Bài giảng về bài thơ Con cò của nhà thơ Chế Lan Viên

Đề bài: Em hãy trình bày về bài thơ Con cò của thi sĩ Chế Lan Viên

Bình luận về bài thơ Con cò của thi sĩ Chế Lan Viên

I. Tổ chức nội dung Bình luận bài thơ Con cò của thi sĩ Chế Lan Viên

1. Khai mạc

Giới thiệu tổng quan về bài thơ Con cò

2. Phần chính

- Giới thiệu về nhà văn Chế Lan Viên:
+ Nhà thơ đặc sắc thuộc trào lưu Thơ mới
+ Sáng tạo thơ sâu sắc, chứa đựng tư duy, triết lý.

- Giới thiệu về bài thơ “Con cò”:

- Hình tượng con cò:
+ Hình ảnh con cò xuất hiện trong ký ức thơ ấu của đứa trẻ một cách thong thả, thoải mái
+ Trong lời ru của mẹ, hình ảnh cò luôn gần kề, cùng với tình cảm ấm áp và yêu thương mà người mẹ dành cho đứa con thơ.
+ Cánh cò trở thành biểu tượng cho sự vất vả, lao động của người mẹ và người nông dân chăm chỉ.
+ Hình ảnh con cò theo dõi sự trưởng thành của đứa con, trở thành biểu tượng của tình mẫu tử tha thiết, luôn bên con suốt cuộc đời.

1. Tổng kết cuộc hành trình

Nhìn lại hành trình đã đi qua.

II. Đánh giá văn bản Bài thơ Con cò của nhà thơ Chế Lan Viên

Phạm Duy đã chia sẻ trong một đoạn thơ đầy ấn tượng: 'Cuộc sống là hành trình dài/ Khiến con trở thành người lớn.' Ý nghĩa của những lời này đã trở thành một phần không thể thiếu của hành trình mỗi con người. Chế Lan Viễn, với tình cảm mạnh mẽ đối với gia đình, đã biểu đạt sâu sắc và tinh tế những cảm xúc đó qua bài thơ Con cò. Một tác phẩm để lại nhiều dấu ấn về tuổi thơ, về những bài hát ru đầy ấm áp, để lại những suy nghĩ nhẹ nhàng về tình mẫu tử.

Chế Lan Viên (1920-1989), tên thật Phan Ngọc Hoan, quê gốc ở Quảng Trị, lớn lên ở Đình Định. Sự sáng tác của ông kéo dài hơn nửa thế kỷ. Trước Cách mạng, ông ghi danh với tập thơ Mộng bình thường (1937), tác phẩm đã đưa Chế Lan Viên trở thành một trong những nhà thơ nổi tiếng nhất của phong trào thơ mới. Sau Cách mạng, ông lại tỏa sáng trong lĩnh vực thơ ca Cách mạng Việt Nam với những tác phẩm như Bông hoa hàng thửa - Dấu tích bão (1967), Du cao thơ (1989). Thơ của Chế Lan Viên luôn chứa đựng trí tuệ sâu sắc, đậm đà tư duy và triết học. Thơ của ông còn nổi bật với khả năng tạo hình ảnh độc đáo, phong phú và tinh tế.

Bài thơ Con cò ra đời vào năm 1962, xuất hiện trong tập Bông hoa hàng thửa - Dấu tích bão (1967). Tác phẩm được viết theo thể thơ tự do, những dòng thơ ngắn xen kẽ một cách tinh tế, toàn bộ bài thơ như là giai điệu của những lời ru mà người mẹ dành cho đứa con của mình. Con cò khám phá hình tượng con cò trong bản hát ru, đồng thời ca ngợi tình mẫu tử và ý nghĩa của những lời ru đối với mỗi con người. Bài thơ sử dụng sáng tạo cấu trúc tứ ca dao, kết hợp với thể thơ tự do, tạo nên những hình ảnh gần gũi và đặc sắc, vừa mang ý nghĩa biểu tượng vừa gợi nhắc về âm hưởng dịu dàng của lời ru trong tâm trí người đọc.

Trong khúc ru đầu tiên, hình ảnh con cò xuất hiện trong kí ức của đứa trẻ với sự thoải mái và nhẹ nhàng.

Con còn nâng tay ôm
Con chưa hiểu biết con cò
Nhưng trong giai điệu mẹ hát
Có đôi cánh cò đang vút bay:

'Con cò vút bay
Con cò đưa lả
Con cò Núi Cổ Thụ
Con cò Lộc Phát...'

Hình tượng con cò không chỉ hiện hữu trong tiêu đề mà còn xuất hiện liên tục trong toàn bộ bài thơ, sự tái hiện này nhằm truyền đạt chủ đề của tác phẩm với nhiều ý nghĩa khác nhau. Tâm điểm của ca dao hiện lên ngay trong những câu thơ được tác giả đặt trong cặp dấu ngoặc kép, là những cấu trúc mà Chế Lan Viên khéo léo chọn lựa để thể hiện sự chân thật của lời ru của mẹ. Người mẹ đã ghi vào tâm trí đứa con còn bé, bằng lời tâm huyết, bằng giai điệu ru êm dịu, với bối cảnh làng quê thân quen, an lành, tươi mới, để con đắm chìm trong giấc ngủ dễ thương.

Trong lời ru của mẹ, cánh cò luôn là biểu tượng, cũng như là biểu hiện của tình cảm ấm áp, sự quan tâm yêu thương mà người mẹ trao cho đứa con nhỏ. Hai dòng thơ tiếp theo:

'Cò một mình, đôi cánh kiếm ăn
Con có mẹ, chơi vui rồi lại ngủ'

Tác giả sử dụng câu tám chữ với sự đối lập tinh tế giữa cò và con. Lời ru của mẹ thể hiện nỗi buồn xót xa cho sự cô đơn, lẻ loi của con cò, đồng thời khẳng định tình yêu thương, sự che chở của mẹ đối với con, con khác biệt với cò, được mẹ chăm sóc từng khoảnh khắc, thoải mái chơi rồi lại ngủ. Hình ảnh cò từ ca dao tiếp tục xuất hiện:

'Con cò dạo bữa
Con cò về tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ lạc lá...'

Khác với hình ảnh con cò trong ca dao trước đó, ở đây Chế Lan Viên sử dụng âm hưởng của ca dao để miêu tả những khó khăn, gian khổ của con cò. Cò phải mò mẫm một mình, đối mặt với nhiều nguy hiểm, cảm giác sợ hãi. Điều này có thể là một biểu tượng, ám chỉ cuộc sống khó khăn, đầy gian truân của người nông dân, đặc biệt là những người phụ nữ phải cực nhọc kiếm sống hàng ngày. Mặc dù vậy, họ vẫn cố gắng bảo vệ phẩm giữ, lòng tự trọng cho con cháu.

'Ngủ yên, ngủ yên, cò ơi, đừng sợ
Cành cây mềm, mẹ sẵn lòng nâng
Lời ru mẹ rơi nhuần mùi xuân
Con chưa biết con cò và con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ ru
Sữa mẹ ngọt lịm, con ngủ yên lành'

Chế Lan Viên khắc họa hình ảnh con cò thanh thản, ung dung bay từ cửa Phủ, từ Đồng Đăng đến con cò ăn đêm, con cò xa tổ. Tất cả đều là nỗi lo sợ, quan tâm sâu sắc của người mẹ về những khó khăn có thể xảy ra với đứa con nhỏ. Người mẹ thể hiện lòng nhân ái bao la qua lời ru ấm áp, ngọt ngào 'thấm hơi xuân', bằng tình mẹ che chở khi 'Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân'. Mẹ nâng cành mềm, che chở con khỏi nỗi sợ hãi và cô đơn, để con trải qua những ngày tháng an lành, hạnh phúc, không cần phải lo lắng về 'những cành mềm mẹ hát'.

'Ngủ yên, ngủ yên, ngủ yên
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào tổ nhỏ
Con ngủ yên, cò ngủ yên thảnh thơi
Cánh của cò, đôi cánh hòa mình
Mai sau, con lớn, theo cò học hành
Cánh trắng cò theo dấu bước chân
Lớn lên, lớn lên, lớn lên...
Con sẽ làm gì?
Con sẽ làm nhà thơ
Cánh cò trắng vẫn bay không ngừng
Trước cửa nhà
Và trong hơi mát của từng câu văn'

Trong khổ thơ thứ hai, nhà thơ như bao quát cả cuộc đời của đứa trẻ, từ khi mới bắt đầu hành trình tới trường cho đến khi trở thành một nhà thơ. Đây là hình ảnh đại diện cho mọi người, trải qua những giai đoạn khác nhau. Trong suốt chặng đường đó, hình ảnh con cò liên tục hiện diện, vỗ cánh đưa đứa trẻ vào giấc ngủ sâu. Trong lời ru đó, cánh cò không ngừng vỗ cánh, luôn đi cùng từng hơi thở, từng giấc mơ của đứa trẻ. Con cò từ ca dao thực sự sống dậy trong tâm hồn con người, là nguồn động viên không ngừng trong cuộc sống. Chặng đầu tiên, khi con còn bé, ngủ trong nôi, cò đã đến, vỗ cánh thay mẹ ru con ngủ. Khi con bắt đầu bước vào trường, cò lại đi theo, biểu tượng của mẹ hằng ngày dõi theo con. Và khi con trưởng thành, mẹ hy vọng con sẽ trở thành nhà thơ, sống một cuộc sống tự do, như cò vỗ cánh bay xa, vẫn theo sát từng bước chân của con, như mẹ theo dõi 'hơi mát câu văn'.

'Dù ở gần hay xa con
Trên rừng, xuống bển
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Qua bao năm tháng, lòng mẹ vẫn bên con'

Trong khúc thơ cuối, nhà thơ tiếp tục sử dụng giọng thơ nhẹ nhàng của lời ru, từng từ ngọt ngào làm trầm lắng những suy tư sâu sắc. Con cò trở thành biểu tượng mang ý nghĩa triết lý sâu sắc, là hình ảnh của tình mẫu tử tha thiết, sẽ luôn ở bên con suốt cuộc đời. Dù con đi xa hay ở gần, trên rừng hay dưới biển, cánh cò trong lời ru của mẹ sẽ luôn theo con, sống trong tiềm thức của con, thay mặt mẹ bảo vệ con từng bước đi. Dù con lớn lên và rời xa, mẹ vẫn nhìn con như một đứa bé cần sự che chở. Vì vậy, mẹ sẽ đi theo con suốt đời, để bảo vệ con mãi mãi.

'Một con cò nhỏ
Lời ru của mẹ ân cần
Chính là cuộc đời
Cánh cò vỗ qua nôi'

Cuối cùng, Chế Lan Viên rút ra ý nghĩa quan trọng của lời ru của mẹ. Đối với nhà thơ, con cò không chỉ là một hình tượng trong ca dao và lời ru ngọt ngào của mẹ, mà còn là biểu tượng sâu sắc. Cánh cò bay là cả cuộc đời, với những suy tư và biến động của cuộc sống, từ cánh cò, mẹ truyền đạt cho con biết bao điều, gửi gắm tình cảm mà có lẽ con chưa hiểu hết. Mẹ yêu con đến đỉnh cao, từ những lời ru, từ cánh cò cho con.

Bài thơ tôn vinh tình mẫu tử trân trọng, qua đó Chế Lan Viên ca ngợi ý nghĩa của mỗi lời ru trong tâm hồn, cuộc sống của mỗi người. Nhà thơ khéo léo sử dụng chất liệu của ca dao, khám phá hình ảnh con cò trong ca dao để nói về tình mẫu tử và ý nghĩa của lời ru. Giọng điệu thơ có nhiều sự sáng tạo về ngôn ngữ, cách sử dụng hình ảnh, nhiều câu thơ chứa đựng tư tưởng triết học sâu sắc.

""""---KHÉT"""""-

“Con rắn” là bài thơ đầy cảm xúc về tình cha của nhà thơ Chế Lan Viên. Để thấy được những vẻ đẹp, sự thiêng liêng của tình cha, của tình yêu và sự hi sinh vô điều kiện của người cha dành cho những đứa con thơ được thể hiện trong bài thơ, các em có thể tìm đọc thêm: Hình ảnh người cha trong bài thơ Con rắn của Chế Lan Viên, Phân tích hình ảnh con rắn được gợi ra trực tiếp từ những câu ca dao và đến với tâm hồn tuổi ấu thơ một cách vô thức, Cảm nhận của em về bài thơ Con rắn của Chế Lan Viên, Qua hình tượng con rắn trong những câu hát ru, tác giả muốn nói về điều gì?