Buzz
Trong nhiều vùng nông thôn ở Ấn Độ, việc trồng cây để lấy củi đốt phục vụ việc nấu ăn không diễn ra nhanh chóng. Phụ nữ phải nghỉ học để đi thu hoạch củi suốt ngày, do đó, việc sử dụng bếp năng lượng mặt trời là một giải pháp tuyệt vời cho cộng đồng làng.
Từ những dãy núi lạnh giá ở châu Âu đến những khu rừng ẩm ướt ở Trung Á, từ các đô thị trên khắp Bắc Mỹ đến những vùng đất khô cằn của châu Phi - hàng triệu người đang sử dụng năng lượng mặt trời để nấu ăn, một loại nhiên liệu hoàn toàn tự nhiên và thân thiện với môi trường.
Một phụ nữ đang sử dụng bếp năng lượng mặt trời để nấu ăn ở Madhya Pradesh, Ấn Độ.
Kiểu nấu ăn này được gọi là nấu ăn bằng năng lượng mặt trời. Thay vì đốt nhiên liệu như dầu, gas hoặc củi, người ta sử dụng các bề mặt phản chiếu để tập trung ánh sáng mặt trời vào một không gian nhỏ. Bếp đặc biệt này giúp nấu thức ăn mà không tạo ra khí thải carbon.
Nấu ăn bằng ánh sáng mặt trời ở Haiti.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng ngày có khoảng 2,6 tỷ người trên toàn thế giới sử dụng lửa trần để nấu thức ăn từ việc đốt gỗ, chất thải động vật, dầu hỏa và than củi. Điều này tạo ra khói gây ô nhiễm môi trường và gây thiệt hại đến rừng, đất đai và dẫn đến sa mạc hóa. Bếp năng lượng mặt trời có thể là một giải pháp thay thế.
Bếp năng lượng mặt trời có thể giúp cứu rừng đang bị thu hẹp?
Solar Cookers International (SCI) là một tổ chức phi lợi nhuận chủ trì việc triển khai công nghệ nấu ăn bằng nhiệt từ năng lượng mặt trời. Theo SCI, đã có hơn 4 triệu chiếc bếp năng lượng mặt trời trên toàn cầu, được sử dụng để nấu và nướng thực phẩm dưới ánh nắng trực tiếp hoặc trong điều kiện có mây nhẹ.
Một trong những người thợ nấu bằng năng lượng mặt trời nổi tiếng là cụ bà 73 tuổi Janak Palta McGilligan. Bà là thành viên của Hội đồng Cố vấn Toàn cầu của SCI và là Giám đốc Trung tâm Phát triển Bền vững Jimmy McGilligan ở Madhya Pradesh, Ấn Độ. Bà cùng người chồng đã qua đời thành lập tổ chức này vào năm 2010.
Trong một quốc gia mà có tới 81% cộng đồng nông thôn sử dụng 'nhiên liệu ô nhiễm' để nấu ăn, Palta McGilligan nhận thấy những người nấu bằng củi đang phải gánh chịu nhiều hậu quả: sức khỏe bị ảnh hưởng bởi khói, môi trường xung quanh bị tổn thương. Bà nói thêm: 'Các cô gái không thể đến trường vì họ phải dành cả ngày để đi lấy củi.'
Cụ bà Janak Palta McGilligan và một chiếc bếp năng lượng mặt trời hình parabol
Dù vậy, với khoảng 300 ngày nắng mỗi năm, Ấn Độ có điều kiện thuận lợi để sử dụng năng lượng nhiệt từ mặt trời.
Bà Palta McGilligan đã giới thiệu loại bếp 'thần kỳ' sử dụng năng lượng mặt trời cho cộng đồng này. Toàn bộ chi phí đào tạo và 90% giá bếp được Trung tâm Jimmy McGilligan hỗ trợ, với mục tiêu bảo vệ rừng và tạo cơ hội công bằng cho phụ nữ.
Cho đến thời điểm hiện tại, Trung tâm đã đào tạo hơn 126.000 người về các phương pháp sử dụng năng lượng sạch và bền vững như nấu ăn bằng năng lượng mặt trời, xử lý và khử nước trong thực phẩm, cũng như sử dụng năng lượng nhiệt mặt trời để làm nóng bàn là để ủi quần áo.
Trong một cuộc phỏng vấn trên kênh truyền hình CNN, bà Palta chia sẻ: 'Ngoài việc giải quyết vấn đề môi trường, đây cũng là một giải pháp cho sự bình đẳng'.
Liệu đây có thực sự là một giải pháp đơn giản?
Có nhiều loại bếp năng lượng mặt trời: từ những chiếc đơn giản như hộp gương đến các hệ thống trên mái nhà hoặc hình ống – càng phức tạp thì bếp hoạt động hiệu quả hơn, đặc biệt ở những vùng khí hậu lạnh.
Palta McGilligan đang nỗ lực thúc đẩy việc sử dụng bếp năng lượng mặt trời trên toàn thế giới với mục tiêu là sức khỏe. Bà nói: 'Thậm chí cả 'sức khỏe' của nền kinh tế cũng sẽ được cải thiện. Tất cả các loại nhiên liệu gây ô nhiễm đều rất tốn kém, trong khi nấu ăn bằng năng lượng mặt trời thì hoàn toàn miễn phí'.
Bất kỳ ai cũng có thể sử dụng bếp năng lượng mặt trời và việc học cách sử dụng rất đơn giản: 'Chỉ cần biết cách đặt bếp đúng vị trí, căn chỉnh hướng nó về phía mặt trời. Đó là tất cả!' - Palta McGilligan giải thích.
Một lò nướng năng lượng mặt trời cơ bản nhất có thể được làm từ hộp carton và gương (hoặc giấy bạc) với chi phí chỉ vài đô la.
Có nhiều loại bếp năng lượng mặt trời với các hình dạng và kích cỡ khác nhau, nhưng tất cả đều tận dụng nhiệt năng từ mặt trời.
Dù vậy, bếp năng lượng mặt trời vẫn tồn tại một số hạn chế rõ ràng:
- Không thể nấu ăn sau khi hoàng hôn;
- Trong khi thực phẩm sẽ chín nhanh trong ngày nắng, vào những ngày thời tiết xấu, việc chế biến thực phẩm bằng bếp năng lượng mặt trời có thể mất nhiều thời gian hơn so với bếp hoặc lò nướng thông thường, và nhiệt độ có thể không đạt đủ cao để nấu thức ăn một cách an toàn. Ngay cả trong những ngày mát mẻ hoặc gió mạnh, việc nấu các loại thực phẩm khó chế biến như bánh mì có thể trở nên không khả thi.
Mặc dù vậy, chúng ta vẫn có thể sử dụng bếp năng lượng mặt trời để khử nước và xử lý thực phẩm để bảo quản chúng trong thời gian dài và sử dụng khi thời tiết không thuận lợi như khi có mây nhiều hoặc mưa.
'Bếp mặt trời là cứu cánh cho rừng xanh'
Theo tổ chức phi chính phủ quốc tế SolarAid, trong điều kiện khí hậu nắng và khô hạn, chỉ cần một chiếc bếp năng lượng mặt trời cũng có thể giúp tiết kiệm được tới một tấn củi mỗi năm.
Bên cạnh đó, việc sử dụng nhiên liệu nấu ăn gây ô nhiễm chiếm hơn một nửa lượng khí thải carbon đen toàn cầu. Carbon đen là một trong những chất góp phần lớn nhất gây ra biến đổi khí hậu sau carbon dioxide, nhưng nó chỉ tồn tại trong khí quyển vài ngày đến vài tuần. Trên thực tế, việc đốt gỗ tạo ra lượng khí thải CO2 trên một đơn vị năng lượng lớn hơn so với đốt nhiên liệu hóa thạch.
Ngoài việc phát thải carbon, sử dụng nhiên liệu sinh khối còn góp phần làm trầm trọng thêm nạn phá rừng ở các vùng nông thôn.
Bà Palta McGilligan nói: 'Hành tinh của chúng ta đang gặp rủi ro. Ở nhiều vùng nông thôn Ấn Độ, chúng tôi không thể trồng cây đủ nhanh để lấy củi đốt phục vụ cho việc nấu ăn'.
Cùng với việc đào tạo cho người dân về các phương pháp nấu ăn bằng năng lượng mặt trời, bà cũng khuyến khích việc trồng trọt, chăm sóc các thảm thực vật bản địa và cây cối để giúp chống lại các tác động môi trường tiêu cực mà việc nấu nướng bằng lửa đốt truyền thống đã và đang gây ra ở các vùng nông thôn Ấn Độ.
Palta McGilligan nói với CNN: 'Người dân trong các ngôi làng được kết nối với các khu rừng. Họ cảm thấy tiếc vì những khu rừng bị mất đi, họ buồn vì không còn cây cối. Năng lượng nhiệt mặt trời là cứu cánh tuyệt vời cho những người dân làng'.
Nhận thấy sự phục hồi của các hệ sinh thái, bà Palta McGilligan tin rằng đây là kết quả trực tiếp của việc nấu ăn bằng năng lượng mặt trời khi nó được áp dụng tại một ngôi làng. Bà nói: 'Trong tương lai, toàn bộ những cánh rừng sẽ được cứu bằng cách sử dụng bếp năng lượng mặt trời'.
