Buzz
Thấu hiểu giá trị thực sự
Benjamin Franklin học được bài học về tài chính cá nhân từ khi còn là một đứa trẻ, và đó cũng chính là bài học quan trọng nhất của ông. Khi ông 7 tuổi, ông nhìn thấy một cậu bé khác đang thổi kèn. Với sự yêu thích âm nhạc từ chiếc kèn đó, ông quyết định đổi hết tiền trong ví để có được nó. Cậu bé đó đồng ý ngay. Franklin vui mừng với món đồ chơi mới và thổi kèn vui vẻ khắp nhà. Nhưng niềm vui của ông chóng phai khi anh trai và chị gái ông biết được ông đã bỏ ra bao nhiêu tiền để đổi lấy chiếc kèn đó, và số tiền đó cao gấp 4 lần giá trị thực sự của chiếc kèn. “Nhận ra điều đó khiến tôi thất vọng,” Franklin nhớ lại, “hơn cả niềm vui mà chiếc kèn mang lại.”
Trong một lá thư gửi đến một người bạn, ông liên tục nhắc lại bài học từ thời thơ ấu:
“Ấn tượng về ngày hôm đó sẽ theo tôi suốt cả cuộc đời. Mỗi khi có ý định mua thứ gì không cần thiết, tôi tự nhắc với bản thân: Đừng tiêu quá nhiều vào chiếc kèn. Và tôi đã tiết kiệm được tiền.
Khi trưởng thành và đi khắp nơi, tôi quan sát người khác và tôi đã gặp rất nhiều, thật sự là rất nhiều người đã tiêu quá nhiều tiền vào chiếc kèn.
Khi tôi thấy một người quá tham vọng đến mức độ xu nịnh và bợ đỡ người khác để đạt được mục tiêu của mình, hy sinh thời gian, giấc ngủ, sự tự do, đức hạnh thậm chí là bạn bè của mình, tôi tự nhủ: Người này đã tiêu quá nhiều vào chiếc kèn.
Khi tôi thấy một người muốn đạt được sự công nhận và liên tục nhảy vào cuộc chính trường rối ren, quên mất quy tắc của mình và tự mình phá hủy chúng, tôi nghĩ rằng họ đã tiêu quá nhiều vào chiếc kèn.
Nếu tôi thấy một người bất lương từ bỏ mọi sự thoải mái trong cuộc sống, không làm điều tốt cho người khác, không quý trọng cộng đồng và không rộng lượng với bạn bè chỉ để tích luỹ thêm tài sản, tôi sẽ nói: Người đó đáng thương, đã tiêu quá nhiều vào chiếc kèn.
Khi tôi gặp một người đàn ông chạy theo niềm vui, không quan tâm đến sức khỏe và tinh thần của mình để theo đuổi vật chất, tôi nói: Người đó đang lạc lối, mang lại cảm giác đau đớn cho bản thân thay vì hạnh phúc. Anh ấy đã tiêu quá nhiều vào chiếc kèn.
Nếu tôi thấy một người ám ảnh bởi vẻ bề ngoài, bởi quần áo xa xỉ, bởi ngôi nhà và nội thất sang trọng hoặc bởi sự kiêu ngạo của mình hơn tình bạn và tài sản của mình, kết thúc với nợ nần và ngục tù, tôi sẽ nói: Ôi Chúa ơi, người đó đã trả giá quá đắt cho chiếc kèn.
Tóm lại, tôi học được rằng nhiều đau khổ của con người là do họ tự gây ra khi đánh giá sai giá trị của mọi thứ xung quanh và họ đã tiêu quá nhiều vào chiếc kèn.
Trở nên độc lập
Ban đầu cha của Franklin muốn ông trở thành một giáo sư, sau đó lại muốn ông tiếp quản công việc của mình và trở thành một thợ làm nến. Tuy nhiên, Franklin không hứng thú với công việc đó. Cha ông lo lắng rằng ông sẽ rời bỏ nước Mỹ nên đã đưa ông đi xem các thợ thủ công trong khu vực để tìm kiếm một nghề nào đó phù hợp với ông. Mặc dù Franklin không trở thành một thợ làm nến hoặc thợ mộc, nhưng những trải nghiệm đó đã khơi dậy tinh thần sáng tạo trong ông:
“Từ đó, tôi rất thích quan sát các thợ sử dụng các công cụ của họ. Tôi cũng học được nhiều điều hữu ích, như sửa chữa nhỏ trong nhà khi không có thợ sửa chữa, hoặc làm một số máy móc cho các thí nghiệm của tôi khi tôi có ý tưởng.”
Thói quen tự phụ trách của Franklin đã buộc ông phải nấu ăn cho mình (ông dùng tiền tiết kiệm để mua thêm sách) và quan trọng nhất là đã giúp công việc in ấn của ông phát triển hơn. Trong thời gian đó, không có xưởng đúc chữ nào ở Mỹ, điều này rất quan trọng đối với nghề in. Thay vì phải mua chúng từ Anh và đợi hàng đến, Franklin đã tự làm khuôn chữ cho mình – ông là người Mỹ đầu tiên làm điều này – cùng với bản khắc gỗ, mực in, bản khắc đồng và đĩa nhấn.
Franklin chia sẻ trong hồi ký của mình rằng việc trở nên tự lập không chỉ giúp ông tiết kiệm tiền mà còn dẫn đến hạnh phúc.
“Hạnh phúc của con người không đến từ những cú đánh may mắn lớn lâu lâu mới xuất hiện mà đến từ những ưu thế nhỏ xuất hiện mỗi ngày. Nếu bạn dạy một cậu bé nghèo cách cạo râu và sử dụng dao cạo, hạnh phúc mà bạn mang đến cho cậu ấy còn quý giá hơn việc bạn tặng cậu ấy một nghìn đồng vàng. Số tiền này có thể bị tiêu hao nhanh chóng và chỉ để lại nỗi tiếc nuối về việc sử dụng chúng một cách ngớ ngẩn. Trong khi đó, cậu ấy không chỉ không phải chờ đợi ở tiệm cắt tóc mà còn không cần chịu đựng những ngón tay dơ, hơi thở hôi và lưỡi dao cùn. Cậu ấy có thể tự cạo theo ý muốn mỗi ngày với một lưỡi dao tốt.”
Đầu tư vào bản thân
“Từ khi sinh ra, tôi đã đam mê việc đọc sách và mọi khoản tiền tôi có thường được chi vào việc mua sách hơn.
Thư viện giúp tôi tiếp cận tri thức dễ dàng hơn và tôi dành từ 1-2 giờ mỗi ngày để đọc. Cha tôi mong muốn tôi học hành lịch thiệp nhưng hoàn cảnh không cho phép, và tôi muốn cải thiện điều đó. Đọc sách là niềm vui duy nhất tôi dành cho bản thân. Tôi không lãng phí thời gian ở các quán rượu hay trong các trò chơi, mà tập trung vào công việc càng nhiều càng tốt.”
Nếu bạn muốn có nhiều thời gian và tiền bạc trong tương lai, bạn cần đầu tư một ít tiền bạc và rất nhiều thời gian vào việc phát triển bản thân ngay từ bây giờ. Thay vì lãng phí những nguồn lực đó vào những niềm vui ngắn hạn, hãy đầu tư vào những thứ có ích cho sức khỏe, mối quan hệ, học vấn và sự nghiệp, những điều sẽ giúp bạn đạt được sự thành công và giàu có.
Franklin đầu tư vào bản thân bằng cách không ngừng đọc sách. Tiền bạc và thời gian mà ông tiết kiệm được được dùng để nâng cao tri thức. Bằng cách quản lý tốt nguồn lực của mình vào những mục tiêu quan trọng nhất trong cuộc sống, Franklin đã xây dựng một tương lai tươi sáng cho bản thân. Từ một cậu bé chỉ được học hành chính thức trong vài năm, ông đã trở thành một tác giả, một nhà ngoại giao, và một nhà khoa học được biết đến khắp thế giới.
Kết bạn với những người có cùng quan điểm sống
“Tôi nhanh chóng tìm được một công việc ở Palmer’s, một nhà in nổi tiếng ở Bartholomew Close và làm ở đó gần một năm. Tôi làm việc chăm chỉ, nhưng tôi và Ralph đã tiêu hết phần lớn số tiền kiếm được vào việc xem kịch và các trò vui khác. Chúng tôi tiêu sạch vàng và chỉ còn đủ để sống qua ngày. Dường như Ralph đã quên rằng anh ta có vợ và con, còn tôi cũng xa cách với nàng Read. Tôi chỉ gửi cho nàng một lá thư nói rằng tôi sẽ không trở về sớm. Đây là một sai lầm trong cuộc đời tôi. Nếu được sống lại, tôi nhất định sẽ thay đổi. Với cách chúng tôi tiêu tiền, tôi không còn đủ để chi trả cho những chuyến đi.”
Khi Franklin bắt đầu công việc in ấn và chuyển đến sống ở London, ông kết bạn với James Ralph. Trong khi Franklin làm việc chăm chỉ tại nhà in, thì Ralph lại lãng phí tiền bạc. Anh ta không có một xu dính túi khi đặt chân đến London. Ralph làm diễn viên, nhân viên bán hàng và nhà báo một cách không đều, thường xuyên mượn tiền của Franklin để trang trải cho cuộc sống không ổn định.
Hai người bạn chia tay trong tình cảnh không vui vẻ, và Ralph không trả lại 27 pound mà anh ta nợ Franklin (“Một số tiền lớn so với những gì tôi kiếm được!” Franklin nhớ lại).
Sau trải nghiệm này, Franklin trở nên cẩn trọng hơn với việc kết bạn và dành cả đời để tìm kiếm những người có cùng quan điểm sống. Ông và bạn bè thành lập các nhóm phát triển bản thân để họ có thể chia sẻ ý tưởng và giúp nhau phát triển hơn.
Đừng bao giờ từ bỏ sự liêm chính để đổi lấy tiền tài
Dù Benjamin Franklin là một người tham vọng, ông không bao giờ vứt bỏ sự liêm chính để đạt được mục đích. Đối với ông, cần luôn đặt nguyên tắc cá nhân lên trên lợi ích vật chất để tránh bản thân trở thành nô lệ của lối sống phù phiếm.
Điều này được thể hiện rõ khi một người đàn ông muốn trả tiền để được xuất hiện trên tờ báo do Franklin sở hữu, tờ Pennsylvania Gazette:
“Tôi đã xem kỹ tác phẩm của ông và cảm thấy nó rất thô bỉ và lỗ mãng. Để suy xét xem có nên xuất bản nó hay không tôi đã đi về nhà và ăn bữa tối gồm nước và ổ bánh mì 2 xu mua tại tiệm bánh. Sau đó tôi dùng áo khoác bọc lấy bản thân rồi ngủ trên sàn tới sáng rồi dùng bữa sáng, cũng là một ổ bánh mì và một ly nước. Tôi không thấy vấn đề gì với việc ăn uống như thế này. Tôi nhận ra tôi có thể sống như vậy nên chẳng có lý do gì để tôi bán tờ báo của mình hay lạm dụng nó để đổi lấy sự thoải mái về vật chất.”
Siêng năng cần cù chính là chìa khóa để đạt được sự giàu có
“Tôi luôn tập trung và làm việc chăm chỉ trong mọi công việc, không để ý đến những suy nghĩ lan man ngoài tầm tay hay nghĩ về cách kiếm tiền nhanh. Sự siêng năng và lòng kiên nhẫn là con đường dẫn đến thành công một cách chắc chắn nhất.”
- Kế hoạch hành động (Plan of Future Conduct), Benjamin Franklin viết khi 20 tuổi
Franklin không trở thành tỷ phú chỉ trong một đêm. Sau khi rời nhà, ông dành cả thập kỷ để học việc tại các nhà in ở Mỹ và London, sau đó mở cửa hàng riêng và kiếm lợi nhuận. Trong thời gian đó, ông sống một cuộc sống khó khăn và làm việc siêng năng hơn bất kỳ ai khác.
Vì vậy, ông giúp mọi người nhận ra sự tham vọng của họ giống như ông đã nhận ra tầm quan trọng của kiên nhẫn và nỗ lực trong cuộc sống. Ông không từ bỏ lòng tốt để chọn con đường dễ dàng, điều đó đã được khuyến khích trong thời đại của ông.
Trong bài viết “Busy-Body”, Franklin kể lại những lần theo đuổi các nhóm đào mỏ báu dưới lòng sông và than rằng:
“Con người, dù được phú cho sự sáng suốt, thường mê mải với ham muốn giàu có trong phút chốc và tin rằng điều đó dễ dàng đạt được. Nhưng thực tế, con đường duy nhất dẫn đến sự thịnh vượng là lao động chăm chỉ và kiên trì, nhưng điều này thường bị coi thường.”
Franklin kết luận bài viết bằng lời của một người bạn khi ông tặng con trai mình một trang trại:
“Con ơi, ta đem cho con mảnh đất quý này và ta cam kết với con rằng ta đã kiếm được một khoảng vàng từ việc cày cấy. Con cũng có thể làm như vậy, nhưng hãy nhớ rằng đừng cày sâu hơn những gì ta đã làm.”
Thời gian là vàng bạc
Một người đàn ông lẻn vào cửa hàng bán báo của Benjamin Franklin và lảng vảng gần một giờ đồng hồ.
“Cuốn sách này bán bao nhiêu tiền?”
“1 đô.” Người bán hàng trả lời.
“1 đô.” Người đàn ông lặp lại, “Có thể giảm giá không?”
“Giá vẫn là 1 đô.” Người bán hàng đáp lại.
Khách hàng nhìn qua những cuốn sách trưng bày một lát rồi hỏi: “Ông Franklin có ở đây không?”
“Đúng vậy. Ông ấy đang bận trong phòng tin tức.”
“Tôi muốn gặp ông ấy.” Người đàn ông tiếp tục.
Nhân viên gọi Franklin ra và người đàn ông hỏi: “Ông Franklin, giá thấp nhất mà ông bán cuốn sách là bao nhiêu?”
“1.25 đô.” Franklin đáp.
“1.25 đô! Mới có nhân viên của ông nói chỉ 1 đô thôi.”
“Chính xác,” Franklin nói, “Tôi sẵn lòng nhận chỉ 1 đô thay vì phải bỏ cuộc.”
Người đàn ông bất ngờ nhưng vì muốn kết thúc cuộc đàm phán nên ông đã tiếp tục:
“Vậy giờ hãy cho tôi biết giá thấp nhất của quyển sách là bao nhiêu?”
“1.5 đô.”
“1.5 đô! Nhưng ông mới nói là chỉ có 1.25 đô thôi.”
“Chính xác,” Franklin trả lời, “Bước tiếp theo là tìm cách mua với giá đó, không phải là 1.5 đô như hiện nay.”
Người đàn ông im lặng đặt tiền lên quầy và rời đi cùng cuốn sách. Anh ta đã học được một bài học quý giá về việc sử dụng trí tuệ để đổi thời gian thành tiền bạc và tri thức.
- Dẫn đầu (Pushing to the Front), Orison Swett Marden.
Thời gian là tiền bạc. Franklin là người đầu tiên đưa ra câu nói này. Ngày nay, phát ngôn này vẫn chưa được đồng thuận, một số người cho rằng nó chỉ là lời thoại của một kẻ nô lệ tôn trọng vật chủ hơn là quan điểm của người sống vì đam mê. “Thời gian không phải là tiền bạc. Đó là cơ hội để thưởng thức cuộc sống!” Tuy nhiên, Franklin hiểu rằng cách sử dụng thời gian sẽ quyết định vận mệnh của mỗi người, và càng nhiều tiền bạc mà một người có, càng dễ dàng để theo đuổi niềm đam mê của mình. Franklin nghỉ hưu và rời khỏi ngành in ở tuổi 42, dành phần đời còn lại để làm những điều mà ông yêu thích.
Việc tích luỹ tiền chỉ là một phương tiện để đạt được mục tiêu
“Sự đồng cảm mà ông dành cho điểm yếu của loài người - tham vọng theo đuổi vật chất không ngừng - được diễn đạt một cách mà tôi cảm thấy thú vị. Chúng rất hấp dẫn, ít nhất là rất gần gũi với suy nghĩ của tôi. Người ta nói rằng cư dân ở London muốn kiếm đủ tiền để có một cái chết đáng giá. Tôi nghĩ suy nghĩ đó thật ngớ ngẩn, giống như gọi một người đàn ông tiêu tiền vào 1000 món đồ không cần thiết và rồi mất hết số ấy và bị cầm tù bởi các chủ nợ là “nghèo cho đáng”. Tôi nghĩ rằng những gì chúng ta có so với những gì chúng ta có thể sử dụng có thể không thật sự thuộc về ta dù ta sở hữu chúng. Khi một người đàn ông giàu có chết đi thứ anh ta để lại cũng chẳng đáng giá hơn thứ một kẻ nợ phải trả.”
- Thư Benjamin Franklin gửi William Strahan
Đối với Franklin, việc theo đuổi tiền tài chỉ là phương tiện để đạt được mục tiêu. Mục tiêu của ông là “có thời gian đọc sách, học hỏi, thí nghiệm, trò chuyện với những người tài hoa và đáng kính - những người thực sự trân trọng việc quen biết họ - và đồng thời tạo ra điều gì đó có ích cho nhân loại, không bị ràng buộc bởi lo lắng về việc kiếm tiền.” Việc Franklin nghỉ hưu sớm thực chất đã mang lại nhiều lợi ích cho loài người, bao gồm sự ra đời của nhiều phát minh (ông không chăm lo về bản quyền - đối với ông, giúp đỡ người khác là đủ) và sự hình thành nên một quốc gia.
Với Benjamin Franklin, việc tích lũy tiền và nuôi dưỡng đức tính tốt không phải để sống một cuộc sống xa hoa (dù ông cũng tận hưởng cuộc sống ấy) hay để tỏ ra kiêng cẩn mà là để bản thân trở thành một người có phẩm chất, có kiến thức, có thời gian để trở thành một công dân mẫu mực, giúp đỡ người khác và đất nước của họ. Franklin cũng tin rằng đây là cách tốt nhất để phục vụ Chúa Trời.
Khi Benjamin Franklin năm 40 tuổi, ông đã viết thư gửi cho mẹ rằng khi ông qua đời, ông hy vọng mọi người sẽ nói rằng ông “đã sống có ý nghĩa” hơn là “chết giàu có”.
Vy Vũ | Nghệ thuật của Người đàn ông
