Buzz
Ít khi người Việt nói về việc ôm gấu bông khi đi ngủ của mình. Nhưng theo khảo sát, khoảng 40% người trưởng thành ở Mỹ vẫn thực hiện thói quen này. Con số tương tự là 34% ở Anh. Các chuyên gia về giấc ngủ nói rằng đây là một thói quen tốt, không có gì phải xấu hổ.
Một việc mà tôi luôn phải làm mỗi khi có trẻ em đến nhà, đó là phải trông chừng Bi, con gấu bông trong phòng ngủ của tôi. Bi đã có nhiều vết thương: một vết rách ở chân, bông bật ra ngoài, tôi đã mất cả buổi tối để khâu lại. Đuôi của nó đã rụng mất, nhưng không ai quan trọng nó có đuôi hay không.
Nhưng cái mũi, nếu một con gấu bông mất mũi thì đó là một tai họa. Đứa cháu của tôi đã đặt Bi lên quạt trần đang quay, sau đó mũi của Bi biến mất. Mất hai tuần sau khi dọn dẹp nhà, tôi mới tìm thấy mũi của Bi bên dưới gầm sofa, và tôi thật sự vui mừng.
'Chú Long cho Gạo đưa Bi về nhà đi...', đứa cháu của tôi van nài. 'Không! Chú Long cho Bơ, chú Long yêu quý Bơ hơn', một đứa khác kéo áo tôi. 'Cho Gạo và Bơ cùng đưa Bi về thì chú Long ôm gì khi đi ngủ đây', mẹ chúng nó vừa cười vừa mắng.
Cuộc cạnh tranh về tài sản giữa hai anh em nhà này đã được giải quyết một cách êm đẹp. Nhưng thằng Bơ, tôi biết nó sẽ không chịu thua. Luôn bĩu môi và nói với tôi: 'Chú Long sắp lấy vợ rồi mà vẫn ôm gấu bông đi ngủ'. Rồi thằng Gạo cũng bắt chước lại y như vậy.
***
Tôi hiểu được nỗi lo âu sâu sắc trong tâm trí của Bơ, cháu trai 6 tuổi của tôi, có vấn đề về tăng động giảm chú ý. Việc có một con gấu bông trên giường của một chàng trai 28 tuổi có thể khiến - thậm chí cả một đứa trẻ tăng động - nghi ngờ về sự trưởng thành của anh ấy.
Người lớn cũng vậy, hãy đọc những dòng tâm sự của cô gái này:
Bài viết đăng trên chuyên mục Tâm sự của VnExpress đến cuối ngày đã thu hút 126 bình luận. Trong số đó, 8 người đồng cảm với cô gái, cho rằng bạn trai của cô còn trẻ con, thiếu nam tính và quá nhát gan. 118 bình luận còn lại tôn trọng sở thích của anh ấy.
Nhưng điều thú vị nhất là, nhiều người bắt đầu chia sẻ câu chuyện cá nhân của mình:
'Tôi năm nay 27 tuổi, ôm một con gấu bông từ năm 11 tuổi, giờ không ôm là không thể ngủ được'.
'Chị biết một vị sư khá nổi tiếng và vị sư này có một con gấu bông, nó cũ rồi nhưng thầy luôn đặt nó trên giường vì nó theo thầy từ khi nhỏ. Em trai chị 30 tuổi vẫn có một con gấu bông lớn trong phòng. Chị gần 40, chồng chị vẫn tặng chị một con gấu bông to bằng cả người. Không có gì là đáng ngại cả'.
'Anh mình 39 tuổi, đã có vợ, lúc nào ôm vợ thì ôm, lúc nào không ôm vợ thì ôm con gấu bông mà vợ mua tặng vào sinh nhật. Vợ anh cũng vậy, họ nói rằng chỉ cần ngủ ôm nhau thôi, nhưng sau này mạnh mẽ hơn khi ôm thú cưng của mình'.
Có lẽ, đây là một dịp hiếm hoi người Việt thổ lộ về việc họ ôm gấu bông khi đi ngủ. Tại Mỹ, một khảo sát đã thực hiện và phát hiện ra rằng khoảng 40% người trưởng thành vẫn giữ những người bạn nhỏ nhồi bông trên giường. Con số tại Anh là 34%.
Trên diễn đàn trực tuyến Reddit, bạn có thể tìm thấy hàng loạt chủ đề nổi bật về việc ngủ cùng thú nhồi bông của những người lớn. Một chủ đề đã nhận được hơn 1.500 bình luận, trong đó mọi người tiếp tục chia sẻ câu chuyện của họ, ủng hộ việc có mặt của thú nhồi bông trên giường.
Tất nhiên, nhiều người có thể thấy điều đó khá kỳ lạ. Liệu tôi có mắc vấn đề gì về tâm lý không khi ôm gấu bông đi ngủ?
Nhưng đừng lo, nếu bạn đã trưởng thành mà vẫn ôm gấu bông khi đi ngủ, các nhà khoa học, chuyên gia tâm lý và nhà nghiên cứu về giấc ngủ nói rằng đó là một thói quen hoàn toàn lành mạnh. Họ có đủ lý thuyết, kinh nghiệm cũng như bằng chứng để chứng minh điều đó.
'Vật chuyển tiếp' (Transitional object) là một khái niệm được bác sĩ nhi khoa, nhà phân tâm học người Anh Donald Winnicott đề xuất từ năm 1973, để giải thích sự liên kết giữa trẻ sơ sinh và người mẹ.
Các nghiên cứu cho thấy rằng trong giai đoạn đầu đời, trẻ sơ sinh chưa nhận thức được bản thân của họ. Do đó, trẻ chưa biết sự tồn tại của bản thân riêng biệt với sự tồn tại của thế giới bên ngoài, bao gồm cả người mẹ.
Sự hiện diện liên tục của người mẹ vào thời điểm này - không cố ý - đem lại cho trẻ một niềm tin được Winnicott gọi là một 'ảo tưởng'. Trẻ sơ sinh tin rằng người mẹ và bản thân mình là một thể. Khi người mẹ có mặt, thế giới cũng có mặt. Người mẹ luôn 'mang thế giới' đến với trẻ ngay lập tức, không có sự chậm trễ.
Ví dụ khi một đứa trẻ đói, nó muốn ăn và khóc. Người mẹ lập tức đáp ứng nhu cầu bằng cách cho bú. Nếu đứa trẻ khó chịu, người mẹ lại đến bên, bế ẵm để đứa trẻ thoải mái.
Tất cả sự chăm sóc này của người mẹ củng cố 'ảo tưởng' của trẻ sơ sinh, rằng chúng kiểm soát thế giới và có thể có bất cứ thứ gì chúng muốn. Winnicott gọi đó là 'sự toàn năng chủ quan'.
Tuy nhiên, khi trẻ lớn lên, nó nhận ra một 'thực tế khách quan' khác. Trẻ phân biệt được cái tôi của mình với những cái 'không phải tôi'. Người mẹ bây giờ xuất hiện như một thực thể riêng biệt.
Điều này khiến trẻ nhận ra rằng nó không hề toàn năng như nó từng nghĩ. Thậm chí, trẻ lờ mờ biết sự bất lực của mình trước thế giới, rằng sự tồn tại của nó phụ thuộc vào người mẹ.
Khi trẻ nhận ra nó không sở hữu người mẹ, người mẹ cũng không ở bên 24/24 để 'mang thế giới' đến bên nó nữa. Nhận thức này tạo ra một giai đoạn khó khăn, khiến trẻ cảm thấy thất vọng và lo lắng.
Nhưng lo lắng này có thể được giảm bớt nếu trẻ tìm thấy một 'vật chuyển tiếp' – đồ vật đầu tiên 'không phải tôi' mà trẻ thực sự sở hữu.
Vật chuyển tiếp là thứ mà trẻ luôn tìm thấy bên cạnh, thay thế cho người mẹ đang dần xa cách với chúng. Nó mang lại cho trẻ cảm giác rằng chúng cũng có thể điều khiển thế giới và tự có được những gì mình muốn.
Dựa trên định nghĩa đó, vật chuyển tiếp có thể là bất cứ thứ gì, từ một cái chăn bông, một món đồ chơi treo lơ lửng, hay thậm chí một mùi hương, một giai điệu. Nhưng với nhiều đứa trẻ, thường là một con thú nhồi bông.
Kể từ khi được phát minh vào cuối thế kỷ 19, những con thú nhồi bông đã trở thành món đồ chơi, đồng thời là vật chuyển tiếp hoàn hảo cho trẻ nhỏ. Chúng mềm mại, ấm áp, có thể để cạnh giường. Đặc biệt, thú nhồi bông có khuôn mặt và thân hình là thứ mà trẻ có thể sử dụng để nhân cách hóa chúng như những người bạn.
Trong vai trò vật chuyển tiếp, những con thú bông này đã xoa dịu lo lắng của trẻ, bù đắp phần nào 'sự toàn năng chủ quan' mà trẻ đã đánh mất. Với sự có mặt của chúng bên cạnh, những đứa trẻ có thể bình tĩnh và đi vào giấc ngủ ngon hơn, ngay cả khi không có mẹ ở bên.
Bi là con gấu bông mẹ mua cho tôi vào sinh nhật năm 2 tuổi. Tên của nó cũng do mẹ tôi đặt. Nhưng mẹ tôi kể lại rằng, đó là bởi ngày đó tôi luôn chỉ vào con gấu và nói 'bi bi'.
'Đây, Bi của con đây', mẹ tôi kéo con gấu từ cuối giường lên đầu giường và đặt nó bên cạnh tôi mỗi khi tôi chuẩn bị đi ngủ.
Giống như nhiều đứa trẻ khác, tôi gắn bó với người bạn nhồi bông của mình trong phần lớn thời thơ ấu. Bi chơi với tôi ở nhà, đi học mẫu giáo cùng tôi, và tôi mang nó tới nha sĩ để cùng nhổ chiếc răng sữa đầu tiên.
Ba tôi kể lại rằng hôm đó tôi đã giãy giụa trên ghế, đạp cả bác sĩ và trốn tuột xuống dưới gầm bàn. Suýt chút nữa thì tôi có thể chạy ra khỏi phòng, cho đến khi nhận ra mình đã quên chưa 'giải cứu' Bi. Con gấu đang ngồi ở ghế chờ bệnh nhân, tôi quay lại, đặng tóm lấy nó thì bị ba túm được.
Sau đó, bác sĩ nói tôi nên ôm chặt hơn, nhưng thực ra tôi đang chặt ôm Bi. Răng nhổ ra nhờ vậy.
Gắn bó với Bi thế đó, nhưng tôi chỉ thực sự ngủ cùng con gấu này đến khi tôi 12 tuổi. Vào sinh nhật năm đó, tôi tự cảm thấy có gấu bông trên giường là kỳ quặc với một cậu thiếu niên đã 'trưởng thành'. Thế là tôi cất nó vào tủ để các bạn đến nhà mình không thấy.
Winnicott coi việc tôi và Bi chia tay là điều tất yếu. Đến một lúc nào đó, trẻ sẽ đủ lớn để giải phóng linh hồn tưởng tượng ra khỏi con gấu bông của mình. Sau đó, thay vì trò chuyện, ôm ấp và vuốt ve, con thú nhồi bông sẽ được sử dụng như một công cụ để kê người, gác chân hoặc gối đầu.
Những con gấu bông kém chất lượng sẽ dần suy giảm, cũ và bục ra trong những năm tháng trưởng thành. Đó là lý do nhiều con bị vứt bỏ, kết thúc nhiệm vụ chuyển tiếp của chúng trong một bãi rác nào đó.
Chỉ một số ít những người may mắn giữ được gấu bông thơ ấu của mình cho đến khi trưởng thành. Những người này thường tiếp tục gắn bó với chúng hoặc ngược lại. Vì họ gắn bó với vật chuyển tiếp nhiều hơn nên sẽ giữ gìn chúng cẩn thận hơn.
Ash Davies, một nhân viên phân tích trò chơi điện tử 28 tuổi sống tại Liverpool chia sẻ trên The Guardian, cô vẫn giữ một con gấu bông tên là Teddy, dù nó đã mất một cánh tay, cả hai bên mắt và mũi:
'Khi tôi và chị gái sinh đôi chào đời, dì đã tặng chúng tôi hai chú gấu bông giống hệt nhau... Chị gái của tôi không thích món quà, nhưng tôi không thể ngủ nếu không có cậu ấy'.
'Bây giờ tôi đã trưởng thành, nhưng mỗi khi tỉnh giấc vào giữa đêm, điều tôi tìm đầu tiên vẫn là cậu ấy', cô nói. 'Teddy mang một hương thơm không thể tách rời, một hương thơm của sự an toàn và cảm giác như ở nhà'.
Đó là lý do Davies luôn mang theo Teddy trong các chuyến du lịch của mình. Cô sẽ đặt con gấu trong tủ an toàn ở khách sạn vì 'tiền hoặc hộ chiếu có thể mất, nhưng mất cậu ấy thì không gì có thể thay thế được'.
Gắn bó với một vật chuyển tiếp từ thời thơ ấu cũng là trải nghiệm của Thế Đô, một độc giả chia sẻ trong phần bình luận trên VnExpress. Đối với Đô, vật chuyển tiếp của anh không phải là gấu bông, mà là một chiếc chăn con công, biểu tượng trên những chiếc giường Việt Nam thời bao cấp:
'Đã 30 năm rồi tôi vẫn sử dụng chiếc chăn nhung công phượng mà mẹ tôi mua khi tôi còn nhỏ. Nó luôn ở bên tôi, khi đi học, đi công tác, làm ăn. Vợ tôi từng hỏi về nó, tôi kể rằng mẹ tôi đã phải làm việc cật lực để có được chiếc chăn này. Và nó vẫn còn nguyên vẹn, rất mềm mại'.
Những trải nghiệm tương tự như vậy tồn tại ở khắp nơi trên thế giới và trong mọi nền văn hóa. Anne Malhere, một quản lý câu lạc bộ quần vợt bãi biển người Pháp, nói rằng cô luôn mang theo một dải ruy băng lụa xanh, món quà từ mẹ cô khi cô còn bé.
Malhere bị cuốn hút bởi sự thoải mái và dễ chịu mà vật chuyển tiếp này mang lại. Kể từ khi lớn lên, cô vẫn luôn mang theo nó. Cô để nó trong túi áo vào ban ngày và đặt nó dưới gối vào ban đêm.
Dải ruy băng xanh này đã đi theo cô suốt thời niên thiếu, cho tới khi cô đi du học, rời xa Pháp sang Mỹ sinh sống. 'Đó là bí mật nhỏ của tôi, nhưng tôi không bao giờ cảm thấy xấu hổ về điều đó', Malhere chia sẻ với The Guardian.
Thành thực mà nói, tôi không có mối gắn bó sâu đậm với Bi như một người bạn thân hay một vật chuyển tiếp liên tục. Con gấu đã biến mất khỏi cuộc sống của tôi trong suốt 15 năm, cho đến năm ngoái, khi tôi mắc COVID và phải cách ly trong căn phòng thơ ấu của mình.
Đó là khi tôi tìm lại Bi trong tủ, nơi mẹ tôi giữ mọi kỷ vật của tôi từ nhỏ. Con gấu được bọc kỹ lưỡng trong miếng nilon dày. Mẹ tôi kể rằng bà đã cất Bi khi thấy tôi 12 tuổi vẫn cứ đạp nó xuống đất liên tục.
Những lúc đó, mẹ tôi luôn phải nhặt con gấu lên. Một ngày nọ, bà quyết định giặt Bi, phơi khô và cất nó vào tủ.
Cảm giác đầu tiên khi đánh thức người bạn nhỏ thời thơ ấu của tôi sau một giấc ngủ dài là mùi. Giống như trải nghiệm của Ash Davies với chú gấu Teddy, tôi có thể nhận ra mùi 'tuổi thơ' từ Bi.
Tiến sĩ Chris Winter, một chuyên gia về giấc ngủ tại Đại học Virginia, cho biết: Mùi của những đồ vật thân quen như gấu bông có tác dụng ru ngủ.
'Mùi là yếu tố kích hoạt trí nhớ mạnh mẽ', ông nói. Và thường thì những con gấu bông đều gắn liền với vô vàn ký ức đẹp, 'thứ có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái và dễ chịu khi cố gắng chìm vào giấc ngủ'.
Bi đã thực sự giúp tôi làm điều đó. Ôm con gấu vào lòng, tôi như trở về tuổi thơ, không lo lắng, không phiền muộn. Cảm giác duy nhất trong tâm trí tôi là sự an ủi.
Giống như tôi, khi tôi còn là một đứa trẻ 6 tuổi, ôm Bi rời khỏi phòng nha khoa, tôi cảm thấy mọi lo lắng của mình trong đại dịch đã được gói vào chiếc răng sữa.
Nhưng việc gợi lại ký ức không phải là cách duy nhất mà một con gấu bông có thể giúp bạn ngủ.
Đó là lý do các nghiên cứu đang mở ra một cơ hội cho bạn. Bạn có thể dùng con gấu bông được tặng năm 16 tuổi, mua một con gấu bông mới, thậm chí có người còn tìm được sự trợ giúp từ gấu bông của con mình.
Chỉ cần đó là một con gấu bông, nó sẽ có tác dụng xoa dịu tâm trí của bạn.
Năm 2016, một nghiên cứu trên Tạp chí Nghiên cứu Xã hội & Quản lý cho thấy sinh viên đại học có thể tự an ủi bản thân tốt hơn khi ôm thú nhồi bông.
Năm 2019, tạp chí Sleep Health công bố một nghiên cứu chứng minh cả trẻ em và người lớn đều có thể hưởng lợi từ gấu bông. Họ báo cáo cảm giác an toàn, bình tĩnh và bớt lo lắng khi được ôm gấu bông đi ngủ.
Hiệu ứng này có thể bắt nguồn từ hành động ôm. Năm 2013, một nghiên cứu trên tạp chí Scientific Reports đã chứng minh những cái ôm đồ vật vô tri cũng có tác dụng làm giảm hormone căng thẳng cortisol trong máu và nước bọt.
Đó là lý do tại sao các chiếc gối ôm cũng có hiệu quả.
Bây giờ, bạn đã biết rằng không cần phải giữ một con gấu bông trên giường đến năm 30 tuổi. Chỉ cần có điều gì đó để ôm là sẽ giúp bạn ngủ ngon hơn.
Các nhà khoa học nói rằng ngay cả việc để con gấu bông bên cạnh giường cũng có tác dụng. Nó trở thành biểu tượng của giấc ngủ.
Jennifer Goldschmied, phó giáo sư tâm thần học tại Bệnh viện Đại học Pennsylvania, nói rằng não bộ hoạt động khác biệt khi bạn ngủ và khi bạn tỉnh. Con gấu bông trên giường là như một công tắc giúp bạn chuyển sang trạng thái ngủ.
Một con gấu bông trên giường chơi vai trò như một công tắc giúp bạn chuyển đổi từ trạng thái tỉnh táo sang trạng thái ngủ.
Điều này có nghĩa là bất kỳ hành động nào bạn thực hiện vào buổi tối, trước khi đi ngủ, đều giúp giảm kích thích nhận thức và nâng cao chất lượng giấc ngủ.
Đối với tôi, việc nhặt Bi lên, ôm nó vào lòng và nhớ lại khoảnh khắc yên bình năm 6 tuổi, khi tôi vừa mới bước ra khỏi phòng nhổ răng, giúp tôi rơi vào giấc ngủ một cách dễ dàng.
Theo tham khảo từ Businessinsider, Nytimes, NCBI, Pubmed, Theguardian, Sciencedirect, Fatherly, Sleep, Vice.
