Buzz
Nhận thức
Bước đầu tiên để suy nghĩ về bất cứ điều gì là nhận thức tình hình. Chúng ta không thể phát hiện vấn đề cần giải quyết trừ khi đã nhận ra nó ngay từ đầu. Điều quan trọng là nhận thức của chúng ta không mang tính khách quan hay trung lập. Nhận thức là cách chúng ta tiếp nhận thực tế thông qua các giá trị chủ quan của mình.
Ví dụ: giả sử bạn đang lập kế hoạch ngân sách hàng tháng. Bạn biết rằng mình không thể tiết kiệm nhiều, nhưng cha mẹ đã dạy bạn về tầm quan trọng của việc tiết kiệm tiền. Bạn có thể coi việc lập ngân sách là vấn đề nghiêm trọng và tự mình suy ngẫm. Nếu bạn có tư tưởng sống cho hôm nay, bạn có thể chỉ nhún vai và nói: “May quá, tôi có đủ rồi!”.
Các giả định
Các giả định là những niềm tin chưa được kiểm chứng và được coi là hiển nhiên. Kế hoạch và hành động của chúng ta thường dựa trên các giả định này. Để phát triển tư duy phản biện, chúng ta phải sẵn sàng xem xét kỹ lưỡng các giả định của mình để xem chúng có chính xác và phù hợp với thực tế hay không. Hãy nhớ rằng bạn không thể cho rằng điều gì là đúng trừ khi đã kiểm tra nó kỹ lưỡng.
Quay lại ví dụ trước, không có giả định nào là chính xác tuyệt đối. Hãy kiểm tra chúng cẩn thận. Nếu bạn chủ động giảm chi tiêu trong tương lai, có thể bạn không cần phải tiết kiệm từng đồng. Nếu bạn cần chuẩn bị cho các kế hoạch dài hạn, thì việc không tiết kiệm có thể là vấn đề lớn. Dù niềm tin của bạn về việc tiết kiệm là gì, hãy kiểm tra xem chúng có phù hợp với tình hình hiện tại hay không.
Cảm xúc
Nhiều người tin rằng không thể suy nghĩ lí trí nếu không gạt bỏ cảm xúc. Điều này không đúng và cũng không thực tế. Thực tế, cảm xúc là một phần không thể thiếu trong tư duy phản biện. Là con người, chúng ta luôn mang theo cảm xúc, và chúng ảnh hưởng tự nhiên đến mọi quyết định của chúng ta. Điều này không phải là điều xấu.
Chúng ta có thể sử dụng tư duy phản biện để cải thiện thế giới xung quanh. Điều này không thể thực hiện nếu thiếu đi chỉ số cảm xúc. Ví dụ, giải quyết vấn đề trong cuộc sống của con cái là một mục tiêu cao cả và xứng đáng. Tuy nhiên, điều đó vô nghĩa nếu thiếu đi tình cảm cha mẹ và không khí gia đình. Hãy sử dụng cảm xúc để xác định và giải quyết vấn đề.
Ngôn ngữ
Từ ngữ là cốt lõi của tư duy phản biện. Chúng ta có thể biến những ý tưởng mơ hồ thành rõ ràng bằng cách sử dụng ngôn ngữ phù hợp. Để suy nghĩ sâu sắc về bất kỳ chủ đề nào, chúng ta cần xác định vấn đề và cách tiếp cận nó một cách khả thi. Tư duy phản biện chỉ có thể thực hiện được khi chúng ta trình bày thực tế thông qua ngôn ngữ.
Quay lại ví dụ về lập ngân sách, để xác định số tiền cần tiết kiệm, chúng ta cần xem xét các khái niệm như lạm phát. Ngân sách có thể đủ cho hiện tại, nhưng tương lai thì sao? Khả năng tăng giá như thế nào? Để tính toán số tiền cần tiết kiệm, chúng ta phải hiểu rõ về lãi suất. Đưa các yếu tố này vào từ ngữ và khái niệm giúp chúng ta hiểu rõ những vấn đề đối mặt.
Lập luận
Lập luận là một thành phần quan trọng của tư duy phản biện. Nó không phải là tranh luận hay cãi vã, mà là một danh sách các giả định và tiền đề được hợp lý hóa. Khi những giả định này hình thành một lập luận, chúng dẫn đến một kết luận logic và hiệu quả. Như đã thảo luận, chúng ta hỗ trợ các giả định bằng logic và sự thật. Nếu không, chúng ta có thể đi đến kết luận dựa trên logic không vững chắc.
Ngụy biện
Những xu hướng không phản biện trong tư duy con người được gọi là “ngụy biện”. Ngụy biện là niềm tin hoặc kết luận dựa trên logic không vững chắc. Đây là lập luận hoặc niềm tin không chịu nổi sự soi xét kỹ lưỡng. Mặc dù ngụy biện có thể không sai, nhưng nó dựa trên một quá trình tư duy phi logic.
Sử dụng ngụy biện trong tư duy làm tăng khả năng đưa ra kết luận sai. Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn thế. Đôi khi, một quá trình tư duy ngụy biện vẫn có thể mang lại kết quả tốt. Hãy nhớ câu nói: “Những người thường đưa ra thông tin sai đôi khi cũng đúng.” Điều này hoàn toàn chính xác.
Hãy tưởng tượng bạn đang thưởng thức một túi kẹo jelly bean đủ màu sắc. Bạn của bạn đặt cược với bạn rằng chiếc kẹo tiếp theo bạn lấy ra từ túi sẽ có màu xanh lục. Khi bạn hỏi lý do, người bạn giải thích rằng chiếc kẹo bạn vừa ăn có màu xanh lục, do đó tất cả các kẹo trong túi cũng có màu xanh. Bạn tranh luận và đã chấp nhận cược. Chiếc kẹo tiếp theo bạn lấy ra, đúng như dự đoán, là màu xanh lục. Bạn của bạn nói: 'Thấy không!'. Trong trường hợp này, anh ta đã đúng mặc dù logic không chắc chắn. Đây là một trường hợp đặc biệt. Thông thường, các luận điệu nghe có vẻ hợp lý và thậm chí rất thông minh.
Logic
Đây là một thuật ngữ chỉ tư duy có cấu trúc, với mục đích đánh giá thông tin một cách chính xác. Bằng cách phân tích tính chính xác của các tiền đề và giả định, một người tư duy phản biện có thể phân biệt được giữa các luận điệu sai lầm và những giả định có cơ sở, giúp họ nhận biết đâu là sự thật và đâu là sự giả dối. Nếu tư duy một cách logic, chúng ta sẽ thay thế các tiền đề hoặc giả định sai bằng những giả định chính xác.
Giải quyết vấn đề
Tư duy phản biện theo hướng trừu tượng có thể thú vị, nhưng không làm cho thế giới xung quanh chúng ta tốt đẹp hơn. Chúng ta thường sử dụng những kỹ năng này khi đối mặt với các vấn đề cần được giải quyết một cách nghiêm túc. Tìm ra cách tiếp cận vấn đề hoặc đạt được mục tiêu không mang lại nhiều ý nghĩa, trừ khi bạn áp dụng nó vào thực tế.
""""""--
