Bà Thích

Bà Thích (chữ Hán: 戚夫人, ? - 194 TCN), còn được biết đến với tên Thích Cơ (戚姬), là một trong những phi tần được yêu thích nhất của Hán Cao Tổ Lưu Bang, vị hoàng đế sáng lập triều đại Hán trong lịch sử Trung Quốc.

Bà là mẹ của Triệu vương Lưu Như Ý. Nhờ sự sủng ái của mẹ, Như Ý cũng được Cao Tổ ưu ái và từng được dự định thay thế Hán Huệ Đế Lưu Doanh làm Thái tử. Tuy nhiên, sau khi Cao Tổ qua đời, Thích Cơ và con trai đã bị mẹ của Hán Huệ Đế, Lữ hậu, tàn sát một cách dã man, trở thành một câu chuyện nổi tiếng trong lịch sử.

Cuộc sống

Những năm tháng được yêu mến

Thích Cơ xuất thân từ vùng Tần Mạt, Định Đào (nay thuộc huyện Định Đào, tỉnh Sơn Đông). Người ta truyền miệng rằng Thích Cơ có vẻ đẹp không ai sánh kịp, rất tài năng trong ca múa, và đã sáng tác một điệu múa nổi tiếng gọi là 'Kiều tụ chiết miêu' (翘袖折腰). Khi Thích Cơ múa, phong thái của cô vô cùng duyên dáng và quyến rũ, khiến cô trở thành phi tần được yêu thích nhất của Hán Cao Tổ. Trong số các phi tần của Hán Cao Tổ, Thích Cơ được ưu ái nhất và được phong làm Phu nhân. Mặc dù các phi tần khác như Bạc cơ và Triệu cơ cũng sinh cho Cao Tổ nhiều con trai, nhưng con trai của Thích phu nhân, Lưu Như Ý, từ nhỏ đã nổi bật hơn cả và được Cao Tổ yêu quý. Cao Tổ thường nhận xét Như Ý rất giống mình. Sự yêu thương của Cao Tổ dành cho Thích Cơ và con trai đã làm dấy lên sự ghen ghét của Lữ hậu, mẹ của Thái tử Lưu Doanh.

Lưu Doanh, dù là Thái tử nhân đức, nhưng thiếu sự quyết đoán cần thiết. Do đó, Hán Cao Tổ có ý định thay thế bằng Lưu Như Ý. Sự lôi kéo của Thích phu nhân càng khiến Cao Tổ thêm quyết tâm, và ông dự định triệu tập các quan lại để thảo luận. Lữ hậu, lo lắng trước kế hoạch này, đã cử em trai là Lữ Trạch đi nhờ Trương Lương, người đang giúp Lưu Doanh, tác động để thay đổi quyết định của Cao Tổ. Nhờ sự giúp đỡ của Trương Lương, Lưu Doanh đã mời được bốn hiền sĩ nổi tiếng là Đông Viên công, Lộc Lý, Ỷ Lý Quý và Hạ Hoàng công, những người mà Cao Tổ trước đó không thể mời. Khi Cao Tổ hoàng đế đau ốm nặng và có ý định thay thế Thái tử, ông thấy bốn hiền sĩ này đứng chầu, cảm thấy lạ lùng và hỏi về họ.

Bốn hiền sĩ đã nói với Cao Tổ: 'Bệ hạ có phần coi thường người trí thức và thường mắng chửi họ. Chúng tôi không chịu nhục, vì vậy đã tránh xa. Nhưng nay nghe rằng Thái tử là người nhân từ, tôn trọng và yêu thương kẻ sĩ, không ai trong thiên hạ không muốn vì thái tử mà phục vụ, vì vậy chúng tôi đến đây'. Cao Tổ đáp: 'Các ông hãy giúp đỡ Thái tử một cách triệt để'. Sau khi chúc thọ, bốn người đứng dậy ra về. Cao Tổ sau đó gọi Thích phu nhân vào và nói về bốn người: 'Ta muốn thay đổi quyết định, nhưng bốn người này đã ủng hộ Thái tử. Quyết định của ta đã khó thay đổi. Lữ hậu sẽ là người quyết định'.

Lưu Doanh giữ vững vị trí Thái tử và không bị truất phế. Cao Tổ phong cho Như Ý làm Triệu vương (趙王), và cử tướng Chu Xương làm tướng quốc để hỗ trợ.

Truyền thuyết kể rằng, sau khi không thể đưa con trai Lưu Như Ý lên làm Thái tử, Thích phu nhân rất buồn và không biết phải làm sao. Cao Tổ nói: 'Hãy múa điệu Sở cho ta xem! Ta sẽ hát theo điệu đó'. Thích phu nhân nghe theo, liền bắt đầu múa theo điệu nước Sở, và Cao Tổ đã hát hòa theo.

Chim hồng hộc vươn mình bay cao,

Cất cánh vượt ngàn dặm.

Lông cánh đã vững bầu trời,

Vạn dặm bay xa không biết đâu là cuối.

Vạn dặm bay xa không biết đâu là cuối.

Giờ đây không biết phải làm sao?

Tên dây có thể buộc,

Nhưng không biết buộc ở đâu?

Hán Cao Tổ hát nhiều lần, Thích phu nhân hiểu ý và không còn quyết tâm đưa Như Ý lên thay Thái tử Doanh. Trong khi múa, bà không kìm được nước mắt và vừa múa vừa khóc.

Cuộc đời kết thúc

Năm 195 TCN, Hán Cao Tổ qua đời, Thái tử Lưu Doanh lên ngôi, trở thành Hán Huệ Đế. Lữ hậu trở thành Hoàng thái hậu.

Theo quy định của triều đại Hán, khi Hoàng tử được phong làm Vương, mẹ của hoàng tử sẽ được phong làm Vương thái hậu và cùng con trai đến đất phong, như Bạc Cơ, mẹ của Đại vương Lưu Hằng. Tuy nhiên, Lữ Thái hậu đã ra lệnh giam lỏng Thích phu nhân tại Vĩnh Hạng cung (永巷宮), không cho bà đến Triệu quốc cùng con trai. Thích phu nhân sống trong cảnh tù tội và đau khổ, oán trách Thái hậu qua những lời ca thán: 'Con trai làm vương hầu, mẹ lại bị làm nô lệ, cả ngày chỉ sống trong khổ cực, thường xuyên nhìn thấy cái chết! Mẹ con phải ly biệt hàng ngàn dặm, ai sẽ đến báo thù cho chúng tôi?'.

Khi Lữ Thái hậu nghe bài hát, bà nổi cơn thịnh nộ và triệu tập Triệu vương đến Trường An, quyết tâm tiêu diệt cả mẹ lẫn con. Hán Huệ Đế, vì thương em trai, biết Thái hậu đang tức giận, đã tự mình đón Như Ý ở Bá Thượng và luôn luôn kèm cặp khi Như Ý đi lại, ăn uống. Thái hậu muốn giết Như Ý nhưng không có cơ hội. Khi Thái hậu cử sứ giả triệu tập, tướng quốc Chu Xương từ chối không nghe lệnh. Thái hậu tức giận, liền ra lệnh triệu hồi Chu Xương về. Khi Chu Xương trở về Trường An, Thái hậu lại yêu cầu triệu Triệu vương một lần nữa, và Triệu vương buộc phải rời đi.

Năm sau (194 TCN), vào mùa đông, Hán Huệ Đế đi săn sớm. Như Ý còn nhỏ không thể dậy sớm. Thái hậu biết Như Ý ở một mình, liền sai người đưa thuốc độc cho Như Ý uống. Khi trời vừa sáng, Huệ Đế trở về thì Như Ý đã qua đời. Sau cái chết của Như Ý, Lữ Thái hậu mới bắt đầu thực hiện kế hoạch trả thù Thích phu nhân. Bà ra lệnh chặt tay chân Thích phu nhân, móc mắt, đốt tai, cắt mũi và cho uống thuốc khiến bà trở nên câm. Thái hậu sau đó nhốt Thích phu nhân vào nhà xí và gọi bà là Nhân trư (人彘; có nghĩa là người lợn).

Vài ngày sau, Thái hậu triệu Hán Huệ Đế đến để xem 'Nhân trư'. Hán Huệ Đế khi nhìn thấy cảnh tượng này thì ngạc nhiên và hỏi về danh tính. Khi biết đó là Thích phu nhân, Huệ Đế liền khóc thảm thiết, ra lệnh nói với Thái hậu: 'Đây không phải là việc của con người! Con là con của Thái hậu, không thể nào trị vì thiên hạ được!'. Thích phu nhân qua đời không lâu sau đó.

• Lưu Bang
• Lã Trĩ
• Hán Huệ Đế
• Trương Lương
• Bạc phu nhân

• Sử ký Tư Mã Thiên, các thiên:

1. Biên niên Cao Tổ
2. Biên niên Lã hậu
3. Gia phả Lưu hầu