8 Đoạn văn và bài viết phân tích, cảm nhận về tác phẩm 'Đường về quê mẹ' (Ngữ văn 8 - SGK Cánh diều) hay nhất

Bài thơ “Đường về quê mẹ” của Đoàn Văn Cừ vẽ nên một hành trình trở về quê hương đầy cảm xúc và ý nghĩa. Những câu thơ trong bài không chỉ mô tả vẻ đẹp thiên nhiên sống động mà còn bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của người con đối với mẹ. Mỗi khi mùa xuân đến, mẹ lại dẫn đàn con về quê ngoại, nơi con được hòa mình vào vẻ đẹp hùng vĩ của cảnh vật và sự chân thành của con người nơi đây. Cảnh vật mùa xuân với đồng hoa nở rộ, con sông xanh mát, bãi cát trắng và những cánh đồng xanh tươi… tất cả vẽ nên bức tranh thôn quê tươi đẹp và hài hòa. Những hình ảnh này không chỉ đẹp mắt mà còn mang lại cho người đọc cảm giác yên bình và ấm áp. Quê ngoại trong mắt người con là vùng đất tràn đầy kỷ niệm êm đềm và lãng mạn. Nhân vật trung tâm trong bài thơ là mẹ, một người phụ nữ xinh đẹp và nhân hậu. Với những chiếc khuyên vàng, áo yếm đỏ và áo dài màu nâu, mẹ hiện lên đẹp đẽ và quyến rũ trong tâm trí con. Mẹ có đôi mắt sáng, đôi môi hồng và gò má đỏ… những nét đẹp này luôn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng con. Con không khỏi thán phục và mê mẩn: “Trông mẹ giống như một cô gái”. Mẹ được người dân quê khen ngợi với tính cách hiền hòa và dễ mến. Dù đã lấy chồng và sống xa quê, mẹ vẫn giữ trong lòng tình yêu và kỷ niệm về quê ngoại. Bài thơ “Đường về quê mẹ” không chỉ là hình ảnh tình mẫu tử mà còn thể hiện tình yêu và tự hào của người con về vẻ đẹp và phẩm hạnh của mẹ. Mỗi lần trở về quê ngoại cùng mẹ, người con luôn tràn đầy niềm vui và háo hức. Bài thơ đã chạm đến lòng người, khắc sâu hình ảnh một người mẹ yêu thương và những kỷ niệm đáng nhớ trong tâm trí người con.

Hoài Thanh từng nhận định: “Trong các nhà thơ đồng quê, không ai có ngòi bút phong phú và sáng tạo như Đoàn Văn Cừ'. Câu nói này khẳng định rằng Đoàn Văn Cừ luôn dành tình cảm cho quê hương, và “Đường về quê mẹ” là một tác phẩm tiêu biểu như vậy.

Dù chỉ với sáu khổ thơ không dài, bài thơ đã đủ diễn tả tình cảm sâu nặng về quê hương, đặc biệt là tình cảm với mẹ của tác giả. Hai khổ thơ đầu tiên rõ ràng thể hiện nỗi nhớ quê và kỷ niệm về hành trình về quê cùng mẹ.

“U tôi ngày ấy mỗi mùa xuân,

Dặm liễu mây bay sắc trắng ngần,

Lại dẫn chúng tôi về nhận họ

Bên miền quê ngoại của hai thân.

Tôi nhớ đi qua những rặng đề,

Những dòng sông trắng lượn ven đê.

Cồn xanh, bãi tía kề liên tiếp,

Người xới cà, ngô rộn bốn bề.

“U tôi”, là cách gọi thân thương và khẳng định rõ ràng. Mỗi mùa xuân, mẹ lại đưa tôi về quê ngoại, gặp gỡ bà con và thăm mọi người. Không có con đường nào đẹp hơn con đường về quê, nơi luôn có tình yêu và sự chờ đợi. Con đường về quê luôn đẹp với những rặng liễu, những áng mây trắng, và dòng sông uốn lượn. Cảnh vật làng quê với cồn xanh và bãi tía, cùng người nông dân bận rộn, không chỉ phản ánh thực tại mà còn làm nổi bật sự đẹp đẽ của mẹ.

Thúng cắp bên hông, nón đội đầu,

Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu

Trông u chẳng khác thời con gái

Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au.

Mẹ chính là biểu tượng của vẻ đẹp người con gái Việt Nam xưa. Dù đã trưởng thành nhưng mẹ vẫn không thay đổi, với thúng cắp bên hông, nón lá trên đầu, khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu. Mặc dù tuổi tác, nhưng vẻ đẹp của mẹ vẫn tỏa sáng với mắt sáng, môi hồng, má đỏ au. Đối với tác giả, mẹ luôn đẹp và trẻ trung trong mắt con, luôn hiện diện trong từng câu thơ.

Chiều mát, đường xa nắng nhạt vàng,

Đoàn người về ấp gánh khoai lang,

Trời xanh cò trắng bay từng lớp,

Xóm chợ lều phơi xác lá bàng.

Khổ thơ bốn phản ánh thực tại với cảnh vật làng quê, nhưng cũng che giấu nỗi cô đơn của tác giả. Dù cảnh vật vẫn không thay đổi, nhưng tác giả về quê một mình trong mùa xuân này. Thời gian trôi qua, con đường về quê, đoàn người gánh khoai lang, và những buổi chiều mát đều vẫn hiện hữu, chỉ có người về cùng tác giả mỗi mùa xuân là không còn. Mùa xuân mang theo sự ra đi của lá bàng, tượng trưng cho sự nhớ nhung và biết ơn về mẹ.

Tà áo nâu in giữa cánh đồng,

Gió chiều cuốn bụi bốc sau lưng.

Bóng u hay bóng người thôn nữ

Cúi nón mang đi cặp má hồng.

Gặp người quen trong làng, ai cũng khen mẹ nết thảo hiền, dù mẹ đã theo chồng nhưng vẫn không quên đường về quê. Hai khổ thơ cuối cho thấy mẹ không chỉ đẹp mà còn chăm chỉ và cần mẫn. Dưới gió chiều bụi mịt mù, bóng lưng chăm chỉ làm tác giả phân vân không biết là của mẹ hay của thiếu nữ nào. Niềm vui và tự hào khi về quê, nghe những lời khen ngợi về mẹ chính là niềm hạnh phúc lớn nhất. Mẹ không chỉ đại diện cho vẻ đẹp thời xưa mà còn là hình mẫu lý tưởng trong lòng con.

Với ngôn từ giản dị và cách tả thực, hình ảnh quê hương và người mẹ hiện lên thật đẹp và sâu sắc. Mỗi nhà thơ, nhà văn đều muốn ghi lại những kỷ niệm và điều quan trọng nhất trong đời, và “Đường về quê mẹ” chính là cách Đoàn Văn Cừ lưu giữ hình ảnh mẹ và quê hương trong trái tim mình.

Đường về quê mẹ là dòng hồi tưởng sâu lắng của người con về những kỷ niệm quý giá khi cùng mẹ trở về quê ngoại.

Trong những ký ức tươi đẹp đó, mỗi mùa xuân, mẹ lại dẫn các con về quê mẹ. Mỗi bước đi cùng mẹ, thiên nhiên và con người quê ngoại dần hiện ra trước mắt. Cảnh mùa xuân thật tuyệt vời với rặng đề, dòng sông trắng, bãi tía và cồn xanh. Cảnh vật sống động và tràn đầy sức sống như một bức tranh thôn quê hài hòa. Người dân quê ngoại bận rộn với công việc quen thuộc: người xới cà, ngô thành đồng.

Khung cảnh yên bình và ấm áp này thực sự tuyệt vời! Những khoảnh khắc này khiến người con nhận ra quê ngoại không chỉ là nơi đầy kỷ niệm êm đềm mà còn là một thế giới đa dạng và tràn đầy sự sống. Mẹ là nhân vật chính của bài thơ, với hình ảnh là một người phụ nữ xinh đẹp và hiền lành. Hình ảnh mẹ với khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu, đôi mắt sáng, môi hồng và má đỏ vẫn mãi in đậm trong trí tưởng tượng con. Mẹ đẹp và đằm thắm đến mức con không khỏi ngạc nhiên: Mẹ chẳng khác gì thiếu nữ. Với lời khen của dân địa phương, hình ảnh mẹ hiện lên với nét “thảo hiền” dễ mến.

Dù đã lấy chồng xa, mẹ vẫn không quên con đường về quê ngoại. Bài thơ diễn tả niềm vui và sự háo hức của người con mỗi lần trở về quê ngoại cùng mẹ. Nó cũng thể hiện tình yêu và niềm tự hào của con về vẻ đẹp, tính cách và nguồn gốc quê hương của mẹ. Mỗi lần về quê ngoại, con được hòa mình vào không gian thân thuộc và tình yêu của người dân quê. Quê ngoại không chỉ là nơi con tìm thấy không khí trong lành mà còn là nơi cuộc sống giản dị, chất phác và yên bình.

Mỗi lần trở về quê, con cảm thấy như trở về với nguồn cội của mình, những kỷ niệm đẹp và giá trị truyền thống của gia đình. Đó là lý do con luôn tràn đầy hạnh phúc và biết ơn mẹ. Quê ngoại còn là nơi con học hỏi và trân trọng giá trị thực trong cuộc sống, từ việc chăm sóc cây trồng, trồng rau đến tham gia các hoạt động nông nghiệp truyền thống, con nhận ra tầm quan trọng của sự đoàn kết, chăm chỉ và cống hiến.

Quê ngoại là nơi con thấy những tấm gương sống đáng ngưỡng mộ và những người dân chất phác, đam mê công việc. Mỗi lần trở về quê, con đắm mình trong khoảnh khắc truyền thống, lễ hội dân tộc và những buổi sum họp ấm cúng. Đó là lúc con cảm nhận được sự đoàn kết và tình yêu thương từ cộng đồng. Quê ngoại không chỉ mang lại sự bình yên mà còn giúp con khám phá và trân trọng giá trị văn hóa dân tộc. Mỗi chuyến trở về quê là một cuộc phiêu lưu tuyệt vời và đầy ý nghĩa.

Đường về quê mẹ không chỉ là con đường vật lý mà con đi qua, mà còn là hành trình tâm hồn để tìm lại những giá trị cao quý và lòng biết ơn sâu sắc. Quê ngoại là nơi con kết nối với quá khứ, sống trong hiện tại và mơ ước về tương lai.

Đường về quê mẹ của Đoàn Văn Cừ được viết theo thể Đường luật, với 6 khổ và 24 câu, tái hiện hình ảnh người phụ nữ nông thôn Việt Nam xưa, nhấn mạnh ý nghĩa việc giữ gìn cội nguồn và tình cảm mẹ con, đặc biệt là hành trình về quê ngoại của người mẹ trẻ cùng các con.

Bài thơ miêu tả khung cảnh đồng quê trong hành trình về quê, không có bình luận. Tác giả khắc họa thời gian, không gian, và cảnh vật cánh đồng, làng quê với cảm xúc nghệ thuật cao, chỉ bày tỏ cảm xúc qua nhận xét của dân làng ở 4 câu kết: Người phụ nữ thảo hiền, dù là “nữ nhi ngoại tộc” vẫn không quên quê cha đất tổ.

Vào đề bằng hồi ức của đứa con về việc mẹ dẫn các con về quê ngoại:

Ngày xưa mẹ tôi mỗi mùa xuân
Dặm liễu mây bay sắc trắng ngần
Lại dẫn chúng tôi về nhận họ
Bên miền quê ngoại của hai thân.

“U” là cách gọi mẹ của dân một số huyện quanh thành Nam. Nguyễn Bính cũng dùng cách gọi này trong bài thơ Chân quê. Tuy nhiên, ở hai huyện Giao Thủy và Hải Hậu cũng thuộc Nam Định, người ta vẫn gọi là Bố - Mẹ.

“Hai thân” hoặc “song thân” là cách gọi bố mẹ thể hiện sự kính trọng và văn hoa. Nhà thơ sử dụng cụm từ “dặm liễu – mây bay – (sắc) trắng ngần” để vừa tả cảnh trí (mây trắng bay), vừa thể hiện vẻ đẹp tinh tế của mẹ: dịu dàng, thanh thoát.

Tôi nhớ đi qua những rặng (cây) Đề
Những giòng sông trắng lượn ven đê
Cồn xanh, bãi tía kề liên tiếp
Người xới cà, ngô - rộn bốn bề.

Quê Đoàn Văn Cừ ở làng Đô Quan, xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, gần chân đê sông Hồng. “Những giòng sông trắng lượn ven đê” xuất phát từ việc dân cư hai bên bờ sông Hồng đào đất để đắp đê chống lũ, tạo thành các con sông nhỏ bên trong đê. Đất đào từ đây tạo ra các cồn đất và bãi trồng hoa màu như ngô, khoai.

Dọc bờ sông, cây đề tạo thành rặng cây với những lều cất vó và thuyền nan. Tạo nên phong cảnh đồng quê yên bình, tĩnh lặng.

Thúng cắp bên hông, nón đội đầu
Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu
Trông U chẳng khác thời con gái
Mắt sáng môi hồng má đỏ au.

Người phụ nữ thời xưa thường dùng thúng để đựng đồ. Trong bài thơ, mẹ cắp thúng bên hông, trang phục của mẹ vẫn giữ vẻ đẹp như thời con gái. Mẹ đã có con cái nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp như xưa với yếm thắm, khuyên vàng, áo the nâu và má hồng.

Tà áo nâu in giữa cánh đồng
Gío chiều cuốn bốc bụi sau lưng
Bóng U như bóng người thôn nữ
Cúi nón mang đi cặp má hồng

Trên đường về làng, áo the nâu của mẹ bị gió chiều cuốn bụi. Mẹ khép mình, cúi nón để tránh bụi. Mẹ như e ấp, mang lại cảm giác như những cô gái quê dịu dàng.

Chiều mát, đường xa nắng nhạt vàng
Đoàn người về ấp gánh khoai lang
Trời xanh, cò trắng bay từng lớp
Xóm chợ lều phơi xác lá bàng.

Chiều quê hương thật đẹp: bầu trời xanh, cò trắng bay, và cảnh xóm chợ với lều phơi xác lá bàng. Khoai lang vùng đất pha cát nổi tiếng với củ to, ngọt bùi, làm phong phú thêm hình ảnh đồng quê.

Tới đầu làng gặp những người quen
Ai cũng khen U nết thảo hiền
Dẫu phải theo chồng thân phận gái
Đường về quê mẹ vẫn không quên.

Người mẹ trẻ được bà con khen ngợi vì dù đã lấy chồng xa nhưng vẫn nhớ quê hương. Dân làng xem mẹ là người thảo hiền, giữ gìn tình cảm gia đình dù đã theo chồng.

Đoàn Văn Cừ, sinh năm 1913, mất mẹ khi mới 5 tuổi, viết về mẹ với sự xúc động, cảm thông. Bài thơ “Đường về quê mẹ” là sự kết hợp giữa quan sát và hồi ức, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, truyền tải thông điệp sâu sắc về tình cảm quê hương và mẹ Việt Nam.

Lê Xuân Quang (Berlin)

Bài thơ “Đường về quê mẹ” của Đoàn Văn Cừ, xuất bản trong tập “Thôn ca” năm 1942, là một tác phẩm tiêu biểu của ông. Trong bài viết về thơ Đoàn Văn Cừ năm 1941, Hoài Thanh đã khen ngợi sự phong phú và rực rỡ của ngòi bút ông, và cũng nhắc đến sự liên tưởng của ông với dịp Tết. Nhân dịp Tết Nguyên Đán, chúng ta cùng khám phá bài thơ để tìm hiểu con đường về quê của tác giả hơn năm mươi năm trước, với sự hồn hậu và tình cảm sâu sắc.

Bài thơ gồm sáu khổ, sử dụng bút pháp tả thực, mộc mạc và giản dị như tranh thủy mặc, không cầu kỳ, không siêu hình, mà lại rất thơ. Đoàn Văn Cừ viết với sự chân thật: “U tôi ngày ấy mỗi mùa xuân / Dặm liễu mây bay sắc trắng ngần / Lại dẫn chúng tôi về nhận họ / Bên miền quê ngoại của hai thân”. Có thể một số bạn trẻ hiện nay sẽ cho rằng thơ ông quá đơn giản, nhưng đó chính là vẻ đẹp chân thật của thi ca, của đời sống nông thôn Việt Nam. Thơ của Đoàn Văn Cừ hiện lên qua hình ảnh cụ thể như “U tôi ngày ấy” hay “Dặm liễu mây bay”, mang đến cảm giác gần gũi và chân thành, tuy không thể phân tích chi tiết.

Khổ thơ thứ ba của bài là đoạn thành công nhất, miêu tả người mẹ Việt Nam xưa một cách tuyệt đẹp: “Thúng cắp bên hông, nón đội đầu / Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu / Trông u chẳng khác thời con gái / Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au”. Đoạn thơ này chuyển từ tĩnh sang động, tạo nên hình ảnh người mẹ như một bông hồng giữa mùa xuân, thanh tao và duyên dáng như một nhân vật trong tranh. Khổ thơ không chỉ miêu tả ngoại hình mà còn thể hiện tình cảm và nâng cao vẻ đẹp của nông thôn Việt Nam.

Khổ thơ thứ tư dùng cảnh để diễn tả tâm trạng, với bức tranh mùa xuân nhưng cũng đầy nỗi buồn: “Chiều mát đường xa nắng nhạt vàng / Đoàn người về ấp gánh khoai lang / Trời xanh cò trắng bay từng tốp / Xóm chợ lều phơi xác lá bàng”. Cảnh sắc mùa xuân và hình ảnh xác lá bàng thể hiện sự chuyển mình của thời gian và nỗi buồn của quá khứ. Đoàn Văn Cừ đã khéo léo thể hiện sự biết ơn và nỗi buồn qua những hình ảnh giản dị nhưng sâu lắng.

Khổ thơ cuối cùng diễn tả sự luyến tiếc và nỗi buồn khi phải rời xa quá khứ: “Bóng u hay bóng người thôn nữ / Cuối nón mang đi cặp má hồng”. Chiếc nón đã che khuất ký ức về cặp má hồng của mẹ, chỉ còn lại hoài niệm và nỗi buồn. Thơ của Đoàn Văn Cừ không chỉ là một tác phẩm về quê hương mà còn là một phần của thi ca, nơi nỗi buồn và sự đẹp đẽ hòa quyện. Đọc bài thơ, ta cảm nhận được vẻ đẹp hồn hậu và sự chân thành, làm sống lại những giá trị văn hóa và tâm hồn dân tộc.

Bài thơ “Đường về quê mẹ” gợi lên nhiều cảm xúc sâu lắng cho người đọc. Qua sáu khổ thơ, tác giả bày tỏ tình yêu quê hương và nỗi nhớ mẹ. Mở đầu bài thơ là tiếng gọi “U tôi” đầy trìu mến và gần gũi. Tác giả hồi tưởng về những kỉ niệm thời thơ ấu, mỗi mùa xuân mẹ lại dẫn về quê, con đường về quê hiện ra với hình ảnh thân thuộc như dặm liễu, rặng đề ven đường. Thiên nhiên tươi đẹp với mây trắng, dòng sông trắng lượn ven đê, cồn xanh, bãi mía, và bóng người xới cà, ngô. Hình ảnh “u tôi” hiện lên dù đã trưởng thành vẫn duyên dáng như thời con gái với thúng bên hông, nón lá đội đầu, khuyên vàng, yếm thắm, và áo the nâu. Tuổi tác không làm mất đi nét tươi tắn của u – mắt sáng, môi hồng, má đỏ au. Ở hai khổ thơ cuối, người đọc cảm nhận rõ những hoài niệm của nhân vật “tôi” về mẹ. Tà áo nâu và chiếc nón lá, u “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” hiện lên mờ ảo dưới gió chiều bụi mịt mù, khiến tác giả phân vân không biết là hình ảnh của mẹ hay một thiếu nữ nào. Trên đường về quê, “tôi” gặp lại những người quen và được nghe những lời khen về u, lòng đầy hãnh diện.

Bài thơ “Đường về quê mẹ” của Đoàn Văn Cừ là một tác phẩm sâu sắc về tình quê hương và lòng mẹ. Mở đầu bài thơ, tiếng gọi “u tôi” vang lên đầy trìu mến và sâu lắng. Nhân vật “tôi” hồi tưởng về những kỉ niệm mỗi mùa xuân được mẹ dẫn về thăm quê ngoại. Con đường về quê đã in sâu trong tâm trí “tôi” với hình ảnh quen thuộc như dặm liễu và rặng đề bên lề đường. Bầu trời rợp mây trắng, dòng sông trắng lượn quanh đê, và cồn xanh bạt ngàn với bóng người xới cà ngô. Hình ảnh “u tôi” dù đã trưởng thành vẫn không khác gì thời con gái, với thúng bên hông, nón lá đội đầu, khuyên vàng, yếm thắm và áo the nâu. Tuổi tác không làm mất đi vẻ tươi tắn của u – mắt sáng, môi hồng, má đỏ au. Nhớ về hình ảnh ấy, “tôi” càng cảm thấy buồn bã, xót xa khi phải trở về quê một mình. Dưới gió chiều bụi mịt mù, bóng lưng chăm chỉ khiến tác giả không phân biệt được là của mẹ hay của một thiếu nữ. Trên đường về quê, “tôi” gặp lại những người quen và được nghe những lời khen về u, lòng đầy hãnh diện. Bài thơ thể hiện tình yêu thương sâu sắc đối với quê hương và người mẹ.

Đường về quê mẹ là bài thơ lưu giữ những kỉ niệm quý giá của người con về những lần cùng mẹ trở về quê ngoại. Trong kí ức tươi đẹp đó, mỗi dịp xuân về, mẹ lại đưa đàn con về thăm quê. Theo bước chân của mẹ con, cảnh vật và con người nơi quê ngoại dần hiện ra. Mùa xuân nơi đây thật tuyệt vời với các rặng đề, dòng sông trắng, cánh đồng bãi tía, và cồn xanh. Khung cảnh vừa sống động vừa tràn đầy sức sống, hiện lên như một bức tranh thôn quê với sự hòa quyện hài hòa giữa màu sắc và đường nét. Con người nơi đây đang tích cực lao động trên cánh đồng: người xới cà, ngô rộn ràng. Cảnh vật bình yên, ấm áp đến lạ kỳ. Qua cảm nhận của người con, quê ngoại trở thành một miền kí ức êm đềm và thơ mộng. Người mẹ là nhân vật chính trong bài thơ. Hình ảnh mẹ với khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ vẫn khắc sâu trong tâm trí người con, có lẽ vì vẻ đẹp và sự dịu dàng của mẹ đã làm người con phải thốt lên ngỡ ngàng: Trông mẹ như thời con gái. Lời khen ngợi của người dân quê càng làm nổi bật nết đẹp và sự dễ mến của mẹ. Dù sống xa quê, mẹ vẫn không quên đường về quê mẹ. Bài thơ diễn tả niềm vui và sự háo hức của người con mỗi lần về quê ngoại, đồng thời bày tỏ tình cảm yêu mến và tự hào về vẻ đẹp và phẩm hạnh của mẹ.