Buzz
Hồ Chí Minh không chỉ là nhà lãnh đạo được ngưỡng mộ của dân tộc Việt Nam mà còn là một nhà văn, nhà thơ. Bài thơ Cảnh khuya miêu tả về ánh trăng ở chiến khu Việt Bắc, thể hiện tình cảm sâu đậm với thiên nhiên và tình yêu quê hương.
Trong bài viết này, Mytour sẽ giới thiệu một số thông tin về tác giả Hồ Chí Minh và bài thơ Cảnh khuya. Mời quý độc giả tham khảo để hiểu thêm về tác phẩm này.
Bài thơ Cảnh khuya
Âm thanh của suối hòa quyện như giọng hát xa xăm,
Trăng treo trên cành cây, tạo bóng hoa lồng.
Cảnh đêm được minh họa, người vẫn chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo âu cho đất nước.
I. Tác giả Hồ Chí Minh
1. Sơ lược về đời sống
- Hồ Chí Minh (19.5.1890 - 2.9.1969) là người lãnh đạo vĩ đại của cả dân tộc và cách mạng Việt Nam.
- Hồ Chí Minh được sinh ra với tên Nguyễn Sinh Cung. Quê quán làng Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
- Gia đình: Cha là ông Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc - một người theo trường phái Nho yêu nước với tư tưởng tiến bộ, đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến tư tưởng của Người. Mẹ của Người là bà Hoàng Thị Loan.
- Trong cuộc sống cách mạng của mình, Hồ Chí Minh đã sử dụng nhiều biệt danh khác nhau như: Nguyễn Tất Thành, Văn Ba, Nguyễn Ái Quốc... Tên gọi “Hồ Chí Minh” được lựa chọn lần đầu tiên vào ngày 13 tháng 8 năm 1942, khi Trung Quốc với sự đại diện của cả Việt Minh và Hội Quốc tế Phản Xâm lược Việt Nam, nhằm mục đích tìm kiếm sự ủng hộ từ phía Trung Hoa Dân Quốc.
- Không chỉ là một nhà lãnh đạo cách mạng kiệt xuất, Hồ Chí Minh còn là một nhà văn và nhà thơ nổi tiếng.
- UNESCO đã công nhận Hồ Chí Minh là một trong những Danh nhân văn hóa hàng đầu trên thế giới.
2. Sự nghiệp văn chương
a. Quan điểm sáng tạo
- Hồ Chí Minh coi văn chương như một vũ khí mạnh mẽ phục vụ cho công cuộc cách mạng. Nhà văn cũng cần có tinh thần đấu tranh quyết liệt như một chiến sĩ trên mặt trận.
- Bác luôn tôn trọng tính chân thành và tính dân tộc trong văn chương.
- Khi viết văn, Hồ Chí Minh luôn đi từ mục đích, đối tượng đọc để quyết định nội dung và hình thức của tác phẩm. Người luôn đặt ra câu hỏi:
- Viết cho ai? (Đối tượng)
- Viết với mục đích gì? (Mục đích)
- Viết về điều gì? (Nội dung)
- Viết như thế nào? (Hình thức)
b. Di sản văn học
b.1. Văn chính trị
- Từ những thập niên đầu của thế kỉ XX, các bài văn chính trị được viết dưới bút danh Nguyễn Ái Quốc bằng tiếng Pháp và đăng trên các tờ báo như Người cùng nghịch, Nhân văn, Đời sống thuyền viên… để thể hiện lòng đấu tranh kiên cường.
- Một số văn kiện như Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn dân kháng chiến… được viết trong những khoảnh khắc quan trọng của lịch sử dân tộc.
b.2. Truyện và ký hiệu hiện đại
- Một số truyện ký được viết bằng tiếng Pháp: Pa-ri (1922), Lời kêu gọi của bà Trưng Trắc (1922), Việc làm (1923)...
- Các tác phẩm này đều nhằm phanh phui sự dối trá, tàn ác của thực dân phong kiến và các tay sai…
b.3. Thơ
- Tên của nhà thơ Hồ Chí Minh nổi tiếng với tập Ngục trung nhật kí (Nhật ký trong tù).
- Hơn nữa, Bác còn một số bài thơ viết ở Việt Bắc (1941 - 1945): Tức cảnh Pác Bó, Thướng sơn, Đối nguyệt…
3. Phong cách nghệ thuật
- Văn chính luận: ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, logic rõ ràng, chứng minh thuyết phục, đậm tính luận chiến, kết hợp mạch lối lý luận với mạch cảm xúc, phong cách uyển chuyển.
- Truyện và kí hiện đại, đậm chất chiến đấu, nghệ thuật trào phúng sắc sảo, nhẹ nhàng, hài hước nhưng sâu lắng, đắm chìm.
- Thơ ca: Thơ tuyên truyền cách mạng mộc mạc, giản dị, dễ nhớ, dễ thuộc; Thơ nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại, súc tích, ngắn gọn.
=> Trong lĩnh vực văn chính luận, truyện, kí hay thơ ca, phong cách nghệ thuật của Bác Hồ vô cùng phong phú, đa dạng nhưng vẫn đồng nhất.
II. Giới thiệu về bài thơ Cảnh khuya
1. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ này được Bác sáng tác khi vẫn còn ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954). Cuối năm 1947, quân Pháp ồ ạt tấn công vào căn cứ Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan lãnh đạo của quân ta. Tuy nhiên, với sự đoàn kết và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, chiến dịch Việt Bắc đã làm thất bại kế hoạch của quân địch.
2. Thể thơ
- Bốn câu thất ngôn tứ tuyệt
- Sử dụng ngôn từ giản dị, trong trẻo
- Biểu đạt hình ảnh mang tính biểu tượng cao
3. Bố cục
Gồm 2 phần:
- Phần 1. Hai câu đầu: Mô tả cảnh thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc trong đêm tối.
- Phần 2. Hai câu sau: Diễn đạt tâm trạng của nhà thơ trong đêm tối ở chiến khu Việt Bắc.
4. Nội dung
Bài thơ đã mô tả cảnh ánh trăng ở chiến khu Việt Bắc và thể hiện tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước của nhà thơ.
5. Nghệ thuật
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, hình ảnh đơn giản, sử dụng biện pháp tu từ so sánh, điệp ngữ...
III. Dàn ý phân tích bài Cảnh khuya
(1). Bắt đầu
Tổng quan về tác giả Hồ Chí Minh và bài thơ Cảnh khuya được giới thiệu.
(2). Thân bài
a. Hai câu đầu: Cảnh thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc trong đêm khuya
- Câu thơ 1: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”
- Trong không gian yên bình của núi rừng Việt Bắc, âm thanh của suối chảy là như tiếng hát xa.
- Âm thanh của suối được so sánh với “tiếng hát xa”: nó trở nên sâu lắng và đầy cảm xúc hơn.
- Câu thơ 2: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” có hai cách hiểu:
- Ánh trăng chiếu xuống mặt đất, đi qua từng tán cây, rọi sáng cả những bông hoa rừng. Không gian thiên nhiên ngập tràn ánh trăng.
- Ánh trăng sáng chiếu xuống mặt đất, vượt qua từng cành cây cổ thụ, khi phản chiếu xuống mặt đất tạo ra hình dáng giống như những bông hoa.
Dù được hiểu theo cách nào thì vẫn diễn tả được vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên núi rừng Việt Bắc.
=> Hai câu thơ đầu đã mô tả về hình ảnh thiên nhiên núi rừng Việt Bắc một cách thơ mộng.
b. Hai câu sau: Tâm trạng của nhà thơ trong đêm khuya ở chiến khu Việt Bắc
- Câu 3: “Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ” có hai cách hiểu
- Hình ảnh “cảnh khuya như vẽ” tạo ra một bức tranh tự nhiên tuyệt đẹp như một tác phẩm hội họa.
- Bác ngồi đó mê mải ngắm nhìn cảnh đêm khuya, tự nhiên và con người hòa quyện tạo nên một bức tranh sống động.
- Câu 4: “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” thể hiện hai lý do mà Người không ngủ
- Vì cảnh thiên nhiên quá đẹp làm cho tâm hồn người nghệ sĩ say mê và bâng khuâng.
- Vì “lo nỗi nước nhà” lo lắng cho cách mạng đất nước, cho cuộc sống của nhân dân. Đây mới là lý do quan trọng khiến Người không ngủ.
=> Qua hai câu thơ trên, người đọc cảm nhận được hình ảnh của nhà thơ đa tình và tâm hồn kiên cường của chiến sĩ trong Bác Hồ.
(3). Phần kết
Tóm tắt về giá trị ý nghĩa và nghệ thuật của bài thơ.
