8 Bài văn phân tích bài ca dao “Trèo lên cây khế nửa ngày…” (lớp 10) xuất sắc nhất

Trèo lên cây khế nửa ngày,

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời.

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình đi có nhớ ta chăng?

Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời.

Kho tàng ca dao tục ngữ của dân tộc Việt Nam phong phú và đa dạng, thể hiện sâu sắc tâm tư, tình cảm và nguyện vọng của người lao động qua những câu thơ ngắn gọn. Những mong mỏi, tình cảm lứa đôi của người xưa được gửi gắm trong những câu ca dao này. Trong thời phong kiến, người phụ nữ bị hạn chế trong tình cảm, phải sống theo những quy tắc khắt khe, “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”, không được tự do yêu đương và quyết định cuộc sống như hiện nay.

Bài ca dao này thể hiện tình cảm của một đôi lứa đang yêu, với những nỗi nhớ nhung da diết không thể diễn đạt thành lời. Bài ca dao mang âm hưởng bất chợt, thể hiện những cảm xúc bộc phát mà không có sự tính toán trước. Những tâm sự tình cảm như vậy không phải là điều hiếm gặp trong ca dao, mà còn nhiều bài khác có phong cách và ngôn ngữ tương tự, chẳng hạn như:

Trèo lên cây bưởi hái hoa,

Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.

Trèo lên cây bưởi hái hoa,

Người ta hái hết đôi ta bẻ cành.

Trèo lên cây gạo cao cao,

Bước xuống vườn đào hái nụ tầm xuân.

Bài ca dao “Trèo lên cây khế nửa ngày” thể hiện những chi tiết không thực tế, nhưng lại rất hợp lý với tâm trạng lo lắng và thất thần của chàng trai đang yêu. Sự nhớ nhung người yêu và lo lắng cho tương lai khiến chàng trai mải mê trèo cây khế cả nửa ngày.

Các câu tiếp theo trong bài ca dao diễn tả sự chua xót của chàng trai khi tình yêu bị ngăn cản và cách trở. Tình yêu của đôi lứa sâu đậm, nhưng không được chấp nhận, tương tự như sự ngăn cách giữa Sao Mai và Sao Hôm.

Ngôi sao mọc vào buổi sáng và ngôi sao chỉ xuất hiện vào buổi tối, mặc dù khoa học đã chứng minh chúng thực chất là một, nhưng thời xưa người ta nhầm lẫn và cho rằng chúng là hai ngôi sao khác nhau. Tình yêu của hai nhân vật trong bài ca dao được ví như hai ngôi sao không bao giờ gặp nhau, dù có vượt qua cả bầu trời, tình cảm vẫn bị chia rẽ.

Danh xưng “Ta” và “Mình” thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa hai người, thể hiện sự gần gũi và tình cảm sâu nặng. Mặc dù yêu nhau nhiều, nhưng những cách trở và trái ngang khiến chàng trai cảm thấy xót xa, “trèo lên cây khế nửa ngày” diễn tả tâm trạng lạc lõng, như người mất hồn.

Bài ca dao phản ánh sự phê phán chế độ phong kiến, đã chia rẽ tình cảm nam nữ. Tình yêu chân thành của đôi lứa bị ngăn cản bởi những phong tục lạc hậu, khiến người con trai cảm thấy nỗi đau và sự nhớ nhung vô cùng sâu sắc, không thể tập trung vào việc gì.

Tình yêu từ xưa luôn là một cảm xúc vừa ngọt ngào vừa đầy đắng cay. Những cảm xúc có thể ngọt ngào, nhưng thực tế đôi khi lại không được như mơ ước, dẫn đến những nỗi đau và khổ sở. Đây chính là hình ảnh của chàng trai trong bài ca dao:

Trèo lên cây khế nửa ngày,

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời.

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình đi có nhớ ta chăng?

Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời.

Câu đầu tiên có vẻ phi lý khi chàng trai trèo cây khế và ngồi đó cả nửa ngày. Nhưng khi tiếp xúc với ca dao, loại thi ca trữ tình, chúng ta thường phải chấp nhận sự phi logic bên ngoài để hiểu cái logic sâu sắc bên trong. Hành động trèo cây khế nửa ngày chỉ là cách diễn đạt của người xưa, tương tự như những hình ảnh lãng mạn khác như bắc cầu dải yếm hay trèo cây bưởi hái hoa. Trong những trường hợp như vậy, chúng ta không nên hiểu theo cách thực tế mà cần nhìn nhận đó là dụng ý nghệ thuật của tác giả. Hãy chú ý ý nghĩa của câu sau:

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Câu này giúp ta hiểu rõ tâm trạng chua xót của chàng trai trong chuyện tình không suôn sẻ. Câu ca dao không phải là câu hỏi tu từ dù bắt đầu bằng từ “ai”, mà là câu cảm thán thể hiện sự đau lòng của chàng trai. Chúng ta không thể xác định chính xác “ai” là người đã khiến chàng trai đau khổ, có thể là một cô gái phụ tình, một tình yêu đơn phương không được đáp lại, hoặc sự ngăn trở của lễ giáo phong kiến. Tuy nhiên, điều rõ ràng là chàng trai đang sống trong tâm trạng buồn chán và thất vọng vì tình yêu không như mong đợi. Bởi:

Mặt trăng sánh với mặt trời.

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình đi có nhớ ta chăng?

Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời.

Trong tình yêu, người ta thường so sánh với các hình ảnh như trăng với sao, cây với đất, gió với mây,… để thể hiện sự gắn bó. Tuy nhiên, những hình ảnh trong bài ca dao như mặt trăng với mặt trời, sao Hôm với sao Mai, sao vượt với trăng là những hiện tượng không bao giờ gặp nhau trong thiên nhiên. Điều này dùng để ẩn dụ cho sự cách trở giữa chàng trai và cô gái. Dù chàng trai có cố gắng đến đâu, sự cách trở vẫn không thể phá vỡ, giống như sao Vượt không thể gặp trăng.

Bài ca dao mang đến cảm xúc sâu sắc và đầy cảm động về một tình yêu khổ đau, thể hiện chân thành nỗi lòng của con người trong tình yêu với sự buồn bã về một mối tình không hạnh phúc.

Trèo lên cây khế nửa ngày

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời,

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình ơi có nhớ ta chăng?

Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.

Trong kho tàng ca dao, không ít bài ca mở đầu bằng hình ảnh “Trèo lên”. Ví dụ như “Trèo lên cây bưởi hái hoa…”, “Trèo lên cây gạo cao cao…”, “Trèo lên trái núi Thiên Thai…”. Những bài ca này thường gợi ra nhiều cách hiểu khác nhau, dẫn đến những tranh luận thú vị trong cảm nhận về thơ ca dân tộc. Bài ca “Trèo lên cây bưởi hái hoa” là một điển hình, làm tiêu tốn không ít công sức của các nhà nghiên cứu và người yêu thơ. Sự mơ hồ trong thơ ca có lẽ là một phần lý do khiến nó tồn tại sâu sắc trong tâm hồn con người:

Trèo lên cây khế nửa ngày

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Việc hỏi khế về sự chua xót lòng mình là một câu hỏi tu từ tinh tế. Nhiều người có thể thấy câu này khó hiểu! Có lẽ theo kinh nghiệm dân gian, hái khế vào giữa trưa nắng có thể khiến quả chua hơn? Cả hai câu mở đầu sử dụng phương pháp nhân cách hóa, một hình thức nghệ thuật đặc sắc. Nhân cách hóa có hai cách: một là trò chuyện với các vật vô tri như với bạn bè; hai là gán cho những vật vô tri những cảm xúc và hành động của con người, làm cho thế giới vật thể trở nên sống động. Hai câu thơ này đã khéo léo kết hợp cả hai hình thức đó. Lựa chọn khế để hỏi về vị chua là một lựa chọn thông minh, vì khế vốn luôn chứa đựng vị chua. Hai câu đầu vang lên đầy xót xa. Lối diễn đạt ẩn dụ và bóng bẩy càng làm nổi bật nỗi đau khôn nguôi của người chịu đựng mối tình lỡ dở. Sự tương đồng giữa khế chua và lòng người chua xót cùng với câu hỏi tu từ mở ra nhiều cách liên tưởng, giống như câu hỏi trong một bài ca dao khác: “Ai làm cho bướm lìa hoa”. “Ai” có thể là hoàn cảnh, xã hội, hoặc chính những người trong cuộc. Nhân vật trữ tình, có thể là chàng trai như trong bài “Trèo lên cây bưởi hái hoa”, dù tình duyên lỡ dở vẫn hoài niệm và thương nhớ:

Mặt trăng sánh với mặt trời

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Tác giả đã sử dụng hàng loạt hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng cho con người và tình người. Các hình ảnh thiên nhiên biểu thị sự vĩnh cửu và sự chia xa không thể tránh khỏi. Cặp hình ảnh đối sánh: mặt trăng – mặt trời, sao Hôm – sao Mai như em và anh, dù xa cách vẫn đẹp đôi. Mặt trời lặn và mặt trăng lên là quy luật tự nhiên; sao Hôm và sao Mai thực chất là một, đó là sao Kim. Dù chúng đối lập về thời gian xuất hiện, nhưng luôn phản chiếu lẫn nhau. Nhân vật trữ tình không thể kìm nén lòng mình nữa:

Mình ơi! Có nhớ ta chăng?

Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.

Đại từ nhân xưng “mình – ta” thể hiện tình cảm chân thành. Nỗi nhớ không thể kìm nén đã bộc lộ một cách tự nhiên. Hỏi người (mình) có nhớ ta không, và khẳng định tình yêu son sắt của ta dù duyên không thành – “Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời”. Sao Vượt, hay sao Hôm, mọc từ chiều tối. Khi sao Vượt đạt đỉnh bầu trời thì trăng mới mọc, nhưng sao Vượt vẫn “chằng chằng” chờ đợi trăng. Sự chờ đợi kiên nhẫn dù cô đơn. Bài ca dao phản ánh nỗi đau của tình yêu không thành, nhưng cũng mang đến cảm giác ấm áp từ niềm tin vào sự thủy chung trong tình yêu lứa đôi và tình người đẹp đẽ.

Ca dao Việt Nam tựa như một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân, mang đậm bản sắc và tâm hồn của những người lao động chất phác. Ca dao có nhiều thể loại, từ những bài ca về tình cảm, thiên nhiên, lao động, đến những bài ca than thân về số phận không may mắn.

“Trèo lên cây khế nửa ngày,

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời.

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình đi có nhớ ta chăng?

Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời”

Trong tình yêu, ai cũng khao khát một mối tình trọn vẹn, không trắc trở. Nhưng không phải tình yêu nào cũng được như ý, nhiều khi phải chịu đựng những gian truân. Nhân vật trong bài ca dao này cũng vậy, dù yêu say đắm, nhưng duyên phận không thuận lợi khiến chàng trai phải ngậm ngùi, buồn bã. Hình ảnh “Trèo lên cây khế nửa ngày” là một cách diễn tả nỗi đau và sự chờ đợi, khế trở thành người bạn để chàng trai gửi gắm nỗi lòng. Câu hỏi “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi?” là sự bộc lộ nỗi đau trong lòng, không rõ là do lễ giáo phong kiến hay những bất công xã hội đã cản trở tình cảm. Tiếng than thở ấy thật xót xa, khế chua như lòng người đang đầy xót xa. Tác giả dùng hình ảnh thiên nhiên để so sánh khoảng cách trong tình yêu. Mặt trời và mặt trăng, sao Hôm và sao Mai mãi xa cách, dù đẹp đẽ nhưng không thể gặp nhau, giống như tình yêu của chàng trai và cô gái vậy. Dù có khoảng cách xa xôi, tình yêu vẫn tồn tại và bền chặt như thiên nhiên.

“Mình ơi có nhớ ta chăng

Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời”

“Mình” và “ta” là hai nhưng một, đầy ân tình và chân thành. Dù xa cách, nỗi nhớ không thể nguôi ngoai, như sao Vượt chờ trăng, luôn dành cho nhau những tình cảm tốt đẹp. Bài ca dao này mang lại cảm xúc sâu sắc, vừa trân trọng tình yêu thủy chung, vừa cảm thông trước nỗi lòng đau đáu của chàng trai. Mối tình này thật cảm động, khiến ta thêm tin vào tình yêu và quý trọng hạnh phúc hiện tại.

Trèo lên cây khế nửa ngày

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời,

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình ơi! Có nhớ ta chăng?

Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.

Bài ca dao này mở đầu bằng một cách diễn đạt quen thuộc, gần gũi với những bài ca dao như “Trèo lên cây bưởi hái hoa”, thường gợi nỗi niềm của những chàng trai nghèo ở vùng nông thôn xưa. Tình huống được nêu ra là “Trèo lên cây khế nửa ngày”, mặc dù không có chủ từ, nhưng người đọc có thể cảm nhận được tâm trạng buồn bã, cô đơn của nhân vật trữ tình. Việc chia sẻ nỗi lòng với cây khế, hình như là cách để giảm bớt nỗi sầu và khổ đau: “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!”. Đại từ phiếm chỉ “Ai” có thể ám chỉ một người cụ thể, hoặc cũng có thể là những rào cản vô hình như quy định xã hội hoặc những định kiến phân biệt. Những trở lực này cản trở tình yêu, khiến cho những đôi lứa phải chịu đựng sự dở dang hoặc chia ly.

Câu hỏi “Ai làm chua xót lòng này” vừa là lời thở than với cây khế, vừa là sự tự vấn chính mình. Cách nhân hóa cây khế thành bạn đồng cảm với nỗi đau của chàng trai càng làm rõ sự xót xa của tâm trạng. Câu hỏi tu từ trên như một mũi dao đâm sâu vào trái tim đang rỉ máu. Nghệ thuật chơi chữ ẩn sau câu hỏi làm nổi bật sự tương đồng giữa lòng khế và lòng người. Dù chua xót, nhưng tình yêu vẫn còn hi vọng. Chàng trai sử dụng hình ảnh thiên nhiên để khẳng định quy luật tình yêu:

Mặt trăng sánh với mặt trời,

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Vạn vật đều có đôi, vậy tại sao chúng ta phải xa nhau? Ai lại chia cắt tình yêu đôi lứa, khiến anh đau khổ còn em cũng chịu nỗi đau tương tự? Dù có ngăn trở, dù phải xa nhau, nhưng anh vẫn tin chúng ta là một cặp không thể tách rời, như Mặt trăng sánh với mặt trời, Sao Hôm sánh với sao Mai, tuy hai mà một.

So sánh như vậy cũng là một cách khẳng định mạnh mẽ về tình yêu và sự chung thủy. Nhưng dù dùng hình ảnh vũ trụ để diễn tả, chàng trai vẫn cảm thấy chưa đủ, chưa thể hiện hết tâm tình. Lời tự đáy lòng là cách thể hiện chân thành nhất:

Mình ơi! Có nhớ ta chăng?

Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.

Những hình ảnh dù đẹp cũng không thể so sánh với câu hỏi chân thành, đầy cảm xúc. Gọi người yêu là “Mình ơi!” thể hiện tình yêu sâu đậm, khó chia lìa. “Mình ơi có nhớ ta chăng?” là câu hỏi khiến trái tim chàng trai thổn thức. Còn chàng, vẫn luôn tin vào tình yêu thủy chung như sao Vượt chờ trăng. Sao Vượt, hay sao Hôm, thường xuất hiện vào buổi tối và chờ trăng lên, giống như tình yêu chân thành, luôn kiên định chờ đợi. Bài ca dao này thể hiện sự hòa quyện tự nhiên giữa yếu tố dân gian và bác học, làm nổi bật tâm trạng của chàng trai trong tình yêu đầy trắc trở.

Nhà thơ Nga Raxun Gamzatop trong cuốn “Đaghetxtan của tôi” đã từng viết:

• “Những chiếc bình đẹp nhất
• Được tạo ra từ đất thường ngày
• Những câu thơ hay nhất
• Từ những chữ giản đơn”.

Các câu thơ đẹp nhất không phải là những câu thơ cầu kỳ, sang trọng mà là những câu thơ mộc mạc nhưng chứa đựng tấm lòng chân thành. Ca dao, với sự giản dị và chân thực, là minh chứng cho điều đó. Một trong những bài ca dao gây ấn tượng mạnh mẽ về tình yêu và lòng thủy chung là:

• “Trèo lên cây khế nửa ngày,
• Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
• Mặt trăng sánh với mặt trời,
• Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
• Mình đi có nhớ ta chăng?
• Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời.”

Bài ca dao này thể hiện sự tiếc nuối và nỗi xót xa của những chàng trai có tình duyên không trọn vẹn.

Với cách mở đầu quen thuộc trong văn học dân gian, như các bài ca dao khác:

• “Trên trời có đám mây xanh
• Ở giữa mây trắng, xung quanh mây vàng
• Ước gì anh lấy được nàng
• Để anh mua gạch Bát Tràng về xây.”

Hay:

• “Trèo lên cây bưởi hái hoa,
• Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.
• Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
• Em đã có chồng anh tiếc lắm thay!”

Việc trèo lên cây khế trong suốt nửa ngày dường như vô lý, nhưng chính sự vô lý này lại phản ánh chính xác tâm trạng buồn bã của chàng trai. Câu hỏi “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!” thể hiện nỗi đau không thể diễn tả, chỉ có thể gửi gắm vào cây khế. Nỗi chua xót đó có thể đến từ những trở ngại không thể nói ra, như sự phản đối từ gia đình hay hoàn cảnh xã hội. Dù tình yêu không trọn vẹn, chàng trai vẫn chỉ biết luyến tiếc:

• “Bây giờ em đã có chồng
• Như chim vào lồng như cá cắn câu
• Cá cắn câu biết đâu mà gỡ
• Chim vào lồng biết thuở nào ra?”

Dù tình duyên không thành, nhưng tình cảm của chàng trai vẫn vững bầu và thủy chung:

• “Mặt trăng sánh với mặt trời,
• Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
• Mình đi có nhớ ta chăng?
• Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời.”

Những hình ảnh như “mặt trăng” và “mặt trời”, “sao Hôm” và “sao Mai” biểu thị sự gắn bó dù xa cách. Sự xa cách càng làm tăng nỗi nhớ và tình cảm, thể hiện qua câu hỏi đầy cảm xúc: “Mình đi có nhớ ta chăng?”. Những câu hỏi này thường thấy trong ca dao tình yêu:

• “Mình về có nhớ ta chăng”
• “Ta về như lạt buộc khăn nhớ mình”
• “Ta về ta cũng nhớ mình”
• “Nhớ yếm mình mặc, nhớ tình mình trao”.

Danh xưng “ta” và “mình” thể hiện mối quan hệ gắn bó sâu sắc, như vợ chồng. Dù phải xa nhau, chàng trai vẫn giữ tình cảm bền vững và son sắt. Những câu ca dao như vậy là “viên ngọc quý” của kho tàng văn học Việt Nam, chạm vào trái tim người đọc với sự chân thành và cảm xúc sâu sắc.

Ngày xưa, người dân đã truyền tải cảm xúc của mình qua những bài ca, điệp khúc và ca dao. Bài ca dao “Trèo lên cây khế nửa ngày” không chỉ thể hiện một cách chân thực và cảm động tâm trạng của người dân xưa trong tình yêu, mà còn bộc lộ sự chua xót và buồn bã vì tình duyên trắc trở. Bài ca còn mang một âm điệu thở than và cảm giác tủi hờn về thân phận:

Trèo lên cây khế nửa ngày

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng

Mình đi có nhớ ta chăng?

Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời.

Bài ca bắt đầu bằng lời của chàng trai đang yêu, và từ những câu đầu, nỗi lòng của anh đã được diễn tả rõ ràng. “Trèo lên cây khế nửa ngày…” sử dụng thể hứng, với câu đầu chỉ nhằm tạo nhịp điệu ấn tượng. Ca dao xưa cũng có nhiều câu tương tự như:

Trèo lên cây bưởi hái hoa

Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.

Trèo lên cây gạo cao cao

Bước xuống vườn đào hái nụ tầm xuân.

Việc “trèo lên cây khế” là hành động bình thường, nhưng việc ở trên cây khế đến “nửa ngày” lại thể hiện sự vô lý, phản ánh chính xác tâm trạng chua xót của chàng trai. Câu hỏi “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!” diễn tả nỗi đau không thể diễn tả bằng lời, chỉ có thể gửi gắm vào cây khế. Những hình ảnh “mặt trăng” và “mặt trời”, “sao Hôm” và “sao Mai”, “sao Vượt” và “trăng” là ẩn dụ cho sự cách trở trong tình yêu. Nhân vật trữ tình sử dụng các xưng hô “ta” và “mình” thể hiện tình yêu sâu đậm, trong khi nỗi cách trở khiến lòng người thêm chua xót:

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Câu hỏi “Ai làm…?” dù mang tính phiếm chỉ nhưng người đọc dễ dàng nhận ra nguyên nhân nỗi đau của chàng trai từ sự cản trở trong tình yêu. Những cản trở do lễ giáo phong kiến và sự ràng buộc nghiêm ngặt đã làm nhiều đôi lứa phải đau khổ vì yêu nhau mà không thể đến với nhau. Tâm trạng buồn tủi của nhân vật trữ tình cũng giúp người đọc hiểu thêm về bài ca dao này.

Bài ca dao “Trèo lên cây khế nửa ngày” thể hiện chân thực và cảm động một tâm trạng phổ biến trong tình yêu của người bình dân xưa, với nỗi niềm chua xót và buồn tủi vì tình duyên trắc trở, đồng thời mang một âm điệu thở than, tủi hờn về thân phận lứa đôi.

Trèo lên cây khế nửa ngày

Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!

Mặt trăng sánh với mặt trời,

Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.

Mình ơi! Có nhớ ta chăng?

Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.

Bài ca dao này nổi bật với chủ đề tình yêu, gửi gắm một thông điệp rằng không nên quá tin vào sự vĩnh cửu của bất kỳ điều gì.

Điều đáng chú ý ở đây là mối liên hệ giữa vị chua của quả khế và nỗi chua xót trong lòng người. Hình ảnh cây khế không chỉ là vật thể, mà còn trở thành biểu tượng cho cảm xúc đau khổ. Sự kết hợp giữa việc trèo cây khế và hình ảnh trăng sao tạo nên một sự đối lập, phản ánh sự bất ổn trong tâm trạng nhân vật trữ tình.

Nhân vật trữ tình có thể là cả nam hoặc nữ, nhưng có vẻ như đây là nỗi lòng của một người con gái, khi xã hội xưa đặt ra những quy định nghiêm ngặt về nữ giới. Những từ như “sánh”, “nhớ”, “chờ” và hình ảnh sao Hôm, sao Mai, sao Vượt gợi ra sự xa cách và trắc trở trong tình yêu. Nhân vật đang trải qua sự phân cách và mong mỏi một cuộc hội ngộ, nhưng lý do cụ thể cho sự cách trở không được nêu rõ. Tình cảm của nhân vật vẫn nguyên vẹn và có phần sâu sắc hơn theo thời gian.

Từ “sánh” được nhấn mạnh hai lần trong các dòng thơ, gợi ý về sự xứng đôi, về một mối quan hệ hoàn hảo. Hình ảnh sao Hôm và sao Mai được dùng để minh họa cho sự kết hợp giữa sáng và tối, đông và tây, thể hiện sự hòa quyện giữa thời gian và không gian.

Nhân vật không trực tiếp so sánh mình với trăng sao, nhưng cách nhìn nhận sâu sắc cho thấy sự mong mỏi sự xứng đôi và trân trọng tình cảm chân thành. Dù có thể bị ngăn cản bởi cha mẹ, thành kiến xã hội, hoặc sự không chắc chắn từ đối phương, nhân vật vẫn giữ niềm tin vào tình yêu của mình.

Câu “Mình ơi! Có nhớ ta chăng?” thể hiện nỗi cô đơn và sự khao khát của nhân vật, cho thấy sự lãng quên người bạn tâm sự đầu tiên là cây khế và chỉ còn biết đến người yêu đang ở xa. Đây là tiếng kêu chứa đựng lo âu, hy vọng, trách móc và thương yêu. Hình ảnh “sao Vượt chờ trăng giữa trời” không chỉ làm sáng tác phẩm mà còn biểu thị sự kiên nhẫn và tình yêu chung thủy.

Bài ca dao này chứa đựng một câu chuyện dài và sâu sắc, với những cảm xúc và suy tư về phận người và bi kịch tình yêu, và hình ảnh “sao vượt chờ trăng” trở thành biểu tượng vĩnh cửu của sự kiên trì và chờ đợi trong tình yêu.