6 bài soạn xuất sắc về 'Viên tướng trẻ và con ngựa trắng' (Ngữ văn 8 - SGK Chân trời sáng tạo)

CHUẨN BỊ ĐỌC

Trong Đại Nam quốc sử diễn ca có hai câu thơ lục bát tôn vinh một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

…tuổi trẻ chí cao

Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công

Em có biết nhân vật ấy là ai và những công lao gì mà được vinh danh như vậy không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Trả lời:

Nhân vật được nhắc đến trong hai câu thơ trên chính là Trần Quốc Toản, người đã nổi bật với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch báo hoàng ân”, biểu thị lòng trung thành và tài năng xuất sắc của mình.

Những thành tích của Trần Quốc Toản:

- Năm 1282, khi vua Trần Nhân Tông tổ chức Hội nghị quân sự tại bến Bình Than để bàn kế sách chống quân Mông - Nguyên, Trần Quốc Toản vì còn trẻ tuổi nên không được tham dự. Tức giận, ông đã bóp nát quả cam trong tay. Tuy nhiên, ông không bỏ cuộc, đã tập hợp những người thân và trai tráng trong vùng thành lập một đội quân hơn 1000 người, tự trang bị vũ khí, chiến thuyền và luyện tập để chuẩn bị đánh giặc. Đội quân của Trần Quốc Toản cầm lá cờ với sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, đền ơn vua).

- Năm 1285, khi quân Mông - Nguyên xâm lược nước ta, Trần Quốc Toản đã chỉ huy đội quân của mình chiến đấu bên cạnh quân triều đình, góp phần vào các chiến thắng lớn ở Hàm Tử, Tây Kết, Chương Dương.

- Trong trận chiến khốc liệt ở sông Như Nguyệt, mặc dù giặc bị đánh bại, nhưng Trần Quốc Toản đã hy sinh anh dũng khi mới 18 tuổi. Vua Trần Nhân Tông đã trực tiếp làm văn tế và truy tặng ông tước Hoài Văn Vương.

- Trần Quốc Toản đã trở thành hình mẫu lý tưởng về ý chí và lòng yêu nước cho các thế hệ trẻ Việt Nam.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Hình dung: Em tưởng tượng như thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

Trả lời:

Đoàn quân của Hoài Văn trong tưởng tượng của em là một đội quân hùng mạnh, dũng cảm, chiến đấu vì chính nghĩa và được nhân dân hết lòng kính trọng.

Tóm tắt: Tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc.

Trả lời:

Tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc

Trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc thể hiện tài trí và lòng dũng cảm của Trần Quốc Toản, cùng sự kết hợp xuất sắc với Thế Lộc. Mặc dù lực lượng không cân sức, nhưng nhờ chiến lược và chỉ huy khéo léo, quân ta đã chiến thắng đẫm máu.

Sáu trăm hào kiệt được phân bố trên các ngọn núi xung quanh cánh đồng Ma Lục. Vào giữa trưa, Hoài Văn quan sát thấy quân địch đang lọt vào trận địa của mình. Những bao tên lắc lư trên vai, tua tủa các mũi tên bịt sắt. Chúng tiến lên, Hoài Văn nín thở và giữ bình tĩnh.

Quân địch tiến vào giữa cánh đồng và đứng im trên lưng ngựa, Hoài Văn và Thế Lộc nắm chắc đốc gươm và cán giáo. Quân địch rụt rè, mũi tên của ta phóng xuống làm chúng loạn lạc, ngựa xô vào nhau và nhiều tên giặc ngã xuống. Toán giặc chạy đầu tiên bị mưa tên dữ dội đánh gục, những người sống sót chạy lộn xộn, đụng phải quân ta. Bấy giờ, quân giặc chỉ nghe thấy tiếng núi lở, các chiến sĩ trèo nhanh như vượn đã đến gần và tấn công giặc dữ dội. Viên tướng giặc dẫn một cánh quân chạy tháo thân khỏi cánh đồng, không dám ngoảnh lại trước tiếng chiêng trống ăn mừng chiến thắng của quân ta. Hoài Văn chỉ tay vào viên tướng: “Bại trận rồi, các ngươi còn muốn chống lại trời không? Hãy bỏ vũ khí quy hàng, nếu không sẽ mất mạng.” Viên tướng hoảng hốt nhảy xuống ngựa quỳ trước con ngựa trắng của Hoài Văn và lá cờ thêu sáu chữ đã nhòe trong bóng tối nhưng vẫn phấp phới.

Theo dõi: Từ Chương XI đến chương XII - XIII, tuyến truyện có sự thay đổi nào?

Trả lời:

Từ chương XI đến chương XII - XIII, tuyến truyện chuyển sang giai đoạn mới. Sau trận đánh của Thế Lộc và Hoài Văn, câu chuyện chuyển sang cuộc chiến của Chiêu Vương Thành với Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc, kẻ đầu hàng quân Nguyên.

Từ việc giới thiệu Trần Quốc Toản chuyển sang mưu kế tài ba trên dãy núi Ma Lục, câu chuyện tiếp tục với Chiêu Thành Vương (chú của Trần Quốc Toản) gặp khó khăn và được cháu cứu.

Dự đoán: Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Trả lời:

Đội quân của Hoài Văn Hầu và Thế Lộc sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương.

Suy luận: Em hiểu thêm gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Trả lời:

Câu nói này cho thấy Hoài Văn là người trẻ tuổi nhưng dũng cảm và mưu trí, khiến những người dù có kinh nghiệm cũng phải kinh ngạc.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Trả lời các câu hỏi trang 84, 85 SGK Ngữ văn 8 tập 2 Chân trời sáng tạo

Câu 1: Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

Trả lời:

Các sự kiện trong văn bản được kể theo hai tuyến:

Tuyến 1:

- Hoài Văn Hầu tuyển mộ binh sĩ, dựng cờ “Phá cường địch báo hoàng ân” và cùng 600 trai trẻ đánh quân Nguyên.

- Hai đội quân Hoài Văn Hầu và Thế Lộc gặp nhau ở vùng núi hiểm trở.

- Hai đội quân hợp sức áp dụng chiến lược và đạt được những chiến công vang dội.

Tuyến 2:

- Khi đuổi Trần Ích Tắc - kẻ đầu hàng quân Nguyên, Chiêu Vương Thành bị quân giặc bao vây nhưng được Hoài Văn cứu.

- Hai chú cháu nhận ra nhau; Chiêu Thành Vương được chữa trị; Hoài Văn Hầu chia tay Thế Lộc, hội quân với triều đình chuẩn bị cho trận đánh lớn.

Câu 2: Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Trả lời:

- Nội dung bao quát của văn bản: Câu chuyện về anh hùng Hoài Văn Hầu tài giỏi, chính trực và căm thù quân xâm lược.

- Dấu hiệu nhận biết văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử: Văn bản có mốc thời gian và các sự kiện lịch sử về các trận đánh.

Câu 3: Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Trả lời:

Những nét tính cách nổi bật của Hoài Văn Hầu:

- Tuổi trẻ nhưng chí lớn, dũng mãnh và tự tin.

- Lòng yêu nước sâu sắc, căm ghét quân xâm lược và khát khao lập chiến công “phá cường địch báo hoàng ân”.

- Biết phối hợp với Thế Lộc để phát huy mưu lược và trí dũng của đôi bên.

- Sống có tình nghĩa, biết tuân thủ phép tắc của triều đình.

Câu 4: Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Trả lời:

Sự xuất hiện của Thế Lộc làm nổi bật sự phối hợp khéo léo của Hoài Văn với đồng đội, phát huy mưu lược và trí dũng của cả hai. Sự xuất hiện của Chiêu Thành Vương làm rõ tình nghĩa và sự ứng xử đúng mực của Hoài Văn với triều đình. Cả hai nhân vật này góp phần làm nổi bật phẩm chất tuổi trẻ, tài cao, dũng mãnh và lòng yêu nước của Hoài Văn Hầu.

Câu 5: Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời:

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân trẻ tuổi thể hiện chủ đề của văn bản qua việc nhấn mạnh hình ảnh người tướng trẻ dũng mãnh cùng đoàn quân anh hùng, với lá cờ và con ngựa luôn đồng hành, mỗi lần phất cờ và tiếng ngựa hí là một chiến thắng của đoàn quân.

Câu 6: Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật…)

Trả lời:

Nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả:

- Sử dụng ngôi kể thứ 3 một cách chân thật và bao quát.

- Quan sát và miêu tả nhân vật một cách tinh tế, chân thật.

- Tái hiện bối cảnh lịch sử với ngôn từ ngắn gọn, súc tích.

- Giọng văn đầy khí thế và tự hào.

Câu 7: Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Trả lời:

Các điểm tương đồng và khác biệt của hình tượng Hoài Văn trong văn bản so với hình tượng trong Đại Nam quốc sử diễn ca:

* Tương đồng:

- Cả hai tác phẩm đều khắc họa Hoài Văn Hầu là một nhân vật quả cảm, yêu nước, có ý chí và căm ghét quân xâm lược.

* Khác biệt:

- Trong Đại Nam quốc sử diễn ca, nhân vật được xây dựng dựa trên sự thật lịch sử.

- Trong văn bản của Nguyễn Huy Tưởng, nhân vật được cách điệu hóa với yếu tố văn học và thẩm mỹ, tạo nên hình tượng lý tưởng hóa hơn.

I. Giới thiệu tác giả văn bản 'Viên tướng trẻ và con ngựa trắng'

- Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960) là một cây bút nổi bật trong nền văn học Việt Nam, nổi tiếng với các vở kịch như: 'Vũ Như Tô', 'Bắc Sơn', và 'Sống mãi với Thủ đô'.

- Ông sinh trưởng trong một gia đình Nho giáo tại làng Dục Tú, Từ Sơn, Bắc Ninh, hiện thuộc xã Dục Tú, huyện Đông Anh, Hà Nội.

- Năm 1930, ông tham gia vào các phong trào yêu nước của thanh niên học sinh ở Hải Phòng.

- Nguyễn Huy Tưởng là người sáng lập và giám đốc đầu tiên của Nhà xuất bản Kim Đồng.

- Phong cách sáng tác của ông thường kết hợp chất thơ của cuộc sống với những bài ca về tình yêu thương nhân loại. Ông khai thác lịch sử để thể hiện tinh thần yêu nước trong các tác phẩm của mình.

II. Phân tích tác phẩm 'Viên tướng trẻ và con ngựa trắng'

Thể loại: Truyện lịch sử

Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Trích từ các chương VIII, IX, X, XI, XIII

Phương thức biểu đạt:

Văn bản sử dụng phương thức tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.

Bố cục:

Bố cục chia thành 3 phần:

- Phần 1: Giới thiệu Hoài Văn Hầu và lá cờ thêu sáu chữ vàng.

- Phần 2: Trận chiến của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

- Phần 3: Chiến thắng của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

Giá trị nội dung:

- Truyện kể về Trần Quốc Toản, một anh hùng trẻ tuổi với ý chí mạnh mẽ chống lại quân xâm lược, dù còn nhỏ tuổi và mồ côi cha, anh vẫn chiến đấu để bảo vệ đất nước và cứu chú ruột Chiêu Thành Vương.

Giá trị nghệ thuật:

- Sử dụng nghệ thuật ẩn dụ và nhân hóa một cách tinh tế.

- Khắc họa hình ảnh lãng mạn từ các sự kiện lịch sử và thể hiện âm hưởng sử thi hào hùng.

III. Phân tích chi tiết tác phẩm 'Viên tướng trẻ và con ngựa trắng'

Tóm tắt cốt truyện:

- Gồm 2 tuyến:

+ (1) Sau khi gặp vua và các tướng lĩnh mà không có kết quả, Hoài Văn tự lập đội quân riêng và quyết tâm tự tìm giặc để chiến đấu với khẩu hiệu “Phá cường địch báo hoàng ân”.

+ (2) Đội quân vượt qua khó khăn tìm ra kẻ địch tại dãy núi Ma Lục, phục kích và giành chiến thắng lớn. Hoài Văn cũng hóa giải mâu thuẫn với Thế Lộc và cứu được chú mình, Chiêu Thành Vương, khỏi trận đánh bị mai phục.

Nội dung:

- Nội dung chính nói về Hoài Văn Hầu, một anh hùng trẻ tuổi, kiên cường chiến đấu chống giặc để bảo vệ tổ quốc và cứu giúp người thân. Đây là một câu chuyện lịch sử với các sự kiện và trận đánh trong quá khứ.

Nhân vật:

- Các nhân vật: Hoài Văn Hầu, Thế Lộc, Chiêu Thành Vương, đoàn quân.

- Nhân vật chính: Hoài Văn Hầu

- Tính cách nổi bật của Hoài Văn Hầu: Can đảm, dũng cảm, kiên định, yêu nước, và sẵn sàng chiến đấu.

Chủ đề:

- Xây dựng hình tượng người tướng trẻ anh dũng và đoàn quân, cùng lá cờ và con ngựa, tượng trưng cho tinh thần chiến đấu và chiến thắng.

Nhận xét nghệ thuật:

- Ngôi kể thứ ba mang đến cái nhìn toàn diện và chân thực về nhân vật.

- Miêu tả tinh tế và rõ nét, tái hiện cảnh chiến đấu và bối cảnh lịch sử.

- Ngôn từ sắc lạnh, quyết đoán và súc tích.

Phân tích:

- Mặc dù lấy bối cảnh từ cuộc kháng chiến chống quân Nguyên, tác phẩm chủ yếu dựa trên trí tưởng tượng sáng tạo của Nguyễn Huy Tưởng, khắc họa bức tranh chiến đấu hào hùng dưới góc nhìn của tác giả. Trần Quốc Toản, dù còn nhỏ tuổi, đã thể hiện lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu mạnh mẽ. Tác phẩm đã để lại ấn tượng sâu đậm và được đón nhận nồng nhiệt từ độc giả trong và ngoài nước.

“Quốc Toản là trẻ có tài,

Mới mười sáu tuổi ra oai trận tiền,

Mấy lần đánh thắng quân Nguyên,

Được phong làm tướng cầm quyền binh nhung

Thật là một đấng anh hùng,

Trẻ con Nam Việt nên cùng noi theo”.

Chuẩn bị đọc

Trong Đại Nam quốc sử có hai câu lục bát tôn vinh một nhân vật lịch sử thời Trần:

...tuổi trẻ chí cao
Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công

Em có biết nhân vật ấy là ai và vì sao lại được ca ngợi như vậy không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp nhé!

Gợi ý:

Nhân vật: Trần Quốc Toản, người có công lớn trong việc chống lại quân Mông - Nguyên.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Em hình dung thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

Đoàn quân của Hoài Văn: mạnh mẽ, tự hào

Câu 2. Tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc.

Hoài Văn đã chỉ huy trận chiến, quân địch mắc mưu và thất bại nặng nề.

Câu 3. Từ chương XI đến chương XII - XIII, tuyến truyện đã có những thay đổi gì?

Từ việc giới thiệu nhân vật Trần Quốc Toản với kế hoạch xuất sắc trên dãy núi Ma Lục chuyển sang câu chuyện về Chiêu Thành Vương (chú của Trần Quốc Toản) gặp khó khăn và được chính cháu trai cứu giúp.

Câu 4. Ai sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Đội quân của Hoài Văn.

Câu 5. Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Nhân vật Hoài Văn: dũng cảm, mưu lược.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Tóm tắt các sự kiện trong văn bản và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

- Tuyến Hoài Văn Hầu - Thế Lộc:

• Hoài Văn Hầu tuyển mộ binh sĩ, dựng cờ “Phá cường địch, báo hoàng ân” và dẫn 600 chàng trai trẻ đi tìm giặc Nguyên để chiến đấu.
• Hai đội quân Hoài Văn Hầu và Thế Lộc hội ngộ tại vùng núi hiểm trở.
• Hai đội quân kết hợp, sử dụng mưu kế để đánh bại quân Nguyên và đạt được nhiều chiến công.

- Tuyến Chiêu Thành Vương:

• Chiêu Thành Vương truy đuổi Trần Ích Tắc.
• Chiêu Thành Vương bị thương nặng và lâm vào tình thế hiểm nguy.
• Đội quân lạ xuất hiện hỗ trợ.
• Hai chú cháu nhận ra nhau, Chiêu Thành Vương được cứu chữa. Hoài Văn Hầu chia tay Thế Lộc, gia nhập quân triều đình để chuẩn bị cho cuộc chiến lớn.

Câu 2. Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử.

Nội dung văn bản nói về vị tướng trẻ Hoài Văn Hầu, một anh hùng kiên cường chiến đấu bảo vệ đất nước. Hoài Văn Hầu là hình mẫu anh hùng chính trực, căm ghét quân phản quốc và sẵn sàng chiến đấu vì đất nước. Văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử nhờ các dấu mốc thời gian và sự kiện cụ thể về các trận đánh trong quá khứ.

Câu 3. Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Hoài Văn Hầu nổi bật với sự can đảm, dũng cảm, hiên ngang, quyết đoán, yêu nước và đặc biệt căm ghét quân xâm lược và những kẻ phản quốc.

Câu 4. Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Sự xuất hiện của Thế Lộc và Chiêu Thành Vương giúp làm nổi bật các phẩm chất và tính cách của Hoài Văn Hầu, cho thấy nhiều mặt của nhân vật này một cách rõ nét hơn, đồng thời thể hiện lòng yêu nước và phẩm cách anh hùng của Hoài Văn Hầu.

Câu 5. Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân trẻ có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Sự lặp lại của các hình ảnh như lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân trẻ thể hiện chủ đề của văn bản bằng cách nhấn mạnh hình ảnh người tướng trẻ cùng đoàn quân anh dũng. Mỗi lần lá cờ phất cao và tiếng ngựa hí là một lần đoàn quân trẻ giành chiến thắng.

Câu 6. Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể, cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật;...)

Tác giả sử dụng ngôi kể thứ ba để kể câu chuyện một cách chân thực, mang đến nhiều góc nhìn toàn diện về nhân vật. Quan sát và miêu tả tinh tế, tái hiện nhân vật và trận đấu một cách đầy đủ và khí thế. Bối cảnh lịch sử được tái hiện chân thật với ngôn từ sắc bén, quyết đoán và súc tích. Qua ngòi bút tinh tế, tác giả khéo léo dựng nên bức tranh hoàn chỉnh về nhân vật và trận chiến, thể hiện truyền thống anh hùng của dân tộc.

Câu 7. Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu trong văn bản này có điểm gì tương đồng và khác biệt so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Hình tượng Hoài Văn Hầu trong văn bản của Nguyễn Huy Tưởng thể hiện rõ nét tính cách quả cảm và yêu nước thông qua các chi tiết cụ thể, làm nổi bật ý chí và mưu lược của nhân vật. Trong khi đó, hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca, mặc dù cũng là một anh hùng, nhưng không được khắc họa chi tiết và mạnh mẽ bằng. Cả hai tác phẩm đều thể hiện nhân vật anh hùng nhưng từ những góc độ khác nhau, tạo nên bức tranh toàn diện về anh hùng lịch sử.

Chuẩn bị đọc

(trang 78, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Trong Đại Nam quốc sử diễn ca có hai câu thơ lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

… tuổi trẻ chỉ cao

Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công.

Em có biết nhân vật này là ai và lý do nào khiến người đó được tôn vinh như vậy không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Phương pháp giải:

Áp dụng kiến thức thực tế

Lời giải chi tiết:

Nhân vật được nhắc đến là Trần Quốc Toản, người nổi tiếng với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch báo hoàng ấn”, thể hiện tuổi trẻ tài năng và đạo đức phi thường.

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (trang 79, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Em tưởng tượng thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Đoàn quân của Hoài Văn đông đảo hơn sáu trăm người, được huấn luyện tinh nhuệ, chiến đấu dũng mãnh, ngày đêm tập luyện không ngừng.

Trải nghiệm cùng VB 2

Câu 2 (trang 79, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Trận đánh giữa liên quân Hoài Văn và Thế Lộc cho thấy sự xuất sắc của Trần Quốc Toản, với tính cách cương trực và tài năng, đã kết nghĩa với Thế Lộc. Dù lực lượng ta và địch không cân bằng, nhưng nhờ chiến thuật tài tình, quân giặc đã bị mắc mưu và chịu thất bại thảm hại.

Trải nghiệm cùng VB 3

Câu 3 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Từ chương XI đến chương XII – XIII, tuyến truyện có gì thay đổi?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Từ chương XI đến chương XII – XIII, tuyến truyện thay đổi từ việc giới thiệu nhân vật Trần Quốc Toản sang mưu kế của ông trên dãy núi Ma Lục và câu chuyện về Chiêu Thành Vương gặp khó khăn được cứu giúp bởi người cháu.

Trải nghiệm cùng VB 4

Câu 4 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Đội quân tiếp viện cho Chiêu Thành Vương là đội quân của Hoài Văn Hầu.

Trải nghiệm cùng VB 5

Câu 5 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nhân vật Hoài Văn qua câu nói này được biết đến là người tài giỏi, dũng cảm và mưu trí, khiến ngay cả những người dạn dày sương gió cũng phải ngạc nhiên.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Các sự kiện trong văn bản được kể theo hai tuyến:

- Tuyến 1:

+ Hoài Văn Hầu nhìn thấy quân giặc đang mắc kẹt trong trận địa của mình với hàng nghìn tên lắc lư, thấy phấn khích.

+ Quân giặc tiến vào cánh đồng, bị hàng nghìn mũi tên bắn tới, dẫn đến sự chạy trốn hỗn loạn, phần lớn bị thương vong. Những tên còn sống sót cũng bị truy đuổi và tiêu diệt. Hoài Văn chỉ tay vào viên tướng: Bại trận rồi, đến lúc này, còn chống lại được không? Hãy đầu hàng để giữ mạng sống.

- Tuyến 2:

Chiêu Thành Vương bị quân giặc vây kín, khó thoát, trong khi đang đuổi theo Trần Ích Tắc, kẻ đã đầu hàng giặc, và được Hoài Văn cứu.

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Phương pháp giải:

Áp dụng tri thức đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nội dung bao quát của văn bản là câu chuyện về anh hùng Hoài Văn Hầu, người trung thực và căm ghét kẻ phản quốc, tài giỏi và thông minh.

Dấu hiệu nhận biết văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử bao gồm việc sử dụng các mốc thời gian và sự kiện quá khứ liên quan đến các trận đánh.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu là gì?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Những nét tính cách nổi bật của Hoài Văn Hầu bao gồm trí tuệ, can đảm, kiên cường, yêu nước, căm thù quân giặc và sẵn sàng hy sinh để bảo vệ đất nước.

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc và Chiêu Thành Vương giúp làm rõ thêm những nét đẹp trong tính cách và phẩm chất của Hoài Văn Hầu.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (trang 85, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân toàn những chàng trai trẻ có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân toàn những chàng trai trẻ làm nổi bật và chân thực hóa chủ đề của văn bản, nhấn mạnh chiến thắng và những giá trị đặc trưng.

Suy ngẫm và phản hồi 6

Câu 6 (trang 85, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật;…)

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả:

+ Sử dụng ngôi kể thứ ba để kể câu chuyện một cách chân thực và toàn diện.

+ Quan sát và miêu tả sự vật, sự việc một cách tinh tế và chân thực.

+ Tái hiện bối cảnh lịch sử rõ nét với ngôn từ ngắn gọn và súc tích.

+ Giọng văn mạnh mẽ và tự hào, giúp giữ gìn những truyền thống hào hùng của dân tộc.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Câu 7 (trang 85, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt gì so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Phương pháp giải:

Áp dụng kỹ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu trong văn bản của Nguyễn Huy Tưởng có những điểm tương đồng và khác biệt so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca:

- Tương đồng:

Hoài Văn Hầu trong cả hai tác phẩm đều là người dũng cảm, yêu nước và căm thù kẻ thù xâm lược.

- Khác biệt:

Cả hai tác phẩm đều xây dựng hình ảnh anh hùng, nhưng một bên dựa trên thực tế lịch sử, trong khi bên kia thêm yếu tố văn học và thẩm mỹ để lý tưởng hóa nhân vật.

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 78 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Trong Đại Nam quốc sử diễn ca, có hai câu thơ lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

… tuổi trẻ chí cao

Cờ đề sáu chữ quyết công vào lập công

Em có biết nhân vật này là ai và có công trạng gì đáng tôn vinh không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Trả lời:

- Nhân vật chính là Trần Quốc Toản.

- Trần Quốc Toản (1267-1285) thuộc dòng dõi vua Trần. Mất cha từ nhỏ, ông sống cùng mẹ và được Chiêu Thành Vương chăm sóc, dạy dỗ. Từ bé, ông đã bộc lộ năng khiếu võ thuật và lòng quả cảm, rất yêu thích sách quân sự và có chí lớn. Ông được phong tước Hoài Văn Hầu khi mới 15 tuổi.

+ Trần Quốc Toản nổi tiếng với hai giai thoại: Một lần, ông vì tuổi nhỏ không được tham dự hội nghị cấp cao, đã bóp nát quả cam trong tay vì cảm thấy uất ức. Một lần khác, ông tự tổ chức quân đội trẻ tuổi, giương cao lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, đền ơn vua).

* Trải nghiệm cùng văn bản

Hình dung: Em tưởng tượng thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

- Đó là đội quân trẻ trung, hăng hái, đầy nghĩa khí và mạnh mẽ chiến đấu vì chính nghĩa, được mọi người yêu mến.

Tóm tắt: Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

Dù lực lượng ta và địch chênh lệch, nhưng nhờ chỉ huy tài ba và kế sách khôn ngoan, quân giặc đã bị mắc mưu và thất bại thảm hại. Trận đánh chứng tỏ trí tuệ vượt trội của Trần Quốc Toản.

Theo dõi: Từ Chương XI đến chương XII-XIII, tuyến truyện có thay đổi gì không?

Từ chương XI đến chương XII-XIII, câu chuyện chuyển sang giai đoạn mới, kết thúc trận đánh của Thế Lộc và Hoài Văn, rồi chuyển sang câu chuyện của Chiêu Vương Thành đi đánh đuổi Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc - kẻ đầu hàng quân Nguyên.

Dự đoán: Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Đội quân sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương là đội quân của Hoài Văn Hầu.

Suy luận: Em hiểu gì thêm về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Ông là người trẻ tuổi nhưng tài ba, dũng cảm và mưu trí, khiến những người đã trải đời cũng phải ngạc nhiên.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Văn bản kể về anh hùng Trần Quốc Toản, dù tuổi nhỏ nhưng chí lớn, đã sử dụng mưu trí và tinh thần dũng cảm để đánh đuổi quân xâm lược, bảo vệ đất nước.

Câu 1 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Tóm tắt các sự kiện trong văn bản và xác định các tuyến truyện. Đó là những tuyến nào?

Trả lời:

Các sự kiện trong văn bản được kể theo 2 tuyến:

* Tuyến Hoài Văn Hầu – Thế Lộc:

+ Hoài Văn Hầu chiêu mộ binh sĩ, dựng cờ “Phá cường địch báo hoàng ân”, cùng 600 thanh niên trẻ tuổi tấn công quân Nguyên.

+ Hai đội quân của Hoài Văn Hầu và Thế Lộc gặp nhau ở vùng rừng núi hiểm trở.

– Hai đội quân kết hợp, áp dụng kế sách đánh quân Nguyên và giành chiến công vang dội.

* Tuyến Chiêu Thành Vương:

+ Chiêu Thành Vương truy lùng Trần Ích Tắc.

+ Chiêu Thành Vương bị trọng thương, rơi vào tình thế nguy hiểm.

+ Có đội quân lạ tiếp ứng.

+ Hai chú cháu nhận ra nhau; Chiêu Thành Vương được chữa trị; Hoài Văn Hầu chia tay Thế Lộc, hội quân với các cánh quân triều đình chuẩn bị cho trận đánh lớn.

Câu 2 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Xác định nội dung chính của văn bản và các dấu hiệu cho thấy văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử.

Trả lời:

Nội dung chính của văn bản: kể về đoàn quân trẻ của Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản phối hợp với đội quân của Thế Lộc, lập nhiều chiến công trong vùng rừng núi hiểm trở, đồng thời ứng cứu cho cánh quân của Chiêu Thành Vương đang gặp nguy.

Dấu hiệu cho thấy văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử:

Các đặc điểm

của truyện lịch sử

Sự thể hiện trong văn bản

Viên tướng trẻ và con ngựa trắng

Bối cảnh (thời gian - không gian)

- Thời gian: thời kỳ nhà Trần, trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông.

- Không gian: Các trận đánh lịch sử có thật.

Cốt truyện

Đa tuyến

Nhân vật

Trần Quốc Toản - Hoài Văn Hầu

Ngôn ngữ

Giọng điệu hào hùng, khí thế, lời văn ngắn gọn, súc tích

Câu 3 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Trả lời:

Nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu

Một số chi tiết tiêu biểu:

- Tuổi nhỏ nhưng chí lớn, dũng cảm, tự tin...

- Yêu nước sâu sắc, căm thù quân xâm lược, khao khát lập chiến công “phá cường địch báo hoàng ân”.

- Biết phối hợp với Thế Lộc để phát huy mưu lược và trí dũng của cả hai bên.

- Sống có tình nghĩa, ứng xử đúng phép tắc triều đình.

- Bại tướng, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời sao? Hãy đầu hàng thì còn giữ được mạng sống.

- Cháu không biết chú đến, chậm vấn an, xin chú tha lỗi cho cháu.

...

Câu 4 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Trả lời:

Sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương đã làm nổi bật tính cách và phẩm chất của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Câu 5 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân toàn trai trẻ có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời:

Sự lặp lại các hình ảnh trên trong văn bản thể hiện chủ đề của văn bản (Ca ngợi chiến công và lòng yêu nước của anh hùng trẻ tuổi Hoài Văn Hầu) bởi hình ảnh tướng trẻ cùng đoàn quân dũng mãnh, con ngựa, lá cờ luôn hiện diện mỗi lần cờ được phất lên, tiếng ngựa hí gắn liền với mỗi chiến thắng của đoàn quân trẻ.

Câu 6 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật…)

Trả lời:

- Ngôi kể: Ngôi thứ ba giúp câu chuyện được kể chân thật và bao quát.

- Quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh: Sự vật và sự việc được miêu tả tinh tế, chân thật; bối cảnh lịch sử được tái hiện rõ ràng cùng ngôn từ ngắn gọn, súc tích.

- Lời kể và lời nhân vật: Giọng văn đầy khí thế và tự hào, tạo sự xúc động, giúp truyền thống hào hùng của dân tộc được lưu giữ mãi.

Câu 7 (trang 84 SGK Ngữ văn 8 Tập 2): Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Trả lời:

- Tương đồng: Hoài Văn Hầu trong cả hai tác phẩm đều là người dũng cảm, yêu nước, có ý chí chiến đấu chống quân xâm lược.

- Khác biệt:

+ Trong Viên tướng trẻ và con ngựa trắng: Nhân vật được thêm yếu tố văn học, thẩm mĩ, trở nên lí tưởng hóa.

+ Trong Đại Nam quốc sử diễn ca: Nhân vật dựa trên câu chuyện thực tế.

Câu 1. Tóm tắt các sự kiện trong văn bản và xác định các tuyến truyện. Có bao nhiêu tuyến và đó là những tuyến nào?

Trả lời:

Các sự kiện trong văn bản được trình bày theo hai tuyến:

- Tuyến 1:

+ Hoài Văn quan sát quân địch rơi vào bẫy của mình với những bao tên đung đưa trên vai.

+ Khi quân giặc tiến vào cánh đồng, hàng nghìn mũi tên rơi xuống khiến chúng hoảng loạn, nhiều kẻ bị thương, số còn lại bị tiêu diệt. Quân địch, dưới sự chỉ huy của viên tướng, tháo chạy khỏi cánh đồng không dám ngoái lại. Hoài Văn quát: “Bại trận rồi, sao còn dám chống lại trời? Hãy đầu hàng để còn giữ mạng.”

- Tuyến 2:

Chiêu Vương Thành bị quân địch bao vây khó thoát khi đuổi Trần Ích Tắc - kẻ đã phản bội theo giặc Nguyên, nhưng được Hoài Văn cứu viện.

Câu 2. Xác định nội dung chính của văn bản và chỉ ra những đặc điểm nhận diện văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử.

Trả lời:

Nội dung chính của văn bản là: kể về anh hùng Hoài Văn Hầu, người đầy lòng yêu nước và căm ghét kẻ phản quốc.

Những dấu hiệu cho thấy văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử bao gồm các mốc thời gian cụ thể và sự kiện trong quá khứ về các trận đánh.

Câu 3. Nêu các đặc điểm nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Trả lời:

Những đặc điểm nổi bật của Hoài Văn Hầu bao gồm sự dũng cảm, khí phách, lòng yêu nước sâu sắc, sự căm ghét quân xâm lược, và sẵn sàng hy sinh bản thân để bảo vệ tổ quốc.

Câu 4. Theo em, vai trò của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương trong việc làm nổi bật tính cách của Hoài Văn Hầu là gì?

Trả lời:

Sự xuất hiện của Thế Lộc và Chiêu Thành Vương giúp làm nổi bật các phẩm chất và tính cách của Hoài Văn Hầu, từ đó làm rõ hơn về nhân vật này.

Câu 5. Vai trò của việc lặp lại hình ảnh lá cờ sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân toàn trai trẻ trong việc thể hiện chủ đề của văn bản là gì?

Trả lời:

Sự lặp lại của các hình ảnh lá cờ sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân trai trẻ giúp thể hiện chủ đề của văn bản một cách rõ nét và chân thực, nhấn mạnh thắng lợi và sức mạnh của đoàn quân.

Câu 6. Đánh giá nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (chú ý cách sử dụng ngôi kể, quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử, cách dùng lời kể và lời nhân vật,...)

Trả lời:

Nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả:

+ Sử dụng ngôi kể thứ ba để kể câu chuyện một cách khách quan và bao quát.

+ Quan sát và miêu tả sự vật, sự việc một cách tinh tế và chân thực.

+ Tái hiện bối cảnh lịch sử rõ ràng cùng ngôn từ súc tích.

+ Giọng văn khí thế, tự hào, giữ gìn truyền thống hào hùng của dân tộc.

Câu 7. So sánh hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu trong văn bản của Nguyễn Huy Tưởng với hình tượng trong Đại Nam quốc sử diễn ca, những điểm tương đồng và khác biệt là gì?

Trả lời:

- Tương đồng: Cả hai tác phẩm đều miêu tả Hoài Văn Hầu là người dũng cảm, yêu nước, có ý chí chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.

- Khác biệt: Dù đều ca ngợi anh hùng, nhưng mỗi tác phẩm thể hiện các khía cạnh khác nhau về tính cách và con người của nhân vật.