6 bài soạn xuất sắc về 'Cõi lá' (Ngữ văn 11 - SGK Chân trời sáng tạo)

Cõi lá
(Đỗ Phấn)

I. Trước khi đọc.

Câu hỏi. Các mùa xuân, hạ, thu, đông mang đến cho thiên nhiên những vẻ đẹp riêng biệt. Bạn hãy mô tả những dấu hiệu thay đổi của thiên nhiên khi mùa chuyển mình mà bạn nhớ nhất.

Trả lời:

– Khoảnh khắc chuyển giao từ hạ sang thu luôn để lại ấn tượng sâu sắc với em. Những làn gió heo may dần thay thế cái nóng oi ả của mùa hạ, bầu trời dần trong trẻo hơn. Các học sinh trở lại trường sau kỳ nghỉ hè dài, mùa hè dần qua và mùa thu đang đến gần, khiến chúng ta cảm nhận được sự đổi thay của thời gian.

– Khi mùa thu chuyển sang đông, em cảm thấy sự xao xuyến. Vào cuối tháng chín, đầu tháng mười, không khí se lạnh hơn và gió heo may nhẹ nhàng thổi qua các góc phố. Lá cây trên cành rung rinh như sắp rụng xuống. Ngày ngắn lại, mọi người mong muốn kết thúc công việc để về nhà sớm. Mùa thu qua đi, mùa đông đến khiến ta cảm nhận được sự chuyển mình của mùa.

II. Trong khi đọc.

Câu 1. Bạn hiểu thế nào về từ “òa thức”.

Trả lời:

– “Òa thức” là một động từ đặc biệt mà tác giả dùng để miêu tả sự hồi sinh của thiên nhiên và con người sau những ngày đông lạnh lẽo, đón chào mùa xuân mới đầy sức sống.

Câu 2. Cõi lá đã làm nổi bật nét đặc trưng gì của cảnh sắc Hà Nội?

Trả lời:

– Đỗ Phấn thể hiện nét độc đáo của Hà Nội qua những bức tranh đời thường với nghệ thuật tinh tế và màu sắc phong phú. Ông khắc họa những câu chuyện về con người và cảnh vật Thủ đô, thể hiện tình yêu và nỗi nhớ về Hà Nội xưa qua từng trang viết.

III. Sau khi đọc.

Câu 1. Xác định bố cục của văn bản và cho biết bố cục ấy đã thể hiện đặc điểm nào của thể loại.

Trả lời:

– Bố cục văn bản chia thành nhiều đoạn, mỗi đoạn kể một câu chuyện khác nhau về cây lá và con người Hà Nội:

+ Đoạn 1: Sự chuyển mùa từ xuân sang hạ ở Hà Nội.

+ Đoạn 2: Hình ảnh con người, cây cối và thiên nhiên Hà Nội.

+ Đoạn 3: Đặc điểm của cây lá Hà Nội.

+ Đoạn 4: Câu chuyện về lá cây bàng đỏ và người em gái.

+ Đoạn 5: Sự thay đổi của cây lá qua mùa mưa bão.

+ Đoạn 6: Suy ngẫm của tác giả về vẻ đẹp Hà Nội.

– Bố cục cho thấy tác phẩm thuộc thể loại tản văn với chất trữ tình, miêu tả sắc nét và cái tôi cá nhân của tác giả, tạo nên sự rung động thẩm mỹ cho người đọc.

Câu 2. Bạn hiểu thế nào là “cõi lá”? Qua “cõi lá” ấy, tác giả đã phát hiện ra điều gì về mối liên hệ giữa cây, lá với con người?

Trả lời:

– Trong không khí mát mẻ, “Những chiếc lá non đu đưa trong gió như những tiếng chuông chùa từ cõi thanh tịnh vọng về, trẻ em ríu rít dưới gốc cây như thiên thần bước ra từ lá, nhiều người Hà Nội chỉ để ngắm lá mùa thu.” Không khí trong lành và cảnh sắc tươi đẹp làm cho Hà Nội trở nên quyến rũ, gợi nhớ trong lòng người xa quê. Tác giả nhớ về người em gái đã xa quê lâu năm và sự gắn bó sâu sắc với cây cổ thụ, dù chúng có bị thương tích do con người gây ra nhưng vẫn là phần không thể thiếu của Hà Nội.

– Cảnh vật và cây cổ thụ đã chứng kiến bao biến đổi nhưng vẫn mãi tồn tại, tạo nên nỗi nhớ về Hà Nội. Những khoảnh khắc đơn sơ nhưng gợi nhung nhớ, khiến người Hà Nội xa quê luôn khao khát trở về. Sự kết hợp giữa thiên nhiên và con người tạo nên mối liên hệ sâu sắc và đầy cảm xúc.

Câu 3. Phân tích một vài đoạn văn có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp ấy trong văn bản.

Trả lời:

– Đoạn mở đầu tác phẩm miêu tả mùa xuân đến muộn, “Khi cái nắng đã chao chát trên những lộc non báo hiệu mùa hè.” Mùa xuân đến khi những tia nắng đầu tiên chiếu sáng, tạo sự rộn ràng trong lòng người và thiên nhiên. Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình tạo nên vẻ đẹp suy tư về Hà Nội.

Câu 4. Xác định chủ đề, đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản.

Trả lời:

– Chủ đề: Tình yêu của tác giả dành cho Hà Nội.

– Ý nghĩa thông điệp của văn bản: Đỗ Phấn bày tỏ tình yêu sâu sắc với Hà Nội qua từng trang viết, thể hiện nỗi nhớ và cảm xúc gắn bó với mảnh đất này, mang lại cho độc giả cảm xúc và khao khát về Hà Nội.

Câu 5. Chỉ ra một vài biểu hiện của nét đẹp văn hóa được thể hiện trong văn bản.

Trả lời:

– Đỗ Phấn sử dụng bút pháp độc đáo để khắc họa đời sống Hà Nội, từ các chi tiết nhỏ bé đến cảnh vật và văn hóa. Những câu chuyện về cuộc sống và nét văn hóa của Hà Nội được truyền tải qua từng trang viết, tạo nên hình ảnh Hà Nội đẹp và đáng nhớ.

Câu 6. Qua việc đọc tản văn Cõi lá, bạn hãy nêu một số lưu ý khi đọc hiểu các văn bản thuộc thể loại này.

Trả lời:

Khi đọc tản văn, cần lưu ý:

– Hiểu chất trữ tình và cái tôi của tác giả.

– Phân tích ngôn ngữ văn bản.

– Xác định chủ đề của văn bản.

– Tìm kiếm từ ngữ và hình ảnh thể hiện cảm xúc của người viết.

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi: Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông mang đến cho thiên nhiên những hình ảnh đặc trưng riêng biệt. Bạn hãy nêu những dấu hiệu rõ rệt khi thiên nhiên chuyển mùa mà bạn cảm nhận sâu sắc nhất.

=> Xem hướng dẫn giải

Mùa hè chuyển sang thu: thời tiết trở nên mát mẻ, ban đêm hơi se lạnh, hoa cúc nở rộ khắp nơi, trong khi sen trong ao đã tàn…

Mùa đông chuyển sang xuân: Những hạt mưa xuân nhẹ nhàng rơi, các chồi non trên cành cây bắt đầu nhú lên.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Bạn hiểu từ 'òa thức' theo cách nào?

=> Xem hướng dẫn giải

“Òa thức” có nghĩa là sự thức dậy sau giấc ngủ dài.

Câu 2: “Cõi lá” đã làm nổi bật đặc điểm gì của cảnh sắc Hà Nội?

=> Xem hướng dẫn giải

“Cõi lá” nổi bật vẻ đẹp quyến rũ của các loại cây phố cổ và sự khác biệt giữa chúng trong cảnh sắc Hà Nội.

Sau khi đọc

Câu 1: Xác định bố cục của văn bản và chỉ rõ bố cục ấy thể hiện đặc điểm nào của thể loại.

=> Xem hướng dẫn giải

Văn bản được chia thành 3 phần:

• Phần mở đầu: Đoạn 1
• Phần thân bài: Từ “Chín cây bồ đề…” đến “bước chân người.”
• Phần kết bài: Đoạn cuối cùng

Bố cục này thể hiện rõ cảm xúc và suy nghĩ của tác giả về cảnh vật Hà Nội, nổi bật yếu tố tự sự trong thể loại tùy bút và tản văn.

=> Xem hướng dẫn giải

“Cõi lá” là hình ảnh của lá rụng. Từ “cõi lá”, tác giả nhận thấy mùa thu tạo nên sự quyến rũ trong từng bước chân người. Mối liên hệ giữa cây, lá và con người thể hiện qua cảm giác trẻ trung khi hòa mình vào không gian lá mùa xuân.

Câu 3: Phân tích một số đoạn văn kết hợp tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp đó trong văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Đoạn văn từ “Những tưởng vô duyên…” đến “bước chân người” miêu tả chi tiết cây xà cừ, nhấn mạnh ưu và nhược điểm của nó: kích thước lớn và việc tỉa cành mùa mưa bão. Kết hợp với yếu tố trữ tình, sự miêu tả này làm nổi bật khung cảnh mùa thu lôi cuốn, thể hiện vẻ đẹp quyến rũ của mùa lá rụng và tạo nên một bức tranh sinh động về cây xà cừ.

Câu 4: Xác định chủ đề và đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Chủ đề của văn bản là vẻ đẹp của cõi lá và cảnh sắc Hà Nội, cùng sự thay đổi của con người trong mùa xuân. Thông điệp là cảnh vật đẹp đẽ có khả năng làm con người cảm thấy nhớ nhung và trẻ lại, phản ánh sự tác động sâu sắc của thiên nhiên lên tâm hồn con người.

Câu 5: Chỉ ra một số biểu hiện của nét đẹp văn hóa trong văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Nét đẹp văn hóa: Những cây bồ đề trên đường Trần Nhân Tông tạo nên khoảng trời trong vắt, lá non rung động trong gió như tiếng chuông chùa huyền bí. Người Hà Nội thường dừng lại để thưởng thức sắc lá, biểu hiện văn hóa sâu sắc từ sự gắn bó với các loại cây và lá trong thành phố.

Câu 6: Khi đọc hiểu tản văn “Cõi lá”, bạn cần lưu ý những điểm nào?

=> Xem hướng dẫn giải

Cần lưu ý:

- Xác định yếu tố trữ tình và cái tôi của tác giả trong văn bản.

- Phân tích ngôn ngữ sử dụng trong văn bản.

- Xác định chủ đề mà văn bản muốn truyền tải.

- Nhận diện từ ngữ và hình ảnh thể hiện cảm xúc và tình cảm của người viết.

Dàn ý Phân tích tác phẩm 'Cõi Lá'

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm và tác giả

II. Thân bài

- Tác giả Đỗ Phấn

+ Sinh năm 1956 tại Hà Nội

+ Sử dụng bút pháp độc đáo, đầy màu sắc để khắc họa hình ảnh sinh hoạt của người dân Thủ đô.

- Tác phẩm 'Cõi Lá': Tác giả thể hiện tình yêu sâu sắc đối với mùa xuân Hà Nội, tạo nên một bức tranh thơ mộng và lôi cuốn, khiến độc giả cảm nhận sự quyến rũ của thành phố.

- Đánh giá giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm
- Nhận xét về tình cảm của tác giả dành cho Hà Nội

III. Kết bài

Cảm nhận cá nhân về tác phẩm 'Cõi Lá'

Phân tích 'Cõi Lá'

Nhà văn Lê Minh Khuê từng nói: “Đỗ Phấn yêu Hà Nội tha thiết và chỉ viết về vẻ đẹp của Hà Nội xưa, vẽ nên những cái đẹp để chúng ta thêm yêu và giữ gìn”. Thực vậy, trong hầu hết các tác phẩm của mình, từ tản văn đến tiểu thuyết và truyện ngắn, Đỗ Phấn luôn bày tỏ tình cảm sâu sắc về vẻ đẹp của Hà Nội xưa. Điều này rõ ràng trong tác phẩm 'Cõi Lá', nơi nhà văn đã khắc họa mùa xuân Hà Nội bằng tình yêu và sự trìu mến, tạo nên một bức tranh đẹp đẽ khiến trái tim độc giả xao xuyến.

Đỗ Phấn không phải là cái tên xa lạ trong lĩnh vực văn học và nghệ thuật ở Việt Nam. Sinh năm 1956 tại Hà Nội, ông bắt đầu viết văn từ khi còn trẻ nhưng sau đó theo học hội họa và đã để lại dấu ấn mạnh mẽ. Ông tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội năm 1980 và giảng dạy mỹ thuật tại Đại học Xây dựng Hà Nội trong 9 năm. Năm 2005, ông trở lại với sự nghiệp viết văn và các tản văn về Hà Nội của ông luôn được yêu thích. Những bút pháp độc đáo và sự khắc họa tinh tế hình ảnh đời sống Hà Nội là điểm nổi bật trong các tác phẩm của Đỗ Phấn.

Những câu chuyện nhỏ về cảnh vật, con người và văn hóa Hà Nội được Đỗ Phấn kể lại một cách nhẹ nhàng và sâu lắng. Những chi tiết tưởng như tầm thường như vòi nước công cộng hay đèn đường đều trở thành nguồn cảm hứng cho ông, giúp tạo ra những câu chuyện về Hà Nội đầy cảm xúc. Những 'lát cắt ký ức' này khi nhìn tổng thể lại tạo nên một hình ảnh Hà Nội xưa đẹp đẽ, thanh bình và đầy cảm xúc.

Mở đầu tác phẩm, mùa xuân hiện lên nhưng có vẻ đến hơi muộn: “Mùa xuân đến muộn, khi nắng đã chói chang trên những lộc non báo hiệu mùa hè”. Mùa xuân đến khi những tia nắng soi qua những mầm lộc non. Con người háo hức chờ đợi và “Òa thức cùng với xôn xao lá cành”. Từ 'Òa thức' gợi lên hình ảnh thiên nhiên và con người tỉnh dậy sau mùa đông lạnh lẽo, chào đón mùa xuân tươi mới. Trong không khí dịu mát: “Những chiếc lá non đung đưa trong gió như có tiếng chuông chùa huyền bí vọng về từ cõi thanh tĩnh. Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây như thiên thần bước ra từ lá, và nhiều người Hà Nội vòng xe qua phố đông chỉ để ngắm sắc lá ngọt ngào như mật tháng Giêng”.

Hà Nội trong lành, vui tươi và rạng rỡ làm cho ai xa quê cũng phải nhớ về. Trong khoảnh khắc ấy, tác giả nhớ về người em gái sống xa quê: “Em gái tôi đã sống xa Tổ quốc hai mươi năm. Mỗi lần gọi về, em lại hỏi con đường ven Hồ Gươm đã rụng lá chưa. Thật kỳ lạ, mùa nào cũng hỏi như vậy.” Những cây cổ thụ, chứng kiến bao đổi thay, vẫn tồn tại và thay lá mỗi mùa, khiến những người Hà Nội nơi xa phải nhớ về.

Ước ao được nhìn sự thay đổi của từng chiếc lá, từng hàng cây, dù là điều nhỏ bé nhưng thật khó thực hiện. Một số người cho rằng các cây cổ thụ Hà Nội không mấy ưu ái con người, với những vết thương do con người gây ra trên thân cây. Nhưng đối với tác giả, điều đó không phải là điều đáng ngạc nhiên, vì chúng đã cùng người Hà Nội trải qua bao khó khăn. Lang thang trong mùa xuân, tác giả cảm thấy mọi người đều vui mừng và trẻ lại, hoặc có lẽ là chính tác giả cảm nhận như vậy: “Hay là tôi tự cảm nhận mình như thế?”. Chính tác giả cũng tự hỏi về điều này.

Đỗ Phấn, với tình cảm sâu đậm dành cho Hà Nội, đã giữ gìn và viết nên những trang giấy đầy cảm xúc. 'Cõi Lá' thể hiện rõ tình cảm của tác giả dành cho Hà Nội và để lại cho độc giả nhiều cảm xúc và niềm nhớ về một mảnh đất yêu thương.

Trước khi bắt đầu đọc

Câu hỏi (trang 17, SGK Ngữ Văn 11, tập 1):

Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông đều mang đến cho thiên nhiên những vẻ đẹp đặc trưng riêng. Bạn hãy mô tả những dấu hiệu của thiên nhiên khi mùa chuyển mình mà bạn cảm thấy ấn tượng nhất.

Phương pháp giải:

Dựa vào các nguồn thông tin từ báo chí, phim tài liệu và kiến thức cá nhân, chia sẻ những hiểu biết của bạn và nêu rõ điều bạn cảm thấy thú vị nhất về sự chuyển mùa trong đời sống.

Lời giải chi tiết:

- Khoảnh khắc chuyển từ mùa hạ sang thu luôn để lại ấn tượng đặc biệt trong lòng em. Những cơn gió heo may mát lạnh bắt đầu thay thế cái nóng oi ả của mùa hè. Trên bầu trời, những áng mây xốp dần tan đi, nhường chỗ cho sự thanh bình của mùa thu. Học sinh hối hả trở lại trường học sau kỳ nghỉ hè dài. Khi mùa hè qua đi và mùa thu đến gần, chúng ta không khỏi cảm thấy bồi hồi trước thời khắc giao mùa.

- Thời điểm giao mùa từ thu sang đông cũng khiến em cảm thấy bâng khuâng. Vào cuối tháng chín và đầu tháng mười hàng năm, sự chuyển giao này trở nên rõ nét hơn. Thời tiết bắt đầu lạnh hơn thay vì chỉ se lạnh như những ngày thu. Gió heo may chỉ nhẹ nhàng lướt qua phố phường. Những chiếc lá vàng trên cành cây rung rinh như sắp trở về với đất mẹ. Trời tối nhanh hơn, mọi người mong kết thúc công việc để về nhà sớm hơn. Mùa thu qua đi và mùa đông đến gần, làm cho chúng ta cảm thấy xúc động trước khoảnh khắc chuyển mùa.

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 17 SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Từ “òa thức” bạn hiểu như thế nào?

Phương pháp giải:

Xem lại đoạn văn mở đầu và suy luận ý nghĩa của từ cần phân tích.

Lời giải chi tiết:

Òa thức là một động từ mà tác giả dùng một cách tinh tế để gợi lên hình ảnh thiên nhiên và con người tỉnh dậy sau những ngày đông lạnh giá, chào đón mùa xuân vui tươi và ấm áp.

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Cõi lá đã làm nổi bật đặc trưng nào của cảnh sắc Hà Nội?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn văn và liên hệ các chi tiết để hình dung về cảnh sắc Hà Nội.

Lời giải chi tiết:

Với bút pháp nghệ thuật độc đáo và sắc thái màu sắc riêng biệt, họa sĩ Đỗ Phấn đã khắc họa rõ nét đời sống sinh hoạt của người dân Thủ đô. Những câu chuyện về cảnh vật, con người và văn hóa Hà Nội được ông thể hiện một cách nhẹ nhàng và đầy tình cảm qua từng trang viết. Đỗ Phấn luôn bày tỏ tình yêu sâu sắc và nỗi nhớ về vẻ đẹp của Hà Nội xưa.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Xác định cấu trúc văn bản và cho biết cấu trúc đó thể hiện đặc điểm nào của thể loại.

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản để xác định cấu trúc và đặc điểm thể loại.

Lời giải chi tiết:

- Cấu trúc văn bản: Mỗi đoạn văn thể hiện một câu chuyện trữ tình khác nhau xoay quanh cây lá và con người Hà Nội.

+ Đoạn 1: Dấu hiệu chuyển mùa từ xuân sang hạ ở Hà Nội.

+ Đoạn 2: Hình ảnh con người, cây cối và trời đất Hà Nội.

+ Đoạn 3: Đặc trưng của cây lá Hà Nội.

+ Đoạn 4: Lá cây bàng đỏ và câu chuyện về người em gái.

+ Đoạn 5: Sự thay đổi của cây lá sau mỗi mùa mưa bão.

+ Đoạn 6: Những suy tư của tác giả về vẻ đẹp Hà Nội.

- Từ cấu trúc văn bản, ta nhận thấy tác phẩm thuộc thể loại tản văn.

+ Chất trữ tình trong tản văn và tùy bút tạo nên vẻ đẹp từ cảm xúc, suy nghĩ và vẻ đẹp của thiên nhiên, tạo rung động thẩm mỹ cho người đọc.

+ Cái tôi trong tản văn, tùy bút thể hiện cảm xúc và suy nghĩ cá nhân của tác giả qua văn bản, thường được nhận biết qua từ ngữ xưng ngôi thứ nhất.

+ Ngôn ngữ trong tản văn, tùy bút thường tinh tế, sinh động, giàu hình ảnh và chất trữ tình.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

“Cõi lá” được hiểu như thế nào? Qua “cõi lá”, tác giả phát hiện điều gì về mối liên hệ giữa cây, lá và con người?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn văn và xác định giá trị nội dung về mối liên hệ giữa cây, lá và con người trong đoạn văn.

Lời giải chi tiết:

Trong không khí mát mẻ, “Những chiếc lá non rung rinh trong gió như có tiếng chuông chùa vọng về từ cõi thanh tịnh, những đứa trẻ ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần từ lá bước ra, nhiều người Hà Nội dù không có việc cũng vòng xe qua phố đông chỉ để ngắm sắc lá ngọt ngào.” Không khí trong lành và cảnh vật tươi đẹp làm cho Hà Nội trở nên đáng nhớ. Trong khoảnh khắc ngọt ngào ấy, tác giả nhớ về người em gái sống xa quê: “Cô em gái của tôi sống xa Tổ quốc đã hai chục năm. Mỗi lần gọi điện về, nó lại hỏi con đường ven Hồ Gươm mùa này đã rụng lá chưa?” Không chỉ cảnh vật và con người, mà những cây cổ thụ đã tồn tại hàng nghìn năm cũng khiến người ta nhớ về. Chúng vẫn đứng đó, thay lá theo mùa, và những khoảnh khắc đó dù giản dị nhưng làm người Hà Nội xa quê nhớ về. Tác giả cũng thắc mắc liệu mình có cảm thấy vui vẻ như những người trẻ tuổi không, và qua đó thể hiện sự gắn bó giữa cây, lá và con người Hà Nội.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Phân tích một số đoạn văn kết hợp giữa tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp này trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc lại các đoạn văn để tìm sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với con người và phân tích tác dụng của sự kết hợp đó.

Lời giải chi tiết:

Trong phần mở đầu, cảnh mùa xuân hiện ra, nhưng dường như xuân năm nay đến muộn: “Mùa xuân đến muộn, khi nắng đã chói chang trên lộc non báo hiệu mùa hè.” Khi mùa xuân đến, lòng người trở nên náo nức và “Òa thức cùng với xôn xao lá cành.” Òa thức là một động từ tác giả sử dụng khéo léo để gợi cảm giác thiên nhiên và con người thức dậy sau mùa đông lạnh giá, chào đón mùa xuân ấm áp. Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình tạo nên vẻ đẹp suy tư về Hà Nội.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Xác định chủ đề và đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản để tìm chủ đề và rút ra ý nghĩa thông điệp.

Lời giải chi tiết:

Chủ đề: Tình yêu của tác giả với Hà Nội.

Ý nghĩa thông điệp: Đỗ Phấn là người yêu Hà Nội sâu sắc. Với tình cảm gắn bó, ông đã gìn giữ và viết lên từng trang giấy. “Cõi lá” thể hiện rõ tình cảm của tác giả với Hà Nội và để lại cho độc giả cảm xúc xao xuyến về mảnh đất đáng yêu để nhớ.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Chỉ ra một số biểu hiện của nét đẹp văn hóa trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn văn để tìm biểu hiện của nét đẹp văn hóa cần phân tích.

Lời giải chi tiết:

Bút pháp nghệ thuật độc đáo và màu sắc lạ qua việc khắc họa đời sống người dân Hà Nội là điểm nổi bật trong tác phẩm của Đỗ Phấn. Những câu chuyện nhỏ về cảnh vật, con người và văn hóa Hà Nội được ông thể hiện nhẹ nhàng qua từng trang viết. Những chi tiết nhỏ bé như vòi nước công cộng, cửa hiệu giặt là hay đèn đường đều trở thành nguồn cảm hứng cho tác giả viết nên những câu chuyện đẹp về Hà Nội, từ hiện đại đến quá khứ. Những “lát cắt ký ức” ấy khiến độc giả bất ngờ về hình ảnh Hà Nội xưa đẹp đẽ và điềm đạm.

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 18, SGK Ngữ văn 11, tập 1):

Những lưu ý khi đọc hiểu thể loại tản văn.

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn văn để rút ra kinh nghiệm cá nhân khi đọc hiểu thể loại tản văn.

Lời giải chi tiết:

Khi đọc một văn bản tản văn, cần chú ý:

- Tìm hiểu chất trữ tình và cái tôi của tác giả thể hiện qua văn bản.

- Phân tích ngôn ngữ và cách sử dụng từ ngữ trong văn bản.

- Xác định chủ đề mà văn bản muốn truyền tải.

- Tìm những từ ngữ và hình ảnh thể hiện cảm xúc và tình cảm của người viết.

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 17 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông đều mang đến những cảnh sắc đặc trưng cho thiên nhiên. Hãy nêu những dấu hiệu chuyển mùa mà bạn ấn tượng nhất.

Trả lời:

- Thời tiết trở nên mát mẻ và dễ chịu hơn. Nắng không còn oi ả và gay gắt như trước.

- Gió heo may nhẹ nhàng thổi.

- Lá vàng bắt đầu rụng trên những con đường.

- Bầu trời trở nên xanh rộng rãi.

- Mùa của cốm xanh, sấu chín, cúc vàng, ổi thơm và hương hoa sữa nồng nàn,…

* Đọc văn bản

Trả lời câu hỏi trong khi đọc

Theo dõi: Bạn hiểu thế nào về từ “òa thức”?

- Òa thức có nghĩa là sự thức dậy một cách đột ngột và bất ngờ.

Suy luận: Cõi lá đã làm nổi bật nét đặc trưng gì của cảnh sắc Hà Nội?

- Cõi lá đã làm nổi bật vẻ đẹp của mùa lá rụng tại Hà Nội khi thời tiết giao mùa từ đông sang xuân.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Văn bản miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên Hà Nội khi thời tiết chuyển mùa.

Trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 18 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Xác định bố cục của văn bản và cho biết bố cục ấy thể hiện đặc điểm gì của thể loại.

Trả lời:

- Bố cục: 2 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “xôn xao lá cành”: Miêu tả dấu hiệu thiên nhiên và sự ngạc nhiên của tác giả khi thời tiết chuyển mùa.

+ Phần 2: Từ “tự nhận rằng mình như thế”: Miêu tả sự thay đổi của thiên nhiên và cảm xúc của con người khi thời tiết thay đổi.

- Bố cục này cho thấy đặc điểm của thể loại: kết hợp giữa yếu tố tự sự trữ tình và miêu tả thiên nhiên để thể hiện cảm xúc và ý nghĩa của tác giả.

Câu 2 (trang 18 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Bạn hiểu như thế nào về “cõi lá”? Qua “cõi lá” ấy, tác giả đã phát hiện ra điều gì về mối liên hệ giữa cây, lá với con người?

Trả lời:

- Cõi lá: Nơi lá mọc, phát triển và thay đổi theo mùa.

- Qua “cõi lá,” tác giả nhận ra sự liên kết chặt chẽ giữa cây, lá và con người. Sự thay đổi của thiên nhiên, cây lá cũng phản ánh những cảm nhận và thay đổi trong lòng người.

Câu 3 (trang 18 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Phân tích một số đoạn văn có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp đó trong văn bản.

Trả lời:

- Đoạn văn kết hợp giữa tự sự với trữ tình và miêu tả thiên nhiên cũng như con người: “Những chiếc lá non rung rinh trong gió như tiếng chuông chùa vọng về từ cõi thanh tịnh. Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần từ lá bước ra. Nhiều người Hà Nội dù không có việc gì vẫn thường vòng xe qua phố đông để ngắm sắc lá ngọt ngào như mật tháng Giêng.”

- Sự kết hợp này làm cho đoạn văn thêm phần sinh động, hài hòa và dễ gây ấn tượng với người đọc.

Câu 4 (trang 18 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Xác định chủ đề và đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản.

Trả lời:

- Chủ đề của văn bản: Vẻ đẹp thiên nhiên khi thời tiết chuyển mùa.

- Ý nghĩa thông điệp: Truyền tải tình yêu thiên nhiên và sự hòa hợp giữa thiên nhiên với con người trong cuộc sống hàng ngày.

Câu 5 (trang 18 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Chỉ ra một số biểu hiện của nét đẹp văn hóa trong văn bản.

Trả lời:

- Một số biểu hiện của nét đẹp văn hóa trong văn bản là:

- “Nhiều người Hà Nội dù không có việc gì cũng vòng xe qua phố đông chỉ để ngắm sắc lá ngọt ngào như mật tháng Giêng.”

- “Cô em gái của tôi sống xa quê đã hai chục năm, mỗi lần gọi điện về lại hỏi con đường ven Hồ Gươm mùa này đã rụng lá chưa. Mùa nào cũng hỏi như vậy.”

Câu 6 (trang 18 SGK Ngữ văn 11 Tập 1): Khi đọc tản văn, bạn hãy nêu một số lưu ý khi hiểu các văn bản thuộc thể loại này.

Trả lời:

- Một số lưu ý khi đọc hiểu các văn bản tản văn là:

+ Tìm hiểu chất trữ tình và cái tôi của tác giả thể hiện qua văn bản.

+ Phân tích ngôn ngữ và cách dùng từ trong văn bản.

+ Xác định chủ đề chính mà văn bản muốn truyền tải.

+ Tìm các từ ngữ và hình ảnh thể hiện cảm xúc, tình cảm của người viết.

Câu 1: Xác định cấu trúc của văn bản và cho biết cấu trúc này phản ánh đặc điểm gì của thể loại.

Trả lời:

Cấu trúc của văn bản 'Cõi lá' được chia thành 3 phần:

+ Phần 1: Từ “Bẽ bàng mùa xuân”… đến “lá cành”

+ Phần 2: Từ “Chín cây bồ đề” .... đến “bước chân người”.

+ Phần 3: Phần còn lại

=> Cấu trúc này thể hiện rõ cảm xúc và tâm tư của tác giả về Hà Nội, đồng thời làm nổi bật yếu tố tự sự trong thể loại tùy bút, tản văn.

Câu 2: Bạn hiểu thế nào về 'cõi lá'? Qua 'cõi lá', tác giả phát hiện điều gì về mối liên hệ giữa cây, lá và con người?

Trả lời:

- Theo ý kiến của tôi, “cõi lá” ám chỉ những tán lá rụng.

- Qua “cõi lá”, tác giả nhận ra rằng mối liên hệ giữa cây, lá và con người là rất sâu sắc: Trong không gian mùa xuân của thành phố, khi hòa mình vào cõi lá, mỗi gương mặt như được trẻ hóa.

Câu 3: Phân tích một số đoạn văn kết hợp giữa tự sự với trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp đó trong văn bản.

Trả lời:

Phân tích đoạn văn kết hợp giữa tự sự và trữ tình/nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người: “Những tưởng vô duyên .... bước chân người”

Đoạn văn “Những tưởng vô duyên .... bước chân người” miêu tả ưu điểm và nhược điểm của cây xà cừ: Ưu điểm về kích thước, nhược điểm là cần chăm sóc kỹ lưỡng trong mùa mưa bão. Kết hợp với yếu tố trữ tình như “Ngập cả lối đi những lá xanh chen lẫn lá vàng, tạo nên mùa thu quyến rũ từng bước chân người”, đoạn văn vẽ nên bức tranh sinh động về vẻ đẹp cây xà cừ và khung cảnh mùa thu lôi cuốn.

Câu 4: Qua việc đọc tản văn Cõi lá, bạn hãy nêu một số lưu ý khi đọc hiểu các văn bản thuộc thể loại này.

Trả lời:

Qua việc đọc tản văn “Cõi lá”, một số lưu ý khi đọc hiểu thể loại này bao gồm:

- Nắm bắt cái tôi và chất trữ tình của tác giả trong bài viết.

- Chất trữ tình thể hiện những suy nghĩ và cảm xúc chủ quan của tác giả đối với con người và sự vật.

- Chú trọng vào ngôn ngữ và cách sử dụng từ ngữ trong văn bản.

- Xác định chủ đề chính của văn bản mà tác giả muốn truyền đạt.

- Tìm hiểu các từ ngữ và hình ảnh biểu hiện cảm xúc và tình cảm của tác giả.

Câu 5: Xác định chủ đề và đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản “Cõi lá”.

Trả lời:

- Chủ đề của văn bản: Vẻ đẹp của “Cõi lá” Hà Nội và tác động của nó đến con người.

- Ý nghĩa thông điệp của văn bản “Cõi lá”: Mỗi loài cây mang những vẻ đẹp riêng biệt. Những cảnh vật đẹp làm con người cảm thấy trẻ trung hơn, và vẻ đẹp ấy khiến mọi người dù gần hay xa đều nhớ về.

Câu 6: Chỉ ra một số biểu hiện của nét đẹp văn hóa trong văn bản.

Trả lời:

Một số biểu hiện của nét đẹp văn hóa trong văn bản “Cõi lá”:

+ “Chín cây bồ đề trên đường Trần Nhân Tông tạo thành một khoảng trời trong veo như màu thạch lựu. Những chiếc lá non rung rinh trong gió như tiếng chuông chùa huyền bí vọng về từ cõi thanh tịnh.”

+ “Nhiều người Hà Nội dù không có việc gì vẫn vòng xe qua đoạn phố đông chỉ để chiêm ngưỡng sắc lá ngọt ngào như mật tháng Giêng.”

+ “Dù là lá bồ đề ở Hà Nội hay ở nơi Phật tổ Thích Ca Mâu Ni thuyết pháp, vòng đời của một chiếc lá cũng không kéo dài quá một năm.”

+ “Lá của những cây sấu cổ thụ trên đường Đinh Tiên Hoàng, lá bằng lăng, lá bàng đỏ rực trên đường Lê Thái Tổ.”