Bài thơ Bảo kính cảnh giới - Bài số 43, Quốc âm thi tập

Nguyễn Trãi là một vĩ nhân quân sự, chính trị uyên bác của dân tộc Việt Nam. Ông cũng là một nhà văn, nhà thơ vĩ đại của dân tộc. Bài thơ Bảo kính cảnh giới thể hiện một tâm hồn đong đầy tình yêu với thiên nhiên, đời sống, nhân dân và đất nước của Nguyễn Trãi.

Tài liệu giới thiệu về tác giả Nguyễn Trãi và bài thơ Bảo kính cảnh giới. Hãy cùng khám phá ngay sau đây.

1. Bảo kính cảnh giới

Rồi tận hưởng bầu không khí mát mẻ của ngày học,
Đàn ve hót li ti, cây cỏ xanh mướt trải dài.
Bên hiên nhà còn bắn ra những tia nắng đỏ,
Các loài hoa hồng đã lan tỏa mùi hương ngát ngào.
Ở chợ cá, tiếng cười vang vọng khắp làng ngư dân,
Và tại lầu tịch dương, tiếng ve râm ran.
Dĩ nhiên, có Ngự Cầm thổi tiếng nhạc,
Dân chúng sum họp vui vẻ, phong phú từ mọi phương xa.

2. Giới thiệu về tác giả Nguyễn Trãi

2.1 Cuộc đời

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442), tên hiệu là Ức Trai.

- Nguyễn Trãi sinh ra tại làng Chi Ngại, huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (nay là huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương)

- Sinh ra trong gia đình nho giáo, Nguyễn Ứng Long (sau đổi tên thành Nguyễn Phi Khanh) - một học sinh nghèo, xuất sắc học tập và đỗ cử nhân Thái học (Tiến sĩ) trong thời kỳ nhà Trần. Mẹ của ông là Trần Thị Thái, con gái của quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.

- Trong thời niên thiếu, Nguyễn Trãi phải trải qua những tổn thất đau lòng: mất mẹ khi mới năm tuổi, và ông ngoại qua đời khi ông mười tuổi.

- Năm 1400, ông đỗ cử nhân Thái học và được làm quan dưới triều nhà Hồ.

- Năm 1407, khi giặc Minh xâm lược, Nguyễn Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi ghi nhớ lời cha, quyết tâm trả nghĩa nước, báo thù cho gia đình.

- Sau khi thoát khỏi sự giam giữ của quân Minh, Nguyễn Trãi tham gia vào nghĩa quân Lam Sơn dưới sự lãnh đạo của Lê Lợi, đóng góp quan trọng vào chiến thắng của nghĩa quân.

- Ông là một nhà lãnh đạo quân sự và chính trị nổi tiếng của dân tộc Việt Nam, đồng thời cũng là một nhà văn và nhà thơ vĩ đại của dân tộc.

- Ông tham gia vào cuộc khởi nghĩa Lam Sơn với vai trò quan trọng bên cạnh Lê Lợi, giúp nghĩa quân đánh bại quân xâm lược.

- Tuy nhiên, cuộc đời ông kết thúc đầy bi thảm vào năm 1442 với vụ án “Lệ Chi Viên” nổi tiếng.

- Vào năm 1980, UNESCO công nhận Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới.

2.2 Sự nghiệp

- Nguyễn Trãi là một nhà văn chính trị vĩ đại với các tác phẩm: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, chiếu biểu viết dưới thời Lê… Tư tưởng chính trị chủ đạo trong các tác phẩm này là tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân.

- Nguyễn Trãi là một nhà thơ lãng mạn sâu sắc: Ức trai thi tập, Quốc âm thi tập đã ghi lại hình ảnh người anh hùng vĩ đại cũng như con người trần thế.

- Một số tác phẩm nổi bật như: Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập, Quân trung từ mệnh tập…

3. Giới thiệu về Bảo kính cảnh giới

3.1 Hoàn cảnh sáng tác

- 'Quốc âm thi tập' có 254 bài, là bộ thơ Nôm sớm nhất vẫn còn tồn tại. Với tập thơ này, Nguyễn Trãi đã trở thành một trong những người khởi xướng và mở đường cho sự phát triển của thơ Tiếng Việt.

- Quốc âm thi tập được chia thành bốn phần: Vô đề, Môn thì lệnh (Thời tiết), Môn hoa mộc (Cây cỏ), Môn cầm thú (Thú vật).

- Bài thơ trên là bài số 43 trong số 61 bài thơ của phần “Bảo kính cảnh giới” (trong phần 'Vô đề' của tập thơ 'Quốc âm thi tập').

3.2 Bố cục

Có 2 phần:

• Phần 1: Sáu câu thơ đầu. Bức tranh cảnh ngày hè ở nông thôn.
• Phần 2: Hai câu còn lại. Tấm lòng và ước vọng của nhà thơ.

3.3 Nội dung

Bài thơ miêu tả cảnh ngày hè thể hiện tâm trạng yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu nhân dân và đất nước của Nguyễn Trãi.

3.4 Nghệ thuật

Nghệ thuật sử dụng từ ngữ, ứng dụng các truyện cổ tích, truyện kinh điển…

3.5 Mở đầu và kết luận

- Mở đầu: Nguyễn Trãi là một danh nhân văn hóa của dân tộc, nổi tiếng với tư cách là nhà thơ, nhà văn vĩ đại. Bài thơ Bảo kính cảnh giới (Cảnh ngày hè) là một trong những tác phẩm nổi tiếng, thể hiện lòng yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu nhân dân và yêu nước của ông.

- Kết luận: Từ bài thơ này, độc giả có thể cảm nhận được lòng yêu nước, lòng trân trọng dành cho nhân dân của Nguyễn Trãi. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, ông cũng luôn mang trong lòng tình cảm sâu sắc với dân tộc và quê hương.

4. Phân tích chi tiết Bảo kính cảnh giới

(1) Giới thiệu

Hướng dẫn và giới thiệu về nội dung tác phẩm.

(2) Nội dung chính

a. Bức tranh miêu tả cảnh ngày hè ở nông thôn.

- Cảnh ngày hè hiện lên với vẻ đẹp của thiên nhiên trong một ngày nắng rực rỡ:

• Cây hòe phát triển mạnh mẽ, tán lá xanh mướt bao phủ mọi không gian.
• Màu đỏ của cây thạch lựu làm cho bức tranh ngày hè thêm sinh động.
• Hương thơm của hoa sen lan tỏa theo làn gió.

=> Phong cảnh ngày hè rực rỡ, tràn đầy sức sống.

- Sử dụng nghệ thuật ngôn từ:

• Cụm từ như “đùn đùn, lao xao, dắng dỏi” gợi lên bức tranh sôi động của ngày hè, không khí rộn rã, sôi nổi.
• Các động từ như “rợp, đùn, tiễn” tạo nên cảm giác sức sống đang tỏa ra từ phong cảnh hè.

- Nhà thơ đã trải nghiệm ngày hè qua giác quan thị giác và thính giác, để hiểu sâu hơn về vẻ đẹp đầy sức sống của mùa hè:

• Nhà thơ quan sát những tán lá xanh của cây hòe, sắc đỏ rực của cây thạch lựu, tiếng ve reo vang trên không gian, và hình ảnh người dân làng chài mỗi sáng sớm và buổi chiều kéo lưới.
• Ngày hè được cảm nhận qua thính giác khi nhà thơ ngửi thấy mùi hương của sen thoảng theo gió.

=> Tâm hồn của nhà thơ Nguyễn Trãi hoà mình vào thiên nhiên, thể hiện ông là người yêu đời, yêu cuộc sống.

- Bức tranh về cuộc sống sống động, phong phú:

• Hình ảnh cuộc sống hàng ngày: chợ cá, làng ngư phủ, lầu tịch dương.
• Âm thanh của cuộc sống: Tiếng náo nhiệt từ chợ cá, tiếng ve râm ran. Đó là những âm thanh của cuộc sống sôi động, vui tươi, phấn khích và năng động.
• Việc sử dụng từ láy như “náo nhiệt”, “râm ran” kết hợp với việc thay đổi cấu trúc câu đã làm nổi bật âm thanh sống động của cuộc sống.

b. Tấm lòng và ước vọng của nhà thơ

- Bức tranh về 'Ngu cầm': Gợi nhớ về thời kỳ hòa bình dưới triều vua Nghiêu Thuấn, khi mà nhân dân được sống trong yên bình và sung túc. Nguyễn Trãi tràn ngập niềm vui và hạnh phúc khi sống ở quê hương, bên cạnh những người dân chân chất. Ông khát khao có một cuộc sống an nhàn, hạnh phúc trên quê hương, thể hiện lòng trung thành với nơi mình sinh sống.

- Ước mơ của Nguyễn Trãi: 'Dân giàu đủ khắp đòi phương': Không chỉ mong muốn cuộc sống viên mãn trên quê hương, Nguyễn Trãi còn ao ước rằng mọi người trên khắp đất nước đều có thể sống trong điều kiện sung túc. Điều này thể hiện lòng yêu nước và quan tâm đến số phận của nhân dân.

=> Dù trong những khoảnh khắc bình yên nhất của cuộc sống, Nguyễn Trãi vẫn luôn quan tâm đến nhân dân và đất nước, không bao giờ làm cho lòng an nhàn.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.