Amaterasu

Amaterasu (天照, Amaterasu), Amaterasu-ōmikami (天照大御神, Amaterasu-ōmikami) hay Ōhirume-no-muchi-no-kami (大日孁貴神, Ōhirume-no-muchi-no-kami) là một trong những thần linh nổi bật trong thần thoại Nhật Bản và có vai trò chủ chốt trong Thần đạo. Amaterasu không chỉ là nữ thần mặt trời mà còn là vị thần của vũ trụ. Tên Amaterasu có nguồn gốc từ từ amateru, có nghĩa là 'tỏa sáng trên trời.' Toàn bộ tên gọi của bà, Amaterasu-ōmikami, có nghĩa là 'vị kami (thần) vĩ đại tỏa sáng trên thiên đường.' Theo các văn bản cổ như Kojiki và Nihon Shoki, các Thiên hoàng Nhật Bản được coi là hậu duệ trực tiếp của Amaterasu. Bà được sinh ra từ mắt trái của Izanagi khi ông thực hiện nghi lễ tẩy uế trong một dòng sông và sau đó trở thành chủ nhân của Cao Thiên Nguyên (Takamagahara).

Diễn biến lịch sử

Truyền thuyết về Amaterasu

Trong Kojiki (Cổ Sự Ký), Amaterasu được mô tả là nữ thần mặt trời, sinh ra từ Izanagi cùng với em trai là thần gió bão Susano'o và thần Mặt Trăng Tsukuyomi. Amaterasu thường được biết đến như là vị thần ánh sáng và mặt trời, nhờ vào sự ấm áp và lòng nhân ái đối với các tín đồ. Một số truyền thuyết khác lại nói rằng Amaterasu được sinh ra từ nước.

Nhiều câu chuyện về Amaterasu xoay quanh việc bà tự giam mình trong một hang động do hành động của em trai mình. Trước đó, ba vị thần sống hòa hợp, khiến thế giới trở nên yên bình. Nhưng một ngày, Susano'o say rượu đã phá hoại đồng ruộng của Amaterasu, làm ngập các kênh mương và ném những vật ô uế vào cung điện và đền thờ của bà. Khi Omikami yêu cầu em trai ngừng lại, ông ta không để ý và thậm chí ném xác một con ngựa lang trắng đã bị lột da vào người hầu gái của bà, khiến người này chết vì một cái cửi bị bung ra và đâm xuyên qua người (trong Kojiki, đâm vào bộ phận sinh dục).

Amaterasu tức giận và quyết định trốn vào Thiên Nham Cung (hang trời), khóa kín cửa hang, khiến thế gian chìm trong bóng tối không có ngày đêm. Bà tuyên bố rằng nếu chư thần còn chấp nhận cho Susano'o sống cùng, bà sẽ không bao giờ rời khỏi hang nữa. Các vị thần hoang mang, tập hợp trên dòng Thiên Hà cạn khô, từ ít đến đông, tới tám triệu vị, bàn cách nào hiệu quả để khiến Amaterasu ra khỏi hang. Thần Taka-mi-misubi đưa ra ý tưởng rằng nữ thần Amaterasu thường xuất hiện khi nghe tiếng gà gáy, vì vậy họ đã buộc một chạc và cho những con gà trống tốt giọng đậu lên đó và gáy thay phiên nhau. Tuy nhiên, điều này không có hiệu quả. Amaterasu vẫn ở trong hang. Thần Taka-mi-misubi lại tìm cách kích thích trí tò mò của nữ thần mặt trời bằng cách cho một thần thợ rèn độc nhãn làm một tấm gương sáng chói, đặt trước hang và treo những chuỗi ngọc trắng hình cánh cung và đồ lễ bằng chỉ bạch, cùng hát lễ van vái (norito). Cuối cùng, cuộc vận động chỉ thành công khi nữ thần Amano Uzume xuất hiện với một điệu múa đặc biệt, khiến Amaterasu nghe tiếng cười của các vị thần và cảm thấy hiếu kỳ, mở hé cửa hang để hỏi lớn.

'Ta không có mặt, sao tám triệu vị thần lại có thể vui vẻ trong bóng tối như vậy?'

Nữ thần Uzume nhanh trí đáp lại ngay:

'Làm sao chúng tôi lại không vui? Thật ra, chúng tôi vừa phát hiện một nữ thần mới có nhan sắc còn rực rỡ hơn cả Người.'

Nghe vậy, Amaterasu càng thêm hiếu kỳ và ghen tị, bèn mở cửa hang ra ngoài và ngay lập tức thấy hình bóng của mình phản chiếu trong gương. Một vị thần tiến đến nắm tay Amaterasu, trong khi các vị thần khác nhanh chóng kéo dây để chặn lối vào hang.

Từ đó, ánh sáng lại tràn ngập thế giới, ngày và đêm bắt đầu quay trở lại nhịp điệu bình thường.

Sau đó, bà giao phó nhiệm vụ bình định Nhật Bản cho cháu trai Ninigi-no-Mikoto, người sau này trở thành Thiên hoàng đầu tiên, Thiên hoàng Jimmu. Ông mang theo ba thần khí: thanh kiếm (Kusanagi), viên ngọc (Yasakani no magatama), và gương (Yata no kagami), trở thành Tam Chủng Thần Khí của Nhật Bản (Sanshu no Jingi).

Amaterasu được thờ phụng như là vị thần sáng tạo các hoạt động canh tác như trồng lúa, lúa mì, dâu tằm, nuôi tằm, quay tơ và dệt vải.

Kukai nổi tiếng vì đã liên kết Amaterasu với Dainichi Nyorai (Đại Nhật Như Lai), một hình tượng quan trọng trong Phật giáo. Do đó, Amaterasu được xem như là hiện thân thần thánh của Phật Vairocana.

Những khác biệt giữa Kojiki và Nihonshoki

Trong Kojiki và Nihonshoki, có những sự khác biệt trong cách miêu tả vị thần này. Câu chuyện trong Kojiki thường được biết đến nhiều hơn.

Đặc biệt là câu chuyện về sự ra đời của bà. Trong Kojiki, bà được sinh ra sau khi Izanagi không thể đưa Izanami trở về từ địa ngục Yomi.

Tuy nhiên, trong Nihonshoki, Izanagi và Izanami vẫn còn sống, cùng nhau quyết định tạo ra một vị thần tối cao để cai trị thế giới, và từ đó sinh ra Amaterasu.

Cách cử cháu trai đến Ashihara no Nakatsukuni (Nhật Bản) cũng có sự khác biệt giữa hai thần thoại. Trong Kojiki, Amaterasu lệnh cho con trai và các vị thần khác đến Nhật Bản để bình định. Ngược lại, theo Nihonshoki, chính Takamimusubi-no-Kami thực hiện việc này và gửi cháu ngoại Ninigi đến Nhật Bản. Vai trò của Amaterasu trong phần này là khá mơ hồ.

Cả hai tài liệu đều ghi lại một phiên bản tương tự của phần Kojiki dưới dạng 'aru-fumi', hay phần thay thế.

Những điểm tương đồng với các nền văn hóa khác

Amaterasu dường như là hình mẫu của một nữ thần mặt trời trong văn hóa Nhật Bản, có sự tương đồng với các nữ thần mặt trời trong các nền văn hóa châu Á khác. Có sự tương đồng giữa nữ thần mặt trời Nhật Bản và nữ thần mặt trời Hae-nim của Triều Tiên, đặc biệt là trong việc tôn thờ pháp sư và sử dụng các biểu tượng và nghi thức tương tự. Một hình mẫu tương tự là vị thần trong văn hóa Trung Quốc Hy Hoà - vợ của Đế Thuấn. Dù có sự tôn kính cao trong lịch sử, chỉ Nhật Bản mới duy trì việc thờ phụng vị thần này liên tục như một nhân vật trung tâm, trong khi các phong trào tôn giáo muộn hơn như Phật giáo và Đạo giáo thường phản đối việc thờ cúng nữ thần mặt trời.

Thờ cúng

Ngôi đền Thần cung Ise tại Ise, Honshū, Nhật Bản có phần Nội cung (Naiku) dành riêng cho Amaterasu, nhưng không mở cửa cho công chúng. Gương thiêng liêng của bà, Yata no Kagami, được cho là được lưu giữ ở đây và là một trong Tam Chủng Thần Khí. Tại đây, mỗi 20 năm, một buổi lễ gọi là Shikinen Sengu được tổ chức để vinh danh Amaterasu. Các tòa nhà chính bị phá hủy và xây dựng lại ở vị trí gần đó. Quần áo mới và thực phẩm được dâng lên cho nữ thần. Lễ hội này là một phần của đức tin Thần đạo và đã được tổ chức từ năm 690.

Bà được tế lễ vào ngày 17 tháng 7 với các cuộc rước lễ trên toàn quốc. Lễ hội đông chí vào ngày 21 tháng 12 kỷ niệm ngày bà ra khỏi hang núi.

Việc thờ phụng Amaterasu nhằm loại trừ các kami khác được coi là 'sự tôn thờ mặt trời'. Thuật ngữ này cũng có thể liên quan đến việc thờ mặt trời của các cư dân thời kỳ tiền sử.

Nữ thần và Hoàng gia

Vào năm 1946, Thiên hoàng Hirohito, trong tuyên ngôn Nhân gian (Ningen-sengen), bị buộc phải từ bỏ quan điểm về akitsumikami (現御神), một khái niệm về thần thánh trong hình hài con người, và công nhận mối quan hệ của ông với nhân dân không dựa trên tín ngưỡng thần thoại mà dựa trên sự tin tưởng phát triển như một gia đình lịch sử.

Nhiều nhà nghiên cứu khác, chẳng hạn như John W. Dower và Herbert Bix, cân nhắc vấn đề này bằng cách chọn từ akitsumikami (現御神) thay vì từ arahihitogami, cho thấy Hirohito không hoàn toàn từ chối nguồn gốc thần thánh của mình từ Nữ thần Amaterasu Omikami.

Amaterasu trong văn hóa đại chúng

• Amaterasu xuất hiện trong bộ phim Onmyoji II năm 2003, do Kyōko Fukada thủ vai.
• Trong trò chơi Ōkami, nhân vật chính Amaterasu hiện thân dưới dạng một con chó sói và được mô tả là 'nguồn gốc của điều thiện và mẹ của tất cả chúng ta'.
• Trong Dream Saga, Amaterasu bị nuốt chửng bởi con rồng tự nhiên Susa no O nhằm quét sạch loài người và để mở ra một thế giới mới.
• Amaterasu đã từng xuất hiện trong manga Noragami của tác giả Adachi Toka dưới hình dạng một cô bé cùng với ba người tùy tùng.
• Amaterasu cũng là tên gọi của một nhẫn thuật trong Mangekyou Sharingan của manga/anime Naruto do Kishimoto tạo ra. Amaterasu là ngọn lửa đen hủy diệt, cháy liên tục 7 ngày 7 đêm ngay cả khi đối tượng đã cháy thành tro. Uchiha Itachi và Uchiha Sasuke là hai nhân vật duy nhất có thể sử dụng nhẫn thuật này.