8 Bài phân tích khổ thơ đầu và cuối bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận (Ngữ văn 9) xuất sắc nhất

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá là một tác phẩm tiêu biểu của Huy Cận sáng tác sau năm 1945. Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương và niềm tin vào cuộc sống. Ý nghĩa của bài thơ rõ nét nhất qua hai khổ thơ đầu và cuối.

Mặt trời lặn xuống biển như một hòn lửa, với phép nhân hoá độc đáo: “mặt trời xuống biển”. Hình ảnh so sánh tuyệt vời “như hòn lửa” mô tả mặt trời như một khối lửa đỏ rực đang chìm xuống mặt biển. Ánh sáng dần tắt và hoàng hôn bao trùm. Rồi màn đêm buông xuống. Phép nhân hoá được tiếp tục với các động từ rõ ràng: “cài”, “sập”: Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Vũ trụ bao la kết thúc một ngày, không gian rộng lớn trên biển dần chìm vào bóng đêm. Trong lúc vũ trụ nghỉ ngơi, con người trên biển bắt đầu công việc: Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi. Đoàn thuyền ra khơi trong tiếng hát, với nhiều cánh buồm được căng lên. Những luồng gió không chỉ làm căng buồm mà còn thúc đẩy những câu hát.

Tiếng hát của ngư dân hòa vào gió biển làm căng thêm cánh buồm: Câu hát căng buồm cùng gió khơi. Hình ảnh trong hai câu thơ sau có sự đối lập với hai câu thơ đầu. Vũ trụ nghỉ ngơi, con người làm việc. Thiên nhiên yên tĩnh, con người làm việc hăng say và đầy nhiệt huyết. Con người bắt đầu một ngày làm việc với niềm hứng khởi, hy vọng đánh được nhiều cá. Câu hát vẫn tiếp tục, nhưng giờ đây nó tràn ngập niềm vui sau một đêm lao động căng thẳng và đạt được mục tiêu mong muốn.

Thiên nhiên như chia sẻ niềm vui đó, câu hát làm căng buồm cùng gió khơi, tạo nên một bức tranh sống động. Trên biển rộng lớn, đoàn thuyền lao vùn vụt: Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Từ ngữ sử dụng thật sinh động: thuyền di chuyển đến đâu, mặt trời như chiếu sáng đến đấy, thuyền như đang chạy đua với mặt trời. Trong khi khổ thơ đầu mặt trời xuống biển, thì trong khổ thơ cuối, mặt trời đội biển với sắc thái mới:

Mặt trời đội biển nhô màu mới

Ánh sáng mặt trời phản chiếu trên hàng triệu mắt cá, biến thành hàng triệu mặt trời nhỏ, làm tăng thêm ánh sáng rực rỡ cho bình minh trên biển: Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. Trong không gian huy hoàng đó, đoàn thuyền trở về với niềm vui náo nức… Tất cả thể hiện niềm vui, sự tin tưởng vô hạn vào cuộc sống đang diễn ra từng giây, từng phút trên quê hương.

Sau năm 1945, văn học Việt Nam bước vào giai đoạn mới với ảnh hưởng sâu sắc của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, mang đậm tinh thần bi tráng và oai hùng nhằm truyền cảm hứng và sức mạnh cho công cuộc xây dựng đất nước. Khác với giai đoạn Thơ mới, Huy Cận đã thổi vào tác phẩm của mình sự tươi mới và lạc quan về thiên nhiên và con người hăng say lao động để phát triển đất nước. Đoàn thuyền đánh cá là một trong những tác phẩm tiêu biểu đánh dấu sự chuyển mình của ông, lấy cảm hứng từ người dân miền biển và vẻ đẹp tự do của biển cả. Bài thơ tạo ấn tượng mạnh mẽ với hai khổ thơ đầu và cuối, liên kết chặt chẽ trong việc miêu tả thời điểm trước và sau khi đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

Bài thơ ra đời sau chuyến thực tế dài ngày của tác giả tại vùng mỏ Quảng Ninh, như một bức tranh sinh động về cảnh đoàn thuyền của ngư dân ra khơi trên nền trời rộng lớn. Hình ảnh tráng lệ và cảnh tượng con người lao động vui tươi thể hiện niềm tin và tự hào của nhà thơ đối với công cuộc đổi mới đất nước. Khổ thơ đầu miêu tả cảnh đoàn thuyền ra khơi, trong khi khổ thơ cuối mô tả cảnh đoàn thuyền trở về với thành quả thắng lợi. Những hình ảnh và cảnh tượng lặp lại trong hai khổ thơ gợi lên suy nghĩ về sự tuần hoàn của vũ trụ và sự nỗ lực không ngừng của con người. Thời gian tuần hoàn, từ hoàng hôn đến bình minh, phản ánh sự phát triển không ngừng của con người trong công cuộc xây dựng đất nước.

Bài thơ bắt đầu với cảnh hoàng hôn khi đoàn thuyền chuẩn bị ra khơi:

'Mặt trời lặn xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi'

Nhìn từ bờ, nhà thơ quan sát cảnh hoàng hôn kỳ vĩ, với mặt trời đỏ rực như hòn lửa. Mặt trời, biểu tượng của sự sống, rực rỡ và tráng lệ khi hòa mình vào không gian rộng lớn. 'Mặt trời xuống biển' gợi ra hình ảnh đường chân trời nơi ánh sáng giao thoa với mặt nước đỏ cam kỳ ảo. 'Sóng đã cài then, đêm sập cửa', với những ngư dân quanh năm bám biển, biển như là nhà, nơi để trở về, là nguồn sống. Sóng 'cài then' trở nên hiền hòa dưới màn đêm, và 'đêm sập cửa' khi trời tối đen. Từ ngữ 'cài then' và 'sập cửa' gợi lên hình ảnh của một ngôi nhà khi đêm xuống, chuẩn bị cho một giấc ngủ sau một ngày làm việc vất vả. Thiên nhiên trở nên gần gũi với người lao động, giống như mái ấm che chở họ. Trong khoảnh khắc vạn vật chìm vào giấc ngủ, những ngư dân bắt đầu công việc hàng ngày:

'Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi'

Hình ảnh 'đoàn thuyền đánh cá' tượng trưng cho những ngư dân khỏe mạnh, tràn đầy sức sống. Cùng với con thuyền, họ ra khơi đánh bắt cá, và dù là ban đêm, không khí hừng hực như một đội quân ra trận. 'Câu hát căng buồm cùng gió khơi' thể hiện khí phách của người lao động, với câu hát mạnh mẽ, vũ trụ bao la. Câu hát giúp căng buồm và thúc đẩy con thuyền ra khơi, thể hiện sự tự hào và tự tin của con người khi đứng cạnh thiên nhiên vĩ đại. Tác giả khéo léo lồng ghép sự tự hào, tự tin của con người sánh vai với vũ trụ, cùng gió khơi đưa thuyền ra xa, tìm vùng biển giàu hải sản. Con người làm chủ thiên nhiên, khai thác để phục vụ đời sống kinh tế. Hình ảnh con người chế ngự thiên nhiên phản ánh khát vọng và mục tiêu trong thời kỳ đổi mới xây dựng đất nước. Nghệ thuật của khổ thơ này nằm ở sự hòa quyện giữa không gian và con người. Thời gian từ lúc mặt trời lặn đến khi đêm bao phủ được miêu tả rõ nét. Trong nền thiên nhiên hùng vĩ, con người không hề bé nhỏ mà oai hùng, ngang hàng với vũ trụ. Cảnh ra khơi huy hoàng, con người chinh phục thiên nhiên tạo ấn tượng mạnh mẽ ngay từ đầu tác phẩm.

Cảnh tượng ấn tượng ở khổ đầu được lặp lại ở khổ thứ ba, miêu tả đoàn thuyền trở về sau chuyến đi thành công:

'Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi'

Hình ảnh 'câu hát căng buồm với gió khơi' lặp lại từ khổ thơ đầu, với khúc hát vui vẻ và phấn khởi, tiếp sức cho ngư dân trong công việc. Âm hưởng của bài ca thắng lợi, với câu hát thể hiện kỳ vọng và khát khao về một chuyến đi thành công, khi trở về là lời reo hò mừng vui cho thành quả lao động. Mặt trời xuất hiện một lần nữa, nhưng thay vì 'mặt trời xuống biển' thì là 'mặt trời đội biển', với ánh sáng rực rỡ của một ngày mới. Sau một đêm lao động vất vả trên biển, ngư dân không chỉ có lưới đầy cá mà còn ánh bình minh sáng chói, báo hiệu sự no đủ. 'Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi' biểu tượng của sự dư dả. Cá được mùa, mặt trời ấm áp, báo hiệu cuộc sống no đủ. Đối với người lao động, không gì quý giá hơn khi lưới đầy cá, và họ trở về như những tráng sĩ chiến thắng. Nghệ thuật của bài thơ thể hiện sự tự hào về lao động và sức mạnh của con người hòa với thiên nhiên. Câu thơ 'Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời' nâng tầm con người ngang với vũ trụ, thể hiện sự tự hào và lòng kiên cường trong công cuộc xây dựng đất nước. Dù trong khó khăn, người dân vẫn hướng về tương lai tươi sáng, sẵn sàng đi theo tiếng gọi của Tổ quốc.

Bằng sự mạnh mẽ và âm hưởng anh hùng, bài thơ lặp lại hình ảnh và nội dung từ khổ đầu đến khổ cuối, tạo nên một bức tranh hài hòa giữa không gian và thời gian. Những hình ảnh quen thuộc nhưng với nội dung mới mẻ tạo nên sự kết nối giữa không gian và thời gian, phản ánh nỗ lực không ngừng của con người trong sự nghiệp xây dựng đất nước.

Huy Cận là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam. Bài thơ 'Đoàn thuyền đánh cá' được viết vào năm 1958, trong thời gian tác giả thực tế ở Hòn Gai, Quảng Ninh, và được xuất bản trong tập 'Trời mỗi ngày mỗi sáng'. Bài thơ không chỉ khắc họa những hình ảnh đẹp đẽ, hùng vĩ mà còn thể hiện sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người lao động, đồng thời bộc lộ niềm vui và tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống. Điều này được thể hiện rõ qua những khổ thơ đầu và cuối của tác phẩm.

Bài thơ ra đời trong bối cảnh miền Bắc đang trong giai đoạn đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội. Toàn bộ bài thơ tỏa ra một sức sống khỏe khoắn, hào hùng, lạc quan, phản ánh rõ nét sự chuyển mình trong cảm hứng nghệ thuật của Huy Cận. Nếu trước cách mạng, thiên nhiên vũ trụ trong thơ ông thường gợi cảm giác mênh mông và cô đơn, thì trong bài thơ này, thiên nhiên trở nên sáng sủa, gần gũi và mạnh mẽ, phản ánh tư thế tự tin của con người làm chủ biển cả.

Khổ thơ mở đầu giới thiệu hình ảnh người dân chài ra khơi vào lúc hoàng hôn:

Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa

Nhà văn Nguyễn Tuân đã mô tả mặt trời như 'lòng trứng khổng lồ đặt trên mâm lễ', và Huy Cận cũng sử dụng hình ảnh 'hòn lửa' để diễn tả mặt trời đỏ rực khi lặn xuống biển, làm cho không gian tràn ngập màu đỏ huyền bí. Điều này tạo nên sự khác biệt rõ rệt so với hình ảnh hoàng hôn ảm đạm trước đây trong thơ của ông. Huy Cận đã miêu tả mặt trời 'xuống biển' – một hình ảnh có thể gợi cảm giác mơ hồ, nhưng cũng có thể được hiểu như một cách nhìn từ những người đi biển.

Khi mặt trời lặn, màn đêm buông xuống và sóng biển như là cái then đóng cánh cửa của bầu trời: 'Sóng đã cài then đêm sập cửa'. Trong tưởng tượng của Huy Cận, màn đêm trở thành một cánh cửa khổng lồ và sóng biển là cái then giữ cửa. Nghệ thuật nhân hóa giúp thiên nhiên trở nên gần gũi, như một ngôi nhà lớn, tạo cảm giác thân thuộc cho con người, làm cho họ cảm thấy như đang ở trong chính ngôi nhà của mình. Qua đó, Huy Cận đã khắc họa vẻ đẹp hoành tráng của thiên nhiên lúc hoàng hôn và mối liên hệ giữa thiên nhiên vũ trụ và con người đang chinh phục biển khơi.

Khi thiên nhiên vào trạng thái nghỉ ngơi, con người bắt đầu công việc đánh cá, thể hiện sự tương phản giữa thiên nhiên và con người:

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi

Chuyến ra khơi này không chỉ là một đoàn thuyền đơn lẻ mà là cả một tập thể với khí thế hừng hực. Mặc dù công việc đánh cá khó khăn, đoàn thuyền vẫn đi với tiếng hát vui vẻ, thể hiện sự lạc quan và nhiệt huyết. Đây là hình ảnh bay bổng thể hiện sự tưởng tượng độc đáo của tác giả, với tiếng hát như một biểu hiện của niềm vui và niềm tự hào của những người lao động làm chủ quê hương.

Sau một đêm lao động vất vả, đoàn thuyền trở về vào lúc bình minh:

'Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời'

Câu thơ 'câu hát căng buồm' lặp lại từ khổ đầu, biểu hiện niềm vui của những người đánh cá khi thu hoạch thành quả sau một đêm làm việc. Câu thơ 'đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời' cho thấy đoàn thuyền dường như đang đua với mặt trời, thể hiện sự mạnh mẽ và tràn đầy sức sống của những người lao động. Huy Cận đã nâng con người lên ngang tầm với vũ trụ, cho thấy sự xứng đáng của con người với vai trò làm chủ biển cả.

'Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi'.

Vẻ đẹp của bình minh trên biển được mô tả sinh động qua hình ảnh nhân hóa 'mặt trời đội biển', tạo cảm giác như một câu chuyện thần thoại. Ánh sáng bình minh làm cho mỗi mắt cá lấp lánh như mặt trời nhỏ, biểu hiện thành quả lao động và niềm vui của người lao động. Đây là hình ảnh đầy sáng tạo, lãng mạn.

Bài thơ mang âm hưởng khỏe khoắn và hào hùng, sử dụng nhiều biện pháp tu từ đặc sắc. Với bút pháp lãng mạn và trí tưởng tượng phong phú, Huy Cận đã tạo ra những hình ảnh đẹp bất ngờ, tràn đầy chất thơ. 'Đoàn thuyền đánh cá' của ông thực sự là một bức tranh lao động hoành tráng, rực rỡ ánh sáng và sắc màu, ca ngợi biển cả và những người dân chài trong công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa theo sự chỉ đạo của Đảng và Bác Hồ.

Huy Cận là một nhà thơ nổi bật trong phong trào thơ mới với những vần thơ đầy cảm hứng vũ trụ, nhưng sau cách mạng, thơ ông trở nên ấm áp và gần gũi với cuộc sống. Bài thơ 'Đoàn thuyền đánh cá' chính là một minh chứng cho âm điệu vui tươi và sự say mê lao động của con người. Đọc bài thơ, chúng ta sẽ cảm nhận sâu sắc niềm vui của tác giả và hình ảnh mặt trời sẽ để lại ấn tượng trong lòng chúng ta.

“Mặt trời lặn xuống biển như quả cầu lửa
Sóng đã cài then, đêm khép cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại lên đường,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”

Khổ thơ đầu tiên tạo ấn tượng mạnh mẽ với người đọc nhờ sự lãng mạn và nhịp điệu của sóng biển. Hãy lắng nghe âm thanh của bài ca lao động tươi vui từ xa. Mặt trời lặn xuống biển trong ánh hoàng hôn tuyệt đẹp. Huy Cận dùng hình ảnh 'mặt trời như quả cầu lửa' và nhân hóa 'sóng đã cài then, đêm khép cửa' để miêu tả cảnh đêm huyền bí và ấm áp. Bầu trời và biển rộng lớn như ngôi nhà vũ trụ trong khoảnh khắc bóng tối bao trùm. Khi thiên nhiên nghỉ ngơi, con người lại bắt đầu một ngày lao động mới, ra khơi đánh cá với cả đoàn thuyền, không phải từng chiếc thuyền riêng lẻ. Sự lặp lại của chữ 'lại' cho thấy nhịp điệu ổn định của công việc, khúc hát lên đường vang vọng, gió biển thổi mạnh và buồm căng. Nghệ thuật liên tưởng và hình ảnh ẩn dụ thể hiện niềm vui và khí thế mạnh mẽ của ngư dân trên biển.

Nghe âm thanh của tiếng hát vang vọng trên biển:

“Câu hát căng buồm cùng gió khơi,
Đoàn thuyền đua với mặt trời.
Mặt trời đội biển màu sắc mới
Mắt cá lấp lánh muôn dặm.”

Câu hát đi cùng hành trình của ngư dân, với cấu trúc lặp lại đầu và cuối, mang đến niềm vui lao động và vẻ đẹp của quê hương. Con thuyền như đang chạy đua với thời gian để trở về bến, trong khi mặt trời tỏa sáng, làm cho 'mắt cá lấp lánh muôn dặm', tạo nên hình ảnh thần thoại về lao động anh hùng. Đây là niềm vui và vinh quang của người lao động khi đạt được thành công.

Với khổ thơ đầu và khổ thơ cuối, bài thơ đã tạo nên một kết cấu đặc sắc. Tiếng hát say mê và niềm vui như đang rung động tâm hồn chúng ta, và đó chính là tài năng của Huy Cận trong việc tạo nên những tác phẩm thơ ca.

Huy Cận, một tên tuổi lừng lẫy trong phong trào thơ Mới, đã viết bài thơ 'Đoàn thuyền đánh cá' vào năm 1958, khi miền Bắc đang trong giai đoạn xây dựng xã hội chủ nghĩa. Trong không khí phấn khởi và hào hứng của tập thể lao động, thơ ông bừng sáng với niềm tin và tình yêu cuộc sống. Bài thơ phản ánh vẻ đẹp của người lao động mới trong thời kỳ xây dựng đất nước.

Với trí tưởng tượng phong phú và cảm xúc tinh tế, Huy Cận đã vẽ nên một cảnh hoàng hôn trên biển thật lôi cuốn, lấp lánh, với hình ảnh những người lao động đang chuẩn bị ra khơi. Trong khoảnh khắc hoàng hôn buông xuống, khi vũ trụ yên tĩnh, họ lại bắt tay vào công việc của mình trên biển.

Mặt trời lặn xuống biển như quả cầu lửa
Sóng đã cài then, đêm khép cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hình ảnh thơ đẹp, tráng lệ với các biện pháp tu từ so sánh và nhân hóa. Cảnh hoàng hôn trên biển hiện lên thật kỳ vĩ và yên tĩnh, với sóng biển dừng lại như những chiếc then cài và màn đêm như cánh cửa khép lại.

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi

Đây không phải là những chiếc thuyền nhỏ bé trong thơ Nguyễn Khuyến hay những chiếc thuyền nhẹ như con tuấn mã trong thơ Tế Hanh, mà là một đoàn thuyền hùng dũng ra khơi. Người dân chài bắt đầu công việc mới với khí thế tự tin, phấn khởi trong những năm tháng xây dựng đất nước.

“Câu hát căng buồm cùng gió khơi”

Hình ảnh ẩn dụ cho thấy gió là yếu tố làm căng buồm, và câu hát thể hiện sự hào hứng của ngư dân khi ra khơi. Khi đoàn thuyền trở về vào sáng sớm, hình ảnh:

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển màu sắc mới
Mắt cá lấp lánh muôn dặm phơi.

Câu hát căng buồm được lặp lại ở khổ cuối làm cho bài thơ thêm phần hoàn chỉnh, phản ánh niềm vui bội thu khi bình minh lên. Khi mặt trời lóe sáng, công việc kết thúc và thuyền trở về với những khoang cá đầy. Hình ảnh thơ phản ánh thói quen lâu đời của ngư dân và niềm vui khi đạt được thành quả lao động.

Nhờ các biện pháp nhân hóa và ẩn dụ, bài thơ tôn vinh vẻ đẹp của người chinh phục thiên nhiên, với sự khỏe khoắn và tự tin. Họ lao động với niềm tin và lạc quan, và hình ảnh 'mắt cá lấp lánh muôn dặm' gợi lên tương lai tươi sáng. Với thể thơ tự do và trí tưởng tượng phong phú, Huy Cận đã thành công trong việc tạo nên một khúc tráng ca về lao động và tình yêu quê hương.

Bài thơ 'Đoàn thuyền đánh cá' của Huy Cận là một tổng thể hài hòa, phản ánh cảm xúc xuyên suốt chuyến ra khơi của đoàn thuyền từ lúc bắt đầu đến khi kết thúc. Thời điểm đặc biệt này diễn ra từ khi mặt trời lặn cho đến khi bình minh lên. Nếu bài thơ ca ngợi tinh thần lao động tập thể và hình ảnh người lao động trên biển, thì khổ thơ mở đầu như khúc hát lên đường, còn khổ kết thúc là khúc ca khải hoàn trở về sau một đêm lao động miệt mài và thành công.

Khổ thơ mở đầu như bản giao hưởng hứng khởi của người lao động khi lên đường ra khơi.

Mặt trời xuống biển như quả cầu lửa
Sóng đã cài then, đêm khép cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi”

Hai câu thơ mở đầu khái quát thời điểm xuất phát của đoàn thuyền bằng hình ảnh đẹp đẽ và tráng lệ. Nghệ thuật nhân hóa và so sánh mô tả thiên nhiên trên biển. Biển lúc hoàng hôn như một ngôi nhà lớn, với động tác như con người: “tắt lửa, cài then, sập cửa”. Màn đêm như cánh cửa khép lại một ngày, nhưng đồng thời là lúc dân chài ra khơi, cất tiếng hát căng buồm xuôi gió. Khí thế hứng khởi và phấn khởi của lao động được thể hiện rõ ràng, với hình ảnh cánh buồm và câu hát tạo nên khung cảnh vừa thực tế vừa lãng mạn, thể hiện niềm vui và tự hào về sự giàu đẹp của biển quê hương.

Khi ra khơi đầy phấn khích và trở về với đầy tôm cá, khí thế và niềm vui càng thêm rạng rỡ.

“Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển màu sắc mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.”

Khổ thơ kết thúc phản ánh thời điểm trở về, với hình ảnh mặt trời đội biển mang theo màu sắc mới, khép kín một chu trình thời gian và hoàn tất công việc của dân chài. Đoàn thuyền trở về với khoang đầy cá, gương buồm chạy đua cùng mặt trời, tạo nên hình ảnh rực rỡ và tráng lệ. Khúc hát trở về là khúc ca khải hoàn của người lao động, vẫn đầy khí thế và phấn khởi như khi ra đi. Khổ thơ sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như ẩn dụ, tạo nên bức tranh biển cả hùng vĩ. Đặc biệt, tiếng hát ngân vang suốt bài thơ thể hiện niềm lạc quan yêu đời của người lao động.

Hai khổ thơ đầu và cuối là những phần đặc sắc nhất trong bài thơ, tạo nên sự đối lập về thời gian và không gian, đồng thời khép kín hành trình của ngư dân. Niềm vui và khí thế không chỉ của người lao động mà còn là niềm vui của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống.

Bài thơ 'Đoàn thuyền đánh cá' của Huy Cận không chỉ là một tác phẩm thể hiện lòng dũng cảm và tình yêu đối với Miền Nam, giống như bài thơ 'Tiểu đội xe không kính', mà còn là một bản anh hùng ca về lao động trong công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc những năm đầu sau giải phóng.

Các khổ thơ đầu miêu tả hành trình đánh cá vất vả nhưng đầy vui tươi trong không khí hân hoan của đất nước, cùng với khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp. Ngược lại, khổ thơ cuối lại khắc họa cảnh đoàn thuyền trở về trong bình minh:

“Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.”

Huy Cận sử dụng biện pháp đối ứng đầu-cuối để nhấn mạnh. Câu đầu khổ cuối lặp lại từ câu cuối khổ đầu như một điệp khúc của bài thơ. Điều này thể hiện niềm lạc quan và sự vui sướng của người dân chài trong hành trình lao động. Khúc hát đã theo suốt hành trình của người lao động, từ lúc ra khơi cho đến lúc trở về với niềm vui làm giàu cho quê hương.

Đoàn thuyền trở về trong niềm hân hoan với khoang thuyền đầy cá, tư thế hào hùng 'chạy đua cùng mặt trời' để tranh thủ thời gian. Đoàn thuyền như sánh ngang với vũ trụ, là hình ảnh hoán dụ của người lao động giữa sóng và vũ trụ. Trong cuộc đua này, con người đã chiến thắng. Khi 'Mặt trời đội biển nhô màu mới' thì 'Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi', tạo nên hình ảnh huy hoàng của ngày mới. Mặt trời không chỉ là thiên nhiên mà còn là ánh sáng từ mắt cá lấp lánh trong bình minh. Câu thơ cuối diễn tả ánh sáng mặt trời làm nổi bật thành quả lao động, với hàng triệu mắt cá như hàng triệu mặt trời tỏa sáng, góp phần làm đẹp cho biển quê hương. Đây là niềm vui chiến thắng và sự vinh quang giản dị của người lao động.

Qua khổ thơ này, thuyền và người nổi bật giữa vũ trụ, mang lại tầm vóc vĩ đại. Văn học Việt Nam sau 1945 không chỉ ca ngợi các anh hùng bộ đội mà còn vẽ chân dung người lao động xây dựng xã hội chủ nghĩa. Bài thơ ca ngợi những người cống hiến sức lực cho đất nước.

Nhà nghiên cứu Trần Đình Sử đã nhận xét rằng: 'Câu hát căng thuyền đưa buồm đi nay đưa thuyền về. Nhưng giờ thuyền về với tư thế mới: chạy đua cùng mặt trời và trong cuộc đua này, con người đã về đích trước. Khi mặt trời mới đội biển, thuyền đã về bến từ lâu. Ánh sáng ban mai làm cho thành quả lao động thêm rực rỡ, huy hoàng.' Tác giả mô tả đoàn thuyền qua vòng tuần hoàn của thời gian, từ đêm hôm trước đến sáng hôm sau, và theo mạch cảm xúc của bài thơ, đó là khúc hát ca ngợi tinh thần lao động để xây dựng quê hương, trở thành chỗ dựa vững chắc cho miền Nam.

Huy Cận, một trong những nhà thơ lừng danh của phong trào thơ mới, đã từng nổi bật với những vần thơ đượm buồn vũ trụ. Thế nhưng, sau cách mạng, ông mang đến hơi thở ấm áp của cuộc sống. Bài thơ Đoàn Thuyền Đánh Cá là một minh chứng cho sự chuyển mình này, với giai điệu ngọt ngào, niềm vui và sự say mê của con người lao động. Đọc bài thơ, ta sẽ cảm nhận sâu sắc điều đó, và hình ảnh mặt trời sẽ khắc sâu vào tâm hồn ta.

“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi”

Khổ thơ đầu của bài thơ gây ấn tượng mạnh mẽ với người đọc bởi sự lãng mạn và nhịp điệu của sóng biển. Hãy lắng nghe âm hưởng khỏe khoắn từ bài ca lao động vang vọng từ xa. Mặt trời lặn dần xuống biển, tạo nên cảnh hoàng hôn tuyệt đẹp. Biện pháp so sánh mặt trời như “hòn lửa” và nhân hóa với “Sóng đã cài then, đêm sập cửa” miêu tả cảnh đêm kỳ vĩ và tráng lệ, mặt trời từ từ biến mất vào lòng đại dương bao la. Không khí không lạnh lẽo mà lại ấm áp, bầu trời và biển rộng lớn như ngôi nhà vũ trụ khi màn đêm buông xuống. Dường như khi đất trời nghỉ ngơi, con người bắt đầu một ngày lao động mới, ra khơi đánh cá. Không phải từng chiếc thuyền đơn lẻ mà là cả đoàn thuyền, một sức mạnh của cuộc sống, chữ “lại” trong “lại ra khơi” khẳng định nhịp điệu ổn định của người dân chài. Khúc hát vang lên, gió biển mạnh mẽ, cánh buồm căng cùng gió. Nghệ thuật liên tưởng và hình ảnh ẩn dụ thể hiện niềm vui và khí thế phấn khởi của ngư dân trên biển.

Hãy lắng nghe tiếng hát dội lại từ biển khơi:

“Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.”

Câu hát tiếp tục hành trình của người dân chài, cấu trúc lặp đoạn đầu và cuối làm nổi bật niềm vui lao động, làm đẹp quê hương. Con thuyền và mặt trời được nhân hóa, con thuyền như chạy đua với thời gian, giành lấy thời gian để trở về bến nhanh chóng. Mặt trời hiện lên, làm cho “Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”, muôn ngàn mắt cá lấp lánh, ý thơ mang không khí thần thoại và anh hùng ca lao động, đó là niềm vui và vinh quang khi gặt hái thành công.

Với khổ thơ đầu và khổ thơ cuối, bài thơ tạo nên một kết cấu đặc sắc. Tiếng hát say mê niềm vui như đang chạm đến sợi dây tình cảm của chúng ta, thể hiện tài năng và sự khéo léo của Huy Cận trong việc làm thơ.