6 Bài soạn xuất sắc nhất về 'Nắng đã hanh rồi' (Ngữ văn 10 - SGK Chân trời sáng tạo)

I. Giới thiệu tác giả của văn bản 'Nắng đã hanh rồi'

- Tên: Vũ Quần Phương (sinh năm 1940)

- Quê quán: Nam Định

- Phong cách nghệ thuật: Trong sáng, gần gũi

- Các tác phẩm tiêu biểu: Cỏ mùa xuân, Hoa trong cây, Đợi,...

II. Phân tích tác phẩm 'Nắng đã hanh rồi'

1. Thể loại: Thơ bảy chữ
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In trong tập Hoa trong cây, Những điều cùng đến, Vết thời gian
3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
4. Bố cục:

- Khổ 1: Cảnh thiên nhiên mùa đông trước sân

- Khổ 2: Cảnh thiên nhiên mùa đông trên mái tranh

- Khổ 3: Cảnh thiên nhiên mùa đông trên núi

- Khổ 4: Những hy vọng tương lai của nhân vật trữ tình

• Giá trị nội dung:

- Bài thơ mô tả cảnh vật thiên nhiên mùa đông

- Bài thơ thể hiện cảm xúc của nhân vật trữ tình đối với người con gái ở xa

• Giá trị nghệ thuật:

- Nghệ thuật miêu tả tinh tế

III. Phân tích chi tiết tác phẩm 'Nắng đã hanh rồi'

• Cảnh thiên nhiên mùa đông trước sân

- Nắng hanh: vừa có nắng vừa lạnh.

=> Đây là kiểu thời tiết đặc trưng của mùa đông ''Nắng đã vàng hanh như phấn bay'

- Tiếng sếu vọng sông ngày: theo dân gian, tiếng sếu kêu báo hiệu mùa đông

=> Cảnh trước sân nhà trở nên tiêu điều, hiu hắt. Tác giả sử dụng từ láy “ay” để mở rộng không gian. Nhân vật “em xa nhà” thể hiện nỗi nhớ nhung cô gái ở xa.

• Cảnh thiên nhiên mùa đông trên mái tranh

- Khung cảnh nắng hanh mùa đông chuyển thành “nắng lên khói ủ”

=> Khói có thể là sương sớm hoặc khói bếp chiều, làm cho không gian trở nên gần gũi.

- Nghệ thuật nhân hóa vườn mía “xôn xao” gợi không khí vui vẻ với sự hiện diện của con người

• Cảnh thiên nhiên mùa đông trên núi

- Cảm xúc của nhân vật trữ tình tràn đầy nỗi nhớ

+ Câu hỏi tu từ “em có muốn...” diễn tả khao khát được ở gần người con gái xa

+ Cảnh nắng chiều gợi nhớ nỗi niềm vì buổi chiều là thời điểm sum họp sau một ngày dài, cũng là lúc thiếu vắng vì cô gái đang xa.

• Những hy vọng tương lai của nhân vật trữ tình

- Điệp từ “xuân sắp sang” lặp lại hai lần

=> Nhân vật trữ tình vui mừng chờ đợi mùa xuân, cũng là chờ mong được gặp lại người em xa.

Tác phẩm 'Nắng đã hanh rồi'

• Nguồn gốc

- Được xuất bản trong Hoa trong cây, Những điều cùng đến, Vết thời gian, NXB Hội Nhà Văn, Hà Nội. 2014, trang 33.

• Cấu trúc

Gồm 2 phần:

Phần 1: 2 khổ đầu tiên mô tả cảnh sắc thiên nhiên vùng quê vào một chiều đông có nắng

Phần 2: 2 khổ cuối là những lời tâm tình, nhắn gửi của nhân vật “anh” đến “em” và cảm xúc bồi hồi khi xuân sắp đến

• Giá trị nội dung

- Bài thơ vẽ nên bức tranh thiên nhiên vào một buổi chiều đông tươi sáng, ấm áp và tràn đầy sức sống

- Thể hiện tâm trạng vui vẻ, yêu đời, yêu thiên nhiên của nhân vật trữ tình trong khung cảnh lãng mạn, thơ mộng, đồng thời bộc lộ nỗi nhớ nhung đối với “em”

• Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ bảy chữ, gieo vần ở cuối câu

- Giọng thơ biến hóa từ vui tươi đến tâm tình, đi sâu vào cảm xúc người đọc

- Ngôn từ thuần Việt, giàu cảm xúc

Câu 1: Bài thơ miêu tả thiên nhiên vào thời điểm nào? Những từ ngữ, hình ảnh nào thể hiện điều đó?

Trả lời

Thiên nhiên trong bài thơ được mô tả vào một ngày đông có nắng hanh

• Nắng hanh: vừa có nắng vừa lạnh, đặc trưng của mùa đông, “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”
• Tiếng sếu vọng sông ngày: theo truyền thuyết, tiếng sếu báo hiệu mùa đông
• Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua: mùa xuân sắp đến, cho thấy hiện tại là mùa đông

Câu 2: Bài thơ là lời của ai gửi đến ai? Tác dụng của điều đó đối với việc thể hiện tình cảm của nhân vật trữ tình ra sao?

Trả lời

Bài thơ như là lời bày tỏ của nhân vật “anh” gửi đến nhân vật “em” qua việc miêu tả và cảm nhận thiên nhiên xung quanh. Những câu chữ như lời mời gọi “em” đến với không gian nắng hanh, làm cho việc thể hiện tình cảm của nhân vật trữ tình trở nên đặc sắc và cảm xúc hơn.

Câu 3: Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ

Trả lời

Tác giả chú trọng gieo vần ở cuối câu thơ, tạo nhịp điệu nhất quán cho bài thơ.

• Khổ 1: vần “ay”: bay, gày, hay.
• Khổ 2: vần “anh”: tranh, lành, cành. Mỗi vần xuất hiện ở câu 1, 2 và 4 của khổ thơ, giúp dễ dàng cảm nhận nhịp điệu của bài.
• Khổ 3: vần “không”, “thông”, “monh”.
• Khổ 4: vần “qua”, “qua”, “xa”.

Câu 4: Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ và hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng đó

Trả lời

• Chủ đề: Không gian thiên nhiên vào ngày nắng hanh
• Cảm hứng chính: cảm xúc trong tình yêu và sự rung cảm với thiên nhiên

- “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: biểu hiện của một ngày đông nắng hanh, là cảm hứng chính của bài thơ

- “Em ở nhà xa, em có hay”: hỏi thăm, liệu người đó có biết nỗi lòng. Cảnh nắng hanh mở ra không gian như một lời nhắn từ “anh” đến “em”

- “Em chẳng là cây trĩu cành”: hình ảnh độc đáo thể hiện sự nặng trĩu của lòng anh, đầy nỗi nhớ.

- “Anh ngã vào đây nỗi nhớ mong”: câu hỏi tu từ không có hồi đáp làm tăng thêm sự cô đơn, chờ đợi của anh.

Câu 1. Thời điểm nào được miêu tả trong bài thơ về thiên nhiên? Liệt kê các từ và hình ảnh thể hiện điều đó?

- Bài thơ miêu tả thiên nhiên vào một ngày đông có nắng.

- Các từ và hình ảnh thể hiện: Nắng vàng như phấn rơi; Mặt trời chiếu sáng mơ màng; Nắng chiều đổ bóng dài trên mặt đất; Xuân đang tới gần, xuân đang tới gần.

Câu 2. Bài thơ là lời của ai gửi đến ai? Tác động của điều đó đến việc thể hiện cảm xúc của chủ thể trữ tình là gì?

Bài thơ như là lời của “em” gửi đến chính mình. Điều này làm nổi bật sự nhớ nhung, mong đợi của nhân vật trữ tình.

Câu 3. Nhận xét về cách gieo vần và hiệu quả của cách gieo vần đó trong bài thơ.

• Nhịp vần (âm cuối câu 1, 2 và câu 4): vịnh – ngày – hay, hình – tốt – cành, không – thông – vọng, quá khứ – quá khứ – xa.
• Hiệu quả: Tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng, từ tốn của bài thơ.

Câu 4. Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích các từ và hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng đó.

- Chủ đề: Vẻ đẹp của thiên nhiên vào một ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: Sự khao khát, chờ đợi được gợi lên qua cảnh đẹp thiên nhiên.

- Phân tích:

• “Nắng”: Ánh sáng mùa đông, vừa lạnh lẽo, vừa khô ráo.
• “Tiếng hạc vang vọng sông”: Âm thanh vang xa, báo hiệu mùa đông đã đến.
• “Em xa quê, em có hay” / “Nơi nào rơi nỗi nhớ”: Khoảng cách giữa anh và em, nỗi nhớ mong được gặp gỡ.

Câu 1. Thời điểm thiên nhiên được miêu tả trong bài thơ là khi nào? Các từ ngữ và hình ảnh nào thể hiện điều đó?

- Thiên nhiên được miêu tả vào một ngày đông có nắng hanh.

- Các từ ngữ và hình ảnh thể hiện: Nắng vàng hanh như phấn bay; Nắng lên khói ủ mộng yên bình; Nắng chiều đổ bóng thông trên mặt đất; Xuân sắp đến rồi, xuân sắp đến.

Câu 2. Bài thơ được ai nói với ai? Điều đó có ảnh hưởng gì đến việc thể hiện cảm xúc của nhân vật trữ tình?

Bài thơ là lời của “anh” gửi đến “em”. Điều này giúp diễn tả sâu sắc nỗi nhớ và mong đợi của nhân vật trữ tình.

Câu 3. Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ.

• Vần chân (cuối câu 1, 2 và 4): bay - gày - hay, tranh - lành - cành, không - thông - mong, qua - qua - xa.
• Tác dụng: Tạo ra âm điệu nhẹ nhàng, chậm rãi cho bài thơ.

Câu 4. Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ và hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy.

- Chủ đề: Cảnh đẹp thiên nhiên vào ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ và sự mong chờ được khơi gợi qua vẻ đẹp của thiên nhiên.

- Phân tích:

• “Nắng hanh”: Ánh sáng mùa đông, vừa lạnh lẽo, vừa khô khan.
• “Tiếng sếu vọng sông gày”: Âm thanh vang vọng báo hiệu mùa đông đã đến.
• “Em ở xa nhà, em có hay” / “Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mang”: Khoảng cách giữa anh và em, nỗi nhớ da diết mong gặp.

Câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Thời điểm nào được miêu tả trong bài thơ về thiên nhiên? Liệt kê các từ ngữ và hình ảnh thể hiện điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.

- Chú ý các chi tiết và từ ngữ liên quan đến thời gian.

Lời giải chi tiết:

- Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào mùa đông với ánh nắng.

- Các dấu hiệu thể hiện: Nắng hanh khô, vừa ấm vừa lạnh. Ví dụ: “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”.

- Tiếng sếu kêu xa báo hiệu mùa đông, cùng với sự xuất hiện của mùa xuân sắp đến.

Câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Bài thơ là lời của ai gửi đến ai? Điều này có ảnh hưởng gì đến việc thể hiện tình cảm và cảm xúc của nhân vật trữ tình?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ là lời “anh” gửi đến “em” đang ở xa. Có thể là lời của người yêu hoặc chồng gửi tới người mình yêu.

- Điều này làm nổi bật sự nhớ nhung và cảm xúc chân thực của nhân vật trữ tình.

Câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.

- Chú ý đến cách gieo vần.

Lời giải chi tiết:

Trong bài thơ, tác giả chú trọng việc gieo vần ở cuối câu, tạo nên một nhịp điệu ổn định. Ví dụ: Khổ 1 sử dụng vần “ay”: bay, gày, hay. Khổ 2 sử dụng vần “anh”: tranh, lành, cành. Mỗi vần xuất hiện ở các câu 1, 2 và 4 của khổ thơ, giúp dễ dàng cảm nhận nhịp điệu và âm điệu của bài thơ.

Câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ và hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ toàn bộ bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề: Cảnh vật thiên nhiên vào một ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chính: Sự nhớ nhung và cảm xúc trong tình yêu được thể hiện qua vẻ đẹp của thiên nhiên.

- Phân tích:

+ “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: Những dấu hiệu của một ngày đông lạnh lẽo và khô ráo. Đây là cảm hứng chính của bài thơ.

+ “Em ở nhà xa, em có hay”: Liệu người ở xa có cảm nhận được nỗi niềm của anh. Cảnh nắng hanh và mây trôi mở ra không gian, như một lời nhắn từ “anh” đến “em”.

Nội dung chính: Cảm nhận sự thay đổi và sự hiện diện của ánh nắng hanh qua góc nhìn tinh tế của nhà thơ. Những hình ảnh nắng hanh được sử dụng để truyền tải những tâm tư kín đáo.

Câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Thời điểm nào được miêu tả trong bài thơ về thiên nhiên? Nêu các từ ngữ và hình ảnh minh họa điều đó.

Lời giải 

- Thiên nhiên trong bài thơ được mô tả vào mùa đông.

- Dấu hiệu:

+ Nắng hanh: Ánh nắng vừa ấm vừa lạnh, đặc trưng của mùa đông, ví dụ: “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”.

+ Tiếng sếu kêu xa: Theo truyền thuyết, tiếng sếu báo hiệu mùa đông.

+ Xuân sắp đến, xuân sắp qua: Gợi ý mùa xuân sắp tới, từ đó xác định hiện tại là mùa đông.

Câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Bài thơ là lời của ai gửi đến ai? Điều đó ảnh hưởng ra sao đến việc thể hiện cảm xúc và tình cảm của nhân vật trữ tình?

Lời giải 

Bài thơ như lời nhắn từ nhân vật ''anh'' gửi đến nhân vật ''em'' qua việc miêu tả thiên nhiên. Những câu từ như một lời mời gọi, mời ''em'' đến với không gian nắng. Điều này làm cho việc thể hiện cảm xúc và tình cảm của nhân vật trữ tình trở nên độc đáo và đầy màu sắc.

Câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần trong bài thơ.

Lời giải 

Tác giả chú trọng việc gieo vần ở cuối câu để tạo nhịp điệu ổn định cho bài thơ. Ví dụ: Khổ 1 dùng vần “ay”: bay, gày, hay. Khổ 2 dùng vần “anh”: tranh, lành, cành. Các vần này xuất hiện ở câu 1, 2 và 4 của khổ thơ, giúp dễ dàng cảm nhận nhịp điệu và âm điệu của bài thơ.

Câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng đó.

Lời giải

- Chủ đề: Cảnh vật thiên nhiên vào một ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chính: Nỗi nhớ trong tình yêu và cảm nhận trong không gian thiên nhiên.

- Biểu hiện:

+ “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: Những dấu hiệu của một ngày nắng se lạnh. Đây là cảm hứng chính của bài thơ.

+ “Em ở nhà xa, em có hay”: Liệu người ở xa có cảm nhận được nỗi niềm. Khung cảnh nắng hanh và mây trôi mở ra không gian, như một lời nhắn từ “anh” đến “em”.