thơ mà R. Ta-go sáng tác dành cho trẻ em. Ban đầu, tập thơ được viết bằng tiếng Ben-gan (Bengali) với tựa đề

Cấu trúc văn bản "Mây và sóng" - Ngữ văn lớp 6

Gồm 2 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “xanh thẳm”: Cuộc trò chuyện giữa em bé với mây và mẹ

+ Phần 2: Đoạn còn lại: Cuộc trò chuyện của em bé với sóng và mẹ.

Tóm tắt tác phẩm "Mây và sóng"

Tóm tắt - Mẫu 1

Bài thơ khắc họa những trò chơi thú vị mà em bé tưởng tượng ra khi đùa giỡn với bạn bè trên mây và trong sóng. Tuy nhiên, người duy nhất mà em bé muốn chơi cùng là mẹ của mình. Điều này thể hiện tình cảm mẹ con sâu sắc và da diết.

Tóm tắt - Mẫu 2

Với thể thơ 5 chữ, bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh trữ tình, mang ý nghĩa biểu tượng và nghệ thuật đối lập, ẩn dụ, nhân hóa. "Mây và sóng" tôn vinh tình mẫu tử thiêng liêng và chứa đựng những triết lý giản dị nhưng đúng đắn về hạnh phúc trong cuộc sống.

Tóm tắt - Mẫu 3

Bài thơ kể lại những cuộc trò chuyện giữa em bé với mây và mẹ, cũng như sóng và mẹ, qua đó thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng.

Nội dung chính của "Mây và sóng"

Thông qua hình thức đối thoại lồng trong lời kể của em bé, cùng những hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng, bài thơ "Mây và sóng" của Ra-bin-đra-nát Ta-go đã ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng và bất diệt.

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 44 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Một lần, em được mẹ cho phép đến nhà bạn chơi. Trò chơi đang thú vị và em rất muốn ở lại thêm, nhưng đến giờ mẹ dặn phải trở về.

+ Khi ấy em sẽ dừng chơi và trở về nhà đúng như lời mẹ dặn.

+ Hoặc em có thể gọi điện cho mẹ, xin phép cho ở lại thêm một chút nữa.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

• Hình dung: Cảnh em bé trò chuyện với những người "trên mây" và "trong sóng".

- Em bé trò chuyện với những người trên mây:

“Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà

Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.”

+ Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình lên đó được?”

+ Họ đáp: “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây.”

+ Con bảo: “Mẹ mình đang đợi ở nhà”, “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?”

+ Họ: Mỉm cười bay đi.

- Em bé trò chuyện với những người trong sóng:

“Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn

Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết dừng đến nơi nao.”

+ Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?”

+ Họ đáp: “Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sóng nâng đi.”

+ Con bảo: “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”

+ Họ: Mỉm cười, nhảy múa lướt qua.

• Hình dung: Niềm vui của em bé trong trò chơi với mẹ.

- Con là mây và mẹ sẽ là trăng 

Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm. 

- Con là sóng và mẹ sẽ là bến bờ kì lạ, 

Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ. 

Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào. 

* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Thông qua cuộc trò chuyện của em bé với mẹ, bài thơ “Mây và sóng” của Ta-go ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng sâu sắc đồng thời chứa đựng những triết lý giản dị nhưng đúng đắn về hạnh phúc trong cuộc đời. 

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Trong thơ, bên cạnh phương thức biểu cảm, nhà thơ có thể sử dụng kết hợp các yếu tố tự sự và miêu tả nhưng những yếu tố này chỉ là phương tiện để bộc lộ tình cảm. 

- Trong bài thơ “Mây và sóng”, em bé đã kể với mẹ một câu chuyện tưởng tượng của em, qua đó bộc lộ tình yêu với mẹ. Và nhà thơ đã mượn câu chuyện này để thể hiện tình yêu với trẻ thơ. 

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Lời kể của những người “trên mây” và “trong sóng” đã mở ra trước mắt em bé một thế giới: 

+ Xa xôi, cao rộng, chứa đựng biết bao điều bí ẩn. 

+ Rực rỡ, lung linh, huyền ảo (ánh sáng mặt trời vàng buổi bình minh, ánh sáng vầng trăng bạc khi đêm về) 

+ Vui vẻ và hạnh phúc (chỉ có ca hát và rong chơi khắp chốn từ khi thức dậy cho đến chiều tà) 

→ Đối với em bé, thế giới đó vô cùng hấp dẫn, gợi những khát khao được khám phá, được ngao du ở những cứ sở xa xôi. 

Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Những câu hỏi: “Nhưng làm thế nào mình lên đó được?”, “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được?” có tính suy luận. 

- Khi nghe những người “trên mây” và “trong sóng” kể và tả về những xứ sở xa xôi, em bé mong muốn được đến những nơi ấy. Những câu hỏi của em bé ẩn chứa niềm háo hức, thiết tha, mong muốn được lãng du tới những xứ sở thần tiên, được rong ruổi khắp nơi, được vui với những trò chơi thú vị, hấp dẫn. 

Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Mặc dù những người “trên mây” và “trong sóng” chào đón em bé và đã chỉ cho em cách thức đến những xứ sở tuyệt vời nhưng em bé đã từ chối dứt khoát bằng những câu hỏi ngây thơ mà day dứt: 

+ Làm sao có thể rời mẹ mà đến được? 

+ Làm sao có thể rời mẹ mà đi được? 

- Với em bé, điều quan trọng hơn, có ý nghĩa hơn những cuộc phiêu du chính là sự chờ đợi, mong mỏi em trở về nhà của mẹ. Mẹ yêu em nên luôn mong muốn em ở bên mẹ, làm mẹ vui và được mẹ yêu thương, che chở là niềm hạnh phúc không gì sánh bằng. Đó là lý do vì sao em bé không hề tiếc nuối khi từ chối những người “trên mây” và “trong sóng”.

Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Em bé trong bài thơ tưởng tượng ra những trò chơi rất thú vị: con là mây - mẹ là trăng – con lấy hai tay trùm lên người mẹ; con là sóng – mẹ là bờ biển – con sẽ lăn, lăn, lăn mãi và vỗ vào gối mẹ. Qua trò chơi, người đọc có thể cảm nhận được tình cảm mẹ con thật sâu sắc: 

+ Em bé rất yêu mẹ: 

++ Em luôn muốn ở bên mẹ, vui chơi cùng mẹ. Lời mời gọi em bé đi chơi của những người “trên mây” và “trong sóng” rất tha thiết, lặp đi lặp lại hai lần, sự từ chối của em nhỏ vì vậy trở nên cương quyết hơn. 

++ Bên mẹ, em đã sáng tạo ra những trò chơi hấp dẫn, thú vị để mẹ có thể vui chơi cùng em. 

++ Trong trò chơi ấy, em bé vừa được thỏa mong ước làm mây, làm sóng tinh nghịch, bay cao, lan xa phiêu du khắp chốn; lại vừa được quấn quýt bên mẹ - như mây quấn quýt bên vầng trăng, như sóng vui đùa bên bờ biển. 

+ Mẹ rất yêu con: 

++ Mẹ muốn con ở bên để chăm sóc, chở che, vỗ về. Điều này thể hiện qua lời giải thích của em bé: “mẹ mình đang đợi ở nhà”, “buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà”. 

++ Trong trò chơi, mẹ là vầng trăng dịu hiền lặng lẽ tỏa sáng mỗi bước con đi, là bờ biển bao dung ôm ấp, vỗ về suốt đời con và mái nhà dẫu qua bao dâu bể vẫn là bầu trời xanh dịu mát, bình yên, vĩnh cửu đợi chờ chở che con. 

++ Tấm lòng, tình cảm của người mẹ như bến bờ, cho con neo đậu, thoát khỏi những cám dỗ ở đời. Tình mẹ con đã hòa quyện, lan tỏa trong mây, trong sóng, thâm nhập khắp vũ trụ mênh mông nên “không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở trốn nào” 

→ Đặt tình mẫu tử trong mối tương quan giữa thiên nhiên, vũ trụ, nhà thơ đã thể hiện cảm hứng tôn vinh, ca ngợi tình mẫu tử bao la, thiêng liêng và vĩnh cửu. 

Câu 6 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Văn bản “Mây và sóng” có hình thức khác với văn bản “Chuyện cổ tích về loài người”: số tiếng trong một dòng không bằng nhau, không vần,… 

- Nhưng vẫn được coi là văn bản thơ bởi tác phẩm đã thể hiện cảm xúc, thế giới nội tâm. Trong thực tế, hình thức thơ không quy định số tiếng trong một dòng, không có vần,… được gọi là thơ văn xuôi. Em bé trong bài thơ mượn câu chuyện về cuộc trò chuyện của em với những người “trên mây” và “trong sóng” để bày tỏ tình cảm của em với mẹ. Và nhà thơ mượn câu chuyện của em để bày tỏ tình cảm yêu mến thiết tha đối với trẻ thơ, với thiên nhiên, với cuộc đời bình dị.

* Viết kết nối với đọc 

Bài tập (trang 26 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

Hãy tưởng tượng em là người đang trò chuyện với mây và sóng. Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) về cuộc trò chuyện ấy.  

Đoạn văn tham khảo:

Mây và sóng cùng đến rủ tôi đi chơi. Mây nói: “Ở thế giới cao xa kia, cậu sẽ được cùng chúng tớ nhảy múa, hát ca với muôn vàn trò chơi hấp dẫn. Nào là bình minh vàng, nào là vầng trăng bạc nhé,…”. Tôi vô cùng háo hức đáp lại:  “Mọi thứ đẹp đến thế sao?”. “Tất nhiên rồi!” – Mây đáp. Khi tôi còn đang thắc mắc không biết lên đó bằng cách nào thì mây đã hăm hở chỉ dẫn: “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”. Nhưng thoáng chốc nghĩ đến mẹ đang đợi ở nhà, tôi đã nhất quyết từ chối lời mời gọi của Mây mặc dù có hơi nuối tiếc. Sau đó, Mây không rủ tôi nữa, chỉ lẳng lặng mỉm cười rồi bay đi. Thấy Mây đi rồi, Sóng mon men lại gần, reo rì rầm vẫy gọi chào mời tôi. “Em bé ơi, cậu có muốn cùng chúng tớ ca hát, ngao du khắp muôn nơi, đắm mình trong làn nước mát không?”. Tôi khoái chí hỏi dò cách đi ra ngoài đó, họ tận tình chỉ bảo: “Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại là sẽ được làn sóng nâng đi”. Thế nhưng nghĩ đến khuân mặt buồn bã và thất vọng của mẹ khi thiếu vắng đi tiếng nói, tiếng cười của tôi; nghĩ đến tình yêu thương, chăm sóc, che chở của mẹ mà tôi đã từ chối Sóng một cách dứt khoát không hề hối tiếc. Thầm cảm ơn mẹ và tôi hứa sẽ luôn ở bên người mãi mãi.

Phân tích bài thơ Mây và sóng

I. Trước khi đọc

Có một lần, mẹ cho em phép đến chơi nhà bạn. Khi trò chơi đang thú vị và em muốn ở lại thêm, thì mẹ nhắc em về nhà. Em sẽ phản ứng thế nào?

Gợi ý:

Em sẽ vâng lời mẹ và trở về. Sau đó, có thể em sẽ xin phép mẹ cho đi chơi vào sáng hôm sau.

II. Đọc văn bản

• Cuộc trò chuyện giữa em bé với mây và mẹ

- Em bé ngước nhìn bầu trời, tưởng tượng mình đang chơi đùa với mây, ánh bình minh vàng và vầng trăng bạc… cuộc sống trên mây thật sự hấp dẫn và thú vị đối với một đứa trẻ như em.

- Em kể cho mẹ nghe về cuộc vui của mình, trong khi mẹ lắng nghe. Mặc dù hình ảnh mẹ không hiện diện trực tiếp trong bài thơ, nhưng tình thương của mẹ luôn dõi theo em xuyên suốt.

- Mặc dù vui chơi nhưng trong lòng em vẫn hướng về mẹ:

“Mẹ đang đợi mình ở nhà”
Làm sao có thể rời mẹ mà đến được”

=> Có niềm hạnh phúc nào lớn hơn khi được ở bên mẹ, những người yêu thương mình, mặc cho thế giới bên ngoài đầy hấp dẫn.

- “Con là mây, mẹ là trăng”: tình mẫu tử thiêng liêng càng được thể hiện rõ nét, con luôn bên mẹ như trăng bên mây, ví mẹ như ánh trăng ôm ấp con suốt thời gian.

• Cuộc trò chuyện giữa em bé với sóng và mẹ

- Sóng nhẹ nhàng thì thầm với em về một cuộc vui, mặc dù sóng gọi mời nhưng em quyết định ở lại vì mẹ mong em về, em không thể rời mẹ.

- Với em, mẹ chính là sóng, niềm vui, nụ cười của em. Mẹ là ánh sáng dẫn dắt con trong cuộc sống.

- “Con là sóng, mẹ là bến bờ kỳ diệu”: tình yêu của mẹ bao la như bến bờ, hình ảnh bến bờ nơi sóng vỗ về, ôm ấp con. Mẹ giống như bờ đê, nơi con ước ao bao điều.

- Em khẳng định: “Và không ai trên thế gian này / Biết mẹ con ta ở chốn nao”.

=> Dù cho thế gian có thay đổi, nhưng tình mẹ con vẫn mãi bền vững theo năm tháng.

* Trả lời câu hỏi trong SGK:

- Cảnh em bé trò chuyện với những người “trên mây” và “trong sóng”: Em bé phải ngước nhìn lên trời để trò chuyện với mây, lắng nghe sóng hồi đáp. Điều này thể hiện sự hồn nhiên, ngây thơ của em.

- Niềm vui của em bé trong trò chơi với mẹ: tiếng cười, khuôn mặt tươi sáng… thể hiện sự thích thú, hạnh phúc.

III. Sau khi đọc

• Tác giả

- R. Ta-go (1861 -1941) tên đầy đủ là Ra-bin-đra-nát Ta-go.

- Ông là nhà thơ hiện đại nổi bật nhất của Ấn Độ.

- Quê quán: sinh ra tại Can-cút-ta, bang Ben-ga, trong một gia đình quý tộc.

- Ông bắt đầu làm thơ từ khi còn rất nhỏ, tham gia các hoạt động chính trị, xã hội.

- Sự nghiệp sáng tác: để lại cho nhân loại một gia tài văn hóa đồ sộ: 52 tập thơ, 42 vở kịch, 12 tiểu thuyết, khoảng 100 truyện ngắn, hơn 1500 bức họa và hàng nghìn ca khúc.

- Một số tác phẩm nổi bật: Tập thơ Người làm vườn, tập Trăng non, tập Thơ dâng…

- Phong cách sáng tác: Thơ của ông thể hiện tinh thần dân tộc và dân chủ sâu sắc, tinh thần nhân văn và chất trữ tình triết lý đậm nét; sử dụng thành công hình ảnh thiên nhiên mang tính tượng trưng, phép so sánh, và lặp lại.

- Năm 1913, Ta-go trở thành tác giả người châu Á đầu tiên nhận giải thưởng Nobel về văn học.

• Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ “Mây và sóng” được in trong tập Trăng non - tập thơ mà R. Ta-go viết cho trẻ em. Tập thơ ban đầu được viết bằng tiếng Ben-gan (Bengal) với tên gọi là Trẻ thơ, sau đó ông dịch sang tiếng Anh và đổi thành Trăng non.

b. Bố cục

Gồm 2 phần:

Phần 1. Từ đầu đến “và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm”: Cuộc trò chuyện của em bé với mây và mẹ.

Phần 2. Còn lại: Cuộc trò chuyện của em bé với sóng và mẹ.

• Trả lời câu hỏi

Câu 1. Đọc bài thơ Mây và sóng, em như đang được nghe một câu chuyện. Theo em, ai đang kể chuyện với ai và nội dung câu chuyện là gì?

• Lời kể: Con đang kể cho mẹ nghe.
• Câu chuyện kể về: Cuộc trò chuyện của con với mây và sóng.

Câu 2. Thế giới của những người “trên mây” và “trong sóng” hiện lên như thế nào?

Thế giới của những người “trên mây” và “trong sóng” thật tuyệt vời, giống như mơ ước của trẻ em. Tại đó, trẻ em sẽ được vui chơi từ khi thức dậy đến khi hoàng hôn, khám phá những điều kỳ diệu trên bầu trời hay dưới mặt biển.

Câu 3. Những câu hỏi “Nhưng làm thế nào mình lên đó được?”, “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được” thể hiện tâm trạng gì của em bé?

Những câu hỏi đó thể hiện sự thắc mắc của em bé về thế giới xung quanh, khao khát được khám phá mọi điều.

Câu 4. Tại sao em bé từ chối lời mời gọi của những người “trên mây” và “trong sóng”?

Em bé từ chối lời mời gọi vì “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?”. Đó là nỗi lo lắng khi mẹ đang đợi em ở nhà, dù cho những điều bên ngoài có hấp dẫn đến đâu cũng không thể sánh bằng tình yêu mẹ, niềm hạnh phúc khi có mẹ bên cạnh.

Câu 5. Em bé đã sáng tạo ra những trò chơi gì? Tình cảm mẹ con được thể hiện qua những trò chơi ấy như thế nào?

- Em bé đã tạo ra những trò chơi:

• Em là mây, mẹ là trăng. Hai bàn tay em ôm lấy mẹ, mái nhà trở thành bầu trời.
• Em là sóng, mẹ là bến bờ kỳ diệu. Em lăn mãi rồi sẽ cười tan vào lòng mẹ.

- Những trò chơi đó thể hiện sự gắn bó, yêu thương sâu sắc. Dù ở đâu, em bé vẫn muốn bên mẹ.

Câu 6. Văn bản “Mây và sóng” có hình thức khác với văn bản “Chuyện cổ tích về loài người” (số từ trong các dòng không đều, không vần). Tại sao vẫn coi là văn bản thơ?

Văn bản “Mây và sóng” vẫn được xem là một bài thơ vì:

Viết theo kiểu thơ tự sự, không bị ràng buộc bởi luật thơ hay gieo vần.

Âm điệu nhịp nhàng, hình ảnh biểu tượng phong phú, ngôn ngữ cô đọng.

• Viết kết nối với đọc

Hãy tưởng tượng em đang trò chuyện với mây và sóng. Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về cuộc trò chuyện ấy.

Gợi ý:

• Hoàn cảnh trò chuyện: thời gian, địa điểm.
• Cách xưng hô: tôi - các bạn.
• Nội dung cuộc trò chuyện: sóng và mây rủ em đi khám phá…

Bài mẫu: Một buổi hè mát mẻ tại bãi biển, khi đang dạo chơi, tôi nghe thấy tiếng gọi từ trên cao. Tôi nhìn lên và nhận ra những đám mây đang mời tôi chơi cùng. Mây nói rằng mình đã được vui chơi từ sáng đến chiều, kết bạn với ánh bình minh và ánh trăng. Tôi hỏi mây làm thế nào để đến đó. Mây bảo rằng hãy đến tận cùng của trái đất, đưa tay lên trời thì sẽ được nhấc bổng lên mây. Nhưng tôi nghĩ đến mẹ còn đang ở nhà, không thể rời mẹ mà đi. Họ mỉm cười và bay đi. Một lúc sau, tôi nghe thấy sóng gọi tôi đến chơi cùng. Sóng nói rằng mình được ca hát từ sáng đến hoàng hôn, lang thang khắp nơi. Tôi hỏi làm sao để đến đó. Sóng bảo hãy đến bờ biển, nhắm mắt lại sẽ được sóng nâng đi. Nhưng khi nghĩ đến mẹ vẫn đang chờ, tôi từ chối lời mời của sóng. Không gì tuyệt vời hơn việc ở bên mẹ.