Bài thơ 'Đất nước' của Nguyễn Đình Thi, được in trong tập 'Người chiến sĩ' (1956)

Nguyễn Đình Thi là một nhà văn hóa, một nghệ sĩ đa tài. Bài thơ 'Đất nước' của ông sẽ được học trong chương trình môn Ngữ văn lớp 12.

Hôm nay, Mytour sẽ cung cấp tài liệu giới thiệu về nhà thơ Nguyễn Đình Thi và nội dung của bài thơ 'Đất nước'. Các bạn học sinh có thể tham khảo ngay sau đây.

Đất nước

Sáng trong như sáng năm xưa
Gió thổi hương cốm mới mùa thu
Tôi nhớ những ngày thu xa vời

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những con phố dài xao xác ánh may
Người ra đi không ngoảnh lại
Sau lưng những hàng cây rơi lá vàng.

Mùa thu đã thay đổi
Tôi đứng vui nghe giữa núi rừng
Gió thổi lá tre rít phấp phới
Bầu trời thu thay áo mới
Trong tiếng nói cười trọn vẹn!

Trời xanh này là của chúng ta
Núi rừng ấy là của chúng ta
Những cánh đồng mát mẻ
Những con đường rộng thênh thang
Những dòng sông chảy mạnh
Nước của chúng ta
Nước của những con người không bao giờ quên
Đêm đêm reo hò trong tiếng đất
Những ngày xưa vẫn còn đọng lại!

Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều

Từ những năm đau thương chiến đấu
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Ðã bật lên những tiếng căm hờn

Bát cơm chan đầy nước mắt
Bay còn giằng khỏi miệng ta
Thằng giặc Tây, thằng chúa đất
Ðứa đè cổ, đứa lột da...

Xiềng xích chúng bay không khoá được
Trời đầy chim và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay không bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà!

Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng
Ôm đất nước những người áo vải
Ðã đứng lên thành những anh hùng.

Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội
Mỗi bước đường mỗi bước hy sinh
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta bát ngát ánh bình minh.

Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng loà.

I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Đình Thi

- Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003) sinh tại Luông Pha-bang (Lào).

- Quê gốc của ông ở làng Vũ Thạch (nay là phố Bà Triệu, Hà Nội).

- Thuở bé, Nguyễn Đình Thi sinh sống cùng gia đình ở Lào.

- Năm 1931, ông về Việt Nam cùng gia đình và tham gia vào hoạt động cách mạng từ năm 1941.

- Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Nguyễn Đình Thi tham gia Hội Văn hóa cứu quốc và Hội Văn nghệ Việt Nam.

- Từ 1958 đến năm 1989, ông là Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam.

- Nguyễn Đình Thi là một nhà văn hóa, một nghệ sĩ đa tài: viết văn, làm thơ, sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình văn nghệ, biên khảo triết học…

- Năm 1996, ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm chính: Các tiểu thuyết như Xung kích (1951), Vào lửa (1966); các tập thơ như Người chiến sĩ (1956), Bài thơ Hắc Hải (1958); các vở kịch như Con nai đen (1961), Rừng trúc (1978); các tập tiểu luận như Mấy vấn đề về văn học (1956)...

II. Giới thiệu về bài thơ Đất nước

1. Bối cảnh sáng tác

• Bài thơ có một số đoạn được lấy từ hai bài thơ “Sáng mát trong như sáng năm xưa” (1948) và “Đêm mít tinh” (1949).
• Bài thơ hoàn thành vào năm 1955, xuất hiện trong tập Người chiến sĩ (1956).

2. Sắp xếp

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Kỷ niệm về mùa thu trong quá khứ.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”: Mùa thu của hiện tại.
• Phần 3. Phần còn lại: Những suy tư về đất nước.

3. Nội dung

Hình ảnh về đất nước hiện lên qua vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội, cùng những năm tháng gian khổ và hào hùng trong cuộc chiến đấu.

4. Nghệ thuật

Hình ảnh đậm tính biểu tượng, ngôn từ sắc nét, sử dụng nhiều kỹ thuật tu từ…

5. Mở đầu và Kết luận

- Mở đầu: Nguyễn Đình Thi, một nhà văn hóa, một nghệ sĩ đa tài, đã để lại một trong những tác phẩm nổi bật là Đất nước. Bài thơ được viết vào năm 1955 và xuất hiện trong tập Người chiến sĩ (1956). Từ đó, hình ảnh đất nước hiện ra qua vẻ đẹp của mùa thu Hà Nội và những năm tháng chiến đấu gian khổ và hào hùng.

- Kết luận: Văn chương mang lại những giá trị vĩnh cửu, và Đất nước của Nguyễn Đình Thi chính là một trong những tác phẩm làm điều đó. Người đọc Đất nước sẽ trải qua những trải nghiệm sâu sắc và suy tư về những giá trị tinh thần đẹp đẽ.

III. Phân tích cấu trúc bài thơ Đất nước

(1) Bắt đầu

Chỉ đạo, giới thiệu về bài thơ Đất nước của tác giả Nguyễn Đình Thi.

(2) Nội dung chính

a. Kỷ niệm về mùa thu

- Dấu hiệu của mùa thu ở Hà Nội: “sáng mát như sáng năm xưa và gió thổi mang hương cốm mới”. Đây là những điều quen thuộc của mùa thu miền Bắc, đặc biệt là mùa thu ở Hà Nội.

- Bức tranh tự nhiên của mùa thu rất đặc trưng, vừa mang hơi thở của mùa thu Hà Nội nhưng cũng hơi buồn: những buổi sáng se lạnh, gió thổi mang theo hương cốm mới, thời tiết buổi sáng se lạnh, và những con phố phủ đầy lá vàng…

- Hình ảnh con người: ra đi đầy uất hận, tiếc nuối nhưng cũng đầy quyết tâm “Người ra đi đầu không ngoảnh lại/Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”.

=> Mùa thu ở Hà Nội tuy đẹp nhưng cũng mang nhiều nỗi buồn vì người trải qua cảm xúc phải rời xa Hà Nội để tìm con đường giải thoát khỏi gánh nặng của đau khổ và sự tủi nhục.

b. Mùa thu của thời điểm hiện tại

- Tiếng cười hân hoan chào đón mùa thu hiện tại của sự độc lập, hạnh phúc: “Tôi đứng mỉm cười giữa núi rừng”

- Mùa thu cách mạng tươi đẹp, sôi động: không gian văn hóa di chuyển từ những con phố dài xao xác u sầu sang không gian núi rừng mới mẻ, đầy sức sống (rừng tre phấp phới, trời thu thay áo mới) với những âm thanh vang vọng, ngân nga; tâm trạng của nhân vật trữ tình hòa mình trong niềm hân hoan của tự nhiên (phấp phới, thiết tha).

- Mùa thu của sự tự lập, tự chủ: “Bầu trời ở đây là của chúng ta… Những dòng sông đỏ nặng phù sa”.

=> Đoạn thơ thể hiện tình yêu mãnh liệt, lòng tự hào về quê hương đã độc lập, mang truyền thống dũng cảm, kiên cường.

c. Suy tư về đất nước

* Đất nước đau đớn trong thời chiến:

- Đất nước ngập trong biển máu và lệ: “Ôi những cánh đồng quê chảy máu/Dây thép gai đâm nát trời chiều”, “Bát cơm đầy nước mắt/Bay còn dính chất trong miệng ta”.

- Đất nước từ những năm tháng đau khổ để sinh ra sự căm hận: “Từ những năm đau thương chiến đấu/Ðã tỏa sáng nét mặt quê hương/Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu/Ðã phát ra những tiếng căm phẫn”

* Đất nước nổi lên, giành chiến thắng rực rỡ, lấp lánh:

- Vượt qua nỗi đau để lao động và chiến đấu, đối mặt với kẻ thù: Những đêm dài hành quân nung nấu/Xiềng xích chúng bay không khóa được…./Lòng dân yêu nước, yêu nhà.”

- Bức tranh vĩ đại, lấp lánh của đất nước, phát triển mạnh mẽ giữa thực tại rộng lớn: “Ôm đất nước những người áo vải/Đã đứng lên thành những anh hùng, Nước Việt Nam từ máu lửa/Rũ bùn đứng dậy sáng loá”.

- Nghệ thuật xuất sắc trong đoạn thơ: Hình ảnh sáng tạo đầy sức hấp dẫn, kỹ thuật đối lập, phong cách sử thi và lãng mạn sâu sắc.

=> Bức tranh quê hương được vẽ bằng hiện thực (đường nét tương phản đối lập). Tượng trưng giàu tính sử thi, là điểm cao của cảm xúc, phản ánh tư duy tổng thể của bài thơ.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.