Buzz
Tác giả Nguyên Ngọc, với tên thật là Nguyễn Trung Thành, đã gắn bó sâu sắc với Tây Nguyên trong suốt hai cuộc kháng chiến. Trong truyện 'Rừng xà nu', ông đã khắc họa những hình tượng anh hùng của làng Xô Man, thể hiện tinh thần sử thi và lãng mạn trong văn học Việt Nam giai đoạn 1954-1975. Cây xà nu, biểu tượng của Tây Nguyên, được miêu tả như một chứng nhân của sự kiên cường và vẻ đẹp của quê hương.
Nguyên Ngọc đã lựa chọn cây xà nu - một loại cây họ thông có giá trị cao về gỗ và nhựa, biểu tượng cho sự sống bền bỉ và dẻo dai của người dân Tây Nguyên, để thể hiện sức mạnh và phẩm chất kiên cường của dân làng Xô Man và các dân tộc nơi đây.
Truyện 'Rừng xà nu' bắt đầu và kết thúc với hình ảnh của rừng xà nu. Hình tượng này xuyên suốt câu chuyện như một điệp khúc, được nhắc đến gần 20 lần trong suốt truyện, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và sự bền bỉ của dân làng Xô Man. Cây xà nu, với hình ảnh ngọn đồi, khói, lửa, và dầu, đều được tác giả khai thác để tôn vinh sự quật khởi và vẻ đẹp của Tây Nguyên.
“Ngay trong bán kính của pháo địch, làng Xô Man chịu thiệt hại nặng nề. Phần lớn đạn pháo rơi xuống ngọn đồi xà nu, làm hàng vạn cây xà nu bị thương, nhiều cây bị chẻ đôi. Nhựa cây xà nu chảy tràn, thơm nồng dưới nắng gay gắt, rồi từ từ đông cứng lại thành máu đặc của rừng. Đây là lời tuyên ngôn khởi đầu cho câu chuyện chiến đấu không khoan nhượng của dân làng, qua cách nhân hoá mạnh mẽ của tác giả để thể hiện sự đau thương và kiên cường.
Nhưng cây xà nu cũng đại diện cho sự sống dai dẳng, kiên cường của người dân làng Xô Man, của những bản lĩnh Tây Nguyên. “Trong rừng, ít loại cây nào phát triển nhanh và mạnh mẽ như xà nu. Khi một cây xà nu ngã xuống, quanh đó đã mọc lên bốn năm cây con, thẳng tắp như mũi tên chỉ thẳng lên trời, tượng trưng cho sự nảy nở không ngừng của sự sống.
“Các cây con nhô lên từ mặt đất, nhọn hoắt như mũi lê”. Rừng xà nu tượng trưng cho con người nơi đây. “Trong cốt truyện, những cây xà nu biểu tượng cho Mai, Dít, Tnú, Heng và thế hệ trẻ làng Xô Man, kiên cường và gắn bó với cuộc đấu tranh cách mạng”. Mỗi cây xà nu, qua lăng kính tác giả, phản chiếu bản lĩnh và tinh thần của con người làng Xô Man.
Cây xà nu trong câu chuyện cũng như cuộc đời của Mai và con của cô. “Khi những cây con mới cao bằng ngực người lại bị phá hủy bởi đại bác, chúng chết vì không thể chữa lành những vết thương sâu hoắm, nhựa chảy không ngừng – một hình ảnh bi thương của sự sống bị cướp đi.
Dít, như một cây xà nu non kiên cường, không gục ngã trước kẻ thù. Dù bị bắt và thử thách dưới hỏa lực dữ dội, nhưng cô bé vẫn giữ vững tinh thần, không khuất phục, tượng trưng cho sức sống mãnh liệt của dân làng Xô Man trước những thử thách khắc nghiệt.
Trong tác phẩm, cây xà nu được miêu tả như những bảo vệ không khuất phục trước thiên tai và kẻ thù, “giương ngực che chở cho làng” như cụ Mết, người tượng trưng cho tinh thần bất khuất của làng Xô Man. Cụ Mết từng nói với Tnú rằng: “Không có loại cây nào mạnh mẽ bằng cây xà nu ở đất ta…” và cảnh báo người làng rằng: “Sau này tôi mất, các người còn sống phải nhớ kể lại cho con cháu: Họ dùng súng, ta dùng giáo!”. Cuộc nổi dậy cuối cùng bắt nguồn từ ngọn lửa của cây xà nu cháy trên đầu ngón tay Tnú, kích thích làng Xô Man và khiến cả rừng bùng cháy cả đêm trên đồi xà nu.
Trong việc khắc họa Tây Nguyên, Nguyên Ngọc (Nguyễn Trung Thành) đã sử dụng các biểu tượng gắn liền với đất và người. Anh hùng Đinh Núp được tôn vinh trong 'Đất nước đứng lên', trong khi cuộc khởi nghĩa của dân làng Xô Man chống lại Mỹ được thể hiện qua 'Rừng xà nu'. Cây xà nu, với ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, làm nền tảng tư tưởng cho câu chuyện và tăng cường tính bất tử của các nhân vật anh hùng trong tác phẩm.
