Buzz
1. Tóm tắt nội dung bài thơ Khúc hát ru cho những đứa trẻ lớn trên lưng mẹ
Khúc hát ru cho những đứa trẻ lớn trên lưng mẹ
(trích đoạn)
Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ nhé
Ngủ ngoan đi, đừng rời khỏi lưng mẹ
Mẹ đang giã gạo để nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, em cũng ngủ say
Mồ hôi mẹ rơi, má em ấm áp
Vai mẹ gầy gật gù như chiếc gối
Lưng mẹ làm nôi, trái tim ngân vang:
- Ngủ yên a-kay, ngủ ngon a-kay nhé
Mẹ yêu a-kay, mẹ yêu bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng tinh
Khi con lớn, sẽ vung chày trên sân...
Em cu Tai ngủ ngoan trên lưng mẹ
Ngủ yên nhé, đừng rời khỏi lưng mẹ
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi lớn, còn lưng mẹ thì nhỏ bé
Ngủ ngoan nhé, đừng làm mẹ mệt mỏi
Mặt trời của bắp mọc trên đồi cao
Mặt trời của mẹ, em nằm yên trên lưng
- Ngủ yên a-kay, ngủ ngon a-kay nhé...
NGUYỄN KHOA ĐIỀM
Chú thích:
- Lưng đưa nôi: lưng của mẹ nhẹ nhàng đu đưa như chiếc nôi ru con ngủ.
- Tim hát thành lời: những lời ru phát ra từ trái tim yêu thương của mẹ.
- A-kay (tiếng dân tộc Tà-ôi): con.
Nội dung chính của bài Khúc hát ru cho các em bé lớn trên lưng mẹ:
Bài thơ mang đến một khúc hát ru dịu dàng, mô tả hình ảnh các em bé dân tộc được mẹ địu trên lưng khi làm việc trên ruộng nương. Dù mẹ phải lao động vất vả, tình thương dành cho con và lòng ngưỡng mộ đối với bộ đội giữ gìn hòa bình luôn hiện hữu. Mẹ coi em bé như ánh sáng của cuộc đời mình, luôn mong con ngủ yên và lớn lên từng ngày.
2. Giới thiệu về bài thơ Khúc hát ru cho các em bé lớn trên lưng mẹ
Bài thơ được Nguyễn Khoa Điềm viết năm 1971, trong thời gian công tác tại chiến khu miền Tây Thừa Thiên.
- Bố cục:
Bài thơ được chia thành 3 phần:
+ Phần 1. Từ đầu đến “Mai sau con lớn vung chày lún sân”: Miêu tả lời ru của mẹ trong sinh hoạt hàng ngày.
+ Phần 2. Từ “Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi” trở đi: Lời ru trong lúc lao động sản xuất.
+ Phần 3. Phần còn lại: Lời ru trong thời kỳ chiến đấu.
- Ý nghĩa của nhan đề
+ Khúc hát ru: gợi nhớ những giai điệu nhẹ nhàng và sâu lắng, ăn sâu vào tâm hồn mỗi người.
+ Những em bé: biểu trưng cho thế hệ được nuôi dưỡng và trưởng thành từ những lời ru đầy yêu thương của mẹ.
=> Tôn vinh người mẹ vùng núi nói riêng và người mẹ Việt Nam nói chung, là hình mẫu của những người phụ nữ giản dị, chăm chỉ và đầy lòng hy sinh.
- Thể thơ
Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” được viết theo thể thơ tự do, không bị ràng buộc bởi quy tắc hình thức.
- Mạch cảm xúc:
Mạch cảm xúc trong bài thơ được phát triển qua những lời ru của mẹ, phản ánh sự thay đổi theo từng hoàn cảnh và tâm trạng khác nhau. Khúc hát ru là biểu hiện của tình yêu thương sâu sắc mà mẹ dành cho con, dù trong những lúc lao động vất vả hay đối mặt với hiểm nguy, lời ru vẫn luôn vang vọng trong lòng mẹ.
- Nội dung:
Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” khắc họa tình yêu con gắn liền với lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu của người mẹ miền Tây Thừa Thiên.
- Nghệ thuật:
Giọng điệu bài thơ nhẹ nhàng, ấm áp; sử dụng các biện pháp tu từ như nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ để tạo sự sâu lắng.
- Mở bài và kết bài:
+ Mở bài: Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm nổi bật của ông là Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, qua đó gửi gắm những thông điệp quan trọng đến người đọc.
+ Kết bài: Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” thể hiện tình yêu con hòa quyện với lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu của người mẹ miền Tây Thừa Thiên, phản ánh phong cách sáng tác đặc trưng của Nguyễn Khoa Điềm.
3. Bài tập đọc lớp 4: Khúc hát ru cho các em bé lớn trên lưng mẹ
Câu 1 (trang 49 sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 Tập 2)
Câu hỏi: Bạn hiểu thế nào về hình ảnh ‘những em bé lớn trên lưng mẹ’?
Trả lời: Theo truyền thống của phụ nữ miền núi, khi làm việc, họ thường địu con trên lưng. Vì vậy, khi em bé ngủ cũng nằm trên lưng mẹ, nên cụm từ ‘những em bé lớn trên lưng mẹ’ chính là như vậy.
Câu 2 (trang 49 sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 Tập 2)
Câu hỏi: Người mẹ thực hiện những công việc gì? Ý nghĩa của những công việc đó ra sao?
Trả lời: Những công việc của mẹ bao gồm: giả gạo để nuôi bộ đội, tỉa bắp trên nương, và chăm sóc con cái để chúng khôn lớn. Các công việc này đóng góp quan trọng vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc.
Câu 3 (trang 49 sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 Tập 2)
Câu hỏi: Hãy chỉ ra những hình ảnh đẹp thể hiện tình yêu và hy vọng của người mẹ dành cho con.
Trả lời: Những hình ảnh đẹp đó bao gồm: Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ của con cũng nghiêng theo; mồ hôi mẹ rơi, làm má em ấm áp; vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối, lưng mẹ đưa nôi và tim mẹ hát ru. Em là mặt trời của mẹ nằm trên lưng; hy vọng mai sau con lớn lên sẽ vững chày trên đất.
Câu 4 (trang 49 sách Tiếng Việt lớp 4 Tập 2)
Câu hỏi: Theo bạn, bài thơ này thể hiện cái đẹp như thế nào?
Trả lời: Theo tôi, đó là vẻ đẹp của người mẹ miền núi: đẹp trong tình yêu thương con cái, đẹp trong sự chăm chỉ lao động, và đẹp trong lòng yêu nước vô bờ bến.
- Nội dung: Bài thơ tôn vinh tình yêu con và tình yêu nước sâu đậm của người mẹ miền núi, cùng với tinh thần hăng hái lao động để sản xuất, góp phần nuôi dưỡng bộ đội và giải phóng quê hương.
4. Dàn ý phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Phần mở đầu:
Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và tác phẩm Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.
Nội dung chính
a. Vai trò của lời ru trong công việc lao động và sản xuất
a.1. Phân tích đoạn thơ mở đầu
- Cách gọi thân thương “Em cu Tai” thể hiện sự trìu mến. Dù công việc giã gạo có nặng nhọc, nhưng tình yêu của mẹ dành cho con vẫn luôn sâu đậm.
- Hai mẹ con như hòa quyện trong một nhịp đập: “nhịp chày nghiêng - giấc ngủ em nghiêng”, “mồ hôi mẹ rơi” - “má em nóng hổi”.
Mẹ bao bọc con với tấm thân mình: “vai gầy” làm gối, “lưng” làm nôi, còn “trái tim” thì hát ru con.
a.2. Đoạn thơ thứ hai
- Tình cảm của mẹ không chỉ là yêu thương con sâu sắc mà còn dành sự trân trọng và yêu mến đối với những chiến sĩ ngày đêm bảo vệ đất nước.
- Hai câu cuối: “Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần…” thể hiện một ước vọng, rằng con trong tương lai sẽ trở thành một người đàn ông mạnh mẽ, cường tráng.
b. Lời ru trong lao động sản xuất
b.1. Đoạn thơ mở đầu
- Cấu trúc lặp lại: “Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi/Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ” mang âm điệu của những lời ru dịu dàng.
- Hình ảnh đối lập: “lưng núi to mà lưng mẹ nhỏ” làm nổi bật sự vất vả và gian khổ của mẹ trong công việc lao động.
- Đặc biệt là hình ảnh ẩn dụ “mặt trời”: như mặt trời thiên nhiên mang ánh sáng và sự sống cho vạn vật, thì “mặt trời của mẹ” chính là nguồn sống và niềm tin trong cuộc đời của mẹ.
b.2. Đoạn thơ thứ hai
- Tình yêu của mẹ không chỉ dành cho con mà còn mở rộng đến cả cộng đồng, đặc biệt là những người dân đang phải chịu đói khổ trong thời kỳ chiến tranh.
- Hai câu cuối: “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều…” gửi gắm ước vọng tương lai con sẽ trở thành một anh hùng “phát mười Ka-lưi” mang lại cuộc sống ấm no cho dân làng.
c. Lời ru trong chiến đấu
c.1. Đoạn thơ mở đầu
- Khi quân địch đến, mẹ phải “chuyển lán, đạp rừng” cùng đồng bào bảo vệ căn cứ của bộ đội.
- “Mẹ địu em đi để giành trận cuối”: mẹ xông vào chiến trường Trường Sơn khốc liệt, hai chữ “trận cuối” mang một niềm tin mạnh mẽ vào chiến thắng.
- Hình ảnh em ngủ yên trên lưng mẹ gợi lên cảm giác bình yên giữa bão tố chiến tranh.
c.2. Đoạn thơ tiếp theo
- Tình yêu của mẹ không chỉ dành cho con mà còn mở rộng đến tổ quốc.
- Hai câu cuối: “Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ…” thể hiện ước vọng con sẽ trưởng thành và được gặp Bác Hồ - người lãnh tụ kính yêu của dân tộc, khi đất nước đã tự do và độc lập.
Kết bài:
Nhấn mạnh giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”.
