6 phiên bản tuyệt vời của bài soạn 'Ông lão đánh cá và con cá vàng' (Ngữ văn 6 - SGK Cánh diều)

Chuẩn bị 

Câu hỏi trang 10 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2:  Khi đọc truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, em cần chú ý:

+ Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.

+ Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính ( qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,...)

+ Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện

+ Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó

- Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết

Trả lời:

- Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:

+ Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đầu không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.

+ Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.

+ Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.

+ Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.

+ Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.

+ Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.

+ Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.

+ Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lợn sứt mẻ.

- Các nhân vật trong truyện là: ông lão, mụ vợ và cá vàng

 Đặc điểm tính cách của từng nhân vật như sau:

+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

+ Cá vàng: tốt bụng, nhưng không nhu nhược chừng trị những kẻ tham lam, quá quắt thích đáng.

- Các chi tiết kì ảo trong truyện là: 

+ Cá vàng khi bị mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn

+ Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên

+ Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.

=> Tác dụng của những chi tiết kì ảo khiến câu chuyện li kì hấp dẫn, làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm.

- Thông điệp ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm qua câu chuyện là: Những kẻ tham lam, độc ác, bội bạc sẽ phải hứng chịu những hậu quả khôn lường. Những người tốt bụng sẽ gặp được may mắn. Đó cũng chính là ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng.

- Bài học rút ra sau câu chuyện là chúng ta không nên tham lam và bội bạc. Cũng không nên quá nhu nhược dễ dãi để kẻ xấu lợi dụng mình.

Câu hỏi trang 10 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

Tìm hiểu về đại thi hào Aleksandr Sergeyevich Pushkin

Tiểu sử - cuộc đời

- A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Puskin (1799 - 1837)

- Xuất thân trong một gia đình quý tộc mê thơ và biết làm thơ từ thuở học sinh.

- Xã hội: sinh ra và lớn lên trong thời đại cả nước Nga đang bị đè nặng bởi ách thống trị của chế độ nông nô chuyên chế

- Là nhà thơ mở đầu, đặt nền móng cho văn học hiện thực Nga thế kỉ XIX.

Sự nghiệp văn học

Phong cách nghệ thuật

- Đóng góp của Puskin cho nền văn học: Puskin có đóng góp trên nhiều mặt, nhiều thể loại, nhưng cống hiến vĩ đại nhất của ông vẫn là Thơ trữ tình với hơn 800 bài thơ và 13 bản trường ca bất hủ. Vì thế mà Puskin được xem là “Mặt trời của thi ca Nga” (Léc-môn-tốp).

- Về nội dung: thơ của Puskin thể hiện tâm hồn khao khát tự do và tình yêu của nhân dân Nga => Chính vì thế mà Bielinxki đã nhận định Puskin là “bộ bách khoa toàn thư của hiện thực đời sống Nga nửa đầu thế kỉ XIX”.

- Về nghệ thuật: Puskin có đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại.

Đọc hiểu 

Trong khi đọc

Câu hỏi trang 11 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Các chi tiết nào cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?

Trả lời:

- Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:

+ Sống trong một túp lều nát, cạnh bờ biển.

+ Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi

à Cuộc sống nghèo khổ, khó khăn.

- Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

+ Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển

+ “Trời phù họ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả”

=> Tính cách: tốt bụng, giúp đỡ không cần được trả ơn

Câu hỏi trang 12 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?

Trả lời:

- Lần thứ nhất:

+ Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn

+ Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả

Câu hỏi trang 12 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này

Trả lời:

- Lần thứ hai:

+ Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác ở lần đầu là ước nguyện lớn dần, mụ đòi một tòa nhà đẹp

- Cảnh biển lần thứ hai: biển đã gợn sóng

Câu hỏi trang 13 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

Trả lời:

- Câu nói cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão: 

+ “Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia”.

- Cảnh biển lần thứ ba lúc này: biển nổi sóng dữ dội

Câu hỏi trang 13 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?

Trả lời:

- Lần này người vợ đòi hỏi muốn làm nữ hoàng

- Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng rất vô tình bạc nghĩa:

+ Xưng mày- bà

+ Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa

+ Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi

+ Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi

Câu hỏi trang 14 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?

Trả lời:

- Mụ vợ ông lão muốn cá vàng cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý mụ.

- Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm

Câu hỏi trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

Trả lời:

- Bức tranh là khung cảnh sau lần thứ 5 ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho mụ vợ thành Long Vương, điều ước khi ấy quá phi lí khiến cá vàng tức giận mà biến mọi thứ trở về ban đầu. Bức tranh là cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước khung cảnh nhà cửa như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà bực tức.

Sau khi đọc

Câu 1 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Hãy liệt kê ra vở những chỉ tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2,3,4,5,6 theo gợi ý sau:

Trả lời:

Phần

Vợ ông lão đánh cá

Ông lão đánh cá

Biển

2

Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn.

Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin

 Gợn sóng êm ả

3

Mụ đòi một tòa nhà đẹp.

Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin

 Biển đã gợn sóng

4

Mụ không muốn làm nông dân mà muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân.

Không phản ứng lại, nghe lời mụ vợ cứ thế ra biển xin

 Biển nổi sóng dữ dội

5

Mụ muốn trở thành nữ hoàng.

Khúm núm với nợ, cãi lại vợ khi biết ước muốn của bà nhưng rồi vẫn lủi thủi ra biển

 Biển nổi sóng mù mịt

6

Mụ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý mụ.

Cung kính với vợ, không dám trái lời mụ

Biển nổi sóng ầm ầm

Câu 2 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?

Trả lời:

- Tính cách của ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

- Tính cách của mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

Câu 3 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

- Cảnh biển thay đổi:

+ Lần 1: gợn sóng êm ả

+ Lần 2: biển đã gợn sóng

+ Lần 3: biển nổi sóng dữ dội

+ Lần 4: biển nổi sóng mù mịt

+ Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm

- Cảnh biển mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng lại trở nên dữ dội, mù mịt hơn. Điều đó thể hiện sự bực mình, tức giận trước lòng tham vô đáy và tính cách bội bạc quá quắt của người vợ.

Câu 4 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?

Trả lời:

- Sau câu chuyện nay em rút ra bài học là:

+ Trong cuộc sống đừng bao giờ tham lam, bội bạc. Hãy biết thế nào là đủ, vì cuộc sống này có luật nhân quả những người xấu xa, bội bạc sẽ phải nhận lấy hậu quả.

+ Chúng ta cũng không nên quá nhu nhược, làm theo những sai khiến vô lí của người khác.

Câu hỏi trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật;...).

Trả lời:

Giống nhau ở:

• Trong truyện đều có các yếu tố kì ảo, hoang đường:
• Có các kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ có bài học thích đáng
• Kết chuyện là kết thúc có hậu người hiền sẽ được hạnh phúc và người xấu xa sẽ phải chuốc lấy hậu quả.

Khác nhau ở:

• Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân lao động truyền miệng từ đời này qua đời khác
• Còn tác phẩm trên là do nhà văn người Nga viết

Tóm tắt tác phẩm Ông lão đánh cá và con cá vàng

Có một ông lão nghèo khổ làm nghề đánh cá. Một ngày nọ, ông ra biển đánh cá và sau ba lần kéo lưới, ông đã bắt được một con cá vàng. Cá vàng kêu van, hứa sẽ trả ơn, và ông lão thả cá về biển. Về nhà, vợ ông nổi giận và bắt ông phải ra biển đòi cá vàng đáp ứng năm yêu cầu của mụ: một cái máng lợn mới, một căn nhà rộng, trở thành nhất phẩm phu nhân, làm nữ hoàng và cuối cùng là làm Long Vương. Cá vàng giận dữ, thu hồi mọi thứ và hai vợ chồng ông lão trở lại cuộc sống nghèo khó trong túp lều rách nát và cái máng lợn cũ nát như trước.

Bố cục văn bản Ông lão đánh cá và con cá vàng

Văn bản có thể được chia thành ba phần:

- Đoạn 1 (Từ đầu đến ...ta cũng chẳng cần gì): Giới thiệu nhân vật và tình huống truyện.

- Đoạn 2 (Tiếp theo đến ...ý muốn của tao): Quá trình đền ơn và lòng tham của mụ vợ.

- Đoạn 3 (Còn lại): Cá vàng trừng phạt mụ vợ.

Nội dung chính

'Ông lão đánh cá và con cá vàng' là truyện cổ tích dân gian được A. Pu-skin kể lại, ca ngợi lòng biết ơn và đưa ra bài học cho kẻ tham lam, bội bạc.

Hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông cư xử với cá vàng

- Ông lão sống với vợ trong túp lều bên bờ biển và làm nghề đánh cá.

- Ông thả cá vàng về biển mà không đòi hỏi gì dù hoàn cảnh của mình rất khó khăn.

Yêu cầu lần đầu của vợ

- Vợ ông đòi một cái máng lợn mới.

- Biển lúc này còn êm ả, chỉ gợn nhẹ sóng.

Yêu cầu lần thứ hai của bà vợ

- Lần thứ hai, bà ta quát to hơn, đòi hỏi một căn nhà rộng.

- Thái độ: Mụ ta quát mắng ông lão là đồ ngu.

- Biển đã bắt đầu nổi sóng.

Yêu cầu lần thứ ba của bà vợ

- 'Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Một cái nhà thôi sao? Trời! Đi tìm con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm nhất phẩm phu nhân.'

- Biển thay đổi, trở nên dữ dội hơn.

Yêu cầu lần thứ tư của bà vợ

- Không muốn làm nhất phẩm phu nhân nữa, bà muốn làm nữ hoàng.

- Cách cư xử của mụ ta: đòi hỏi ngày càng quá đáng, tát ông lão và nói những lời nặng nề nhất.

Yêu cầu lần thứ năm của bà vợ

- Mụ muốn trở thành Long Vương để cá vàng phải hầu hạ mụ suốt đời.

- Biển lúc này đã nổi cơn dông tố kinh khủng, sóng ầm ầm dâng cao.

Ý nghĩa bức tranh minh họa

Bức tranh thể hiện rõ ràng tất cả những gì mà cá vàng đã ban cho mụ vợ đều biến mất. Ngay cả cái máng lợn cũng không còn. Ông lão thì hoảng sợ, còn mụ vợ thì bực dọc và buồn bã.

1. Chuẩn bị bài soạn 'Ông lão đánh cá và con cá vàng' trang 11 Sách Cánh Diều

– Khi đọc truyện, em cần chú ý:

+ Nhận diện các sự kiện chính và diễn biến câu chuyện.

+ Xác định nhân vật và đặc điểm tính cách của nhân vật chính qua lời nói, hành động, suy nghĩ.

+ Chỉ ra các yếu tố kỳ ảo và tác dụng của chúng trong truyện.

+ Suy ngẫm về ý nghĩa và thông điệp tác giả muốn truyền tải.

– Liên hệ với bản thân để rút ra bài học cần thiết.

– Đọc trước truyện, tìm hiểu về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin (Aleksandr Sergeyevich Pushkin).

=> Lời giải

Các sự kiện chính:

+ Ông lão nghèo ra biển đánh cá, lần thứ ba kéo được con cá vàng biết nói, hứa trả ơn khi được thả.

+ Ông lão về kể cho vợ nghe, bà vợ tham lam đòi hỏi nhiều điều từ cá vàng.

+ Từ cái máng lợn, đến ngôi nhà rộng, rồi làm phu nhân, nữ hoàng, và cuối cùng là Long Vương.

+ Khi đòi làm Long Vương, cá vàng tức giận, mọi thứ trở về ban đầu, bà vợ ngồi bên cái máng lợn sứt mẻ.

Đặc điểm tính cách:

+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược.

+ Bà vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình.

Chi tiết kỳ ảo:

+ Cá vàng biết nói và thực hiện điều ước.

=> Những chi tiết này làm câu chuyện thêm hấp dẫn, mang lại bài học sâu sắc.

Thông điệp: Ca ngợi lòng biết ơn và phê phán sự tham lam, bội bạc, khát vọng về một xã hội công bằng.

Về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin là nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết gia Nga, người sáng lập nền văn học Nga hiện đại.

2. Hướng dẫn Soạn văn 6 bài 'Ông lão đánh cá và con cá vàng' ngắn nhất

* Câu hỏi giữa bài:

* Chi tiết nào phản ánh hoàn cảnh sống và cách ông lão cư xử với cá vàng?

– Hoàn cảnh sống: Hai vợ chồng già sống trong túp lều nát trên bờ biển, ngày ngày ông lão đi đánh cá.

– Cách cư xử: Ông lão thả cá vàng về biển, không đòi hỏi gì.

=> Tính cách: tốt bụng, không cần trả ơn.

* Yêu cầu của bà vợ lần thứ nhất và cảnh biển lúc đó?

– Bà vợ đòi một cái máng lợn mới.

– Biển gợn sóng êm ả.

* Yêu cầu và thái độ của bà vợ lần thứ hai?

– Bà đòi một ngôi nhà đẹp, biển đã gợn sóng.

* Đòi hỏi mới của bà vợ và cảnh biển lần thứ ba?

– Bà muốn làm phu nhân, biển nổi sóng dữ dội.

* Phần 5, yêu cầu của bà vợ và cách cư xử với ông lão?

– Bà đòi làm nữ hoàng, cư xử tàn nhẫn với chồng, bắt quét dọn chuồng ngựa, thậm chí tát ông lão.

* Phần 6, bà vợ muốn gì và cảnh biển?

– Bà muốn làm Long Vương, biển nổi sóng ầm ầm.

* Nội dung bức tranh cuối truyện?

– Ông lão trở về thấy cảnh nhà cửa như xưa, bà vợ hậm hực ngồi bên máng lợn sứt mẻ.

* Câu hỏi cuối bài:

1. Liệt kê chi tiết về yêu cầu, thái độ của bà vợ, phản ứng của ông lão và trạng thái biển.
2. Nhận xét tính cách của bà vợ và ông lão.

+ Ông lão: thật thà, nhu nhược.

+ Bà vợ: tham lam, vô độ.

Cảnh biển thay đổi qua mỗi lần ông lão gọi cá vàng?

– Biển thay đổi từ êm ả đến dữ dội, thể hiện sự tức giận của thiên nhiên trước lòng tham vô đáy của con người.

Bài học rút ra từ câu chuyện?

– Ca ngợi lòng biết ơn và phê phán sự tham lam, bội bạc.

So sánh truyện 'Ông lão đánh cá và con cá vàng' với truyện cổ tích dân gian?

– Giống nhau: Có yếu tố kỳ ảo, nhân vật mô típ.

– Khác nhau: Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân, truyện trên do nhà văn người Nga viết.

1. Chuẩn bị

- Khi đọc câu chuyện 'Ông lão đánh cá và con cá vàng', em cần lưu ý:

+ Nhận diện các sự kiện chính và diễn biến của câu chuyện.

+ Xác định các nhân vật trong truyện và hiểu rõ đặc điểm của nhân vật chính (qua hình dáng, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,...).

+ Chỉ ra các yếu tố kỳ ảo và tác dụng của chúng trong câu chuyện.

+ Suy ngẫm về ý nghĩa của câu chuyện và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

- Kết nối với hiểu biết và trải nghiệm của bản thân để áp dụng vào việc đọc và rút ra bài học, kinh nghiệm cần thiết.

- Đọc trước câu chuyện 'Ông lão đánh cá và con cá vàng' và tìm hiểu thêm về tác giả: Aleksandr Sergeyevich Pushkin.

Bài làm:

Các sự kiện chính và diễn biến của câu chuyện:

• Ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần đầu không bắt được gì, đến lần thứ ba thì kéo được một con cá vàng. Con cá vàng cầu xin được thả về biển và hứa sẽ đền ơn.
• Về nhà, ông lão kể lại chuyện cho vợ, nhưng bà vợ lại mắng và yêu cầu cá vàng phải thực hiện yêu cầu của bà.
• Lần đầu, bà yêu cầu một cái máng lợn mới.
• Lần hai, bà đòi một ngôi nhà rộng rãi.
• Lần ba, bà muốn trở thành bà nhất phẩm phu nhân.
• Lần bốn, bà yêu cầu trở thành nữ hoàng.
• Lần năm, bà muốn trở thành Long Vương ngự trị trên mặt biển.
• Ở lần yêu cầu cuối cùng, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, ông thấy túp lều cũ nát và bà vợ ngồi trên máng lợn hỏng.

Đặc điểm tính cách của:

+ Ông lão: thật thà, nhân hậu, không tham lam nhưng yếu đuối.

+ Bà vợ: tham lam vô độ, vô lý, bạc nghĩa.

Các chi tiết kỳ ảo:

• Cá vàng khi mắc lưới đã cầu xin được thả và hứa đền ơn.
• Mỗi lần ông lão gọi, cá vàng sẽ xuất hiện ngay lập tức.
• Cá vàng có phép thuật thực hiện các điều ước và cũng có thể thu hồi chúng.

Tác dụng của các chi tiết kỳ ảo là làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn hơn, làm nổi bật giá trị nội dung và ý nghĩa của tác phẩm.

Thông điệp ý nghĩa: Ca ngợi lòng biết ơn đối với những người tốt bụng và chỉ ra bài học cho những kẻ tham lam và bạc nghĩa, thể hiện ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng: những kẻ xấu xa, tham lam và bạc nghĩa cuối cùng sẽ bị trừng phạt.

Tìm hiểu về tác giả: Aleksandr Sergeyevich Pushkin

• Là một nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết gia người Nga thời kỳ Lãng mạn. Ông được coi là nhà thơ Nga vĩ đại nhất và là người sáng lập nền văn học Nga hiện đại.
• Các nhà phê bình coi nhiều tác phẩm của ông là kiệt tác, ví dụ như bài thơ 'Người kỵ sĩ bằng đồng' và bộ phim truyền hình 'Người khách bằng đá', câu chuyện về sự sa ngã của Don Juan.
• Pushkin khai sinh sự phát triển dài hạn và hiệu quả của văn học hiện thực Nga, đạt được lý tưởng hiện thực qua việc trình bày ngắn gọn hiện thực.
• Pushkin yêu thích tiểu thuyết thơ của mình hơn 'Eugene Onegin', tác phẩm mà ông đã viết suốt đời, và bắt đầu truyền thống tiểu thuyết vĩ đại của Nga với nhiều nhân vật trung tâm khác nhau về giọng điệu và trọng tâm.

2. Đọc hiểu

* Câu hỏi giữa bài:

• Các chi tiết nào cho thấy hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão đối xử với cá vàng?
• Lần đầu tiên, bà vợ yêu cầu ông lão điều gì? Cảnh biển lúc đó thế nào?
• Yêu cầu và thái độ của bà vợ trong lần thứ hai có gì khác so với lần đầu? Chú ý mô tả cảnh biển trong phần này.
• Câu nào cho biết yêu cầu mới và thái độ của bà vợ? Cảnh biển có thay đổi gì không?
• Ở phần 5, bà vợ yêu cầu điều gì? Cách cư xử của bà đối với ông lão như thế nào?
• Ở phần 6, bà vợ yêu cầu cá vàng làm gì? Tác giả đã mô tả cảnh biển trong phần này như thế nào?
• Quan sát bức tranh để hiểu nội dung và nét mặt của ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

Bài làm:

- Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:

• Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão sống trong một túp lều cũ nát trên bờ biển.
• Ngày ngày, chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi.

- Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

• Ngạc nhiên nhưng rồi vẫn thả cá xuống biển.
• 'Trời đã giúp ta, ngươi hãy trở về biển và vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta không cần gì cả.'

=> Tính cách: tốt bụng, giúp đỡ mà không mong đền đáp.

- Lần thứ nhất:

• Bà vợ yêu cầu ông lão quay lại biển để xin con cá vàng một cái máng lợn mới.
• Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả.

- Lần thứ hai:

• Bà vợ yêu cầu một ngôi nhà đẹp hơn. Lần này, biển đã gợn sóng.

- Câu nào cho biết yêu cầu mới và thái độ của bà vợ:

• 'Đồ ngu! Đòi chỉ một cái nhà thôi sao? Trời ơi! Đi tìm ngay cá vàng và bảo nó rằng tao không muốn làm nông dân quèn nữa, tao muốn làm bà nhất phẩm phu nhân.'

- Cảnh biển lần thứ ba: biển nổi sóng dữ dội.

- Ở phần 5, bà vợ yêu cầu trở thành nữ hoàng.

Cách cư xử lúc này của bà rất vô tình bạc nghĩa:

• Xưng 'mày' và 'bà' với ông lão.
• Bắt ông đi quét dọn chuồng ngựa.
• Tát vào mặt ông khi ông không muốn đi.
• Nếu ông không ra biển, bà sẽ bắt người lôi ông đi.

- Phần 6, bà vợ muốn cá vàng biến bà thành Long Vương để ngự trị trên mặt biển, khiến cá vàng phải phục tùng và làm theo ý bà.

Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm.

- Bức tranh là khung cảnh sau năm lần ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho bà vợ thành Long Vương, điều ước quá phi lý khiến cá tức giận và mọi thứ trở về như cũ. Bức tranh miêu tả cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước cảnh nhà cửa như xưa và bà vợ ngồi trước nhà đầy vẻ hậm hực.

* Câu hỏi cuối bài:

1. Hãy liệt kê các chi tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ và hành động của bà vợ ông lão đánh cá, phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2, 3, 4, 5, 6 theo gợi ý sau:

Phần - Bà vợ ông lão đánh cá - Ông lão đánh cá - Biển

1-2-3-4-5-6

1. Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của bà vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?
2. Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?
3. Bài học em rút ra từ câu chuyện này là gì?
4. Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật giữa truyện 'Ông lão đánh cá và con cá vàng' (Pushkin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả, yếu tố kỳ ảo, kiểu nhân vật,...).

Bài làm:

1. Phần - Bà vợ ông lão đánh cá - Ông lão đánh cá - Biển

• Bà vợ yêu cầu ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng lợn mới. Ông lão không phản kháng, đi xin, biển gợn sóng êm ả.
• Bà vợ yêu cầu một ngôi nhà đẹp. Ông lão không phản kháng, đi xin, biển đã gợn sóng.
• Bà vợ không muốn làm nông dân mà muốn trở thành bà nhất phẩm phu nhân. Ông lão không phản kháng, đi xin, biển nổi sóng dữ dội.
• Bà vợ muốn trở thành nữ hoàng. Ông lão cãi lại bà nhưng rồi vẫn đi xin, biển nổi sóng mù mịt.
• Bà vợ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để cá vàng hầu hạ bà. Ông lão cung kính, không dám trái lệnh, biển nổi sóng ầm ầm.

2. Tính cách của:

+ Ông lão: thật thà, nhân hậu, không tham lam nhưng yếu đuối.

+ Bà vợ: tham lam vô độ, vô lý, bạc nghĩa.

3. Cảnh biển thay đổi:

• Lần 1: gợn sóng êm ả.
• Lần 2: biển gợn sóng.
• Lần 3: biển nổi sóng dữ dội.
• Lần 4: biển nổi sóng mù mịt.
• Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm.

- Ý nghĩa sự thay đổi: Biển cũng thể hiện sự tức giận trước lòng tham và sự bạc nghĩa của bà vợ. Biển không chỉ là phần thiên nhiên mà còn là nhân tố tham gia vào câu chuyện. Thái độ của biển phản ánh thái độ của nhân dân khi chứng kiến sự thay đổi của bà vợ. Ban đầu, khi các yêu cầu còn chính đáng thì biển yên ả, nhưng càng về sau, biển càng trở nên giận dữ.

4. Bài học: Ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và chỉ ra bài học cho những kẻ tham lam và bạc nghĩa, thể hiện ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng: những kẻ xấu xa, tham lam và bạc nghĩa cuối cùng sẽ bị trừng phạt.

5. Giống nhau:

• Có các yếu tố kỳ ảo, hoang đường.
• Kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ bị trừng phạt.

Khác nhau:

• Văn học dân gian là sản phẩm của nhân dân lao động, truyền miệng qua các thế hệ.
• Còn tác phẩm của Pushkin là một sáng tác của nhà văn Nga nổi tiếng.

Phần I: CHUẨN BỊ

Trả lời câu 1 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Xác định các sự kiện chính và diễn biến câu chuyện đã được kể.

Phương pháp giải:

Đọc qua văn bản và ghi lại các sự kiện quan trọng.

Lời giải chi tiết:

Các sự kiện chính và diễn biến câu chuyện bao gồm:

- Ông lão nghèo ra biển đánh cá, không bắt được gì trong hai lần đầu, đến lần thứ ba thì kéo lên một con cá vàng. Con cá vàng van xin ông thả nó về biển và hứa sẽ đáp lại ân huệ.

- Khi về nhà, ông lão kể cho vợ nghe, bà vợ mắng ông và yêu cầu cá vàng thực hiện các yêu cầu của bà.

+ Yêu cầu lần đầu: Một cái máng lợn mới.

+ Yêu cầu lần hai: Một ngôi nhà lớn.

+ Yêu cầu lần ba: Trở thành bà nhất phẩm phu nhân.

+ Yêu cầu lần bốn: Trở thành nữ hoàng.

+ Yêu cầu lần năm: Trở thành Long Vương cai trị trên biển.

+ Khi yêu cầu lần năm, cá vàng tức giận nhưng không nói gì.

- Khi ông lão trở về, ông thấy túp lều cũ và bà vợ ngồi trên máng lợn hỏng.

Trả lời câu 2 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Liệt kê các nhân vật trong truyện và phân tích tính cách của nhân vật chính (qua ngoại hình, hành động, lời nói, suy nghĩ,...)

Phương pháp giải:

Dựa trên hành động và cách cư xử của nhân vật để phân tích tính cách.

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm tính cách của các nhân vật:

+ Ông lão: Thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược, điều này thể hiện qua việc ông thực hiện mọi yêu cầu của bà vợ.

+ Bà vợ: Tham lam vô độ, quắt quá, bạc bẽo, thể hiện qua những yêu cầu ngày càng vô lý và thái độ 'ăn cháo đá bát' với người đã giúp đỡ mình.

Trả lời câu 3 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Chỉ ra các chi tiết kỳ ảo và tác dụng của chúng trong truyện.

Phương pháp giải:

Liệt kê các chi tiết kỳ ảo và phân tích tác dụng của chúng.

Lời giải chi tiết:

- Các chi tiết kỳ ảo:

+ Con cá vàng khi bị mắc lưới cầu xin tha và hứa sẽ đền ơn.

+ Mỗi khi ông lão ra biển, con cá vàng xuất hiện ngay lập tức.

+ Cá vàng có phép thuật thực hiện và thu hồi mọi điều ước.

=> Những chi tiết kỳ ảo làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn và nhấn mạnh giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm.

Trả lời câu 4 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Những yêu cầu của bà vợ khi ông lão trở về nhà lần cuối có ý nghĩa gì đối với câu chuyện?

Phương pháp giải:

Phân tích ảnh hưởng của yêu cầu cuối cùng của bà vợ đến kết thúc câu chuyện.

Lời giải chi tiết:

Việc bà vợ yêu cầu trở thành Long Vương và thống trị biển thể hiện sự tham lam vô đáy của bà. Điều này dẫn đến sự tức giận của cá vàng và kết quả là ông lão trở về với cuộc sống ban đầu, phản ánh thông điệp của câu chuyện về sự tham lam và cái kết dành cho những kẻ bội bạc.

Phần III: TỔNG KẾT

Câu hỏi ôn tập

Trả lời câu 1 (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phân tích ý nghĩa và tác dụng của các chi tiết kỳ ảo trong truyện.

Phương pháp giải:

Xem xét các chi tiết kỳ ảo và phân tích tác dụng của chúng đối với câu chuyện.

Lời giải chi tiết:

- Các chi tiết kỳ ảo như cá vàng có khả năng biến hóa mọi thứ và xuất hiện ngay lập tức khi cần, khiến câu chuyện trở nên hấp dẫn và huyền bí hơn.

- Chúng cũng làm nổi bật tính chất thần thoại của câu chuyện, đồng thời làm rõ các giá trị và thông điệp như lòng biết ơn, sự tham lam và hình phạt cho những hành vi vô độ.

1. Chuẩn bị

- Những sự kiện chính và diễn biến trong câu chuyện:

• Ông lão nghèo ra biển đánh cá, sau hai lần không bắt được gì, ở lần thứ ba, ông kéo lên được một con cá vàng. Cá vàng cầu xin được thả về biển và hứa sẽ đền ơn.
• Khi về đến nhà, ông lão kể lại cho vợ nghe, bà vợ quát mắng ông và yêu cầu cá vàng phải thực hiện những điều bà muốn.
• Đầu tiên, bà vợ yêu cầu một cái máng lợn mới.
• Lần thứ hai, bà đòi một ngôi nhà rộng rãi.
• Lần thứ ba, bà yêu cầu được làm bà nhất phẩm phu nhân.
• Lần thứ tư, bà muốn trở thành nữ hoàng.
• Lần thứ năm, bà yêu cầu được làm Long Vương, ngự trị trên mặt biển.
• Với yêu cầu lần thứ năm, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, ông thấy túp lều cũ nát và bà vợ ngồi trên máng lợn hỏng.

- Đặc điểm tính cách:

• Ông lão: hiền lành, tốt bụng nhưng yếu đuối.
• Bà vợ: tham lam, độc ác và vô ơn.

- Các yếu tố tưởng tượng kỳ ảo:

• Cá vàng cầu xin khi bị mắc lưới và hứa sẽ đền ơn.
• Mỗi lần ông lão gọi cá vàng, con cá sẽ xuất hiện.
• Cá vàng có khả năng thực hiện các điều ước và cũng có thể thu hồi chúng.

=> Điều này làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn và sinh động.

- Thông điệp: Ca ngợi lòng biết ơn với những người nhân hậu và bài học cho kẻ tham lam, bội bạc, đồng thời thể hiện ước mơ về một xã hội công bằng.

- Tìm hiểu về tác giả:

• A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (1799 - 1837) được gọi là “Mặt trời của thi ca Nga”, là một nhà thơ vĩ đại “có ảnh hưởng lớn không chỉ trong lịch sử văn học mà còn trong sự thức tỉnh của dân tộc Nga” (Nhận xét của N.A. Đô-brô-liu-bốp).
• Các tác phẩm của Pu-skin thể hiện tâm hồn nhân dân Nga, khao khát tự do và tình yêu.
• Dù ở thể loại nào, văn chương của ông cũng mang một giọng nói Nga trong sáng và phản ánh cuộc sống chân thực, giản dị.
• Tác phẩm của Pu-skin rất đa dạng: hơn 800 bài thơ tình, tiểu thuyết bằng thơ (Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin, 1823 - 1831), trường ca (Ru-xlan và Li-út-mi-la, 1820), truyện ngắn (Cô tiểu thư nông dân, 1830)...

2. Đọc hiểu

Câu 1. Những chi tiết nào cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông cư xử với cá vàng?

- Hoàn cảnh sống:

• Chồng làm nghề đánh cá, vợ làm nghề kéo sợi.
• Sống trong một túp lều tồi tàn bên biển.

=> Cuộc sống khó khăn và không ổn định.

- Cách ông lão cư xử với cá vàng:

• Ông lão ngạc nhiên nhưng vẫn thả cá về biển.
• Ông nói: “Trời phù hộ cho ngươi! Ngươi có thể trở về biển và tự do. Ta không yêu cầu gì cả.”

=> Ông lão là người nhân hậu và hiền lành.

Câu 2. Lần đầu tiên, bà vợ yêu cầu ông lão điều gì? Lúc đó, cảnh biển ra sao?

• Bà vợ yêu cầu ông lão phải quay lại biển xin con cá vàng một cái máng lợn mới.
• Cảnh biển: sóng êm ả.

Câu 3. Đòi hỏi và thái độ của bà vợ lần thứ hai có gì khác so với lần đầu? Hãy chú ý đến cảnh biển trong phần này

• Đòi hỏi: Bà muốn có một ngôi nhà đẹp.
• Thái độ: Cô mắng to hơn.
• Cảnh biển: biển xanh đã nổi sóng.

Câu 4. Câu nào cho biết yêu cầu và thái độ của bà vợ? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

- Câu văn: “Ngốc thế! Chỉ đòi một ngôi nhà thôi sao? Trời ơi! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng ta không muốn làm một mụ nông dân tầm thường, ta muốn làm bà nhất phẩm phu nhân!”

- Cảnh biển: Biển nổi sóng dữ dội.

Câu 5. Lần này, bà vợ yêu cầu gì? Cách bà ta cư xử với ông lão thế nào?

- Yêu cầu: Bà muốn trở thành nữ hoàng.

- Cách cư xử: Bà mắng chửi ông lão và bắt ông phải quét dọn chuồng ngựa.

Câu 6. Lần này, bà vợ muốn cá vàng làm gì? Tác giả mô tả cảnh biển như thế nào?

Quan sát bức tranh để hiểu nội dung và cảm xúc của các nhân vật trong đó.

• Bà vợ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để sai khiến cá vàng làm theo ý bà.
• Cảnh biển: biển nổi sóng ầm ầm.
• Nét mặt của bà vợ trong tranh thể hiện sự tức giận và chán nản, còn ông lão thì ngạc nhiên.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Liệt kê các chi tiết về yêu cầu, thái độ và hành động của bà vợ ông lão; phản ứng của ông lão và trạng thái của biển trong các phần 2, 3, 4, 5, 6:

Phần- Yêu cầu của bà vợ- Ông lão

Biển

2

Bà vợ yêu cầu một cái máng lợn mới.

Ông lão nghe lời và ra biển xin.

Biển sóng êm ả.

3

Bà vợ yêu cầu một ngôi nhà đẹp.

Ông lão nghe lời và ra biển xin.

Biển xanh nổi sóng.

4

Bà vợ yêu cầu được làm bà nhất phẩm phu nhân.

Ông lão nghe lời và ra biển xin.

Biển nổi sóng dữ dội.

5

Bà vợ yêu cầu trở thành nữ hoàng.

Ông lão nghe lời nhưng phàn nàn, vẫn ra biển xin.

Biển nổi sóng mù mịt.

6

Bà vợ yêu cầu làm Long Vương.

Ông lão nghe lời và cung kính, không dám trái ý.

Biển nổi sóng ầm ầm.

Câu 2. Từ bảng thống kê, nhận xét về tính cách của bà vợ và ông lão?

• Bà vợ: tham lam, độc ác, vô ơn.
• Ông lão: hiền lành, tốt bụng nhưng yếu đuối.

Câu 3. Cảnh biển thay đổi theo mỗi lần ông lão gọi cá vàng như thế nào? Sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Cảnh biển trở nên dữ dội hơn mỗi lần ông lão gọi cá vàng, cho thấy biển cũng giận dữ trước lòng tham không đáy và sự bội bạc của bà vợ.

Câu 4. Bài học từ câu chuyện này là gì?

Bài học: Mọi người nên sống nhân ái, biết ơn và tránh xa lòng tham, ích kỷ và sự vô ơn.

Câu 5. So sánh một điểm giống và khác giữa truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng của Pu-skin và truyện cổ tích dân gian:

- Giống nhau:

• Cả hai đều có yếu tố kỳ ảo.
• Cả hai đều có mô-típ nhân vật: người tốt gặp may mắn, kẻ ác bị trừng phạt.

- Khác nhau:

• Truyện dân gian: Các nhân vật chức năng thường không có hành động hay lời nói rõ ràng.
• Truyện của Pu-skin: Nhân vật có tính cách rõ nét, hành động và lời nói cụ thể.