Buzz
Bà Mụ (婆媒), thường được gọi là Mẹ Sanh (hay 'Mẹ Sinh', 媄生), hay được biết đến với tên gọi Nho là Bà Thư (婆姐). Theo quan niệm dân gian, Bà Mụ là những tiên nữ phụ trách vấn đề sinh nở và được người dân Việt Nam tôn thờ trong các nghi lễ tín ngưỡng.
Truyền thuyết
Truyền thuyết về 12 Bà Mụ được Nguyễn Đổng Chi mô tả trong cuốn Lược khảo về thần thoại Việt Nam: Về nguồn gốc của 12 vị nữ thần này hiện tại chỉ còn được biết qua những thông tin mơ hồ. Một số thuyết cho rằng họ là các thần phụ tá cho Ngọc Hoàng từ khi ông quyết định tạo ra con người. Trong khi đó, một số thuyết khác lại cho rằng họ là những thần được giao nhiệm vụ sau khi Ngọc Hoàng đã hoàn tất việc sáng tạo con người và các sinh vật trên hạ giới. Nói cách khác, 12 Bà Mụ là những vị thần có nhiệm vụ định hình lại cơ thể của một người khi có lệnh đầu thai.
Số lượng 12 Bà Mụ thường được giải thích qua nhiều góc nhìn khác nhau: một số quan điểm cho rằng đây là một nhóm thần linh cùng phụ trách việc tạo ra con người, trong khi các quan điểm khác lại cho rằng mỗi Bà Mụ đảm nhận một nhiệm vụ riêng biệt như nắn tai, nắn mắt, nắn tứ chi, dạy trẻ cười hoặc dạy trẻ nói. Tại miền Nam, có quan niệm rằng 12 Bà Mụ luân phiên đảm nhiệm công việc thai sản trong 12 năm, theo chu kỳ 'thập nhị chi' - tương ứng với 12 con giáp.
Danh sách 12 Bà Mụ
Danh sách các Bà Mụ, mỗi bà đảm nhận một vai trò cụ thể trong quá trình sinh nở và chăm sóc, bao gồm:
- Mụ bà Trần Tứ Nương phụ trách việc sinh đẻ (chú sanh)
- Mụ bà Vạn Tứ Nương phụ trách việc thai nghén (chú thai)
- Mụ bà Lâm Cửu Nương phụ trách việc thụ thai (thủ thai)
- Mụ bà Lưu Thất Nương phụ trách việc hình thành cơ thể cho trẻ sơ sinh (chú nam nữ)
- Mụ bà Lâm Nhất Nương phụ trách việc chăm sóc bào thai (an thai)
- Mụ bà Lý Đại Nương phụ trách việc chuyển dạ (chuyển sanh)
- Mụ bà Hứa Đại Nương phụ trách việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)
- Mụ bà Cao Tứ Nương phụ trách việc ở cữ (dưỡng sanh)
- Mụ bà Tăng Ngũ Nương phụ trách việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống)
- Mụ bà Mã Ngũ Nương phụ trách việc ẵm bồng con trẻ (tống tử)
- Mụ bà Trúc Ngũ Nương phụ trách việc giữ trẻ (bảo tử)
- Mụ bà Nguyễn Tam Nương phụ trách việc giám sát và chứng kiến quá trình sinh đẻ (giám sanh).
Theo cuốn Đài Bắc thị tuế thời ký, tại Từ Hựu Cung Sơn ở Đài Bắc, có 13 bà mẹ sanh được thờ phụng, trong đó có thêm một bà Đỗ Ngọc Nương chuyên đỡ đẻ (tiếp sanh).
Phong tục
Các Bà Mụ được thờ cúng tại nhiều đền chùa như chùa Hóc Ông, chùa Biên Hòa, chùa Phước Tường Thủ Đức, và chùa Minh Hương Gia Thạnh Chợ Lớn. Bên cạnh việc thờ cúng tại các địa điểm này, các bà Mụ cũng được vinh danh trong các nghi lễ cúng Mụ tại gia đình khi có phụ nữ mới sinh hoặc con cháu bị bệnh, đặc biệt là trong các dịp như đầy cữ (sau 3 ngày sinh), đầy tháng (sau 1 tháng), đầy tuổi tôi (sau 100 ngày) và thôi nôi (sau 1 năm).
Thông tin thêm
Tại Điện Ngọc Hoàng ở Đa Kao, Thành phố Hồ Chí Minh, có 12 bức tượng các bà Mụ đang ngồi trên ngai, mỗi bức tượng thể hiện một phong cách ngồi khác nhau và các động tác chăm sóc trẻ như bồng bé, cầm bình sữa, cho bé bú, tắm rửa cho bé, v.v. Những bức tượng này được tạo ra vào khoảng đầu thế kỷ 20, làm bằng gốm với màu sắc sống động như xanh lục đậu, lam cô-ban, trắng ngà, vàng đất, nâu đen và nâu đỏ.
