Buzz
Nghịch lý - Paradox - là những tình huống mâu thuẫn, khiến bạn bối rối không biết phải lựa chọn điều gì mới đúng. Và quan trọng nhất, đó cũng là cách để rèn luyện tư duy hiệu quả.
Bạn có biết không, tư duy logic là một phương pháp tuyệt vời để rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề. Nó giúp bạn tìm ra giải pháp tối ưu cho mọi tình huống.
Tuy nhiên, trên thế giới này vẫn tồn tại khái niệm 'nghịch lý' - những tình huống mâu thuẫn, đòi hỏi phải suy nghĩ sâu hơn. Và kết quả có thể vượt xa mong đợi.
Dưới đây là một số nghịch lý kinh điển, hãy thử hiểu xem bạn có thể không nhé.
1. Nghịch lý 'Con quạ đen'
Còn được biết đến với tên gọi 'Nghịch lý Hempel', được đặt theo tên nhà triết học Carl Hempel.
Hempel cho rằng khi các sự kiện trùng hợp xảy ra nhiều lần, độ tin cậy của lý thuyết sẽ tăng lên. Ví dụ, ông đưa ra một mệnh đề: 'Tất cả các con quạ trên thế giới đều có màu đen.'
Mặc dù có một số con quạ màu trắng, nhưng chúng rất hiếm. Bạn có thể kiểm tra hàng triệu con quạ vẫn thấy chúng đều có màu đen, từ đó tin rằng nhận định trên là đúng. Khi nhìn vào một quả táo, vì nó không đen nên không phải là quạ, từ đó củng cố ý kiến 'quạ màu đen'.
2. Nghịch lý Epimenides
Tại đảo Crete thời Hy Lạp cổ đại, có một người đàn ông tên Epimenides từ vùng Knossos. Ông nói: 'Mọi người ở đảo Crete đều nói dối.'
Một phát ngôn đơn giản nhưng lại gây ra nghịch lý. Nếu nhận định đó đúng, thì Epimenides cũng không thể nói thật vì ông cũng là một người dân Crete. Nếu mọi người ở Crete đều nói thật, thì Epimenides đã nói dối, nhưng vì ông cũng là người Crete nên không thể nói dối. Vậy ông nói dối hay nói thật? Nghịch lý ở đây.
3. Nghịch lý Abilene: Khi chúng ta bị buộc phải làm những điều mà chúng ta không muốn
Đây là một nghịch lý xã hội, do giáo sư Jerry B. Harvey nêu ra, với ví dụ là một gia đình gồm 2 vợ chồng và bố mẹ vợ chuẩn bị đi dã ngoại.
Ông bố vợ đề xuất một chuyến đi tới Abilene - một thị trấn cách nhà khoảng 80 cây số. Người vợ không thích ý tưởng này vì cho rằng thời tiết quá nóng, nhưng không phản đối mà chỉ ẩn ý. Trong khi đó, người chồng mặc định rằng mẹ vợ muốn đi. Và họ quyết định lên đường.
Chuyến đi thực sự là một thảm họa như dự đoán. Đường xa, thời tiết nóng, đồ ăn kém chất lượng, nên họ quay về sau vài giờ.
Khi quay lại, người vợ châm biếm rằng ý tưởng đến Abilene có vẻ không hợp lý. Người chồng chỉ đồng ý vì nghĩ mẹ vợ muốn đi, trong khi bà chưa nói gì. Ông bố chỉ đưa ra gợi ý vì nhìn mọi người trông buồn chán.
Vậy chẳng ai trong gia đình này thực sự muốn đi, nhưng tại sao lại lên đường? Đó là một nghịch lý theo lời giải thích của Harvey, khiến chúng ta làm những điều ngược lại mong muốn của bản thân.
4. Nghịch lý ông nội (Grandfather paradox)
Các fan của 'du hành thời gian' đã quen thuộc với nghịch lý này. Nó được René Barjavel đưa ra vào năm 1944. Một người đàn ông trở về quá khứ và làm chết ông nội của mình.
Nếu ông nội không chết, bố của người đàn ông sẽ không sinh ra và người đàn ông sẽ không tồn tại. Nhưng nếu không tồn tại, ai sẽ quay về quá khứ để gây ra sự kiện này? Nghĩa là ông nội sẽ không chết, tạo nên một vòng lặp không hồi kết.
Đó là một trong những nghịch lý về du hành thời gian mà khoa học không thể giải thích. Vì vậy, lý thuyết về các vũ trụ song song được cho là hợp lý hơn, mặc dù vẫn chỉ là lý thuyết.
5. Nghịch lý sinh đôi
Đây là một trong những nghịch lý mà Einstein sử dụng để giải thích Thuyết tương đối của mình. Thời gian không phải là một đại lượng bất biến, mà phụ thuộc vào góc nhìn và tốc độ di chuyển của người quan sát.
Nghịch lý này dựa trên câu chuyện về một cặp sinh đôi. Một người đi du hành vũ trụ với tốc độ cực nhanh, trong khi người còn lại ở Trái đất.
Kết quả là người ở Trái đất sẽ lão hóa nhanh hơn do hiện tượng giãn nở thời gian. Người anh em trên vũ trụ khi trở về sẽ trẻ hơn nhiều vì tốc độ di chuyển nhanh khiến thời gian trôi chậm hơn. Điều này cho thấy thời gian chỉ là đại lượng tương đối.
6. Con thuyền của Theseus
Trong thần thoại Hy Lạp, có câu chuyện về Theseus trở về Athens trên một chiếc thuyền có 30 mái chèo cùng một số thanh niên trẻ. Con thuyền này đã được sửa chữa nhiều lần qua các thế hệ, giữ cho nó vẫn hoạt động tốt.
Tuy vậy, điều này đã đặt ra câu hỏi của các nhà triết học: nếu tất cả các phần của con tàu đều được thay thế, liệu nó có còn là con tàu gốc không? Và nếu tất cả các phần của con tàu gốc bị hỏng được sửa chữa, thì con tàu đó thực sự là tàu của Theseus hay chỉ là một con tàu được ghép lại từ các mảnh vỡ gốc?
Tham khảo: BS, VT.co
