6 Bài soạn xuất sắc về 'Ca Huế' (Ngữ văn 7 - SGK Cánh diều)

Trước khi tìm hiểu về Ca Huế

Câu 1 (Trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bài viết này giới thiệu hoạt động hoặc trò chơi gì?

Trả lời

Bài viết cung cấp thông tin về hoạt động biểu diễn Ca Huế trên sông Hương.

Câu 2 (Trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Những quy tắc và luật lệ nào cần chú ý khi tham gia hoạt động này?

Trả lời

Văn bản nêu rõ các quy tắc của Ca Huế như:

+ Biểu diễn trong không gian hạn chế.

+ Số lượng người tham gia và khán giả phải được kiểm soát.

+ Ca Huế không nên trình diễn trước đám đông hoặc dưới ánh sáng mặt trời.

+ Số người biểu diễn cho một buổi Ca Huế từ 8 đến 10 người, với 5 đến 6 nhạc công.

+ Dàn nhạc phải gồm 4 hoặc 5 nhạc cụ trong bộ ngũ tuyệt cổ điển (như đàn nguyệt, đàn tì bà, đàn nhị, đàn tranh, đàn tam…)

Câu 3 (Trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cách trình bày của văn bản (nhan đề, sắp xếp, các tiểu mục, sự kết hợp giữa chữ viết và hình ảnh,...) có tác dụng gì?

Trả lời

Cách trình bày của văn bản giúp cấu trúc bài viết trở nên rõ ràng, logic, dễ hiểu và gây ấn tượng với người đọc.

Câu 4 (Trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Thông tin trong văn bản có ý nghĩa gì đối với xã hội và cá nhân?

Trả lời

Thông tin trong văn bản giúp hiểu rõ hơn về Ca Huế, bao gồm nguồn gốc, quy tắc, và phong cách biểu diễn, mở rộng kiến thức về thể loại âm nhạc cổ truyền của Huế.

Câu 5 (Trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Đọc và tìm hiểu thêm về hoạt động biểu diễn Ca Huế trên sông Hương từ sách, báo, Internet,...

Trả lời

Ca Huế là thể loại âm nhạc cổ truyền của Huế, Việt Nam, kết hợp giữa nhạc dân gian và cung đình. Hệ thống bài bản phong phú gồm khoảng 60 tác phẩm, chia thành hai điệu chính và nhiều hơi nhạc khác. Ca Huế không chỉ thể hiện sự tinh tế trong kỹ thuật mà còn là cầu nối giữa nhạc cung đình và âm nhạc dân gian. Ca Huế giữ vai trò quan trọng trong văn hóa âm nhạc Huế và được bảo tồn qua hàng trăm năm.

Trả lời câu hỏi giữa bài

Câu 1 (Trang 104, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phần (2) chứa các thông tin quy định về luật lệ của Ca Huế như thế nào?

Trả lời

Phần (2) quy định luật lệ của Ca Huế như:

• Biểu diễn trong không gian hẹp.
• Hạn chế số lượng người biểu diễn và khán giả.
• Tránh biểu diễn trước đám đông hoặc dưới ánh sáng mặt trời.
• Số người tham gia từ 8 đến 10, trong đó có 5 đến 6 nhạc công.
• Dàn nhạc cần đủ 4 hoặc 5 nhạc cụ trong bộ ngũ tuyệt cổ điển.

Câu 2 (Trang 104, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Sự khác biệt giữa hai phong cách trình diễn Ca Huế là gì?

Trả lời

Hai phong cách trình diễn Ca Huế có sự khác biệt về cách thức và môi trường biểu diễn, làm nổi bật các đặc điểm riêng của từng cách thể hiện.

Câu 3 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Thông tin chính của phần (3) là gì?

Trả lời

Phần (3) tập trung vào giá trị và thành tựu của Ca Huế trong cộng đồng.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bài viết giới thiệu hoạt động gì?

Trả lời

Bài viết giới thiệu hoạt động biểu diễn Ca Huế trên sông Hương.

Câu 2 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bài viết chia thành ba phần. Có ý kiến cho rằng: Phần (1) nói về giá trị, phần (2) về nguồn gốc và phần (3) về môi trường biểu diễn của Ca Huế. Em hãy xác định lại nội dung từng phần cho chính xác.

Trả lời

Nội dung từng phần của bài viết được xác định như sau:

Phần (1) về nguồn gốc.

Phần (2) về môi trường biểu diễn của Ca Huế.

Phần (3) về giá trị của Ca Huế.

Câu 3 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Văn bản không chỉ giới thiệu đặc điểm của Ca Huế mà còn nêu các quy định, luật lệ trong hoạt động này. Hãy làm rõ điều đó bằng cách chuyển phần (2) thành các quy định cụ thể theo mẫu sau:

Trả lời

Câu 4 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Câu văn nào trong văn bản tổng kết giá trị của hoạt động Ca Huế?

Trả lời

Câu văn khái quát giá trị của hoạt động Ca Huế nằm ở phần (3) với nội dung: “Là thể loại âm nhạc kết hợp giữa dân gian, chuyên nghiệp và bác học của nhạc thính phòng, một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam.”

Câu 5 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Dựa trên thông tin từ văn bản, hãy viết một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng) tóm tắt hiểu biết của em về Ca Huế.

Trả lời

Ca Huế có nguồn gốc từ thời kỳ cổ xưa, khoảng thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XVIII, từ cung đình. Lúc đầu, Ca Huế là thể loại âm nhạc dành cho tầng lớp thượng lưu. Dù có các quy định nghiêm ngặt, Ca Huế đã trở nên phổ biến hơn theo thời gian. Nó được biểu diễn theo phong cách truyền thống hoặc cho khách du lịch, và vẫn giữ vị trí quan trọng trong âm nhạc cổ truyền Việt Nam.

Câu 6 (Trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy nêu một hoạt động âm nhạc truyền thống khác ở quê hương em hoặc các vùng miền khác có hình thức tương tự như Ca Huế.

Trả lời

Ca trù là một thể loại âm nhạc truyền thống khác, kết hợp giữa thi ca và âm nhạc, phát triển chủ yếu ở miền Bắc Việt Nam. Ca trù gồm ả đào, kép và quan viên, được biểu diễn trên tấm chiếu với các không gian chính như hát cửa đình, hát cửa quyền, và hát ca quán. Ca trù đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp từ ngày 01/10/2009.

1. CHUẨN BỊ

Văn bản này mô tả hoạt động hay trò chơi gì?

Có những quy định hoặc luật lệ nào cần lưu ý khi thực hiện hoạt động hay trò chơi này?

Trả lời:

• Văn bản này mô tả về hoạt động trình diễn Ca Huế.
• Các quy định cần lưu ý trong trình diễn Ca Huế bao gồm quy định về:
  • Môi trường diễn xướng (không gian hẹp, không có ánh sáng mặt trời)
  • Số lượng người trình diễn và khán giả
  • Số lượng nhạc cụ

2. ĐỌC HIỂU

Câu 1. Ở phần (2), thông tin nào thể hiện quy định và luật lệ của Ca Huế?

Trả lời:  Hiệu quả của cách trình bày văn bản:

Tiêu đề “Ca Huế” ngắn gọn và trực tiếp, giúp người đọc nhanh chóng nhận diện chủ đề.
Văn bản được chia thành nhiều tiểu mục, mỗi tiểu mục giải thích một khía cạnh của Ca Huế, bao gồm: nguồn gốc, quy định và phong cách trình diễn, sự sáng tạo của nghệ nhân, giá trị văn hóa. Cách trình bày rõ ràng và mạch lạc giúp người đọc hiểu các đặc điểm chính của Ca Huế.
 Hình ảnh ban nhạc Ca Huế kèm theo bài viết giúp người đọc có cái nhìn cụ thể và sinh động về nội dung văn bản.

Câu 2. Sự khác biệt giữa hai phong cách trình diễn Ca Huế là gì?

Trả lời:  Những khác biệt giữa phong cách biểu diễn truyền thống và biểu diễn cho du khách là:Phong cách biểu diễn truyền thống Phong cách biểu diễn cho du kháchQuan hệ giữa người biểu diễn và người thưởng thứcNgười diễn và người nghe quen thuộc hoặc biết rõ về nhauNgười dẫn chương trình làm cầu nối giữa đôi bênĐộ am hiểu của người thưởng thứcNgười nghe có kiến thức về Ca HuếNgười nghe không cần hiểu biết nhiều về Ca HuếHoạt động đi kèmPhê bình nghệ thuậtLời giới thiệu tổng quát của người dẫn chương trình

CÂU HỎI

Câu 1. Văn bản Ca Huế giới thiệu về hoạt động nào?

Trả lời: Văn bản Ca Huế giới thiệu về hoạt động trình diễn nghệ thuật Ca Huế.

Câu 2. Văn bản Ca Huế có ba phần. Có ý kiến cho rằng: Phần (1) nêu giá trị, phần (2) nói về nguồn gốc và phần (3) nêu môi trường diễn xướng của Ca Huế. Ý kiến này chưa chính xác, em hãy xác định lại nội dung từng phần cho đúng.

Trả lời: Nội dung từng phần của văn bản:

• Phần (1): nguồn gốc Ca Huế
• Phần (2): quy định trong biểu diễn (môi trường, số lượng người, nhạc cụ) và phong cách biểu diễn của Ca Huế
• Phần (3): giá trị được công nhận của Ca Huế

Câu 3. Văn bản giới thiệu đặc điểm của Ca Huế và cũng nêu lên quy định, luật lệ trong hoạt động Ca Huế. Hãy chuyển nội dung phần (2) thành các quy định cụ thể theo mẫu sau:

Nội dung hoạt độngQuy định, luật lệMôi trường diễn xướng Số lượng người trình diễn cho một buổi Ca HuếKhoảng từ 8 đến 10 ngườiSố lượng người nghe Ca Huế Số lượng nhạc công Số lượng nhạc cụ Phong cách biểu diễn

Trả lời: Nội dung hoạt động

Quy định, luật lệ

Môi trường diễn xướng

Không gian hẹp, không có ánh sáng mặt trời

Số lượng người trình diễn cho một buổi Ca Huế

Khoảng từ 8 đến 10 ngườiSố lượng người nghe Ca Huế

Hạn chếSố lượng nhạc côngKhoảng từ 5 đến 6 người

Số lượng nhạc cụ4 đến 6 loại

Phong cách biểu diễn

Biểu diễn truyền thống và biểu diễn cho du khách

Câu 4. Câu văn nào trong văn bản khái quát giá trị của hoạt động Ca Huế?

Trả lời: Câu cuối cùng của văn bản đã khái quát giá trị của hoạt động Ca Huế là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận.

Câu 5. Dựa vào thông tin từ văn bản trên, hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) tóm tắt hiểu biết của em về Ca Huế.

Trả lời:  Bắt nguồn từ hình thức diễn xướng cung đình trang trọng, Ca Huế dần trở nên gần gũi và phù hợp với nhu cầu và sở thích của cộng đồng. Ca Huế được biểu diễn trong không gian hẹp, không có ánh sáng mặt trời với số lượng người nghe hạn chế. Ban nhạc gồm từ 8 đến 10 người, trong đó có 5 hoặc 6 nhạc công, sử dụng các nhạc cụ như tứ tuyệt, ngũ tuyệt hoặc lục ngự. Hai phong cách biểu diễn gồm truyền thống và cho du khách đáp ứng nhu cầu của các đối tượng khác nhau. Ca Huế hiện đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Câu 6. Hãy nêu một hoạt động ca nhạc truyền thống của quê hương em hoặc các vùng miền khác tương tự như hoạt động Ca Huế.

Trả lời: Một hoạt động ca nhạc truyền thống của quê hương em hoặc các vùng miền khác tương tự như hoạt động Ca Huế là:

Hát chèo Chèo là một loại hình nghệ thuật sân khấu dân gian Việt Nam, phát triển chủ yếu ở đồng bằng Bắc Bộ. Chèo là sân khấu dân gian có tính dân tộc cao, sử dụng trống chèo là nhạc cụ chính. Trống chèo không chỉ là một phần của văn hóa cổ Việt Nam mà còn được dùng trong các nghi lễ và biểu diễn chèo. Chèo phát triển từ âm nhạc và múa dân gian, đặc biệt là các trò nhại từ thế kỷ 10, đã được phát triển thành các vở diễn dài hơn.

Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Giới thiệu về hoạt động ca Huế trên sông Hương

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (2) của văn bản

Lời giải chi tiết:

Ca Huế có những quy tắc, luật lệ cần lưu ý:

- Môi trường: không gian hẹp

- Không trình diễn trước đám đông hoặc hát dưới ánh Mặt Trời

- Số lượng người trình diễn: 8-10 người

- Số lượng nhạc công: 5-6 người

- Biên chế của dàn nhạc: 4 hoặc 5 nhạc cụ trong dàn ngũ tuyệt cổ điển

Chuẩn bị 3

Câu 3 (trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ, chú ý quan sát cách trình bày, bố cục của văn bản

Lời giải chi tiết:

Tác dụng: thuật lại, trình bày lại sự kiện theo trật tự thời gian nhằm thu hút người đọc vào thông tin đưa ra.

Chuẩn bị 4

Câu 4 (trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và liên hệ ý nghĩa thực tế

Lời giải chi tiết:

Mang ý nghĩa truyền đạt thông tin, kiến thức bổ ích về ca Huế

Chuẩn bị 5

Câu 5 (trang 103, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Tham khảo sách báo, Internet

Lời giải chi tiết:

- Ca Huế là một thể loại âm nhạc cổ truyền của xứ Huế, Việt Nam, hình thành từ dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình, nhã nhặn, trang trọng, uy nghi

- Hệ thống bài bản phong phú theo hai điệu thức lớn là điệu Bắc, điệu Nam

- Ca Huế có cấu trúc chặt chẽ, nghiêm ngặt, mang nhiều yếu tố “chuyên nghiệp” bác học

- Dàn nhạc Huế với bộ ngũ tuyệt Tranh, Tỳ, Nhị, Nguyệt, Tam, xen với Bầu, Sáo và bộ gõ trống Huế, sanh loan, sanh tiền

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 104, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (2) từ “Môi trường diễn xướng”... “nguyệt, tranh, bầu”

Lời giải chi tiết:

- Môi trường diễn xướng: không gian hẹp

- Không trình diễn trước đám đông hoặc hát dưới ánh Mặt Trời

- Số lượng người trình diễn: 8-10 người (trong đó, số lượng nhạc công: 5-6 người)

- Biên chế của dàn nhạc phải sử dụng đạt chuẩn 4 hoặc 5 nhạc cụ trong dàn ngũ tuyệt cổ điển

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 104, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản 

Lời giải chi tiết:

Biểu diễn truyền thống

Biểu diễn cho du khách

Người biểu diễn và người thưởng thức có mối quan hệ thân thiết, có quen biết nhau hoặc có nghe về tài nghệ biểu diễn của nhau

Có người giới thiệu chương trình, quá trình hình thành, phát triển cũng như giá trị của ca Huế với các tiết mục biểu diễn minh họa của nghệ nhân

Buổi biểu diễn được xen kẽ với các nhận xét, đánh giá, bình phẩm giống như một cuộc tọa đàm nhỏ về nghệ thuật ca Huế

Mới xuất hiện trong khoảng nửa cuối thế kì XX, là loại hình biểu diễn ca Huế trong các hội làng, cưới hỏi và sau này phổ biến trong phục vụ du lịch trên sông Hương

Đọc hiểu 3

Câu 3 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (3)

Lời giải chi tiết:

Thông tin chính: giá trị của ca Huế

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Giới thiệu về hoạt động ca Huế trên sông Hương

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, sắp xếp lại nội dung chính của từng phần sao cho hợp lý

Lời giải chi tiết:

- Phần (1) nói về nguồn gốc của ca Huế

- Phần (2) nêu môi trường diễn xướng của ca Huế

- Phần (3) nêu giá trị

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1) 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung phần (2) để điền vào bảng các quy định, luật lệ của ca Huế

Lời giải chi tiết:

Nội dung hoạt động

Quy định, luật lệ

Môi trường diễn xướng

Không gian hẹp

Số lượng người trình diễn cho một buổi ca Huế

Khoảng từ 8 đến 10 người

Số lượng người nghe ca Huế

Hạn chế

Số lượng nhạc công

Khoảng từ 5 đến 6 người

Số lượng nhạc cụ

4 hoặc 5 nhạc cụ

Phong cách biểu diễn

Biểu diễn truyền thống và biểu diễn cho du khách

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý phần (3)

Lời giải chi tiết:

Câu: “Là thể loại âm nhạc kết hợp giữa dân gian, chuyên nghiệp và bác học của ca nhạc thính phòng, một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong toàn bộ các di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam, ca Huế đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL ngày 08 tháng 6 năm 2015”.

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và tóm tắt lại thông tin chính

Lời giải chi tiết:

Ca Huế khởi nguồn từ hát cửa quyền trong cùng vua phủ chúa, với hình thức diễn xướng dành cho giới thượng lưu say mê nghệ thuật, theo thời gian đã dần được dân gian hóa để có điều kiện đến với nhiều tầng lớp công chúng. Môi trường diễn xướng của ca Huế thường trong không gian hẹp. Số lượng người trình diễn khoảng từ 8 đến 10 người, trong đó số lượng nhạc công từ 5 đến 6 người. Số lượng nhạc cụ sử dụng đạt chuẩn 4 hoặc 5 nhạc trong dàn ngũ tuyệt, tứ tuyệt cổ điển. Ca Huế biểu diễn bằng hai phong cách: biểu diễn truyền thống và biểu diễn cho du khách. Ca Huế là một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong toàn bộ các di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam đuợc Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn họa phi vật thể quốc gia năm 2015.

CH cuối bài 6

Câu 6 (trang 105, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Phương pháp giải:

Liên hệ thực tế địa phương em hoặc tham khảo sách báo, internet

Lời giải chi tiết:

- Dân ca Quan họ là một trong những làn điệu dân ca tiêu biểu của vùng châu thổ sông Hồng ở miền Bắc Việt Nam, được hình thành và phát triển ở vùng văn hóa Kinh Bắc xưa.

- Trang phục quan họ bao gồm: trang phục của các liền anh, liền chị.

+ Liền anh mặc áo dài 5 thân, cổ đứng, có lá sen, viền tà, gấu to, dài tới quá đầu gối, thường bên trong mặc một hoặc hai áo cánh, sau đó đến hai áo dài.

+ Trang phục liền chị thường được gọi là “áo mớ ba mớ bảy”, nghĩa là có thể mặc ba áo dài lồng vào nhau (mớ ba) hoặc bảy áo dài lồng vào nhau (mớ bảy); bên trong mặc chiếc yếm cổ xẻ (dùng cho trung niên) và yếm cổ viền (dùng cho thanh nữ), ngoài cùng là những lượt áo dài năm thân.

- Văn hóa quan họ là cách ứng xử thật khéo léo, tế nhị, kín đáo và mang đầy ý nghĩa như các làn điệu mời nước, mời trầu thật chân tình, nồng thắm mỗi khi có khách đến chơi nhà.

- Ngày 30 tháng 9 năm 2009. tại kỳ họp lần thứ tư của Ủy ban liên chính phủ Công ước UNESCO Bảo vệ di sản văn họa phi vật thể, Dân ca quan họ đã được ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 103 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Ôn lại kiến thức ngữ văn để áp dụng vào việc đọc hiểu văn bản.

- Khi đọc văn bản giới thiệu quy tắc và luật lệ của một hoạt động hay trò chơi, các em cần lưu ý:

+ Văn bản cung cấp thông tin về hoạt động hay trò chơi nào?

+ Những quy tắc và luật lệ của hoạt động hay trò chơi đó là gì?

+ Cách trình bày văn bản (nhan đề, cấu trúc, các mục, kết hợp chữ và hình ảnh,...) có ảnh hưởng như thế nào?

+ Các thông tin trong văn bản có ý nghĩa gì đối với xã hội và cá nhân em?

- Đọc trước văn bản về Ca Huế; tìm hiểu thêm (qua sách báo, internet, thực tế,…) về hoạt động biểu diễn Ca Huế trên sông Hương.

Trả lời:

- Khi đọc văn bản giới thiệu quy tắc và luật lệ của một hoạt động hay trò chơi, các em cần chú ý:

+ Văn bản cung cấp thông tin về hoạt động Ca Huế.

+ Quy tắc và luật lệ của hoạt động Ca Huế bao gồm:

Môi trường diễn xướng:

. Thường diễn ra trong không gian hạn chế, với số lượng người tham gia ít

. Không biểu diễn trước đám đông hoặc dưới ánh nắng mặt trời

Số lượng người tham gia:

. Khoảng 8-10 người (bao gồm từ 5-6 nhạc công)

Biên chế dàn nhạc:

. Sử dụng từ 4-5 loại nhạc cụ trong dàn ngũ cổ điển (nguyệt, tì bà, nhị, tranh, tam) hoặc thay đàn tam bằng đàn bầu.

. Có thể dùng dàn tứ tuyệt gồm các nhạc cụ (nguyệt, nhị, tì, đàn tranh)

. Hoặc dàn lục ngự (tam, tì, nhị, nguyệt, tranh, bầu)

Phong cách trình diễn:

. Biểu diễn truyền thống: Người biểu diễn và người thưởng thức quen biết nhau, vừa thưởng thức nghệ thuật vừa có thể nhận xét và góp ý.

. Biểu diễn cho du khách: Có giới thiệu chương trình, quá trình hình thành và phát triển giá trị của Ca Huế với các tiết mục minh họa của nghệ nhân.

+ Văn bản có hình ảnh minh họa cụ thể, rõ ràng giúp người đọc dễ hình dung.

+ Các thông tin trong văn bản đã cung cấp cho em hiểu biết về thể loại âm nhạc Ca Huế.

- Đọc trước văn bản về Ca Huế; tìm hiểu thêm (qua sách báo, internet, thực tế,…) về hoạt động biểu diễn Ca Huế trên sông Hương.

Đọc hiểu

* Nội dung chính:

Văn bản trình bày nguồn gốc, quy định, luật lệ và giá trị nghệ thuật của thể loại âm nhạc Ca Huế.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 103 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý nguồn gốc của Ca Huế

Trả lời:

- Ca Huế bắt nguồn từ hát cửa quyền trong cung vua, phủ chúa, với hình thức diễn xướng mang tính bác học dành cho giới thượng lưu yêu nghệ thuật.

Câu 2 (trang 104 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Phần 2 của văn bản thể hiện quy định và luật lệ của Ca Huế như thế nào?

Trả lời:

Thông tin thể hiện quy định và luật lệ của Ca Huế bao gồm:

Môi trường diễn xướng:

+ Thường trong không gian hẹp, số lượng người tham gia hạn chế

+ Không trình diễn trước đám đông hoặc dưới ánh nắng mặt trời

Số lượng người tham gia:

+ Khoảng 8-10 người (bao gồm 5-6 nhạc công)

Biên chế dàn nhạc:

+ Sử dụng từ 4-5 nhạc cụ trong dàn ngũ cổ điển (nguyệt, tì bà, nhị, tranh, tam) hoặc thay đàn tam bằng đàn bầu.

+ Hoặc dùng dàn tứ tuyệt gồm các nhạc cụ (nguyệt, nhị, tì, đàn tranh)

+ Hoặc dàn lục ngự (tam, tì, nhị, nguyệt, tranh, bầu)

Phong cách trình diễn:

+ Biểu diễn truyền thống: Người biểu diễn và người thưởng thức quen biết nhau, vừa thưởng thức nghệ thuật vừa có thể nhận xét và góp ý.

+ Biểu diễn cho du khách: Giới thiệu chương trình và quá trình hình thành, phát triển giá trị của Ca Huế với các tiết mục minh họa của nghệ nhân.

Câu 3 (trang 104 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hai phong cách trình diễn Ca Huế khác nhau như thế nào?

Trả lời:

Biểu diễn truyền thống

Biểu diễn cho du khách

Người biểu diễn và người thưởng thức quen biết nhau, vừa thưởng thức nghệ thuật vừa có thể nhận xét và góp ý.

Giới thiệu chương trình và quá trình hình thành, phát triển giá trị của Ca Huế với các tiết mục minh họa của nghệ nhân.

Câu 4 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Thông tin chính của phần 3 là gì?

Trả lời:

- Giá trị nghệ thuật và những thành tựu nổi bật của Ca Huế trong nền âm nhạc dân tộc.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Văn bản Ca Huế giới thiệu về hoạt động gì?

Trả lời:

- Văn bản Ca Huế giới thiệu về nguồn gốc, các quy định và luật lệ, giá trị và thành tựu của thể loại âm nhạc Ca Huế.

Câu 2 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Văn bản Ca Huế gồm 3 phần. Có ý kiến cho rằng: Phần 1 nêu giá trị, phần 2 nói về nguồn gốc, phần 3 nêu môi trường diễn xướng của Ca Huế. Ý kiến này chưa đúng, hãy xác định lại nội dung từng phần cho phù hợp.

Trả lời:

Phần 1: Từ đầu đến “tầng lớp công chúng”: Nguồn gốc của Ca Huế

Phần 2: Tiếp theo đến “nhạc đệm hoàn hảo”: Quy định và luật lệ của Ca Huế

Phần 3: Còn lại: Giá trị nghệ thuật và thành tựu của Ca Huế

Câu 3 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Văn bản giới thiệu các đặc điểm của Ca Huế, nhưng cũng nêu lên các quy định và luật lệ trong hoạt động Ca Huế. Hãy làm sáng tỏ điều đó bằng cách chuyển nội dung phần 2 sang các quy định cụ thể, theo mẫu sau:

Nội dung hoạt động

Quy định, luật lệ

Môi trường diễn xướng

Số lượng người trình diễn cho một buổi Ca Huế

Khoảng 8-10 người

Số lượng người nghe Ca Huế

Số lượng nhạc công

Số lượng nhạc cụ

Phong cách biểu diễn

Trả lời:

Nội dung hoạt động

Quy định, luật lệ

Môi trường diễn xướng

Thường trong không gian hẹp

Số lượng người trình diễn cho một buổi Ca Huế

Khoảng 8-10 người

Số lượng người nghe Ca Huế

Khoảng 4-5 người hoặc nhiều hơn

Số lượng nhạc công

Khoảng 5-6 người

Số lượng nhạc cụ

- Sử dụng từ 4-5 loại nhạc cụ trong dàn ngũ cổ điển (nguyệt, tì bà, nhị, tranh, tam)

- Hoặc dùng dàn tứ tuyệt gồm các nhạc cụ (nguyệt, nhị, tì, đàn tranh)

- Hoặc dàn lục ngự (tam, tì, nhị, nguyệt, tranh, bầu)

Phong cách biểu diễn

- Biểu diễn truyền thống: Người biểu diễn và người thưởng thức quen biết nhau, vừa thưởng thức nghệ thuật vừa có thể nhận xét và góp ý

- Biểu diễn cho du khách: Giới thiệu chương trình và quá trình hình thành, phát triển giá trị của Ca Huế với các tiết mục minh họa của nghệ nhân.

Câu 4 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Câu văn nào trong văn bản đã khái quát được giá trị của hoạt động Ca Huế?

Trả lời:

“Là loại âm nhạc kết hợp giữa dân gian, chuyên nghiệp và bác học của ca nhạc thính phòng, một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong toàn bộ các di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam”

Câu 5 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Dựa vào các thông tin từ văn bản trên, hãy viết một đoạn văn khoảng 5-7 dòng, tóm tắt những hiểu biết của em về Ca Huế

Trả lời:

Ca Huế là một thể loại âm nhạc truyền thống của Huế, thường được biểu diễn trong không gian nhỏ và vào buổi tối vì tính chất âm nhạc mang tính tâm tình. Số lượng người tham gia vào một buổi biểu diễn Ca Huế khoảng 8-10 người. Phong cách biểu diễn Ca Huế có hai loại: Biểu diễn truyền thống, nơi người biểu diễn và người thưởng thức quen biết nhau, và biểu diễn cho du khách với phần giới thiệu về chương trình và quá trình phát triển của Ca Huế cùng các tiết mục minh họa. Em rất yêu thích thể loại âm nhạc đặc biệt này và hy vọng Ca Huế sẽ được bảo tồn và phát huy.

Câu 6 (trang 105 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hãy nêu một hoạt động ca nhạc truyền thống của quê hương em hoặc các vùng miền khác có hình thức tương tự như hoạt động Ca Huế.

Trả lời:

Hoạt động ca nhạc truyền thống – Ca Trù Tuyên Quang

Ca trù là một loại hình diễn xướng âm nhạc thính phòng rất phổ biến ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ Việt Nam, còn gọi là hát cô dâu hay hát nhà trò. Đây là một thể loại âm nhạc kết hợp giữa thơ ca và âm nhạc, rất được ưa chuộng từ thế kỷ 15. Một buổi hát ca trù cần ba thành phần chính:

- Một nữ ca sĩ (gọi là “đào” hay “ca nương”) sử dụng bộ phách để gõ nhịp,

- Một nhạc công nam (gọi là “kép”) chơi đàn đáy và hát theo tiếng đàn, vừa đàn vừa hát

- Người thưởng ngoạn (gọi là “quan viên”, thường là tác giả bài hát) đánh trống chầu chấm câu và thể hiện sự hài lòng bằng tiếng trống.

Do là nghệ thuật âm nhạc thính phòng, không gian trình diễn ca trù thường nhỏ, đào hát ngồi giữa chiếu, kép và quan viên ngồi hai bên. Khi bài hát được sáng tác và trình diễn ngay tại chỗ gọi là “tức tịch”, nghĩa là “ngay trên chiếu”.

I. Khái quát Ca Huế

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Theo Cục Di sản văn hóa; dsvh.gov.vn

2. Thể loại: Văn bản thông tin 

Văn bản thông tin là văn bản được viết để truyền đạt thông tin, kiến thức. Loại văn bản này rất phổ biến, hữu dụng trong đời sống. Nó bao gồm nhiều thể loại: thông báo, chỉ dẫn, mô tả công việc, hướng dẫn sử dụng sản phẩm, lịch biểu, cơ sở dữ liệu, hợp đồng quảng cáo, các văn bản hành chính, từ điển, bản tin… Loại văn bản này thường trình bày một cách khách quan, trung thực, không có yếu tố hư cấu, tưởng tượng. Qua văn bản thông tin, người đọc, người nghe hiểu chính xác những gì được mô tả, giới thiệu.

3. Bố cục

Văn bản được chia thành 3 phần: 

- Phần 1 (từ đầu đến “tầng lớp công chúng”): Giới thiệu về nguồn gốc của Ca Huế

- Phần 2 (tiếp theo đến “nhạc đệm hoàn hảo”): Môi trường diễn xướng của ca Huế

- Phần 3 (còn lại): Giá trị của Ca Huế

4. Tóm tắt 

Xứ Huế vốn nổi tiếng với các điệu hò. Mỗi câu hò dù ngắn hay dài đều gửi gắm những tâm tình, tình cảm trọn vẹn. Ngoài ra, hò Huế còn thể hiện lòng khao khát, nỗi mong chờ hoài vọng tha thiết. Vào ban đêm, các lữ khách chèo thuyền rồng đi lại trên sông Hương nghe những câu hò quả là một thú vui. Ca Huế được hình thành từ dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình, thể hiện qua hai dòng điệu Bắc và điệu Nam. Ca Huế là thú vui tao nhã, đầy sức quyến rũ. Còn người con gái Huế nội tâm lại thật phong phú và âm thầm, kín đáo.

5. Giá trị nội dung

Văn bản giúp người đọc hiểu được nguồn gốc, môi trường và giá trị của ca Huế, đồng thời giúp người đọc hiểu được các quy tắc, luật lệ trong hoạt động ca Huế

6. Đặc sắc nghệ thuật 

- Ngôn từ phong phú

- Lối viết hấp dẫn, thú vị

III. Câu hỏi vận dung kiến thức văn bản Ca Huế

Câu hỏi 1: Văn bản thông tin này giới thiệu về hoạt động hay trò chơi gì?

Hoạt động hay trò chơi đó có những quy tắc, luật lệ nào cần lưu ý?

Trả lời:

- Văn bản thông tin này giới thiệu về hoạt động trình diễn ca Huế.

- Các quy tắc cần lưu ý trong trình diễn ca Huế bao gồm quy tắc về:

+ Môi trường diễn xướng (không gian hẹp, không có ánh mặt trời)

+ Số lượng người trình diễn và người nghe

+ Số lượng nhạc cụ

Câu hỏi 2: Hoạt động hay trò chơi đó có những quy tắc, luật lệ nào cần lưu ý?

Lời giải:

Ca Huế có những quy tắc, luật lệ cần lưu ý:

- Môi trường diễn xướng: không gian hẹp 

- Không trình diễn trước đám đông hoặc hát dưới ánh Mặt Trời

- Số lượng người trình diễn: 8-10 người

- Số lượng nhạc công: 5-6 người

- Biên chế của dàn nhạc phải sử dụng đạt chuẩn 4 hoặc 5 nhạc cụ trong dàn ngũ tuyệt cổ điển: đàn nguyệt, đàn tì bà, đàn nhị, đàn tranh, đàn tam và tùy theo từng trường hợp

Câu hỏi 3: Cách trình bày của văn bản (nhan đề, sa pô, các tiểu mục, sự kết hợp kênh chữ và kênh hình,...) có tác dụng gì?

Lời giải:

Cách trình của văn bản (nhan đề, sa pô, các tiểu mục, sự kết hợp kênh chữ và kênh hình,...) có tác dụng: thuật lại, trình bày lại sự kiện theo trật tự thời gian, theo thứ tự từ trước đến sau, từ mở đầu đến diễn biến và kết thúc, thu hút người đọc vào thông tin đưa ra.

Câu hỏi 4: Ở phần (2), những thông tin nào thể hiện quy tắc, luật lệ của ca Huế?

Lời giải:

Tác dụng của cách trình bày văn bản:

+ Nhan đề “Ca Huế” ngắn gọn, trực tiếp đưa ra đối tượng văn bản giúp người đọc nhanh chóng nắm bắt được chủ đề.

+ Văn bản được phân làm nhiều tiểu mục, mỗi tiểu mục diễn giải về một khía cạnh trong hoạt động ca Huế, bao gồm: nguồn gốc ca Huế, các quy tắc và phong cách trình diễn, sự bổ sung và sáng tạo của nghệ nhân, giá trị văn hóa của ca Huế. Cách triển khai từng ý một cách rõ ràng, mạch lạc giúp người đọc từng bước nắm được các đặc điểm chính của ca Huế.

+ Hình ảnh ban nhạc ca Huế được đính kèm bài viết giúp người đọc có cái nhìn cụ thể và trực quan hơn về nội dung đã được giới thiệu trong văn bản.

Câu hỏi 5: Câu văn nào trong văn bản đã khái quát được giá trị của hoạt động ca Huế?

Lời giải:

Câu: “Là thể loại âm nhạc kết hợp giữa dân gian, chuyên nghiệp và bác học của ca nhạc thính phòng, một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong toàn bộ các di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam, ca Huế đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL ngày 08 tháng 6 năm 2015”.

Câu hỏi 6: Hai phong cách trình diễn ca Huế có gì khác nhau?

Lời giải:

Điểm khác biệt giữa hai phong cách biểu diễn truyền thống và biểu diễn cho du khách nằm ở:

Chuẩn bị

- Văn bản thông tin này giới thiệu về loại hình nghệ thuật: ca Huế.

- Những quy tắc, luật lệ: Môi trường diễn xướng, Trình diễn ca Huế…

- Cách trình bày: Nhan đề ngắn gọn, văn bản được chia làm các tiểu mục được triển khai rõ ràng.

- Các thông tin trong văn bản: Cung cấp những thông tin cơ bản về ca Huế.

Đọc hiểu

Câu 1. Ở phần (2), những thông tin nào thể hiện quy tắc, luật lệ của ca Huế?

• Môi trường diễn xướng
• Số người diễn xướng
• Các loại nhạc cụ

Câu 2. Hai phong cách trình diễn ca Huế có gì khác nhau?

- Biểu diễn truyền thống: Người biểu diễn và người thưởng thức có quan hệ mật thiết, có quen biết hoặc nghe đến tài nghệ biểu diễn của nhau. Buổi biểu diễn được xen kẽ với các nhận xét, đánh giá, bình phẩm nhỏ giống như một cuộc tọa đàm nhỏ về hoạt động ca Huế. Người nghe có hiểu biết nhất định về ca Huế.

- Biểu diễn cho du khách: Có người giới thiệu chương trình, quá trình hình thành, phát triển, cũng như giá trị của ca Huế với các tiết mục biểu diễn. Người nghe không có nhiều hiểu biết về ca Huế.

Câu 3. Thông tin chính của phần (3) là gì?

Giá trị của ca Huế.

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Văn bản Ca Huế giới thiệu về hoạt động nghệ thuật nào?

Hoạt động nghệ thuật: Diễn xướng ca Huế.

Câu 2. Văn bản Ca Huế gồm ba phần. Có ý kiến cho rằng: Phần (1) nêu giá trị, phần (2) nói về nguồn gốc và phần (3) nêu môi trường diễn xướng của ca Huế. Ý kiến này chưa đúng, em hãy xác định lại nội dung từng phần cho phù hợp.

• Phần (1) nói về nguồn gốc
• Phần (2) nói về môi trường diễn xướng của ca Huế
• Phần (3) nêu giá trị

Câu 3. Văn bản giới thiệu các đặc điểm của ca Huế nhưng cũng chính là nêu lên các quy tắc, luật lệ trong hoạt động ca Huế. Hãy làm sáng tỏ điều đó bằng việc chuyển nội dung phần (2) sang những quy tắc cụ thể theo mẫu sau:

Quy tắc, luật lệ

Quy định cụ thể

Môi trường diễn xướng

Một không gian hẹp

Số lượng người trình diễn cho một buổi ca Huế

Khoảng từ 8 đến 10 người

Số lượng người nghe ca Huế

Hạn chế

Số lượng nhạc công

Từ 5 đến 6 người

Số lượng nhạc cụ

4 hoặc 5 nhạc cụ trong dàn ngũ tuyệt cổ điển

Phong cách biểu diễn

Biểu diễn truyền thống hoặc biểu diễn cho du khách

Câu 4. Câu văn nào trong văn bản đã khái quát được giá trị của hoạt động ca Huế?

Câu văn: “Là thể loại âm nhạc kết hợp giữa dân gian, chuyên nghiệp và bác học của ca nhạc thính phòng, một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong toàn bộ các di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam, ca Huế đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL ngày 08 tháng 6 năm 2015”

Câu 5. Dựa và các thông tin từ văn bản trên, hãy viết một đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) tóm tắt những hiểu biết của em về ca Huế.

Ca Huế khởi nguồn từ hát cửa quyền trong cung vua phủ chúa, với hình thức diễn xướng mang tính bác học, dành cho giới thượng lưu say mê nghệ thuật. Môi trường diễn xướng của ca Huế thường trong không gian hẹp. Số lượng người trình diễn khoảng từ 8 đến 10 người, trong đó số lượng nhạc công từ 5 đến 6 người. Số lượng nhạc cụ sử dụng đạt chuẩn 4 hoặc 5 nhạc trong dàn ngũ tuyệt, tứ tuyệt cổ điển. Ca Huế biểu diễn bằng hai phong cách: biểu diễn truyền thống và biểu diễn cho du khách. Ca Huế là một thể loại âm nhạc đỉnh cao trong toàn bộ các di sản âm nhạc truyền thống Việt Nam.

Câu 6. Hãy nêu một hoạt động ca nhạc truyền thống của quê hương em hoặc các vùng miền khác có hình thức tương tự như hoạt động ca Huế.

Một số loại hình hoạt động ca nhạc truyền thống như: Hát xoan (Phú Thọ), Hát quan họ (Bắc Ninh)...