Bài soạn về Củng cố và mở rộng trang 68 SGK Ngữ Văn 10 tập 2 - Kết nối tri thức

Câu 1

Căn cứ vào ba văn bản đã đọc, lập bảng tổng hợp hoặc vẽ sơ đồ theo gợi ý sau:

Phương pháp giải:

- Đọc lại ba văn bản trên.

- Dựa vào lý thuyết về ngôi kể chuyện, nhân vật, điểm nhìn, chủ đề để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Câu 2

Từ các văn bản đã học trong bài, lập bảng tổng hợp về đặc điểm của các ngôi kể theo gợi ý sau:

Phương pháp giải:

- Đọc lại các văn bản đã học để tổng hợp kiến thức.

- Dựa vào kiến thức về người kể chuyện ở ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba để hoàn thành bảng trên.

Lời giải chi tiết:

Câu 3

Nêu các dấu hiệu nhận biết lời của nhân vật trong truyện và những dạng lời nhân vật thường xuất hiện.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ về lý thuyết về lời nhân vật.

- Dựa vào kiến thức đã học để chỉ ra dấu hiệu nhận biết lời của nhân vật và các dạng lời nhân vật.

Lời giải chi tiết:

- Dấu hiệu nhận biết lời của nhân vật: Gạch đầu dòng đầu tiên trong mỗi câu nói hoặc đặt trong dấu ngoặc kép trích dẫn nguyên văn.

- Có hai dạng lời nhân vật:

+ Trực tiếp: Nhân vật tự thể hiện.

+ Gián tiếp: Lời nhân vật được truyền đạt qua một yếu tố khác.

Câu 4

Bài toán: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện Dưới bóng hoàng lan.

a) Xác định ý và lập kế hoạch cho bài toán trên.

b) Viết phần mở đầu và một đoạn phần thân.

Phương pháp giải:

- Nắm vững nội dung của tác phẩm Dưới bóng hoàng lan.

- Tập trung vào các thông tin về nhân vật Thanh để lập kế hoạch và thực hiện viết theo yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

a) Xác định ý và lập kế hoạch:

- Xác định ý: Phân tích một cách rõ ràng, cụ thể:

+ Thanh từng mất bố mẹ từ khi còn nhỏ, người duy nhất ở bên anh là bà, cuộc sống của Thanh khó khăn nhưng luôn ấm áp, đầy tình yêu, sự chăm sóc của bà. Bởi vậy, với Thanh, bà không chỉ là người cha, người mẹ, mà còn là người thân duy nhất của anh.

+ Thanh là nhân vật trung tâm của truyện, anh có tình yêu sâu sắc với quê hương, nhất là với ngôi nhà của mình và bà, người anh yêu quý và tôn trọng.

+ Theo dõi cuộc sống của Thanh, người đọc cảm thấy mình như hòa mình vào nhân vật, trải qua nhiều cảm xúc, từ những suy tư, vui vẻ đến hạnh phúc khi gặp lại bà. Chỉ một câu nói nhỏ của bà “Vào nhà đi cháu, không cần nắng” có thể khiến người đọc cảm động, thấy được tình cảm, lòng bao la của bà dành cho Thanh.

+ Mối tình nhẹ nhàng giữa Thanh và Nga cũng làm người đọc cảm động với sự trong sáng và đáng yêu của nó. Từ những lời nói của họ, người đọc có thể cảm nhận được tình cảm sâu sắc chứa đựng trong đó.

Bảng kế hoạch cụ thể

1. Mở bài

     Giới thiệu về tác giả, tác phẩm, chủ đề của bài viết.

2. Phần thân bài

- Tổng quan về tác phẩm.

- Giới thiệu nội dung của truyện: Truyện ngắn Dưới bóng hoàng lan mô tả về nhân vật Thanh thông qua chuyến trở về quê hương, viếng thăm bà và những người anh em mà anh yêu thương.

- Phân tích nhân vật để làm rõ chủ đề:

+ Giới thiệu về hoàn cảnh xuất hiện của nhân vật và mô tả về nhân vật: không gian, thời gian, ngoại hình, tính cách.

+ Tâm trạng của nhân vật Thanh theo quá trình thời gian trong truyện: khi vào nhà, khi nói chuyện với bà, khi nói chuyện với Nga.

+ Tâm trạng của nhân vật Thanh ảnh hưởng đến việc thể hiện chủ đề của tác phẩm như thế nào.

- Ý nghĩa của nhân vật, chủ đề: Truyện ngắn Dưới bóng hoàng lan mang lại cho độc giả cảm giác thoải mái, nhẹ nhàng thông qua câu chuyện của Thanh.

3. Kết luận

b) Viết phần mở bài và một đoạn phần thân bài

- Mở bài:

     Trong nhịp sống hối hả của thành phố, việc quay trở lại với những tác phẩm của Thạch Lam về thiên nhiên thơ mộng, quê hương, mang lại cho chúng ta cảm giác thoải mái và bình yên. Những bức tranh về quê hương trong nhiều tác phẩm truyện ngắn của Thạch Lam luôn chứa đựng những điều tinh tế và sâu sắc nhất. Thạch Lam được xem là một trong những tác giả hàng đầu của văn học Việt Nam. Ông đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị, trong đó có Dưới bóng hoàng lan. Đây là một truyện ngắn không chủ đề cốt truyện. Nó không kể một câu chuyện mà tạo ra một không gian suy tư. Thời gian trong đó trôi qua trong tĩnh lặng, tiết lộ sâu thẳm về bi kịch của cuộc sống. Đó là điều làm cho truyện thú vị và đặc biệt.

- Phần thân bài:

     Chuyện kể về một chàng trai mồ côi cha mẹ, chăm sóc hai bà từng bước. Thanh tỉnh giấc và đi về hàng năm, trong mỗi kỳ nghỉ. Lần này, đã hai năm kể từ lần trở về trước. Cuộc sống ở thành phố có lẽ đã khiến cho Thanh quên đi bà già với mái tóc bạc phơ đang sống những ngày cuối cùng trong đời, mệt mỏi nhưng vẫn chờ đợi anh, đáp lại tiếng gọi yêu thương của bà ở bên trong. Một cảm giác kỳ lạ tràn về Thanh khi anh bước vào ngôi nhà cũ. Mỗi thứ vẫn nguyên vẹn, không gian trở lại tĩnh lặng. Trong cảnh bình yên và quen thuộc, Thanh nhớ lại nhiều kỷ niệm. Khu vườn xưa, con đường rêu phong, ánh sáng qua những tán cây, bức tường hoa với hương lá tươi non. Mọi thứ khiến Thanh cảm thấy dịu dàng và mới mẻ, và hình ảnh những cô gái xinh đẹp, mái tóc đen dài, bên cạnh bà già với mái tóc bạc trắng, làm Thanh rung động. Trong cảnh vẻ đẹp yên bình, Thanh cảm thấy như thời gian đã ngừng lại.

Câu 5

Trên nền tảng của dàn ý bài viết ở câu 4, hãy chuẩn bị dàn ý cho bài nói và tập luyện cách trình bày.

Phương pháp giải:

- Chuẩn bị đề cương bài nói.

- Luyện tập cách trình bày bài nói một cách mạch lạc.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý: Đề cương bài nói:

Lựa chọn đề tài: Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh để làm nổi bật chủ đề truyện Dưới bóng hoàng lan.

Tìm hiểu ý tưởng và tổ chức ý:

- Giới thiệu tổng quan về nhân vật Thanh: là một chàng trai mồ côi, sống cùng với một người bà; có một tuổi thơ dù khó khăn nhưng luôn ấm áp, tràn đầy tình yêu và sự chăm sóc từ người bà.

- Phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh trong từng phần của câu chuyện: Khi gặp bà, anh ta cảm thấy vui mừng và nhớ nhung; khi nhìn thấy cây hoa hoàng lan, anh ta cảm thấy nhẹ nhõm và thoải mái khi trở về quê hương; sau đó là cảm xúc bồi hồi, nhớ nhung khi gặp Nga và tình yêu trong sáng của họ; cuối cùng là cảm xúc khi phải rời xa nhà.

- Từ những ý phân tích về tâm trạng của nhân vật Thanh, chỉ ra chủ đề của tác phẩm: chủ đề về tình cảm gia đình, tình yêu đôi lứa và hương vị của tình người qua bức tranh thiên nhiên yên bình của làng quê.

* Luyện tập nói: Cần thường xuyên luyện tập để cải thiện kỹ năng nói trước đám đông một cách tự tin, mạch lạc và hiệu quả.

Câu 6

Tìm đọc thêm một số tác phẩm truyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ nhất, tóm tắt ngắn gọn chủ đề của những tác phẩm đã đọc.

Phương pháp giải:

- Tìm đọc các tác phẩm truyện được kể từ ngôi thứ nhất.

- Tóm tắt ngắn gọn chủ đề của truyện.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý một số tác phẩm truyện được kể từ ngôi thứ nhất:

- Truyện Con khướu sổ lồng của Nguyễn Quang Sáng. Chủ đề của truyện: Nói về sự tự do trong cuộc sống.

- Truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê. Chủ đề của truyện: Câu chuyện về những nữ chiến sĩ xung phong trên tuyến đường Trường Sơn, chiến đấu bảo vệ tổ quốc với tâm hồn ngây thơ và trái tim dũng cảm.

- Truyện Bài học đường đời đầu tiên của Tô Hoài. Chủ đề của truyện: Những bài học cuộc sống mang lại sẽ ảnh hưởng đến con người mãi mãi.