Buzz
Phần I
I. Khám phá cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
1. Ôn tập kiến thức về văn bản thuyết minh
Văn bản thuyết minh có những đặc điểm gì? Nó được viết ra với mục đích gì? Liệt kê các phương pháp thuyết minh thường dùng?
Đáp án:
- Văn bản thuyết minh là loại văn bản dùng để cung cấp thông tin về đặc điểm, tính chất, và nguyên nhân của các sự vật hoặc hiện tượng trong tự nhiên, xã hội, thông qua việc trình bày, giới thiệu, hoặc giải thích.
- Đặc điểm chính: trình bày các đặc trưng tiêu biểu của sự vật hoặc hiện tượng.
- Tính chất: cung cấp thông tin chính xác, khách quan, phổ thông, và có giá trị cho người đọc.
- Các phương pháp thuyết minh phổ biến:
+ Phương pháp định nghĩa và giải thích.
+ Phương pháp liệt kê thông tin.
+ Phương pháp đưa ra ví dụ.
+ Phương pháp sử dụng số liệu.
+ Phương pháp đối chiếu.
+ Phương pháp phân loại và phân tích.
2. Viết văn bản giải thích có sử dụng một số yếu tố nghệ thuật
Văn bản này giải thích những đặc điểm gì? Nó có cung cấp thông tin khách quan về đối tượng không? Văn bản chủ yếu sử dụng phương pháp giải thích nào?
Đáp án:
a.
- Giới thiệu về sự đặc biệt của Đá và Nước ở Hạ Long.
b. Phương pháp giới thiệu:
- Phương pháp định nghĩa
- Phương pháp diễn giải
- Phương pháp thống kê.
Câu văn mô tả sự kỳ diệu của Hạ Long: 'Chính nước khiến cho đá trở nên sống động, làm cho đá vốn tĩnh lặng và vô tri đột nhiên linh hoạt, có thể di chuyển không ngừng và dường như có cảm xúc, có linh hồn'.
c. Để tác phẩm trở nên sinh động hơn, tác giả đã sử dụng một số biện pháp nghệ thuật sau đây:
- Biện pháp tưởng tượng và liên tưởng để giới thiệu những điều kỳ diệu của Hạ Long.
+ Nước tạo ra sự chuyển động và nó có thể di chuyển theo nhiều cách, tạo nên vẻ đẹp độc đáo của cảnh quan.
+ Theo cách khách di chuyển và tốc độ của họ, cùng với góc độ ánh sáng chiếu lên các hòn đảo đá, thiên nhiên tạo ra một thế giới sống động, biến hóa đáng kinh ngạc.
- Sử dụng biện pháp nhân hóa:
+ Đá có cảm nhận, có linh hồn.
+ Gọi đá là mười loại chúng sinh, là thế giới của con người, là nhóm người bằng đá đang hối hả trở về.
→ Nhấn mạnh đặc điểm của đối tượng thuyết minh, tạo hứng thú cho độc giả.
Bài tập 1
Câu 1 (trang 13,14,15 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
a. Văn bản này có mang tính chất thuyết minh không? Những đặc điểm nào thể hiện điều đó? Các phương pháp thuyết minh nào đã được áp dụng?
b. Văn bản thuyết minh này có gì đặc biệt? Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào?
c. Các phương pháp nghệ thuật ở đây có tạo sự hấp dẫn và làm nổi bật nội dung cần thuyết minh không?
Giải thích chi tiết:
a.
- Văn bản trên mang tính thuyết minh.
- Biểu hiện: Đặc điểm thuyết minh là sự giới thiệu về loài ruồi theo cách có hệ thống.
- Những yếu tố chung về họ, giống, và loài.
+ Tập tính sinh hoạt: sinh sản và đặc điểm cơ thể...
+ Cung cấp kiến thức đáng tin cậy về ruồi: cách giữ vệ sinh, phòng bệnh, và ý thức tiêu diệt ruồi.
- Những phương pháp trình bày được sử dụng trong văn bản:
+ Định nghĩa: thuộc họ côn trùng hai cánh, mắt lưới...
+ Phân loại: các loại ruồi khác nhau.
+ Nội dung: như một câu chuyện kể về thế giới của loài ruồi.
- Sử dụng các phương pháp nghệ thuật:
+ Biện pháp nhân hóa
+ Sử dụng kỹ thuật liệt kê
c. Tác dụng: tạo sự thú vị cho độc giả trẻ, vừa là một câu chuyện hài hước vừa giúp học thêm kiến thức mới.
Bài tập số 2
Câu số 2 (trang 15 của SGK Ngữ Văn 9, Tập 1)
Hãy đọc đoạn văn dưới đây và đưa ra nhận xét về phương pháp nghệ thuật được dùng trong thuyết minh:
Bà tôi thường bảo rằng tiếng chim cú kêu là dấu hiệu của ma quỷ. Khi tôi hỏi tại sao, bà nói: 'Không phải tiếng cú thường vọng về từ bãi tha ma sao?' Sau này, khi học Sinh học, tôi nhận ra thực tế không phải vậy. Chim cú là loài chim săn mồi, chuyên bắt chuột đồng, kẻ gây hại cho mùa màng. Chúng là loài có ích và là bạn của người nông dân. Chúng thường tới bãi tha ma vì ở đó có nhiều chuột đồng. Giờ đây, mỗi lần nghe tiếng chim cú, tôi không sợ nữa mà thấy vui vì biết rằng bạn đồng hành của nhà nông đang làm việc.
Hướng dẫn chi tiết:
Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn này liên quan đến việc kết hợp chim cú với ký ức tuổi thơ và niềm tin mê tín từ thời trẻ. Sự hiểu biết khoa học đã làm mất đi những niềm tin ngây thơ đó.
