Apple ở Trung Quốc: Đánh bại Nokia, thay đổi cả một bức tranh kinh tế

Trước khi iPhone ra mắt, Apple đã vượt mặt Nokia về khả năng cung cấp phần cứng nhờ sự đầu tư táo bạo vào Trung Quốc. Nhưng câu chuyện không dừng lại ở đó.

Năm 2007, Nokia - nhà sản xuất điện thoại Thụy Điển - sở hữu 900 triệu người dùng trên toàn cầu. Sự thống trị của họ đến mức tạp chí Forbes phải đặt câu hỏi trên trang bìa: “Có ai có thể vượt qua đế chế này không?”

Cùng năm đó, Apple ra mắt iPhone đầu tiên. Chỉ trong vòng 16 năm, đế chế của Steve Jobs với 1,2 tỷ người dùng đã khiến Nokia trở thành quá khứ. Nhiều người cho rằng Nokia thiếu sức mạnh trong phát triển phần mềm và tầm nhìn so với Steve Jobs và Jony Ive.

Tuy nhiên, theo tờ Financial Times (FT), sản phẩm điện thoại cảm ứng và phần mềm xuất sắc không phải là lý do duy nhất giúp Apple đánh bại Nokia. Đế chế của Steve Jobs còn vượt qua Nokia trong khả năng sản xuất phần cứng ngay từ khi iPhone ra mắt, nhờ vào việc đầu tư mạnh mẽ vào Trung Quốc.

Thay đổi cả một bức tranh kinh tế

Chuyên gia nghiên cứu Kevin O’Marah nhớ lại sự ngạc nhiên của mình khi vào năm 2007, Apple bất ngờ leo lên vị trí thứ hai trong Top 25 doanh nghiệp có chuỗi cung ứng mạnh nhất thế giới “The Supply Chain Top 25”.

“Mọi người đều bất ngờ. Nhưng tôi thì như: ‘Cái này sao? Điều này không hợp lý tí nào. Họ chẳng có tên tuổi gì trong ngành cả’”, ông O’Marah nhớ lại.

Bảng xếp hạng này thực tế là dấu hiệu cho thấy sự thống trị của Apple trong 7 năm tiếp theo. Ngoài câu chuyện về tầm nhìn và phần mềm, Apple đã đặt một ván cược lớn cho chuỗi cung ứng tại Trung Quốc.

Nhiều người vẫn nghĩ rằng Apple chỉ “thuê ngoài” tại Trung Quốc, nhưng thực tế là họ đã đầu tư hàng tỷ USD và nhiều nguồn lực để xây dựng một hệ thống cung ứng phức tạp và sâu rộng, khó lòng rút lui.

Trong hơn 15 năm, Apple đã gửi các kỹ sư và nhà thiết kế hàng đầu của mình đến Trung Quốc, đào tạo và phát triển các nhà máy. Những nhân viên này đã đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và thiết kế chuỗi cung ứng.

Ngoài ra, Apple đã chi hàng tỷ USD để xây dựng thiết bị đặc biệt cho hệ thống cung ứng của họ và mở rộng các thị trường mà đối thủ không chú ý.

“Sự cạnh tranh trong ngành công nghệ Trung Quốc không phải là tự nhiên. Tất cả nhờ vào sự thành công của Apple đã thúc đẩy tình trạng cạnh tranh đó”, chuyên gia O’Marah nhận định. Canh bạc của Apple không chỉ lật đổ Nokia mà còn thay đổi cả nền kinh tế.

Tổng công trình sư của canh bạc này, Tim Cook, được Steve Jobs chọn làm người kế vị CEO vào năm 2011. Cook đã đẩy mạnh việc dịch chuyển sản xuất của Apple từ Mỹ sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, thành công vượt trội này của Apple cũng để lại hậu quả lớn nhất cho đế chế của Steve Jobs, đó là họ quá phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, nơi có luật chơi khác biệt so với Mỹ.

Hiện có hơn 95% sản phẩm iPhone, AirPods, Macs và iPads của Apple được sản xuất tại Trung Quốc. Đây cũng là thị trường mang lại khoảng 1/5 tổng doanh thu của nhà táo khuyết, khoảng 74 tỷ USD vào năm 2022. Tình trạng này hoàn toàn trái ngược với Samsung, hãng đang giảm mạnh sản xuất tại Trung Quốc.

Thậm chí trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung leo thang, Apple vẫn tiếp tục đầu tư vào thị trường này.

Theo FT, hậu quả của động thái này là CEO Tim Cook phải đối mặt với áp lực từ chính phủ Mỹ để dịch chuyển sản xuất sang Việt Nam và Ấn Độ. Mặc dù vậy, cuộc phỏng vấn với 25 chuyên gia cung ứng của FT, bao gồm 9 cựu giám đốc và kỹ sư của Apple, cho thấy nhà táo khuyết gần như không thể rời bỏ Trung Quốc.

Tờ FT nhận định câu chuyện ở đây không chỉ đơn giản là việc dịch chuyển nơi sản xuất mà còn là vấn đề ai sẽ chịu trách nhiệm cho thiệt hại này.

“Sức mạnh chuỗi cung ứng của Apple toàn là nhờ Tim Cook. Điều này đồng nghĩa rằng đây là lỗi của CEO này và yêu cầu dịch chuyển cũng là việc những nhà lãnh đạo Apple phải nhận trách nhiệm”, một cựu nhân viên Apple nói với FT.

iPhone là sản phẩm dễ hỏng?

Không phải Apple là công ty Phương Tây đầu tiên thuê ngoài ở Trung Quốc. Khi Tim Cook bắt đầu khai thác thị trường này vào năm 1998, HP hoặc Compaq đã có hoạt động ở đây.

Tuy nhiên, Apple không đi theo cách tiếp cận của những tập đoàn trước, chỉ thuê ngoài từ những gì đã có nhằm tiết kiệm chi phí và tăng lợi nhuận nhanh chóng. Thay vào đó, Tim Cook đã biến đổi những gì có sẵn ở Trung Quốc thành chuỗi cung ứng theo tiêu chuẩn của Apple, tạo ra một hệ sinh thái phức tạp với quy mô cực lớn nhưng vẫn linh hoạt cao.

Trong bảng xếp hạng chuỗi cung ứng năm 2007, tất cả các công ty như P&G, Toyota hay Walmart đứng ở vị trí hàng đầu có mức điểm đánh giá cao ít nhất gấp đôi so với Apple ở vị trí thứ hai. Tuy nhiên, khi so sánh về chỉ số quay vòng hàng tồn kho, Apple lại đứng đầu.

Chính CEO Tim Cook mô tả hàng tồn kho như một thứ 'quỷ quái', chẳng khác gì các sản phẩm điện tử của Apple sẽ nhanh hỏng sau vài ngày như hàng thực phẩm. Ngay từ khi chưa ra mắt iPhone, tỷ lệ quay vòng hàng tồn kho của Apple đã cao hơn 2,5 lần so với Nokia và thậm chí là 12 lần so với Coca Cola.

Ngoài ra, Apple cũng đầu tư, hướng dẫn trực tiếp để xây dựng một mạng lưới sản xuất có tính đổi mới cao, làm tiền đề cho sự bùng nổ công nghệ sau này của Trung Quốc. Trong khi đó, các đối thủ thời kỳ này chỉ đưa cho các nhà máy sản xuất một tờ đơn hợp đồng và yêu cầu họ 'tự đi mà làm'.

“Apple đã đầu tư mạnh mẽ cho thiết bị hơn bất kỳ công ty nào tôi từng thấy trên thế giới, nhưng họ không hoàn toàn sở hữu chúng mà đặt vào nhà máy của người khác để tạo ra mạng lưới sản xuất cung ứng cho mình”, chuyên gia O’Marah nhớ lại.

Tờ FT cho biết tổng giá trị các thiết bị sử dụng cho sản xuất sản phẩm của Apple tại Trung Quốc đã tăng từ 370 triệu USD năm 2009 lên 7,3 tỷ USD năm 2012.

Cựu giám đốc Horace Dediu của Nokia và hiện là giám đốc marketing của Asymco cho biết số liệu năm 2012 cho thấy giá trị tổng cộng của các thiết bị của Apple tại Trung Quốc cao hơn cả tổng giá trị của tất cả các toà nhà và cửa hàng của Apple trên toàn cầu.

Nhờ vào việc đầu tư mạnh mẽ này, Apple đã tạo ra những sản phẩm gây sốt trên thị trường. Ví dụ, vào năm 2008, họ giới thiệu dòng MacBook Pro được sản xuất từ một khối đơn thay vì tổ hợp từ nhiều phần khác nhau, điều mà theo nhà thiết kế Jony Ive của hãng là 'chưa từng có trong ngành này'.

Để thực hiện điều đó, Apple sử dụng máy thiết kế 3D CNC. Các thiết bị này có giá 500.000 USD mỗi chiếc và đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ, nhưng vì chi phí cao nên thường chỉ được sử dụng cho việc sản xuất mẫu thử nghiệm chứ không phải hàng loạt như Apple.

Theo FT, 3 cựu kỹ sư của Apple cho biết hãng đã mua hơn 10.000 máy CNC để thực hiện quy trình sản xuất hàng loạt mà Steve Jobs mô tả là 'một cuộc cách mạng hoàn toàn trong sản xuất Laptop'.

Ngay sau đó, Apple đã áp dụng cách tiếp cận sản xuất này vào iPhone và iPad. Theo thông tin từ FT, Apple đã ký một thỏa thuận với nhà sản xuất ô tô Fanuc để mua lại toàn bộ dây chuyền CNC của họ và đang tiếp tục tìm kiếm thêm các thiết bị khác để tăng sản lượng.

“Các bạn có thể hiểu rằng ngay cả khi có toàn bộ máy CNC trên thế giới, chúng cũng không đáp ứng được nhu cầu của chúng tôi. Từ năm 2009, chúng tôi chỉ sản xuất được 10.000 linh kiện, nhưng sang năm sau đã là 500.000 và năm tiếp theo đã là 1 triệu và tiếp tục tăng lên. Trong thời kỳ này, tiền không còn là vấn đề khi công ty sẵn sàng chi một khoản lớn để tăng sản lượng,” nguồn tin từ FT nói.

(Sẽ tiếp tục)

*Tham khảo: FT